Συνήγορος του Πολίτη: «Κεραυνοί» κατά νομοσχεδίου Δένδια

Από Ιωάννα Ηλιάδη

Σκληρή θεσμική κριτική του Συνηγόρου του Πολίτη στο νομοσχέδιο Δένδια. Ενστάσεις για στρατολογία, αναπηρία, ψυχικές παθήσεις και αντιρρησίες συνείδησης

Σκληρή θεσμική κριτική στο νομοσχέδιο του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας ασκεί ο Συνήγορος του Πολίτη, καταθέτοντας στη Βουλή εκτενές κείμενο παρατηρήσεων που αμφισβητεί ευθέως βασικές επιλογές της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου.

Πίσω από τη συγκρατημένη γλώσσα, το μήνυμα είναι σαφές. Το νομοσχέδιο μετακινείται προς την αυστηροποίηση, εισάγει οριζόντιες ρυθμίσεις χωρίς εξατομικευμένη κρίση και δημιουργεί σοβαρά ζητήματα συμβατότητας με θεμελιώδεις αρχές του κράτους δικαίου.

Στελέχη με αναπηρία σε καθεστώς διαρκούς αμφισβήτησης

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει ο Συνήγορος του Πολίτη στη ρύθμιση που επιβάλλει υποχρεωτική επανεξέταση εντός τριετίας όλων όσοι είχαν υπαχθεί σε ειδικές καταστάσεις βάσει του ισχύοντος μέχρι σήμερα πλαισίου.

Όπως επισημαίνει, η πρόβλεψη αυτή είναι «ασύμβατη με τον χαρακτήρα των εύλογων προσαρμογών ως εξατομικευμένων διευθετήσεων», καθώς δεν επιτρέπει να ληφθεί υπόψη «η τυχόν μονιμότητα της πάθησης ή της βλάβης της υγείας». Παράλληλα, προειδοποιεί ότι δημιουργείται κίνδυνος να πληγεί «δυσανάλογα η προστατευόμενη εμπιστοσύνη των διοικουμένων».

Με απλά λόγια, άνθρωποι που έχουν ήδη κριθεί υπηρεσιακά και έχουν προσαρμόσει τη ζωή τους σε συγκεκριμένο καθεστώς, επανέρχονται σε καθεστώς αβεβαιότητας χωρίς ουσιαστικό λόγο.

Στρατολογία: αυστηροποίηση με αμφίβολα αποτελέσματα

Αναφερόμενος στη συνολική αναμόρφωση της στρατολογικής νομοθεσίας, ο Συνήγορος παρατηρεί ότι η λεγόμενη «προσαρμογή στις σύγχρονες απαιτήσεις» εκφράζεται στην πράξη με «εισαγωγή αυστηρότερων ρυθμίσεων σε ολόκληρο το φάσμα της στρατολογικής νομοθεσίας».

Καταγράφει ότι οι αλλαγές αυτές αφορούν από τα όρια ηλικίας της εφεδρείας και τη δυνατότητα εξαγοράς, μέχρι τα είδη και τη διάρκεια των αναβολών και τις διαδικασίες απαλλαγής. Υπενθυμίζει μάλιστα ότι στη δημόσια διαβούλευση είχε επισημανθεί πως η κατάργηση ορισμένων λόγων αναβολής στερεί τις Ένοπλες Δυνάμεις από τη δυνατότητα προσέλκυσης στρατευσίμων «με όσο γίνεται υψηλότερο επίπεδο τεχνολογικής εξειδίκευσης ή ιατρών μετά την ολοκλήρωση της ειδικότητάς τους».

Ταυτόχρονα, προειδοποιεί ότι οι αυστηρότεροι όροι αναβολής είναι «πιθανό να αυξήσουν τα ποσοστά ανυποταξίας, αντί να τα μειώσουν», αμφισβητώντας ευθέως τη βασική επιχειρηματολογία του υπουργείου.

Ψυχικές παθήσεις: οριζόντια δυσμενής μεταχείριση

Το πιο αιχμηρό τμήμα της παρέμβασης αφορά τη διαφορετική μεταχείριση των ψυχικών παθήσεων. Ο Συνήγορος αναγνωρίζει ότι υπάρχουν δυσκολίες διάγνωσης, ωστόσο ξεκαθαρίζει ότι «ούτε η καχυποψία, ούτε η κακή εμπειρία, ούτε διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα δύνανται να δικαιολογήσουν γενικευμένη και οριζόντια διακριτική μεταχείριση σε βάρος όσων επικαλούνται ψυχική πάθηση».

Επισημαίνει ότι δεν δικαιολογείται η εισαγωγή δυσμενέστερων ρυθμίσεων ως προς τη διάρκεια της αναβολής, την υποχρέωση προσκόμισης πιστοποιητικού αναπηρίας ή την πολλαπλότητα υποχρεωτικών επανεξετάσεων. Υπενθυμίζει ότι η Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία προβλέπει ίσα δικαιώματα «ανεξάρτητα από τη φύση ή το είδος της αναπηρίας».

Ιδιαίτερα προβληματική χαρακτηρίζεται η πρόβλεψη υποχρεωτικής προηγούμενης νοσηλείας, η οποία, όπως σημειώνει, «μόνο κατ’ ευφημισμόν αποκαλείται εκούσια», αφού συνδέεται άμεσα με την πρόσβαση σε ευμενή ρύθμιση.

Αντιρρησίες συνείδησης: αποκλεισμοί χωρίς δεύτερη σκέψη

Σοβαρές ενστάσεις διατυπώνονται και για τις ρυθμίσεις που αφορούν την εναλλακτική υπηρεσία. Ο Συνήγορος επισημαίνει ότι η απαγόρευση υποβολής νέας αίτησης μετά από απόρριψη καταλαμβάνει ακόμη και περιπτώσεις οψιγενούς συνδρομής λόγων συνείδησης.

Παράλληλα, τονίζεται ότι ο αποκλεισμός όσων έχουν απλώς παραπεμφθεί ποινικά οδηγεί σε «οφθαλμοφανή παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας», ακόμη και αν τα πρόσωπα αυτά τελικά αθωωθούν.

Συνολικά, η παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη αποτυπώνει μια καθαρή γραμμή. Το νομοσχέδιο του ΥΠΕΘΑ αντιμετωπίζει τη στρατολογία και τη θητεία όχι ως πεδίο ισορροπίας μεταξύ άμυνας και δικαιωμάτων, αλλά ως μηχανισμό αυστηροποίησης και πίεσης, με κόστος τη νομική ασφάλεια, την ισότητα και την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στο κράτος.