Γράφει η Ιωάννα Ηλιάδη
Ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Δένδιας παρέστη χθες στις εορταστικές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν, στην Καστοριά, για τη συμπλήρωση 112 ετών από την Απελευθέρωσή της. Στον χαιρετισμό του αναφέρθηκε στην «Συντήρηση» ως μέσο διατήρησης της εθνικής ταυτότητας, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τα κίνητρα πίσω από αυτήν.Είναι αξιοσημείωτο ότι ο κ. Δένδιας, γνωστός για τις φιλοδοξίες του για την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, επιλέγει να αναδείξει τον συντηρητισμό ως κάτι που έχει θετικό πρόσημο, σε μια περίοδο που η πολιτική σκηνή της Ελλάδας βρίσκεται σε αναβρασμό.
Η αναφορά του Υπουργού στη “θεσμική μνήμη” και στη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας ως “ταυτοτικά στοιχεία του νέου Ελληνισμού” φαίνεται να στοχεύει στην ενίσχυση του δικού του προφίλ ως υπερασπιστή των παραδοσιακών αξιών.
Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή εγείρει ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο η εθνική ταυτότητα είναι στατική ή δυναμική έννοια.
Σύμφωνα με τη θεωρία της συλλογικής μνήμης του Maurice Halbwachs, η μνήμη διαμορφώνεται κοινωνικά και εξαρτάται από το πλαίσιο των συλλογικών ομάδων που την ενισχύουν και τη μεταβιβάζουν. Η προσέγγιση του κ. Δένδια φαίνεται να αγνοεί αυτή τη δυναμική πτυχή, επιμένοντας στη διατήρηση μιας εθνικής ταυτότητας ως κάτι “αμετάβλητο” και “υπέρτερο”, το οποίο πρέπει να προστατευτεί από τη “σήψη” που συνεπάγεται η αλλαγή.
Η μονόπλευρη ερμηνεία του παρελθόντος δημιουργεί ένα στεγανό αφήγημα, που αγνοεί τις κοινωνικές αλλαγές, τις πολιτισμικές επιρροές και τις διαρκείς αναδιαμορφώσεις της συλλογικής ταυτότητας. Με τον ίδιο άλλωστε τρόπο φέρεται και στις Ένοπλες Δυνάμεις, αγνοώντας επιδεικτικά τα προβλήματα των στρατιωτικών.
Επιπλέον, η προσπάθεια του Υπουργού να παρουσιάσει τη “Συντήρηση” ως έννοια με “εντονότατο θετικό πρόσημο” και να τη συνδέσει με την “Πρόοδο” προκαλεί απορίες.
Η δήλωσή του ότι “Συντήρηση και Πρόοδος μπορούν και πρέπει να συνυπάρχουν” μπορεί να ερμηνευθεί ως προσπάθεια να προσελκύσει τόσο τους συντηρητικούς όσο και τους προοδευτικούς ψηφοφόρους, ενόψει πιθανών εσωκομματικών εξελίξεων.
Ωστόσο, η σύνδεση αυτή φαίνεται επιφανειακή, καθώς δεν συνοδεύεται από συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής που να γεφυρώνουν το χάσμα μεταξύ συντήρησης και προόδου.
Σύμφωνα με τον Pierre Nora, ο οποίος εισήγαγε την έννοια των τόπων μνήμης (lieux de mémoire), η μνήμη δεν είναι ένα ακίνητο ιστορικό κατάλοιπο αλλά συνδέεται με τόπους που επανερμηνεύονται και προσδίδουν νέα νοήματα. Η μνήμη, δηλαδή, δεν είναι μία αλλά αποτελείται από πολλαπλές ερμηνείες και προσεγγίσεις, οι οποίες αναδύονται ανάλογα με τις κοινωνικές συνθήκες.
Η «εθνική ταυτότητα» και η μνήμη πρέπει να αναπροσαρμόζονται στις σύγχρονες συνθήκες, προσφέροντας χώρο σε όλους τους πολίτες να αναπτύξουν ένα αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας που δεν εξαρτάται από έναν κλειστό, συντηρητικό εθνικό κανόνα.
Η ομιλία του υπουργού αντιπροσωπεύει μια τάση “μνημονιακού συντηρητισμού“, όπου η μνήμη δεν αποτελεί δυναμική διαδικασία, αλλά μια “ταυτοτική άγκυρα“.
Αντί να εμπνεύσει προοδευτική αναπροσαρμογή της μνήμης στις σημερινές συνθήκες, η ομιλία κλειδώνει τη μνήμη σε ένα παρελθόν “αμόλυντο” από εξωτερικές επιρροές.
Η έννοια της εθνικής ταυτότητας παρουσιάζεται ως ενιαία και απόλυτη, αγνοώντας τη δυνατότητα για μια συμπεριληπτική προσέγγιση που θα αγκαλιάζει διαφορετικές αφηγήσεις και θα ενσωματώνει την ποικιλομορφία της σύγχρονης κοινωνίας.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Benedict Anderson, η εθνική ταυτότητα είναι μία “φαντασιακή κοινότητα”, δηλαδή μια ιδέα που οι άνθρωποι αποδέχονται συλλογικά αλλά που δεν είναι σταθερή ή αντικειμενική.
Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι ο κ. Δένδιας επιλέγει να αναφερθεί στον Κωνσταντίνο Καραμανλή και στην ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υποστηρίζοντας ότι αυτή η κίνηση είχε ως στόχο τη “συντήρηση και θωράκιση του εθνικού οικοδομήματος”.
Η αναφορά αυτή μπορεί να ερμηνευθεί ως προσπάθεια να συνδέσει τον εαυτό του με την κληρονομιά του ιδρυτή της Νέας Δημοκρατίας, ενισχύοντας το προφίλ του ως συνεχιστή της παράδοσης του κόμματος. Ωστόσο, η χρήση της ιστορίας για την προώθηση προσωπικών φιλοδοξιών μπορεί να θεωρηθεί ως εργαλειακή και όχι ως γνήσια εκτίμηση της ιστορικής κληρονομιάς.
Η αναφορά του Υπουργού στον Διονύση Σαββόπουλο και η προτροπή “Τη συντήρηση ως πάθος θα υψώσεις” μπορεί να ερμηνευθεί ως προσπάθεια να προσδώσει πολιτισμικό βάθος στις απόψεις του. Ωστόσο, η επιλογή ενός καλλιτέχνη γνωστού για την κριτική του ματιά στην ελληνική κοινωνία μπορεί να θεωρηθεί ως ειρωνική, δεδομένου ότι ο Σαββόπουλος συχνά αμφισβητεί τις παραδοσιακές αξίες που ο κ. Δένδιας φαίνεται να υπερασπίζεται.
Σύμφωνα με την προσέγγιση της δημόσιας ιστορίας, η ιστορική μνήμη πρέπει να είναι ανοιχτή σε διάλογο, να εμπνέει συμμετοχή και να εξετάζεται κριτικά. Η ομιλία του υπουργού υποτιμά τον κριτικό διάλογο, επιδιώκοντας να σταθεροποιήσει μια ερμηνεία της εθνικής μνήμης χωρίς χώρο για διαφωνία ή αναθεώρηση.
Συνολικά, η δήλωση του Νίκου Δένδια φαίνεται να αποτελεί μέρος μιας στρατηγικής για την ενίσχυση του προφίλ του ως υποψήφιου ηγέτη της Νέας Δημοκρατίας, μέσω της ανάδειξης του συντηρητισμού ως θετικής αξίας.
Ωστόσο, η προσέγγισή του φαίνεται να αγνοεί τη δυναμική φύση της εθνικής ταυτότητας και της συλλογικής μνήμης, προωθώντας μια στατική και αποκλειστική αντίληψη που μπορεί να μην ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές πραγματικότητες.
Και η καλύτερη απόδειξη γι αυτό είναι ότι ο κ. Δένδιας αρνήθηκε να συναντήσει εκπροσώπους των στρατιωτικών από την περιοχή της Καστοριάς, και να αφουγκραστεί τις ανάγκες τους, παρά την ανοιχτή πρόσκληση που του είχαν απευθύνει. Είναι άραγε «Πρόοδος» η στάση του ή «Συντήρηση»;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου