του Δημήτρη Δημητρίου
Λίγα πράγματα γνωρίζω για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Τα ΜΜΕ και τα ΜΚΔ πολύ λίγο προσφέρουν σε μια ορθολογιστική και ιστορικά τεκμηριωμένη ανάλυση για την κατάσταση σ’ αυτή την περιοχή του Καυκάσου. Η αντιμετώπιση στην Κύπρο είναι μάλλον συναισθηματική αφού υπάρχει μια πολύ αξιαγάπητη Αρμένικη κοινότητα στην Κύπρο που μας δίνει την αίσθηση, ή μάλλον την ψευδαίσθηση, ότι αποκλείεται οι Αρμένιοι να έχουν άδικο. Αυτή η αντίληψη ενισχύεται με το γεγονός ότι οι Αρμένιοι, παρά τη διαφορά δόγματος, είναι και αυτοί χριστιανοί καθώς επίσης έχουν ένα κοινό με τους Ε/κ «προαιώνιο εχθρό» και άρα ο εχθρός του εχθρού μου δεν μπορεί να είναι παρά μόνο φίλος μου σύμφωνα με τις απλοϊκές συλλογιστικές που κυριαρχούν στον τόπο μας. Επειδή όμως προσωπικά δεν με ικανοποιούν αυτά τα κριτήρια, θα τολμήσω να καταθέσω κάποιες σκέψεις που δεν τις θεωρώ απόλυτες αφού δεν μπορώ ισχυριστώ ότι κατέχω αρκετά το θέμα.
Το Ναγκόρνο Καραμπάχ ανήκει κυριαρχικά στο Αζερμπαϊτζάν. Καμιά χώρα στον κόσμο δεν αναγνωρίζει ξεχωριστή κρατική οντότητα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ παρά τις αποσχιστικές ενέργειες των Αρμένιων αυτονομιστών. Για να χρησιμοποιήσω την προσφιλή ορολογία των Ε/κ, πρόκειται δηλαδή περί ψευδοκράτους. Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου αναγνωρίζεται τουλάχιστο από την Τουρκία. Το Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν αναγνωρίζεται ούτε καν από την Αρμενία η οποία τροφοδοτούσε με άφθονο έμψυχο και άψυχο στρατιωτικό υλικό τους Αρμένιους αυτονομιστές. Οι Αρμένιοι εθνικιστές προεβήκαν σε μονομερή απόσχιση και ενώ ζητούσαν διεθνή αναγνώριση μιας ξεχωριστής κρατικής ενότητας, η τελική επιδίωξη μετά την «αυτοδιάθεση» ήταν η ένωση με την μητέρα Αρμενία. Είναι κάτι αντίστοιχο του ελληνικού αλυτρωτισμού. Η πολιτική «νομιμοποίηση» της απόσχισης πηγάζει κατά το αρμενικό επίσημο αφήγημα, στο γεγονός ότι η περιοχή κατοικείται εδώ και αρκετούς αιώνες σχεδόν αποκλειστικά από Αρμένιους. Κάπου διάβασα ότι υπήρχαν επί Σοβιετικής Ένωσης και κάμποσοι Αζέροι αλλά με τις συγκρούσεις που ακολούθησαν με την κατάρρευση της Σοβιετίας, οι Αρμένιοι φρόντισαν να εκκαθαρίσουν τη περιοχή προκαλώντας στο πόλεμο του 1994 ένα εκατομμύριο πρόσφυγες με το 20% της Αζερικής επικράτειας να βρίσκεται υπό την κατοχή των Αρμένιων εθνικιστών. Αυτό βεβαία δεν ονομάστηκε εθνοκάθαρση αφού οι Αζέροι δεν είναι ούτε χριστιανοί αλλά ούτε και εχθροί του εχθρού μας. Είναι γεγονός ότι το Ναγκόρνο Καραμπάχ θεωρείται το λίκνο του αρχαίου αρμενικού πολιτισμού. Ο Αρμένικος αλυτρωτισμός κτίζει πάνω σ΄ αυτό το ιστορικό γεγονός για να στηρίξει την «μεγάλη ιδέα». Το ερώτημα που τίθεται όμως είναι αν αυτό είναι αρκετό για να δικαιολογήσει την αφαίρεση μιας γεωγραφικής περιοχής από μια κυρίαρχη και διεθνώς αναγνωρισμένη χώρα για να την ενσωματώσει σε μιαν άλλη. Αν δεχτούμε αυτό το επιχείρημα πολύ εύκολα μπορούμε να δικαιολογήσουμε την κατάληψη του Κίεβου από την Ρωσία που ας μην ξεχνούμε ότι το Κίεβο αποτελεί ιστορικά την απαρχή του ρώσικου πολιτισμού. Με τη ίδια λογική πολλές περιοχές στην Ευρώπη όπως τα Βαλκάνια θα βρίθουν αποσχιστικών ενεργειών με εθνοκαθάρσεις και γενοκτονίες να βρίσκονται στην καθημερινή ατζέντα.
Από την άλλη, σίγουρα μια ενισχυμένη αυτονομία (και ίσως μια ομοσπονδιακής υφής διευθέτηση αν ο πληθυσμός της περιοχής ήταν κάπως μεγαλύτερος) θα μπορούσε να λειτουργήσει αν το αζέρικο και αρμενικό κατεστημένο ήταν πρόθυμα να αφήσουν τους εκατέρωθεν εθνικισμούς και τους μαξιμαλισμούς και να απλώσουν χέρι φιλίας και αμοιβαιότητας. Για να είμαστε δίκαιοι ο αζέρικος εθνικιστικός φανατισμός δεν νομίζω ότι υπολείπεται του Αρμενικού και ενώ η ομάδα του Μινσκ (που απαρτιζόταν από αρκετές χώρες όπως Ρωσία, Τουρκία, Γαλλία, Ιταλία, Λευκορωσία κ.ά.) κατέθετε συνεχώς γεφυρωτικές προτάσεις καμιά πρόταση δεν γινόταν αμοιβαία αποδεκτή. Φτάσαμε στο σημείο να προταθεί μια πολύ μεγάλη αυτονομία στο Ναγκόρνο με δικαίωμα ακόμα και έκδοσης δικού τους ξεχωριστού νομίσματος με ταυτόχρονη απόσυρση των αρμενικών δυνάμεων από αζερικές περιοχές που κατέλαβαν κατά τον πόλεμο του 1994 αλλά ο μαξιμαλισμός ήταν ένα στοιχείο που δεν επέτρεψε κάποιο ειρηνικό αποτέλεσμα. Η κάθε πλευρά χρησιμοποιούσε τα δικά της όπλα μόχλευσης για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της. Οι Αζέροι ένοιωθαν ότι τα τεράστια πετρελαϊκά αποθέματα θα τους καθιστούσαν σε σύντομο χρονικό διάστημα αρκετά δυνατούς για να επιβληθούν επί των Αρμενίων (όπως και έγινε) ενώ οι Αρμένιοι επένδυαν πάνω στο γεγονός ότι o χερσαίος πετρέλαιο-αγωγός που περνά από την Γεωργία, βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το αρμενικό έδαφος κάτι που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν απειλή από τους Αρμένιους για να εμποδίζει την ομαλή λειτουργία του.
Πιστεύω ότι οι μεγάλες γειτονικές χώρες θα έπρεπε να παίξουν ένα πιο εποικοδομητικό ρόλο. Αντίθετα, όλες οι χώρες (και κυρίως οι μεγάλοι παίχτες στην περιοχή) έπαιξαν έναν αρνητικό ρόλο στηρίζοντας στρατιωτικά το ένα ή το άλλο μέρος της αντιπαράθεσης και πολλές φορές και τα δυο μέρη. Η Τουρκία στηρίζει ανοικτά τους Αζέρους με την ελπίδα να κυριαρχήσει σαν ηγεμονική δύναμη πάνω σε όλες τις τουρκόφωνες χώρες του Καυκάσου και παράλληλα να απομονώσει την μικρή Αρμενία ενώ η Ρωσία αν και έπαιζε ένα ειρηνευτικό ρόλο δεν κατάφερε να στήσει γέφυρες συνεννόησης μεταξύ των δυο κοινοτήτων ενώ τον τελευταίο καιρό επέδειξε μιαν ύποπτη αδιαφορία που στρεφόταν εις βάρος της ασφάλειας και της αυτονομίας του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Από την άλλη, η αρμενική κυβέρνηση έπαιζε ένα επικίνδυνο και συνεχές φλερτ με τους Αμερικανούς και το ΝΑΤΟ (οι Αμερικανοί και οι δορυφόροι τους δεν ήθελαν ποτέ να χάσουν την προοπτική μιας στενής σχέσης με τα πετρέλαια του Μπακού αλλά από την άλλη δεν θα έλεγαν όχι σε μια αρμενική σφήνα εις βάρος της Ρωσίας) με τα γνωστά καταστροφικά για την ίδια αποτελέσματα.
Καταλήγοντας εμμένω στην άποψη ότι η αρχή του κακού ήταν πάντοτε οι εκατέρωθεν εθνικισμοί (πίσω από τους οποίους κρύβονται πάντοτε μεγάλα οικονομικά συμφέροντα) και πιστεύω ότι δεν θα πρέπει να αλληθωρίζουμε μπροστά στον αρμενικό εθνικισμό που με τις πράξεις του και τον μαξιμαλισμό του εξαφάνισε ίσως οριστικά το αρμενικό στοιχείο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Η ιστορία διδάσκει … μόνο που δεν υπάρχουν μαθητές που να θέλουν να την διδαχτούν.
Ανεξάρτητα από τα πιο πάνω, υπάρχουν σήμερα αρκετές χιλιάδες Αρμένιοι συνάνθρωποι μας που πήραν το δρόμο της προσφυγιάς. Καθήκον όλων μας είναι να σταθούμε αλληλέγγυοι, να ανοίξουμε τις αγκάλες μας και να τους προσφέρουμε τη φιλοξενία μας κάτω από συνθήκες αξιοπρεπούς διαβίωσης. Θα πρέπει να στηθούν ανθρώπινα καταλύματα (και όχι στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως το Πουρνάρα) και να τους δοθούν άδειες προσωρινής απασχόλησης μέχρι να μπορέσουν οι άνθρωποι να σταθούν ξανά στα πόδια τους. Ελπίζω να μην υπάρξουν πάλε σκατόψυχες φωνές που να διερωτούνται πόσους ακόμα πρόσφυγες μπορεί να αντέξει η Κύπρος …
nomadicuniversality.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου