Κάθε μακελάρης της Ιστορίας αντανακλάται στο πρόσωπo του Αγαμέμνονα!

Ο Σάββας Στρούμπος ως «Αγαμέμνων» στην κατά Εθνικό Θέατρο και Θεόδωρο Τερζόπουλο «Ορέστεια» του Αισχύλου | Φωτ.: Johanna Weber

Κάθε μακελάρης της Ιστορίας αντανακλάται στο πρόσωπo του Αγαμέμνονα!

Ιωάννα Σωτήρχου

Εχοντας μαθητεύσει χρόνια στη μέθοδο του κορυφαίου Θεόδωρου Τερζόπουλου, που φέτος συνεργάζεται για πρώτη φορά με το Εθνικό Θέατρο για να φέρει την ερχόμενη Παρασκευή και το Σάββατο στην Επίδαυρο ολόκληρη την αριστουργηματική τριλογία του Αισχύλου, ο Σάββας Στρούμπος, με τη διττή ιδιότητα του συνεργάτη-σκηνοθέτη και του ηθοποιού που υποδύεται τον Αγαμέμνονα, μας δίνει τα πρώτα «κλειδιά» μιας προσέγγισης που ίσως να είναι ήδη «ιστορική».

«Μια περιπέτεια σ’ ένα ταξίδι στο τοπίο της μνήμης, μια αναζήτηση των χαμένων κλειδιών της ενότητας του σώματος με τον λόγο, της λέξης ως φυσικής οντότητας»: έτσι περιγράφει ο Χάινερ Μίλερ το θέατρο του κορυφαίου, διεθνώς καταξιωμένου Ελληνα σκηνοθέτη και δασκάλου Θεόδωρου Τερζόπουλου.

Στην πρώτη του συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο για το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, ο δάσκαλος φέρνει στην Επίδαυρο την «Ορέστεια», τη μοναδική σωζόμενη τριλογία αρχαίου δράματος («Αγαμέμνων», «Χοηφόροι», «Ευμενίδες»), που παρουσίασε ο Αισχύλος στη γιορτή των Διονυσίων το 458 π.Χ., δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του, ενσταλάζοντας εντός της την εποχή του: μια εποχή βίαιων κοινωνικών και πολιτικών ανατροπών.

Με τραγικό ήρωα τον Ορέστη, στα δύο πρώτα μέρη της τριλογίας παρακολουθούμε τις δολοφονίες να βάζουν τέλος στις τυραννικές εξουσίες του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, κορυφώνοντας μια νέα περίοδο κρίσης την οποία εκμεταλλεύεται η Αθηνά στο τρίτο μέρος, για να θεσμοθετήσει βιαίως, μέσω μιας αμφιλεγόμενης σύναψης ειρήνης, τη δημοκρατία. Οι Ερινύες, οι χθόνιες θεότητες, εκπροσωπώντας τα ένστικτα και τις παρορμήσεις, διαφυλάσσουν τη μνήμη κι ενώ γνωρίζουν ότι κάθε διαμάχη με τους θεούς είναι προδιαγεγραμμένη ήττα, εξεγείρονται και απειλούν την ευταξία της πόλης απαιτώντας να πληρώσει ο Ορέστης, να τιμωρηθεί όχι μόνο το έγκλημα, αλλά και η επανάληψή του, ώστε να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη της σύγκρουσης.

Η Αθηνά μεταφέρει τη βία στο πεδίο της γλώσσας, εισάγει τη δόλια πειθώ, την παραπλάνηση στην πολιτική σφαίρα, καταφέρνοντας τη συνθηκολόγηση ανάμεσα στους θεούς και τις Ερινύες με τη θέλησή τους, που έχει ως αποτέλεσμα την καταβύθισή τους στη λήθη. Οδηγούνται στη λήθη, το δημοκρατικό πολίτευμα εγκαθιδρύεται. Οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί επιβάλλουν εξορία σε ό,τι είναι ασύμβατο με τη νέα τάξη πραγμάτων: το μέρος του ζωντανού σώματος που συνδέεται με τη μνήμη, τα ένστικτα, τη ζωική ορμή. Υποταγμένες οι Ερινύες συμβιβάζονται, ωστόσο καραδοκούν: όπως τα φυσικά φαινόμενα που δεν εξαφανίζονται από τη Γη, αλλά ακολουθούν μια σπειροειδή πορεία κλιμάκωσης και αποκλιμάκωσης, έτσι και οι χθόνιες θεότητες αποσύρονται μέχρι να αναδυθούν εκ νέου, παίρνοντας νέες, απροσδόκητες μορφές.

● Γιατί η «Ορέστεια» συνεχίζει να ασκεί τρομακτική έλξη;

«Μια πιθανή απάντηση θα μπορούσε να είναι επειδή στον άνθρωπο υπάρχει η ανάγκη για μια βαθύτερη σχέση με τον μύθο». Κατάλληλος για να απαντήσει στα ερωτήματά μας ο Σάββας Στρούμπος, που έχει μαθητεύσει χρόνια δίπλα στον Τερζόπουλο και έχει, υπέρ της «Ορέστειας», διττή ιδιότητα: είναι συνεργάτης - σκηνοθέτης αλλά ταυτόχρονα κρατά και τον ρόλο του Αγαμέμνονα. Δεν είναι ο μόνος παλιός συνεργάτης του δασκάλου σε αυτή την εκ προοιμίου «ιστορική» παράσταση στην οποία θα δούμε πολλούς από τους κατεξοχήν «τερζοπουλικούς» ηθοποιούς.

● Ποια είναι η σκηνοθετική προσέγγιση στον αρχέγονο μύθο; Τι επιχειρείτε να αναδείξετε και τι θέλετε να μας κάνετε να στοχαστούμε πάνω στην αρχαία τριλογία; Κι ακόμα, ποιος είναι ο Αγαμέμνονας και ποιος ο Ορέστης;

Ο Τερζόπουλος προσεγγίζει την «Ορέστεια» μέσα από μια διαδικασία ποιητικής ανακατασκευής του αρχέγονου μύθου. Μας προκαλεί να εισδύσουμε στα επικίνδυνα μυθικά τοπία όπου ελλοχεύουν το ανοίκειο και το αδιανόητο, ώστε μέσα από το ερεβώδες βάθος τους να αντικρίσουμε κριτικά τον παρόντα χρόνο των πολέμων, των κρίσεων και των πολλαπλών καταστροφών που απειλούν την ανθρωπότητα εδώ και τώρα. Ως προς τον ρόλο του Αγαμέμνονα, τον προσεγγίσαμε κριτικά, θέλοντας να φωτίσουμε τις αρνητικές του διαστάσεις: την τερατώδη όψη της εξουσίας και της πατριαρχίας, τον ανθρωποφαγικό του ναρκισσισμό, την ηδονή που του ασκούν ο πόλεμος, ο θάνατος και η εξολόθρευση των εχθρών. Κάθε μακελάρης της Ιστορίας αντανακλάται στο πρόσωπό του. Ο Ορέστης είναι φορέας του τραγικού βραχυκυκλώματος. Βαδίζει χωρίς προσανατολισμό, τρελαίνεται, μετατρέπεται σε πιόνι στα χέρια των θεών και τελικά σε σκιά του ίδιου του εαυτού του.

● Ποιος είναι ο νέος «δημοκρατικός» κόσμος που γεννιέται εφόσον η θεά Αθηνά κατευνάζει το μένος των Ερινύων εναντίον του;

Στην τραγωδία δεν υπάρχει ευτυχές τέλος. Το τραύμα του ανθρώπινου αινίγματος παραμένει ανεπούλωτο, τα θεμελιώδη ερωτήματα αγωνιωδώς ανοιχτά.

Φωτ.: Johanna Weber

● Μιλήστε μας για τα χρόνια συνεργασίας σας με τον κ. Τερζόπουλο, για τη μέθοδο και το όραμα του δασκάλου, πώς σας επηρέασε και πώς αυτό εφαρμόζεται στην τωρινή συνεργασία σας στην «Ορέστεια».

Με τον Θόδωρο Τερζόπουλο και το Θέατρο Αττις συνεργάζομαι από το 2003, πρώτα ως ηθοποιός και στη συνέχεια ως δάσκαλος της μεθόδου και συνεργάτης σκηνοθέτης. Στις μέρες μας, όταν μια συνεργασία διατηρείται και αναπτύσσεται για τόσα χρόνια σημαίνει ότι έχει βαθιές ρίζες αλλά και προοπτική. Δεν πιστεύω ότι μια συνεργασία είναι εκ των προτέρων αυτονόητη. Χρειάζεται καθημερινή δουλειά, αναστοχασμό, αυτοκριτική, επιθυμία για εξέλιξη, αλλά και τόλμη ώστε να ανοίγουν ολοένα και περισσότερα τοπία έρευνας και δημιουργίας.

Σχετικά με τη μέθοδο Τερζόπουλου, πρόκειται για έναν τρόπο ψυχοσωματικής εκπαίδευσης ηθοποιών με επίκεντρο τη ζωτική ενέργεια, δηλαδή τον εισπνεόμενο και εκπνεόμενο αέρα, που, μέσα από μια σειρά ασκήσεων, κυκλοφορεί τελικά ελεύθερα σε όλο το σώμα. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι σωματικοί άξονες μαλακώνουν, ενεργοποιούνται και ανοίγουν, το φωνητικό δυναμικό απελευθερώνεται, μεγαλώνει η αντοχή, ανοίγουν η φαντασία, η αίσθηση και το ένστικτο του ηθοποιού. Τότε έχουμε αυτό που ο Τερζόπουλος αποκαλεί Διονυσιακό Σώμα, που δεν γνωρίζει φραγμούς και όρια στη δημιουργική διαδικασία, που ανοίγει άγνωστους ή και ανοίκειους δρόμους και τρόπους έκφρασης.

Πιστεύω, βέβαια, ότι η διαδικασία ουσιαστικής αφομοίωσης των θεμελίων της μεθόδου δεν ολοκληρώνεται με την εκμάθηση μιας σειράς ασκήσεων, αφορά περισσότερο τον τρόπο ζωής του κάθε ανθρώπου και τελικά τη διαμόρφωση μιας ιδεολογίας απέναντι στη ζωή και την τέχνη.

Η «Ορέστεια» αποτελεί το τοπίο μιας πολύ δημιουργικής συνάντησης συνεργατών του Τερζόπουλου από το Θέατρο Αττις, δικών μου συνεργατών από την Ομάδα Σημείο Μηδέν, ατόμων που ήρθαν από τα εργαστήρια που κάνουμε κάθε καλοκαίρι και άλλων ατόμων με τα οποία συναντηθήκαμε σε μια σειρά ακροάσεων. Πολλές γενιές ηθοποιών συναντιούνται και συμπορεύονται, οι βασικές αρχές της μεθόδου μεταγγίζονται από ηθοποιούς που είναι εδώ και χρόνια σε άμεση επαφή με αυτόν τον τρόπο δουλειάς σε ηθοποιούς που διανύουν τα πρώτα τους χρόνια στο θέατρο και σε άλλους που η «Ορέστεια» είναι η πρώτη τους θεατρική εμπειρία. Ολη αυτή η ζύμωση δημιουργεί ένα εξαιρετικά γόνιμο τοπίο καλλιτεχνικής έρευνας και εργαστηριακής δουλειάς μέσα από το οποίο γεννιέται η παράσταση σε όλη την περίοδο των έξι μηνών που διαρκούν οι πρόβες.

♦ «Ορέστεια»

Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου

(12, 13 Ιουλίου).

Εθνικό Θέατρο – Θεόδωρος Τερζόπουλος. Ορέστεια» του Αισχύλου (με ελληνικούς και αγγλικούς

υπέρτιτλους)

Μετάφραση: Ελένη Βαροπούλου

Σκηνοθεσία, δραματουργική επεξεργασία: Θεόδωρος Τερζόπουλος

Συνεργάτης σκηνοθέτης: Σάββας Στρούμπος

Σκηνικά, κοστούμια, φωτισμοί: Θεόδωρος Τερζόπουλος

Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Παναγιώτης Βελιανίτης

Ωρα έναρξης: 21.00

Διάρκεια: 180 λεπτά

Προπώληση εισιτηρίων: more.com

ΕΦΣΥΝ