Τότε που ο ΕΛΑΣ βοήθησε έναν στρατιώτη της Βέρμαχτ να λιποτακτήσει

Αποψη του στρατοπέδου φυλακών στην Αίγυπτο | © Miro Kuzmanovic/Richard Bilgeri

Τότε που ο ΕΛΑΣ βοήθησε έναν στρατιώτη της Βέρμαχτ να λιποτακτήσει

Δημήτρης Δημητρακούδης

    ΕΦΣΥΝ

Το συγκλονιστικό ημερολόγιο του Αυστριακού τεχνικού στις υπηρεσίες πληροφοριών των ναζί σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα το 1943 που κατόρθωσε ν’ αυτομολήσει με τη βοήθεια των ανταρτών, κυκλοφόρησε πρόσφατα στα γερμανικά σε βιβλίο με τίτλο «Με τους παρτιζάνους στην Αθήνα. Ημερολόγιο ενός λιποτάκτη της Βέρμαχτ» και με την επιμέλεια δύο ιστορικών από το Πανεπιστήμιο του Ινσμπρουκ και τη συνεργασία του Ιάσονα Χανδρινού.

Ενα εξαιρετικό ντοκουμέντο, που έρχεται σε αντίθεση με τη σιωπή πολλών στρατιωτών από εκείνη την εποχή, το ημερολόγιο του Αυστριακού λιποτάκτη της ναζιστικής «Βέρμαχτ» στην Ελλάδα, του Ρούντολφ Μπίλγκερι (1907-1992), ο οποίος είχε καταγράψει την ιστορία της λιποταξίας του και της αυτομόλησής του στους αντάρτες του ΕΛΑΣ, εξέδωσαν τώρα σε βιβλίο με τίτλο «Με τους παρτιζάνους στην Αθήνα. Ημερολόγιο ενός λιποτάκτη της Βέρμαχτ», οι ιστορικοί του Πανεπιστημίου του Ινσμπρουκ Πέτερ Πίρκερ και Ινγκριντ Μπέλερ.

Ο τότε 38χρονος δάσκαλος, με καταγωγή από το Χόενεμς του αυστριακού ομόσπονδου κρατιδίου Φόραλμπεργκ, υπηρετούσε ως τεχνικός στις υπηρεσίες πληροφοριών της «Βέρμαχτ» σε Θεσσαλονίκη και Αθήνα από το 1943. Εχοντας γλιτώσει από μάχιμες αποστολές για μεγάλο χρονικό διάστημα, φοβόταν ότι σύντομα θα στελνόταν στο μέτωπο, καθώς η κατάσταση γινόταν ολοένα και πιο τεταμένη.

Με τη βοήθεια της μεταφράστριας «Ντίνας», ο θρησκευόμενος ρωμαιοκαθολικός αυτομόλησε με δύο συντρόφους του στους αντάρτες του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (ΕΛΑΣ), όπου εγκατέλειψε τη «μισητή» στολή και μοιράστηκε τις τρομακτικές συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού, κρυπτόμενος στις φτωχογειτονιές της Αθήνας, πριν πιαστεί αιχμάλωτος πολέμου από τους Βρετανούς και παραμείνει για δύο χρόνια στην Αίγυπτο, απ’ όπου τελικά επέστρεψε στο σπίτι του στο Φόραλμπεργκ.

Rudolf Bilgeri, 1942

Με νηφάλια γλώσσα ο Ρούντολφ Μπίλγκερι αναφέρεται στο ημερολόγιο του στις οδομαχίες, στις θηριωδίες, στη βάναυση καταστολή κάθε αντίστασης, στις δολοφονίες, στις καταστροφικές συνθήκες στην Αθήνα για τον λιμοκτονούντα πληθυσμό, που ήταν η καθημερινότητα στην τελική φάση πριν από την ήττα και την αποχώρηση των ναζιστών κατακτητών, αλλά και στην περίθαλψη και φιλοξενία που του επιφυλάχθηκε εκεί.

Εξαιρετικά εντυπωσιακές είναι οι περιγραφές του ως προς τις συνθήκες κατόπιν στο στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου στην Αίγυπτο, όπου οι περίπου 1.000 αμετανόητοι ναζιστές με την πολεμοχαρή νοοτροπία τους, τους χαιρετισμούς με «Χάιλ Χίτλερ», με βρισιές, απειλές και λιθοβολισμούς, προσπαθούσαν να κάνουν «κόλαση» τη ζωή των εκεί κρατούμενων μαζί «αντιναζιστών», ανάμεσα τους και ο Ρούντολφ Μπίλγκερι.

Σε ένα ερευνητικό του έργο, το Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ινσμπρουκ εργάζεται από τα τέλη του 2019 πάνω στην ιστορία των λιποτακτών στρατιωτών από τα ομόσπονδα κρατίδια Τιρόλο και Φόραρλμπεργκ στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Rudolf Bilgeri, Θεσσαλονίκη, 1943

Επειτα από σχετικές προσκλήσεις, εμφανίστηκαν αρκετοί συγγενείς λιποτακτών που προηγουμένως περιφρονούνταν και στηλιτεύονταν ως «προδότες» εκείνης της εποχής, και, όπως τονίζουν οι ιστορικοί της έρευνας, αυτό αποτελεί «θετικό αποτέλεσμα της αποκατάστασης των λιποτακτών της Βέρμαχτ», που είχε αποφασιστεί από την αυστριακή Πολιτεία, ύστερα από καθυστέρηση δεκαετιών. Μεταξύ αυτών των συγγενών ήταν ο γιος του Ρούντολφ Μπίλγκερι, ο γνωστός καλλιτέχνης της μουσικής ροκ και σκηνοθέτης Ρίχαρντ Μπίλγκερι, ο οποίος παρουσίασε τα εικονογραφημένα «φύλλα ημερολογίου» του πατέρα του στους ιστορικούς το 2020, καθώς και φωτογραφίες της οικογένειας από τη δεκαετία του 1930.

«Η πρώτη ανασκόπηση των αρχείων του Μπίλγκερι αποκάλυψε ότι ήταν μια ιδιαίτερη ιστορική πηγή», επισημαίνουν -ως προς αυτή την ασυνήθιστη βιογραφία του δασκάλου του Φόραρλμπεργκ κατά τη διάρκεια του πολέμου- οι ιστορικοί και εκδότες του βιβλίου, οι Πέτερ Πίρκερ και Ινγκριντ Μπέλερ, οι οποίοι το προλογίζουν, ενώ ο Ελληνας ιστορικός και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Ρέγκενσμπουργκ στη Γερμανία, ο Ιάσονας Χανδρινός, ταξινομεί τις σημειώσεις του Ρούντολφ Μπίλγκερι κατά την κατοχή στην Αθήνα 1941-1944.

Από την πλευρά του, ο γιος του, ο Ράινχολντ Μπίλγκερι, μοιράζεται προσωπικές αναμνήσεις του πατέρα του, τονίζοντας, μεταξύ άλλων, με την ευκαιρία της τωρινής κυκλοφορίας του βιβλίου, πως «... ο πατέρας μου ήταν ένας ήσυχος άνθρωπος[...]» και ότι «ήταν επίσης σιωπηλός όταν επρόκειτο για το παρελθόν, το οποίο, όμως, ποτέ δεν τον εγκατέλειψε παντελώς...», ενώ γίνεται σαφές πόσο διαμορφωτικές ήταν οι εμπειρίες του πατέρα του για τον καλλιτέχνη: «Εμαθα τη φράση “ποτέ ξανά” από τον πατέρα μου και θα διατηρώ την κληρονομιά του όσο ζω», αναφέρει χαρακτηριστικά