Ένας νέος νόμος για το προσωπικό αντανακλά την αυξανόμενη πολιτική επιρροή στις στρατιωτικές αποφάσεις, προκαλώντας ανησυχίες για την αξιοκρατία και την αυτονομία του στρατού.
Η τελευταία στρατιωτική ανακατάταξη της τουρκικής κυβέρνησης έχει πυροδοτήσει μια συζήτηση σχετικά με το αν η Άγκυρα προσαρμόζεται στις σύγχρονες στρατιωτικές προκλήσεις ή αν αλλάζει τις παραδοσιακές αρχές της αξιοκρατίας και της ιεραρχίας.
Η πρόωρη αποστράτευση του Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στρατηγού Μετίν Γκιουράκ, δύο χρόνια μετά την έναρξη της τετραετούς θητείας του, και μια σειρά αμφιλεγόμενων νομοθετικών τροποποιήσεων που ψηφίστηκαν πριν από την ετήσια συνεδρίαση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου (YAS) έχουν πυροδοτήσει μια συζήτηση σχετικά με τη μακροπρόθεσμη στρατιωτική στρατηγική της Άγκυρας. Ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι τροποποιήσεις απλώς ανταποκρίνονται στις μεταβαλλόμενες συγκυρίες του πεδίου της μάχης — όπως ο πόλεμος με drones και οι υβριδικές απειλές — οι επικριτές προειδοποιούν ότι οι νέοι κανόνες απειλούν να υποτάξουν τη δομή διοίκησης του στρατού στην πολιτική επιρροή, αποδυναμώνοντας περαιτέρω την αξιοκρατία του.
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προήδρευσε της συνεδρίασης του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, το οποίο ενέκρινε την πρόωρη αποστράτευση του Γκιουράκ. Ο επίσημος λόγος ήταν η «έλλειψη προσωπικού», ένας όρος που χρησιμοποιείται συνήθως όταν ανώτεροι αξιωματικοί πρέπει να συνταξιοδοτηθούν επειδή δεν υπάρχουν διαθέσιμες νέες θέσεις που να αντιστοιχούν στις δεξιότητες και την εμπειρία τους. Ωστόσο, ο Γκιουράκ είχε διοριστεί για τετραετή θητεία τον Αύγουστο του 2023 και του απέμεναν ακόμη σχεδόν δύο χρόνια ως ανώτατος στρατιωτικός αξιωματούχος της χώρας.
Η συζήτηση γύρω από τις αποφάσεις που ελήφθησαν κατά τη διάρκεια του YAS αντικατοπτρίζει τις ευρύτερες, μακροπρόθεσμες τάσεις που δοκιμάζουν την ισορροπία δύναμης μεταξύ του τουρκικού στρατού και του Ερντογάν, ο οποίος ηγείται της χώρας ως πρωθυπουργός και πρόεδρος από το 2003.
Οι αντιπαραθέσεις του Γκιουράκ
Σύμφωνα με τον Μουράτ Γιέτκιν, έναν καλά ενημερωμένο δημοσιογράφο στην Άγκυρα, ο οποίος μίλησε σε ένα βίντεο στο κανάλι του στο YouTube, η απροσδόκητη αποχώρηση του Γκουράκ μπορεί να συνδέεται με τρία αμφιλεγόμενα γεγονότα που συνέβησαν κατά τη διάρκεια της θητείας του.
Το πρώτο συνέβη τον περασμένο Αύγουστο, κατά τη διάρκεια της τελετής αποφοίτησης της στρατιωτικής ακαδημίας στην Άγκυρα, όταν δεκάδες νεοσύλλεκτοι υπολοχαγοί συγκεντρώθηκαν στο πλάι και σήκωσαν τα ξίφη τους ενώ ορκίζονταν να διαφυλάξουν τη δημοκρατία και τα ιδανικά του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας. Ολοκλήρωσαν φωνάζοντας «Είμαστε στρατιώτες του Μουσταφά Κεμάλ», ένα σύνθημα που ακούγεται συχνά σε συγκεντρώσεις εθνικιστών νέων, οι οποίοι, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, αντιτίθενται όλο και περισσότερο στον Ερντογάν.
Ο παραδοσιακός όρκος που φώναζαν οι απόφοιτοι είχε καταργηθεί από τις τελετές αποφοίτησης τα τελευταία χρόνια λόγω της σύνδεσής του με την παρελθούσα παρέμβαση του στρατού στην εσωτερική πολιτική, ένα εξαιρετικά ευαίσθητο ζήτημα μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Ερντογάν το 2016.
Πέντε από τους υπολοχαγούς που συμμετείχαν στην τελετή, μαζί με τους διοικητές τους, αποτάχθηκαν από τις ένοπλες δυνάμεις νωρίτερα φέτος.
Τα άλλα περιστατικά που προκάλεσαν αντιδράσεις κατά τη διάρκεια της θητείας του Γκιουράκ είναι ο θάνατος 12 στρατιωτών από δηλητηρίαση με μεθάνιο σε σπήλαιο στο βόρειο Ιράκ στις 6 Ιουλίου και ο θάνατος δύο στρατιωτών στις 25 Ιουλίου από εξάντληση και αφυδάτωση, αφού, σύμφωνα με πληροφορίες, υποβλήθηκαν σε τιμωρητική εκπαίδευση επειδή απουσίαζαν χωρίς άδεια από τη μονάδα τους στη νότια Τουρκία.
Πράγματι, τα τρία περιστατικά φαίνεται να έχουν αμαυρώσει το ιστορικό του Γκιουράκ, ωθώντας το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο να αναζητήσει αντικαταστάτη.
Νέοι κανόνες για νέες εποχές
Μια άλλη διαμάχη που ξέσπασε γύρω από τις τελευταίες αποφάσεις του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, οι οποίες αφορούσαν και προαγωγές, αφορά τις πρόσφατες αλλαγές στο νόμο περί προσωπικού των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.
Τον Ιούλιο, το κοινοβούλιο ψήφισε τροπολογίες για την αύξηση του αριθμού των ναυάρχων και των στρατηγών από 316 σε 332. Μια άλλη τροπολογία που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις αύξησε την ηλικία συνταξιοδότησης των ανώτατων αξιωματικών από 67 σε 72 έτη και επιτρέπει σε αξιωματικούς που δεν έχουν φοιτήσει σε ανώτατα στρατιωτικά σχολεία να γίνουν στρατηγοί και ναύαρχοι.
Σύμφωνα με το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), οι τροποποιήσεις θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν την αξιοκρατία στο στρατό.
«Η αύξηση του ορίου ηλικίας θα μπορούσε να εμποδίσει την προαγωγή ικανών κατώτερων αξιωματικών και να οδηγήσει όσους επιθυμούν να παραμείνουν στην υπηρεσία να ενεργούν σύμφωνα με τις πολιτικές εξουσίες», δήλωσε ο Γιάνκι Μπαγκτσιογλού, αναπληρωτής πρόεδρος του CHP και συνταξιούχος ναύαρχος, σε συνέντευξη Τύπου.
«Μια τέτοια κίνηση κινδυνεύει να αυξήσει την πολιτική επιρροή στην ιεραρχία των Τουρκικών Ένοπλων Δυνάμεων στα ανώτατα επίπεδα, σε βάρος της αξιοκρατίας».
Ο Μπαγκτσιογλού επέκρινε επίσης μια νέα τροπολογία που καταργεί την απαίτηση οι υποστράτηγοι και οι ναύαρχοι να είναι απόφοιτοι της Στρατιωτικής Ακαδημίας, λέγοντας: «Ένας μη πιλότος θα μπορούσε να διοικήσει την πολεμική αεροπορία… ή ένας αξιωματικός του ναυτικού που δεν έχει υπηρετήσει ποτέ σε πολεμικό πλοίο θα μπορούσε να ηγηθεί του ναυτικού».
Οι υπερασπιστές των νέων κανόνων, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι σκοπός τους είναι να επιτρέψουν την προαγωγή αξιωματικών που έχουν υπηρετήσει σε μη παραδοσιακούς ρόλους ή μονάδες που δεν εμπλέκονται άμεσα σε μάχες. Σε μια εποχή που ο κυβερνοχώρος, τα drones και ο υβριδικός πόλεμος αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία στον σύγχρονο χώρο των πολεμικών επιχειρήσεων, οι στρατιώτες με εμπειρία σε αυτά τα θέματα θα μπορούσαν να φέρουν νέες ιδέες στο τραπέζι, υποστηρίζουν.
Ένας συνταξιούχος Τούρκος στρατιωτικός αξιωματικός, μιλώντας στο Al-Monitor υπό τον όρο της ανωνυμίας, δεν έδειξε ιδιαίτερη ανησυχία για την εκπαίδευση των αξιωματικών του επιτελείου.
«Πολλοί από τους σημερινούς υψηλόβαθμους διοικητές δεν χρειάστηκε να πάνε στον πόλεμο και σε σχολές επιτελείου», είπε ο συνταξιούχος αξιωματικός στο Al-Monitor, «επειδή έμαθαν τα μαθήματά τους στη γραμμή του πυρός στη νοτιοανατολική Τουρκία, τη Συρία, το Ιράκ, τη Λιβύη, το Αζερμπαϊτζάν και την Ανατολική Μεσόγειο».
Αναφέρθηκε επίσης στο παράδειγμα του στρατηγού Μπαχτιάρ Ερσάι, ο οποίος προήχθη την περασμένη εβδομάδα σε τετρααστέρο στρατηγό. Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως στρατιωτικός ακόλουθος στην Τύνιδα το 2009-2010, ο Ερσάι επέβλεψε την ασφαλή εκκένωση χιλιάδων Τούρκων πολιτών από την Τυνησία κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης.
«Και αυτό δεν ήταν το πιο αξιοσημείωτο έργο του Ερσάι», είπε ο συνταξιούχος αξιωματικός. Ο Ερσάι ηγήθηκε επίσης μιας ταξιαρχίας κομάντος στην επαρχία Χακκάρι, στη νοτιοανατολική Τουρκία, στο σταυροδρόμι των συνόρων Ιράν, Ιράκ και Τουρκίας, τη δεκαετία του 2010.
Στις μεταγενέστερες θέσεις του περιλαμβάνονται η επίβλεψη της στρατιωτικής υποστήριξης της Άγκυρας προς την κυβέρνηση της Λιβύης στην Τρίπολη εν μέσω του εμφυλίου πολέμου στη χώρα και η υπηρεσία του ως σύμβουλος του στρατού του Αζερμπαϊτζάν κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο του 2020-21 με την Αρμενία για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
«Οι πολύ πιο κινητικές Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις βοήθησαν άτομα όπως ο Ερσάι Πασά και αξιωματικούς πολύ νεότερους από αυτόν να αποκομίσουν νέα διδάγματα στον πόλεμο εκτός των αιθουσών των στρατιωτικών ακαδημιών», δήλωσε ο συνταξιούχος αξιωματικός.
Διατήρηση της αξιοκρατίας
Ο Χουσεΐν Φάζλα, συνταξιούχος πιλότος της Τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας και ταξίαρχος, καθώς και διευθυντής του think tank STRASAM με έδρα την Άγκυρα, εξέφρασε επιφυλάξεις σχετικά με μια νέα τροπολογία του νόμου περί προσωπικού, η οποία αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο αποφασίζει για τις προαγωγές στρατηγών και ναυάρχων, επιτρέποντας την έγκριση με ειδική πλειοψηφία.
Η αλλαγή «επιτρέπει σε υπουργούς με περιορισμένη γνώση των στρατιωτικών θεμάτων να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων υψηλού επιπέδου», δήλωσε ο Φάζλα στο Al-Monitor. Αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο, θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει στην πολιτικοποίηση και όχι στην εκπολιτικοποίηση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων του συμβουλίου.
Το YAS αποτελείται από τον αντιπρόεδρο ως πρόεδρο, μαζί με τους υπουργούς Δικαιοσύνης, Εσωτερικών, Εξωτερικών, Οικονομικών και Δημοσίου, Εθνικής Εκπαίδευσης και Εθνικής Άμυνας, καθώς και τον αρχηγό του γενικού επιτελείου και τους διοικητές των χερσαίων, ναυτικών και αεροπορικών δυνάμεων. Με το στρατιωτικό προσωπικό να υπερισχύει αριθμητικά στο συμβούλιο, είναι πιθανό να εγκριθούν μέτρα χωρίς τη συμβολή του.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Φάζλα, οι πρόσφατες αποφάσεις του συμβουλίου και οι νομικές τροποποιήσεις που ψηφίστηκαν τον Ιούλιο δεν έχουν τόσο σοβαρές συνέπειες όσο ισχυρίζονται οι επικριτές ή οι υπερασπιστές τους. Αντίθετα, είπε, οι αλλαγές πρέπει απλώς να θεωρηθούν ως «το άνοιγμα ενός νέου κεφαλαίου που εδραιώνει την εξουσία της πολιτικής αρχής επί της προσωπικής δομής των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων».
Ο Φάζλα πρόσθεσε ότι οι συζητήσεις γύρω από τις αλλαγές πρέπει να θεωρηθούν φυσιολογικές σε μια εποχή που η τουρκική οικονομία και η γεωπολιτική επιρροή της χώρας στον κόσμο αυξάνονται, ενώ ο κόσμος γίνεται όλο και πιο ανασφαλής.
Πηγή: Al Monitor
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου