Ελλάδα – Τουρκία, νέα και επικίνδυνη γεωπολιτική πραγματικότητα, του Αλέκου Αναγνωστάκη

ΣΧΟΛΙΟ: Το ΔΙΚΤΥΟ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΦΑΝΤΑΡΩΝ ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ αντιμετωπίζει με τεράστια ανησυχία τις εξελίξεις στα ελληνο-τουρκικά και την ένταση των ανταγωνισμών μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Από την άποψη αυτή κρίναμε σκόπιμο να προβάλλουμε απόψεις αγωνιστών που θέλουν να  συμβάλλουν στην ανάπτυξη του Αντιπολεμικού Κινήματος.

Ελλάδα – Τουρκία, νέα και επικίνδυνη γεωπολιτική πραγματικότητα, του Αλέκου Αναγνωστάκη 

 Συντάκτης: ΑΛΕΚΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ

Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες.

Πρώτο, με ήδη ψηφισμένη τροπολογία στη Βουλή των αντιπροσώπων των ΗΠΑ ανοίγει στα «γεμάτα» το ζήτημα της διεύρυνσης και περαιτέρω ισχυροποίησης της αμερικάνικης στρατιωτικής παρουσίας στην Ελλάδα με πρόσθετες βάσεις «ιδιαίτερα στα ελληνικά νησιά»!

Με την στρατηγικής σημασίας αυτή κίνηση οι ΗΠΑ στοχεύουν στην ισχυροποίηση του στρατιωτικού μετώπου απέναντι στη Ρωσία και την Κριμαία, στο άμεσο έλεγχο των στενών προς τη Μαύρη Θάλασσα, στην ισχυροποίηση του επιδιαιτητικού και εγγυητικού ρόλου των ΗΠΑ στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, στην ορμητική και ηγεμονική παρουσία - «επιστροφή» των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.

Η κυβέρνηση της ΝΔ πιστή στο νέο δόγμα πως «δεν ανήκουμε απλά στη Δύση, είμαστε Δύση» με τη σιωπή της έχει ήδη αποδεχθεί την εξέλιξη αυτή.

Στο κάτω – κάτω όπως είπε ο έλληνας πρωθυπουργός «η εθνική κυριαρχία είναι «σχετική έννοια»!

Απ' την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ, σιωπή, καμιά ανακοίνωση. Ο Γ. Μαντζουράνης όμως, μέλος της ΚΕ, εξέφρασε την πάγια θέση του κόμματος, πως «εάν πρόκειται στη νέα αυτή εξέλιξη να υπάρχουν ανταλλάγματα για την ελληνική πλευρά, δηλαδή αποτελεσματική προστασία απέναντι στις τουρκικές διεκδικήσεις, τότε δεν θα μπορεί κανείς να είναι επικριτικός ή αρνητικός, αλλά ας περιμένουμε».

Η ανιστορική άποψη πως οι ΗΠΑ θα προφυλάσσουν την Ελλάδα από τη Τουρκία σε όλη της την επικινδυνότητα!

Δεύτερο, ο Ερντογάν σαν ικανός σχοινοβάτης και καλός ηθοποιός αλλάζει ρόλους σχοινοβατώντας ανάμεσα στις ΗΠΑ, τη Γαλλία, το ΝΑΤΟ αλλά και τη Ρωσία προκειμένου να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της τούρκικης άρχουσας τάξης,

Στρέφεται λοιπόν κατά 180 μοίρες στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και τη Δύση και στα πλαίσια αυτά αλλάζει το κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Έτσι η περίοδος κατά την οποία ακόμη και ο διάλογος μεταξύ του Έλληνα πρωθυπουργού και του Ταγίπ Ερντογάν είχε διακοπεί με πρωτοβουλία και δημόσιες δηλώσεις του τούρκου πρωθυπουργού και με ευθεία την κατηγορία προς τον Μητσοτάκη πως «άλλα του λέει κατ’ ιδίαν και άλλα δημόσια», φαίνεται να έχει περάσει.

Ήδη από τις 5 Ιούλη οι υπουργοί άμυνας των δυο χωρών είχαν ιδιαίτερη τηλεφωνική επικοινωνία και τετ α τετ επαφή πριν τη συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν. Δένδιας και Γκιουλέρ συμφώνησαν να συνεχιστεί «η επικοινωνία Ελλάδας-Τουρκίας για τη διευθέτηση συνάντησης για δραστηριότητες «Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης». Συμφωνήθηκε επίσης να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης μεταξύ τους τηλεφωνικής επικοινωνίας, ενώ «εξετάσθηκε και η δυνατότητα πραγματοποίησης εκατέρωθεν επισκέψεων».

Μετά μάλιστα τη συνάντηση του Έλληνα και του Τούρκου πρωθυπουργού στο Βίλνιους της Λιθουανίας, στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ, είχαμε το «πρωτοφανές» γεγονός ότι το Μέγαρο Μαξίμου αλλά και η τουρκική προεδρία εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση περί συγκεκριμένων βημάτων προκειμένου «το θετικό κλίμα που διαμορφώθηκε στις διμερείς σχέσεις τους τελευταίους μήνες να έχει συνέχεια και συνέπεια».

Συμφώνησαν μάλιστα η επόμενη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας να πραγματοποιηθεί το φθινόπωρο στη Θεσσαλονίκη.

Οι διαμηνύσεις του Ερντογάν ότι «θα έρθει ένα βράδυ ξαφνικά», ενθυμούμενος «ένδοξες μέρες» του οθωμανικού και νεοτουρκικού παρελθόντος, πετάχτηκαν στους κάδους ανακύκλωσης.

Εξελίξεις εντός ενός κρίσιμου τριγώνου γεωπολιτικών ανταγωνισμών

Οι εξελίξεις αυτές δεν συμβαίνουν όμως «κάπου και ως συνήθως». Συμβαίνουν εδώ, στην περιοχή του Αιγαίου και της Μεσογείου των 20 και πάνω μεγάλων λιμανιών μέσω των οποίων διακινούνται πάνω από 800 εκατ. τόνοι εμπορευμάτων μέσω της διώρυγας του Σουέζ, (598 εκατ. τόνοι διακινούνται με μέσα ναυτιλίας μικρών σχετικά αποστάσεων).

Οι εξελίξεις αυτές συμβαίνουν εδώ, στην ανατολική Μεσόγειο που είναι η μια από τις τρεις κορυφές ενός εξαιρετικά κρίσιμου γεωπολιτικού τριγώνου του οποίου οι άλλες δυο κορυφές βρίσκονται η μια στην Κασπία Θάλασσα και η άλλη στον Περσικό Κόλπο. Σε αυτό το «τρίγωνο των αντιθέσεων» περικλείονται το 40% και πάνω των παγκόσμιων ενεργειακών αποθεμάτων, διακινείται πάνω από το 30% περίπου του παγκόσμιου εμπορίου, διασταυρώνονται οι σύγχρονοι δρόμοι εμπορίου, ο κινέζικος δρόμος του μεταξιού, οι ρωσικές φιλοδοξίες, ο νεοαποικιακός “δυτικός” δρόμος του εμπορίου ντυμένος τα ιταλικά, τα γαλλικά, τα γερμανικά και, διαρκώς, τα αμερικάνικα ρούχα ιμπεριαλιστικής εκστρατείας ως κινητήριες δυνάμεις της καπιταλιστικής αγοράς και του πολιτισμού της.

Σε αυτή λοιπόν την περιοχή με τη βαριά ιστορία ο αιώνιος καπιταλιστικός νόμος, ο ανταγωνισμός, δρα ανελέητα. Δρα τόσο ανάμεσα σε διαφορετικές τάξεις, διαφορετικούς μονοπωλιακούς κλάδους, όσο και στο εσωτερικό του ίδιου κλάδου, στο εσωτερικό μερίδων της ίδιας αστικής τάξης, στο εσωτερικό εθνών και κρατών, στο εσωτερικό του αραβικού κόσμου.

Ειδικά ο ανταγωνισμός Τουρκίας – Γαλλίας προσλαμβάνει σύγχρονες και ευρύτερες διαστάσεις σε αυτή την περιοχή με άγνωστο μέλλον και απροσδόκητες εξελίξεις.

Η τούρκικη άρχουσα τάξη αντιμετωπίζει τη Βόρεια Αφρική, ειδικά, ως μέρος της ευρύτερης Μέσης Ανατολής ανατροφοδοτώντας την αναδυόμενη από τον Ερντογάν και το ΑΚΡ αντίληψη πως η Βόρεια Αφρική αποτελεί μέρος της οθωμανικής - τουρκικής περιφέρειας. Σε αυτήν συμπεριλαμβάνει τη μεγάλης γεωστρατηγικής σημασίας και ορυκτού πλούτου υποσαχάρια περιοχή στην οποία όμως τα γαλλικά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα και αποικιοκρατικά κατάλοιπα είναι (ακόμη) εξαιρετικά ισχυρά.

Η δυναμική αυτή εξέλιξη οδηγεί το γαλλικό κεφάλαιο (και τα συν αυτώ διεθνή κεφάλαια), που υλοποιεί ήδη ανάλογη διείσδυση στην αφρικανική ήπειρο και ειδικά στις χώρες-πρώην αποικίες, να αισθάνεται πως απειλούνται τα συμφέροντα του, η ίδια η ηγεμονική του παρουσία.

Στην ανατολική μεσόγειο τα γαλλικά συμφέροντα είναι ονοματοποιημένα υπό το γαλλο-ιταλικό σχήμα των μονοπωλιακών εταιρειών TOTAL- ΕΝΙ.

Γαλλικές εταιρείες «παίζουν» χοντρά στην εγγύς Ανατολή αλλά και στην ελληνική αγορά ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ).

Δεκαοχτώ και βάλε υπερσύγχρονα και πανάκριβα μαχητικά αεροσκάφη Rafale της Dassault Aviation (αυτονομίας 1800 Km!) και πιθανόν κάποιες από τις υπό αγορά φρεγάτες καθιστούν την ελληνογαλλική συμμαχία άκρως …συμφέρουσα.

Σε αυτή τη δυναμική και υπό το φως των σύγχρονων εξελίξεων οι ΗΠΑ - και όχι μόνο - ως πάγια πολιτική έχουν τη διατήρηση της Τουρκίας ως ισχυρή καπιταλιστική χώρα και σύμμαχο τους στην περιοχή. Η πολιτική αυτή των ΗΠΑ απέναντι στην Τουρκία συνοδεύεται από μια περιοριστική πολιτική πρακτική ώστε η Τουρκία να μην αναδειχθεί σε παγκόσμια υπερδύναμη, να περιοριστεί στον περιφερειακό της ρόλο. Αυτή την περιοριστική πολιτική ασκούν και μέσω του Κουρδικού ζητήματος.

Σε αυτή λοιπόν την περιοχή οι ορατές και συγκεκριμένες αντιθέσεις ΗΠΑ – Γαλλίας, Γαλλίας – Τουρκίας αλλά και οι εναλλαγή στη σχέση ΗΠΑ – Τουρκίας δεν είναι παίξε γέλασε.

Εντός αυτής της δυναμικής πραγματικότητας, στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, σε αυτή την περιοχή - εθνοτικό μωσαϊκό, σύμμαχοι, «φίλοι» και συνεργάτες (κράτη, πολυεθνικά μονοπώλια, ομάδες επιχειρήσεων) από τη μια χρονική περίοδο στην άλλη ονομάζονται εχθροί και τρομοκράτες – και αντιστρόφως– σε έναν, χωρίς τέλος, σκληρό γεωπολιτικό ανταγωνισμό συμφερόντων.

Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τις σχέσεις Ισραήλ – Τουρκίας. Το ίδιο ανάμεσα σε Τουρκία και Αίγυπτο με πρόσφατη την αποκατάσταση διπλωματικών σχέσεων μετά τη δεκαετή διακοπή τους.

Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει ιστορικά και με τις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας.

Την Άνοιξη του 1921 η Ελλάδα – μοναδική χώρα στην υφήλιο – επιτέθηκε να καταλάβει την Άγκυρα, την πρωτεύουσα του νεαρού τούρκικου κράτους. Τον Αύγουστο – Σεπτέμβρη του 1922 συντελείται και ολοκληρώνεται η πανωλεθρία της ελληνικής πολιτικής στη Μικρά- Ασία.

Δώδεκα χρόνια αργότερα, το 1934, ο Βενιζέλος προτείνει, «ως παράδειγμα συνεννόησης», τον Κεμάλ για το Νόμπελ Ειρήνης. Στις 28 Απρίλη του 1938 ο Ι. Μεταξάς υπογράφει «σύμφωνο αιωνίας φιλίας» με τον τότε Τούρκο πρωθυπουργό Τζελάλ Μπαγιάρ. Δεκαεφτά μόλις χρόνια αργότερα η «αιώνια φιλία» διακόπτεται με τα αιματηρά γεγονότα της Κωνσταντινούπολης. κ.λπ., κ.λπ.

Ξανά για τις ιστορικής σημασίας αλλαγές και το νεοοθωμανισμό στην Τουρκία

Από τότε και ειδικά τα τελευταία 30 χρόνια οι αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο εσωτερικό του τούρκικου κοινωνικού σχηματισμού είναι ιστορικής σημασίας.

Η Τουρκία εδώ και καιρό κινείται στα σύνορα ανάμεσα στις ισχυρές περιφερειακές καπιταλιστικές δυνάμεις και τις παγκόσμιες υπερδυνάμεις. Αναρριχάται στις πρώτες δέκα θέσεις από πλευράς στρατιωτικής ισχύος, μετά τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα, την Ινδία, τη Γαλλία, τη Μ. Βρετανία, την Ιαπωνία την Αίγυπτο και πάνω από τη Γερμανία.

Η τουρκική οικονομία αναδεικνύεται σε μια από τις 20 μεγαλύτερες καπιταλιστικές οικονομίες στον κόσμο. Έχει πλέον ανεπτυγμένη αυτοκινητοβιομηχανία, πολεμική βιομηχανία και βιομηχανία γενικότερα, υπηρεσίες, ισχυρό τουρισμό, υπολογίσιμο ορυκτό πλούτο. Ο όγκος εξωτερικού εμπορίου αυξάνεται από τα 82 στα 400 δισεκατομμύρια δολάρια, με στόχο τα 500 δισεκατομμύρια ως το 2023, την 100η επέτειο ίδρυσης της.

Η Τουρκία είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, του ΝΑΤΟ, του ΟΟΣΑ, του ΟΑΣΕ και του G-20, μέλος του Συμβουλίου Συνεργασίας Τουρκόφωνων Κρατών, της Διεθνούς Οργάνωσης Τουρκικού Πολιτισμού.

Αναπτύσσει σταθερά ειδικές σχέσεις με όλες τις τουρκόφωνες χώρες της Κασπίας (Αζερμπαϊτζάν, Καζακστάν. Τουρκμενιστάν, Ουζμπεκιστάν, Τατζικιστάν).

Η θέση και η ισχύς της την καθιστούν σταθμό του νέου κινέζικου δρόμου του μεταξιού από το Πεκίνο στη καρδιά της Ευρώπης, γεγονός που την ωθεί αντικειμενικά σε συμμαχίες προς τη Κίνα.

Σε αντίθεση όμως με τον τούρκικο καπιταλισμό, ο ελληνικός δεν μπορεί να προτάξει μια αυτοτελή, σχετικά πάντα, επιθετική πολιτική. Η ελληνική επιθετικότητα και (συν) εκμετάλλευση των ορυκτών κοιτασμάτων μπορεί να εκδηλώνεται μόνο μέσω συμμαχικών σχηματισμών και υπό την ηγεμονία του ισχυρού. Εξ ου και η διαρκής επίκληση της ΕΕ και της ΟΝΕ, του ΝΑΤΟ και των Αμερικάνων, η συμμαχίες με Ισραήλ και Αίγυπτο με τις ευλογίες των ΗΠΑ. Σε αυτό το φόντο διαμορφώνεται ένα νέο πλαίσιο σύγκρουσης ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού που έχει στρατηγικό χαρακτήρα ανεξάρτητα από τις εκάστοτε διακυμάνσεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Σε αυτή την υλική βάση το ΑΚΡ και ο Ερντογάν εκφράζουν την τάση επέκτασης και ανάπτυξης του Τούρκικου καπιταλισμού. Εξ ου και το διαρκές άνοιγμα προς την Αφρική (2003 – 2017) και οι ιμπεριαλιστικές της πρακτικές (εισβολή και παρουσία στρατευμάτων σε Συρία, μετά την Κύπρο, οι στρατιωτικές βάσεις σε Λιβύη, Κατάρ και Σομαλία).

Στην ίδια υλική βάση καλλιεργείται σταθερά και αναδεικνύεται ολοένα εντονότερα η σύγχρονη τουρκική εκδοχή της Μεγάλης Ιδέας η οποία βασίζεται στο ιδεολόγημα του νεοθωμανισμού, στην επεκτατική ιδεολογία των «συνόρων της καρδιά μας» και της Γαλάζιας Πατρίδας από τον Ινδικό ως τη Μεσόγειο.

Συνοδεύεται δε από την μεθοδευμένη ανάδειξη της Τουρκίας ως αναθεωρητικής δύναμης των διεθνών συμβάσεων, κυρίως της συνθήκης της Λωζάννης και του Μοντρέ.

Η ιμπεριαλιστική αυτή πολιτική συνιστά πραγματική απειλή για τους λαούς της περιοχής, (ειδικά για τον τουρκικό και τον ελληνικό) εμπεριέχει το σπέρμα της επαναχάραξης συνόρων και των επεκτατικών πολέμων στην περιοχή και επομένως απέναντι στη Ελλάδα και το Αιγαίο.

Επομένως τυχόν κάμψεις στο διακρατικό ανταγωνισμό των δυο χωρών – όπως συμβαίνει τώρα – πρέπει να αντιμετωπίζονται αποκλειστικά μόνο ως χρονικές ανάσες για να αναπτυχθεί το κίνημα αποτροπής του πολέμου ανάμεσα στις δυο χώρες, να καλλιεργηθεί το αίσθημα αλληλεγγύης και φιλίας ανάμεσα στον τούρκικο και ελληνικό λαό. Οτιδήποτε άλλο είναι φενάκη και υποτίμηση των κινδύνων που πυροδοτούν οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί στην περιοχή.

Η κρισιμότητα ενός σύγχρονου αντιιμπεριαλιστικού κινήματος

Οι εξελίξεις προσδίδουν κρίσιμη και ιδιαίτερη σημασία στη χάραξη μιας πολιτικής αρχών η όποια να μπορεί να υποστηρίζεται από τη μαχόμενη Αριστερά, από Έλληνες και Τούρκους εργάτες με τα ίδια επιχειρήματα στις δυο χώρες.

Η πολιτική αυτή δεν μπορεί να έχει σχέση με τη δημιουργία κρατικών αξόνων αποκλεισμού του ενός από τον άλλο (άξονας Ελλάδας, Ισραήλ, Αιγύπτου ΗΑΕ – άξονας Τουρκίας, Ιράν, Κατάρ).

Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός στρέφεται σε βάρος, πρώτα από όλα, των εργαζομένων των δυο χωρών.

Οι εξελίξεις προσδίδουν σύγχρονη, κρίσιμη και ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη ενός ενωτικού και πλατιού λαϊκού κινήματος ακύρωσης των επεκτατικών σχεδίων των ΗΠΑ.

Προσδίδουν ιδιαίτερη και κρίσιμη σημασία στο κίνημα εναντίον των αμερικάνικων βάσεων στη χώρα ενταγμένο στον αγώνα εξόδου της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ και διάλυσης του ΝΑΤΟ.

Απαιτούν την απόρριψη της πολιτικής των μονομερών κρατικών ανακηρύξεων θαλάσσιων ζωνών που δεν έχουν και νόημα καθώς ΑΟΖ δίχως τη συνομολόγηση από τα όμορα κράτη δεν υπάρχει.

Απαιτούν το σεβασμό των ζωτικών θαλασσίων αναγκών των παρευξείνιων χωρών (Ρωσία, Μολδαβία, Ουκρανία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Γεωργία, Αρμενία) και των περίκλειστων χωρών των Βαλκανίων π.χ. Βόρεια Μακεδονία, Σερβία, Μαυροβούνιο),

Απαιτούν την πλήρη απαγόρευση των εξορύξεων από ιδιωτικά ενεργειακά μονοπώλια και την εκμετάλλευση του πετρελαίου και των αερίων της περιοχής από κρατικές εταιρείες με συνταγματικά κατοχυρωμένη την υποχρέωση τα έσοδα να διατίθενται για Υγεία και Παιδεία.

Προϋποθέτουν τέλος την επίγνωση και αποδοχή πως το Αιγαίο δεν είναι ελληνική ή τούρκικη θάλασσα, είναι ημίκλειστη διεθνής θάλασσα με πλήθος νησιών που έχουν όλα τα δικαιώματα. Ελληνικό και Τουρκικό με πλήρη κυριαρχία είναι ό,τι υπάρχει εντός των έξι μιλίων της αιγιαλίτιδας ζώνης της στεριάς και των νησιών κάθε χώρας.

Φυσικά στο λόγο και την πράξη από εδώ και πέρα έχουν οι εργατικές και νεολαιίστικες αγωνιζόμενες συλλογικότητες και οι διανοούμενοι που «νοιάζονται για ότι μας λευτερώνει».