Μπαμπά, τι έγινε στο Πολυτεχνείο;

ASSOCIATED PRESS

«Μιλώ στα παιδιά μου για τη Χούντα και το Πολυτεχνείο»

Μπαμπά, τι έγινε στο Πολυτεχνείο;

Επιμέλεια:Ναταλί Χατζηαντωνίου

Στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται αυθεντικές, ιστορικές φωτογραφίες και γελοιογραφίες της εποχής.

Σε ερωτήματα σαν κι αυτό απαντά απλά και εύληπτα το πρώτο αντίστοιχο βιβλίο της ελληνικής εργογραφίας, το οποίο απευθύνεται σε παιδιά από 9 ετών και υπογράφεται από έναν καθ’ ύλην αρμόδιο, τον Ολύμπιο Δαφέρμο, μέλος της συντονιστικής επιτροπής της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο το 1973 αλλά και άνθρωπο που έχει εργαστεί στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

Τα τελευταία χρόνια μια βιβλιοφιλική τάση με παιδαγωγικό-κοινωνικό-ιστορικό ενδιαφέρον, ιδιαίτερα εμφανής στη Γαλλία αλλά όχι μόνο, φέρνει στα ράφια των βιβλιοπωλείων εξαιρετικές εκδόσεις συγγραφέων που αναλύουν ιστορικά γεγονότα, ιδεολογίες ή κοινωνικά φαινόμενα εύληπτα κι απλά σαν ν’ απευθύνονται σε παιδιά. Στην πραγματικότητα σε παιδιά απευθύνονται και ορισμένες εκδόσεις, το διευκρινίζουν - αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι ένας ενήλικος με ανεπαρκείς γνώσεις και πληροφορίες δεν ωφελείται από τέτοια βιβλία-εγχειρίδια που, όμως, δεν συστήνονται έτσι

Σ’ αυτή την κατηγορία καλωσορίζουμε το πρώτο βιβλίο στην ελληνική εργογραφία που μιλά στα παιδιά (από 9 ετών) για τη χούντα και το Πολυτεχνείο. Αυτός είναι και ο τίτλος του: «Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο», κυκλοφορεί λιγότερο από έναν μήνα τώρα από τις εκδόσεις «Τόπος» και είναι έργο του Ολύμπιου Δαφέρμου. Θα μπορούσαμε άνετα να πούμε ότι ο (γνωστός μας κι από την αρθρογραφία του στην «Εφ.Συν.») Δαφέρμος είναι καθ’ ύλην αρμόδιος για ό,τι επιχειρεί: μέλος της συντονιστικής επιτροπής της εξέγερσης στο Πολυτεχνείο το 1973, μετείχε ενεργά στο αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και για τη δράση του αυτή διώχθηκε από το στρατιωτικό καθεστώς. Με καταγωγή από την Αξό Ρεθύμνου, είναι μηχανολόγος-ηλεκτρολόγος μηχανικός του ΕΜΠ και διδάκτωρ Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου κι εργάστηκε στη βιομηχανία, στην Τεχνική Εκπαίδευση και στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.

Με τη χούντα αλλά και τα αντιδικτατορικά κινήματα έχει ασχοληθεί επισταμένα έχοντας καταθέσει μέχρι εδώ αρκετές μελέτες. Πρώτο «Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνηµα 1972-1973 – έρευνα» (Θεµέλιο 1992 και Γαβριηλίδης 2009 συµπληρωµένο µε ονόµατα και επίµετρο, µε τίτλο «Φοιτητές και δικτατορία 1972-1973». Νέα 5η έκδοση από την Εταιρεία Σύγχρονης Ιστορίας 2021), βιβλίο που θεωρείται ότι έκανε τομή στον τρόπο με τον οποίο εξετάζουμε το Πολυτεχνείο και το κίνημα που προηγήθηκε αυτού. Ακολούθησαν τα: «Ονειρο ήταν… Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνηµα και το Πολυτεχνείο µε το βλέµµα των πρωτεργατών», σε συνεργασία µε τον Βαγγέλη Αγγελή, µελέτη-επιµέλεια (Οδυσσέας 2003), «Γαλλικός Μάης και αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνηµα – δοκίµιο» (Εταιρεία Σύγχρονης Ιστορίας 2020). Εχει όμως ασχοληθεί και με παιδαγωγικά θέματα (Εργασία και εκπαίδευση – δοκίµιο-Μεταίχµιο 1999, Το σχολείο κοιτάζει προς τα πίσω – δοκίµιο-Γαβριηλίδης 2009) κι έχει γράψει και ποίηση.

Επειτα απ’ αυτή τη μακρά εισαγωγή ας επιστρέψουμε στο «Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο»: «Μέσα από τον διάλογο ενός πατέρα µε τα παιδιά του το βιβλίο αυτό επιχειρεί να µιλήσει στους νέους για τη χούντα και το Πολυτεχνείο µε τρόπο απλό και κατανοητό. Απαντά σε ερωτήματα όπως: Τι ήταν η χούντα των συνταγματαρχών; Τι σημαίνει πραξικόπημα; Τι ήταν η ΕΣΑ; Γιατί εξεγέρθηκαν οι φοιτητές; Κι αναδεικνύει την εγκληµατική φύση της δικτατορίας 1967-1974, η οποία φυλάκιζε, έδερνε, βασάνιζε, εξόριζε και ενίοτε δολοφονούσε κάθε άνθρωπο που διαφωνούσε µαζί της ή που νόµιζε ότι διαφωνεί. Προβάλλει, επίσης, την ειρηνική αντίσταση των φοιτητών εναντίον του βίαιου και απάνθρωπου αυτού καθεστώτος και την κορύφωσή της, που ήταν η εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η αντίσταση εναντίον ενός καταστροφικού και ολοκληρωτικού καθεστώτος, το οποίο καταργεί τη δηµοκρατία και στερεί την ελευθερία από τους πολίτες του, θέλει τόλµη, αξιοπρέπεια και ανιδιοτέλεια. Είναι µια ηθική στάση που απαιτεί κοινωνική ευαισθησία και διαπνέεται από αίσθηση ελευθερίας. Οι φοιτητές πάλεψαν για τα ανθρώπινα δικαιώµατα όλων των πολιτών της πατρίδας µας. Πάλεψαν για ένα καλύτερο µέλλον. Ανάµεσα σε αυτούς και ο συγγραφέας του βιβλίου».

Στην έκδοση συμπεριλαμβάνονται αυθεντικές, ιστορικές φωτογραφίες του γνωστού φωτορεπόρτερ Αριστοτέλη Σαρρηκώστα, φωτογραφίες από το αρχείο του συγγραφέα και άλλων αγωνιστών του Πολυτεχνείου και γελοιογραφίες της εποχής.

«Ενα βιβλίο για μικρούς και μεγάλους», το συστήνει άλλωστε ο Πέτρος Χαραβιτσίδης, επίκουρος καθηγητής ΤΕΑΠΗ, ΕΚΠΑ και πρώην διευθυντής του 132ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών. Και γράφει ακόμα ο κ. Χαραβιτσίδης, συστήνοντάς το ανεπιφύλακτα και στους εκπαιδευτικούς:

«Θεωρώ ότι το βιβλίο του Ολύμπιου Δαφέρμου «Μιλώ στα παιδιά μου για τη χούντα και το Πολυτεχνείο» είναι ένα χρήσιμο βιβλίο για όλους εμάς τους εκπαιδευτικούς καθώς δίνει εναύσματα για συζήτηση με τους μαθητές μας σχετικά με τη δημοκρατία, αλλά και τον αγώνα για την κατάκτησή της. Πρόκειται για μια συγκροτημένη και απλή εξιστόρηση για την «πολιτεία» της δικτατορίας και για τη δράση των παράνομων αντιστασιακών οργανώσεων και του φοιτητικού κινήματος, που οδήγησε στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η εξέγερση αυτή απομόνωσε απολύτως τη χούντα από την ελληνική κοινωνία και σήμανε την αρχή τους τέλους της.

Γνώρισα τον Ολύμπιο Δαφέρμο από τα γραπτά του σχετικά με το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και την εξέγερση του Πολυτεχνείου, όπου συμμετείχε ως φοιτητής. Αργότερα είχα την τύχη να τον γνωρίσω προσωπικά, αλλά και να τον ακούσω σε διάφορες ομιλίες του σχετικές με την περίοδο της χούντας και την αντίσταση των φοιτητών. Ο λόγος του ήταν πάντα άμεσος, προσωπικός και κυρίως πολιτικός και αναστοχαστικός. Η επαφή που είχα μαζί του με οδήγησε στη σκέψη να τον καλέσω, πριν από αρκετά χρόνια, στο σχολείο που εργαζόμουν, την ημέρα της γιορτής του Πολυτεχνείου. Πρόκειται για ένα Δημοτικό Σχολείο με μεγάλο ποσοστό παιδιών μεταναστών και προσφύγων. Η συνάντηση αυτή ήταν για τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς μια συγκλονιστική εμπειρία. Με έναν άμεσο και πολύ προσωπικό τρόπο ο Ολύμπιος εξιστορούσε τα γεγονότα βάζοντας όλα τα πολιτικά διακυβεύματα της εποχής.

Μας εντυπωσίασε το γεγονός ότι οι μικροί μαθητές έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον και αναπτύχθηκε μια συζήτηση η οποία συνεχίστηκε και μετά τη συνάντηση, στο πλαίσιο των μαθημάτων. Ακόμα και σήμερα οι μαθητές που συμμετείχαν τη θυμούνται...

Με μεγάλη μου χαρά είδα ότι ο προσωπικός, διεισδυτικός και αφηγηματικός λόγος του Ολύμπιου αποτυπώνεται πλέον σε ένα βιβλίο που απευθύνεται σε μικρότερα και μεγαλύτερα παιδιά. Τα ερωτήματα τα οποία θέτει και απαντά, όπως: Τι ήταν η χούντα; Τι γινόταν στα σχολεία; Τι γινόταν με τις εφημερίδες, τα περιοδικά και τα παιδικά βιβλία; Τι σημαίνει περιορισμός της ελευθερίας και πώς αυτό επηρεάζει τη ζωή των ανθρώπων κ.ά., είναι ερωτήματα που συχνά έθεταν τα παιδιά στη συζήτηση για τη χούντα και το Πολυτεχνείο. Επιπλέον η πραγμάτευσή τους μπορεί να επιτρέψει την επέκταση της συζήτησης σε ζητήματα που προκύπτουν από την τρέχουσα κοινωνική και πολιτική συγκυρία. Είμαι σίγουρος ότι θα αξιοποιηθεί με τον καλύτερο τρόπο από εκπαιδευτικούς και μαθητές».