Δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη ανθρωπιστική καταστροφή στον κόσμο, αλλά και μία γεωπολιτική βόμβα έτοιμη να σκάσει
Νατάσα Στασινού • nstasinou@naftemporiki.gr
Έχει λάβει ελάχιστη προσοχή σε σχέση με τη Γάζα και την Ουκρανία. Ωστόσο είναι πιο θανατηφόρα από οποιαδήποτε σύγκρουση. Η τρίτη μεγαλύτερη χώρα της Αφρικής φλέγεται. Η πρωτεύουσά της έχει ισοπεδωθεί, 150.000 άνθρωποι έχουν σφαγιαστεί και τα πτώματα συσσωρεύονται σε αυτοσχέδια νεκροταφεία ορατά από το διάστημα.
Ο λόγος για το Σουδάν, όπου περισσότεροι από 10 εκατομμύρια άνθρωποι, το ένα πέμπτο του πληθυσμού, έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εν μέσω του εμφυλίου, που ξέσπασε τον Απρίλιο του 2023.
Το τέλος του; Δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Ένας λιμός είναι σε εξέλιξη και θα μπορούσε να είναι πιο θανατηφόρος από εκείνον της Αιθιοπίας τη δεκαετία του 1980, προειδοποιούν οι ειδικοί. Εκτιμάται ότι 2,5 εκατομμύρια άμαχοι θα μπορούσαν να πεθάνουν μέχρι το τέλος του έτους.
Γιατί συνιστά απειλή για την Ευρώπη και τον κόσμο
Όπως επισημαίνει ο Economist δεν πρόκειται απλά για τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση στον κόσμο, αλλά και μια γεωπολιτική ωρολογιακή βόμβα. Το μέγεθος και η τοποθεσία του Σουδάν το καθιστούν μία μηχανή παραγωγής… χάους πέρα από τα σύνορά του.
Τα κράτη της Μέσης Ανατολής και η Ρωσία εμπλέκονται ενεργά. Η Δύση είναι αποδεσμευμένη, ο ΟΗΕ είναι παράλυτος.
Η βία κινδυνεύει να αποσταθεροποιήσει και τις γειτονικές χώρες και να προκαλέσει τεράστιες ροές προσφύγων προς την Ευρώπη. Το Σουδάν έχει περίπου 800 χιλιόμετρα ακτογραμμής στην Ερυθρά Θάλασσα, επομένως η κατάρρευσή του απειλεί τη Διώρυγα του Σουέζ, μια βασική αρτηρία του παγκόσμιου εμπορίου.
Τα αντίπαλα στρατόπεδα
Οι εμπόλεμοι είναι οι ένοπλες δυνάμεις του Σουδάν (SAF) και μια πολιτοφυλακή που ονομάζεται Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης (RSF). Κανένα από τα δύο στρατόπεδα δεν έχει ιδεολογικό στόχο ή μονολιθική εθνική ταυτότητα. Και οι δύο διοικούνται από αδίστακτους πολέμαρχους που συναγωνίζονται για τον έλεγχο του κράτους και των λαφύρων του.
Το Σουδάν έχει υπομείνει εμφύλιο πόλεμο επανειλημμένα μετά την ανεξαρτησία του 1956. Μια αιματηρή σύγκρουση έληξε με την απόσχιση του Νοτίου Σουδάν το 2011. Πριν από είκοσι χρόνια, μια γενοκτονία στο Νταρφούρ τράβηξε την προσοχή του κόσμου. Ωστόσο, ακόμη και με αυτά τα φρικτά πρότυπα, η τρέχουσα σύγκρουση μοιάζει ακόμη πιο ζοφερή.
Το Χαρτούμ, μια κάποτε πολυσύχναστη πόλη, είναι ερειπωμένη. Και οι δύο πλευρές βομβαρδίζουν αμάχους, στρατολογούν παιδιά και προκαλούν πείνα. Oι RSF κατηγορούνται για μαζικούς βιασμούς και γενοκτονία.
Ποιες εξωτερικές δυνάμεις τροφοδοτούν τον πόλεμο
Η σημασία του Σουδάν πηγάζει από τη θέση του. Φωλιασμένο στη βορειοανατολική γωνία της Αφρικής, είναι μια πύλη προς τη Σαχάρα, το Σαχέλ και το Κέρας. Είναι επίσης μέρος της σφαίρας επιρροής των κρατών του Κόλπου, μια ζώνη που περιλαμβάνει την Ερυθρά Θάλασσα, η οποία στο στενότερο σημείο της χωρίζει την Αραβία από την Αφρική. Το Πορτ Σουδάν, η παράκτια πόλη όπου εδρεύουν οι Σουδανικές Ένοπλες Δυνάμεις (SAF), είναι πιο κοντά στο Άμπου Ντάμπι και την Τεχεράνη παρά στο Τσαντ.
Οι εξωτερικές δυνάμεις τροφοδοτούν τις μάχες. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), προμηθεύουν με σφαίρες και drones τις RSF. Το Ιράν και η Αίγυπτος οπλίζουν τις SAF. Η Ρωσία έπαιξε και me τις δύο πλευρές και ανέπτυξε τους μισθοφόρους της Wagner. Η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και το Κατάρ ανταγωνίζονται επίσης για επιρροή.
Καθένας από αυτούς έχει συγκεκριμένους στόχους, από την εξασφάλιση προμηθειών τροφίμων μέχρι την αρπαγή χρυσού. «Συλλογικά βοηθούν να μετατραπεί μια τεράστια χώρα σε ένα δολοφονικό παζάρι» σχολιάζει ο Economist και προειδοποιεί ότι ο μακελειό θα χειροτερέψει.
Ο λιμός
Εάν συνεχιστεί η έλλειψη τροφίμων, 6-10 εκατομμύρια θα μπορούσαν να πεθάνουν από την πείνα μέχρι το 2027, σύμφωνα με μια ολλανδική ομάδα σκέψης που διαμορφώνει την κρίση.
Τον Μάιο το Ινστιτούτο Clingendael, ολλανδικό think tank δημοσίευσε μια έκθεση που υπολόγιζε ότι η πείνα και οι σχετικές ασθένειες θα σκότωναν περισσότερους από 2 εκατομμύρια ανθρώπους στο Σουδάν μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους.
Ο Timmo Gaasbeek, ο συγγραφέας της έκθεσης, έχει έκτοτε επεκτείνει τις προβλέψεις του για να καλύψει τα επόμενα δύο χρόνια. Σε ένα «αισιόδοξο σενάριο», στο οποίο οι μάχες σταματούν και η φετινή συγκομιδή, που αναμένεται τον Οκτώβριο, είναι ελαφρώς καλύτερη από την προηγούμενη, προβλέπει περίπου 6 εκατομμύρια θανάτους (πέραν του κανονικού) μέχρι το 2027.
Στο (πιο πιθανό) σενάριο στο οποίο οι μάχες συνεχίζονται μέχρι τις αρχές του επόμενου έτους, περισσότερα από 10 εκατομμύρια μπορεί να χαθούν. Αν και ορισμένοι ειδικοί έχουν χαμηλότερες εκτιμήσεις, υπάρχει μια αναδυόμενη συναίνεση ότι, χωρίς αποφασιστική δράση, το Σουδάν αντιμετωπίζει μαζική πείνα σε κλίμακα που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και τουλάχιστον 4 δεκαετίες.
Η Αφρική είχε έναν άλλο πόλεμο παρόμοιας φρίκης τα τελευταία 25 χρόνια, στο Κονγκό. Αυτό που κάνει το Σουδάν διαφορετικό είναι ο βαθμός στον οποίο το χάος θα διαρρεύσει πέρα από την επικράτειά του.
Έχει σύνορα με επτά εύθραυστα κράτη, που αντιπροσωπεύουν το 21% της γης της Αφρικής και φιλοξενούν 280 εκατομμύρια ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων του Τσαντ, της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας και της Λιβύης. Αυτές οι χώρες αντιμετωπίζουν αποσταθεροποιητικές ροές προσφύγων, όπλων και μισθοφόρων.
Ένα νέο προσφυγικό σοκ μάλλον περιμένει την Ευρώπη, ανάλογο με εκείνο που προκάλεσαν οι πόλεμοι στη Συρία και τη Λιβύη. Και τούτο, σε μια εποχή που η μετανάστευση ανάβει πολιτικές φωτιές στη Γαλλία, τη Γερμανία και αλλού. Ήδη το 60% των ανθρώπων σε καταυλισμούς στο Καλαί, στη νότια πλευρά της Μάγχης, είναι Σουδανοί.
Ο φόβος της μόνιμης αναρχίας
Η χώρα θα μπορούσε να γίνει καταφύγιο για τρομοκράτες ή να αποτελέσει βάση για άλλα καθεστώτα που θέλουν να σπείρουν αταξία: η Ρωσία και το Ιράν απαιτούν μια ναυτική βάση στην Ερυθρά Θάλασσα σε αντάλλαγμα για τον οπλισμό των SAF.
Εάν το Σουδάν έπεφτε σε μόνιμη αναρχία ή γινόταν ένα κράτος εχθρικό προς τη Δύση, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο περαιτέρω τη λειτουργία της Διώρυγας του Σουέζ, η οποία συνήθως μεταφέρει το ένα έβδομο του παγκόσμιου εμπορίου, κυρίως μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.
Ήδη η διώρυγα δοκιμάζεται από τις επιθέσεις των ανταρτών Χούθι της Υεμένης, που αναγκάζουν τα φορτηγά πλοία να κάνουν μεγάλες, δαπανηρές παρακάμψεις γύρω από την Αφρική.
«Παρά τα τεράστια διακυβεύματα, ο κόσμος απάντησε στον πόλεμο του Σουδάν με παραμέληση και μοιρολατρία, δείχνοντας πώς η αταξία ομαλοποιείται. Ενώ η Δύση προσπάθησε να τερματίσει την κρίση του Νταρφούρ τη δεκαετία του 2000, σήμερα οι Αμερικανοί αξιωματούχοι σηκώνουν τους ώμους τους. Είναι πολύ απασχολημένοι με την Κίνα, τη Γάζα και την Ουκρανία», σημειώνει ο Economist.
Ωστόσο κανείς δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοεί το Σουδάν. Η Ευρώπη επιθυμεί να περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές. Και η Ασία χρειάζεται μια σταθερή Ερυθρά Θάλασσα.
/www.naftemporiki.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου