50 χρόνια Πολυτεχνείο: Αυτό που ο Στρατός θέλει να ξεχαστεί

50 χρόνια Πολυτεχνείο: Αυτό που ο Στρατός θέλει να ξεχαστεί – Πώς οι διατελέσαντες υπουργοί προσπαθούν να επιβάλουν νέο αφήγημα.

Γράφει η Ιωάννα Ηλιάδη

50 χρόνια Πολυτεχνείο! Μια εξέγερση που δεν έχει αποκαθηλωθεί από τη συλλογική μνήμη της ελληνικής κοινωνίας και δείχνει να αποκτά συνεχώς νέο νόημα. Άλλωστε η συλλογική μνήμη εξαρτάται από τις ανάγκες του εκάστοτε παρόντος που έχουν οι κοινωνικές ομάδες και αυτό εάν δεν είναι αρεστό, πολλές φορές προκαλεί θεσμικές παρεμβάσεις για να αναθεωρηθεί.

Μια τέτοια περίπτωση συναντήσαμε στη περίτπωση της μνήμης του Πολυτεχνείου, όπως διαμορφώνεται στις Ένοπλες Δυνάμεις, κατά τη διάρκεια εργασίας που παρουσιάστηκε από την υπογράφουσα Ιωάννα Ηλιάδη και τη Νεφέλη Αλωνιάτη στο συνέδριο του Παντείου με τίτλο «Το Πολυτεχνείο ως Δημόσια Ιστορία».

Σύμφωνα με τα ευρήματα, καταγράφεται τα τελευταία χρόνια, από το 1991 έως και σήμερα μια συστηματική προσπάθεια αναθεώρησης της μνήμης του Πολυτεχνείου.

Οι Ένοπλες Δυνάμεις, μέσω της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας και αναλόγως την ιδεολογική προέλευση του εκάστοτε υπουργού επιχειρούν να «ξεχάσουν» ότι το άρμα που μπήκε στο Πολυτεχνείο ήταν του ελληνικού στρατού ή ότι σε αγαστή συνεργασία με την αστυνομία επιχειρήθηκε η καταστολή της εξέγερσης το 1973, και να επιβάλλουν νέο αφήγημα.

Αυτό δείχνουν, οι «ημερήσιες διαταγές» που εξέδωσαν οι υπουργού εθνικής άμυνας από το 1991 έως σήμερα. Οι ημερήσιες διαταγές είναι κείμενο σαν τον «πανηγυρικό της ημέρας» που διαβάζεται εκείνη την ημέρα σε όλα τα στρατόπεδα της χώρας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι κανένας υπουργός δεν αναφέρεται ευθέως σε στρατιωτικό πραξικόπημα, ενώ ανάλογα με την ιδεολογική τους τοποθέτηση, αποσιωπούν τον ρόλο του Στρατού στο Πολυτεχνείο.

50 χρόνια Πολυτεχνείο: Αυτό που ο Στρατός θέλει να ξεχαστεί

Ενδεικτικά, ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης το 1992, αποσιωπά πλήρως τον ρόλο του στρατού στην καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, ενώ ταυτόχρονα εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες, κάνει προσπάθεια να συνδέσει τη μνήμη του Πολυτεχνείου με την τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη.

«Το νόημα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου έπαψε να υπάρχει και πολλές φορές αμαυρώθηκε από στενά και κοντόφθαλμα συμφέροντα με αποτέλεσμα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, σήμερα το άκουσμα της “17 Νοεμβρίου” να είναι συνώνυμο με πράξεις μίσους, βίας και αίματος» αναφέρει στην ημερήσια διαταγή του.

Μόλις πριν λίγους μήνες είχε γίνει η αποκάλυψη της Gladio, της παραστρατιωτικής επιχείρησης του ΝΑΤΟ, που σκοπό είχε να αποτρέψει με ένοπλη δράση πιθανή αριστερή-κομμουνιστική-αντιαμερικανική επικράτηση στην Δυτική Ευρώπη και η οποία διέθετε ελληνικό σκέλος με την κωδική ονομασία «κόκκινη προβιά».

Επιχειρεί έτσι να ταυτίσει τη μνήμη του Πολυτεχνείου με την τρομοκρατία και να στρέψει τα φώτα μακριά από την κόκκινη προβιά.

Σε όλες τις ημερήσιες διαταγές γίνονται προσπάθειες να εδραιωθεί νέο αφήγημα για Ένοπλες Δυνάμεις, «δημοκρατικές και έτοιμες να υπερασπιστούν τα εθνικά συμφέροντα».

Ο Γεράσιμος Αρσένης (ΠΑΣΟΚ) αν και δεν αναφέρεται ευθέως στον ρόλο του στρατού κατά την επταετία, στην ημερήσια διαταγή του, εν τούτοις, στην επέτειο των 20 χρόνων από την εξέγερση, το 1993 ανακοινώνει ότι το άρμα που μπήκε στο Πολυτεχνείο θα διατηρηθεί για μουσειακή χρήση.

«Προκειμενου να υπενθυμιζει στις νεοτερες γενιες το τοτε που ο λαος και κυριως η νεολαια μας αντιταχθηκε αποφασιστικα στη δικτατορια», οπως χαρακτηριστικα αναφερεται στην ανακοινωση του υπουργειου. Προκειται για το αρμα μαχης ΑΜΧ-30 με αριθμό κυκλοφοριας ΕΣ84337.

Το 1995 σε ανακοίνωσή του σημειώνει ότι «οι στρατεύσιμοι μπορούν να συμμετάσχουν στην πορεία του Πολυτεχνείου, αρκεί να είναι κατά μόνας και να μην είναι ένστολοι».

Ο Άκης Τσοχατζόπουλος (ΠΑΣΟΚ) το 1999 αναφέρεται στον ρόλο του Στρατού στο Πολυτεχνείο με το αφήγημα ότι ήταν εργαλείο της δικτατορίας για την καταστολή των φοιτητών.

Παρόμοια και η τοποθέτηση του Νίκου Δένδια (ΝΔ) το 2014, που υποστηρίζει ότι «η δικτατορία χρησιμοποίησε τον στρατό για να καταστείλει την εξέγερση».

Αναφέρεται δε στο Πολυτεχνείο λέγοντας: «Η εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο, αποτέλεσε θρυαλλίδα εξελίξεων και έμπρακτη απόδειξη ότι ο ελληνικός λαός ομοθύμως, ανεξαρτήτως ιδεολογικής ή πολιτικής τοποθέτησης και πέραν της οποιασδήποτε υπαρξιακής θεώρησης δεν μπορεί να συμπορευθεί με λογικές και καθεστώτα που καταλύουν τους δημοκρατικούς θεσμούς, υπονομεύουν τις δημοκρατικές ελευθερίες και εκμαυλίζουν την έννοια του κράτους δικαίου».

Το ίδιο αφήγημα συνεχίζει να υποστηρίζει η ΝΔ έως σήμερα. Είναι σαφές ότι και η δεξιά παράταξη προσπαθεί να καρπωθεί την εξέγερση της νεολαίας, παρά το γεγονός ότι έχει ενσωματώσει την ακροδεξιά στα σπλάχνα της.

Οι υπουργοί των κυβερνήσεων της ΝΔ Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος, Ευάγγελος Μεϊμαράκης, Δημήτρης Αβραμόπουλος, και Πάνος Παναγιωτόπουλος δεν κάνουν καμία αναφορά για τον ρόλο του στρατού στο Πολυτεχνείο, κάτι που δείχνει την προσπάθεια αποσιώπησης του γεγονότος στην δημόσια σφαίρα, και την επιχειρούμενη αναθεώρηση της νεότερης ιστορίας της Ελλάδας.

Το 2005 ο Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος αναφέρεται στο τι πρεσβεύουν τα μηνύματα του Πολυτεχνείου με την εξής φράση: «Η ημέρα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου το Νοέμβριο του 1973, συμβολίζει τους κοινούς αγώνες του τόπου μας ενάντια σε ολοκληρωτικές αντιλήψεις και καθεστώτα βίας και έχει καταγραφεί στην σύγχρονη ιστορία ως μια γενναία στιγμή των νέων μας, που με λεβεντιά, πάλεψαν για αρχές αξίες και ιδανικά, διεκδικώντας δημοκρατία και ελευθερία, ισονομία και ισοπολιτεία για ολόκληρο τον Ελληνικό λαό».

Το 2006 για πρώτη φορά γίνεται σε ημερήσια διαταγή υπουργού εθνικής άμυνας αναφορά και σε άλλες αντιδικτατορικές πράξεις, όπως η κατάληψη την Νομικής, το κίνημα του Ναυτικού και η ανταρσία στο Βέλος. Την αναφορά κάνει ο Ευάγγελος Μεϊμαράκης, ο οποίος πάντως αποφεύγει να αναφερθεί ευθέως στο ρόλο του στρατού στην καταστολή της εξέγερσης.

Η πρώτη ημερήσια διαταγή της βαθιάς μνημονιακής περιόδου εκδίδεται από τον Π. Παναγιωτόπουλο το 2012 που ήταν μέλος κυβέρνησης της ΝΔ. Παρουσιάζει «το Πολυτεχνείο ως διαχρονικό σύμβολο αντίστασης στο αυταρχικό καθεστώς, που κατέλυσε τους δημοκρατικούς θεσμούς, τις συνταγματικές ελευθερίες και προσέβαλε την τιμή του στρατεύματος». Πρόκειται για μια ακόμα προσπάθεια αναθεώρησης της μνήμης όχι μόνο του Πολυτεχνείου, αλλά γενικώς της επτάχρονης δικτατορίας.

Το 2013 ο Δημήτρης Αβραμόπουλος κάνει αναφορά του στην άνοδο της Ακροδεξιάς και στην ανάγκη προστασίας από αυτή. Τον Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου είχε προηγηθεί η δολοφονία του Π. Φύσσα, και η πρώτη φάση εξάρθρωσης της εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής, θύλακες της οποίας υπήρχαν και υπάρχουν και μέσα στο στράτευμα.

Ηχηρές απουσίες

Φειδωλές στις δηλώσεις τους για την επέτειο του Πολυτεχνείου ήταν οι κυβερνήσεις Σημίτη. Από το 2000 ως το 2004, στην κυβέρνηση βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ, με υπουργούς Εθνικής Άμυνας αρχικά τον Α. Τσοχατζόπουλο και στη συνέχεια τον Γ. Παπαντωνίου.

Ο πρώτος εξέδωσε μονο μια ημερήσια διαταγή για την επέτειο του Πολυτεχνείου το 1999 και ο δεύτερος καμία. Το ίδιο αξιοσημείωτο είναι ότι δεν εκδόθηκε καμία ημερήσια διαταγή την περίοδο της υπουργίας του Ευάγγελου Βενιζέλου (ΠΑΣΟΚ) στην κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου.

Ούτε ο Πάνος Καμμένος (ΑΝΕΛ) δεν εξέδωσε ημερήσια διαταγή κατά τη διάρκεια της συγκυβέρνησης με τον ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που σαφώς μαρτυρά την ιδεολογική του απόσταση από τον κυβερνητικό εταίρο.

Τέλος την περίοδο 2019 – 2022 ο Νίκος Παναγιωτόπουλος (ΝΔ) δεν εξέδωσε καμία ημερήσια διαταγή για το Πολυτεχνείο.

Η εξαίρεση στον κανόνα: ΑΝΥΕΘΑ Πάνος Ρήγας

Την περίοδο της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ο αναπληρωτής υπουργός εθνικής άμυνας Πάνος Ρήγας διοργάνωσε μια εκδήλωση για το Πολυτεχνείο στη Σχολή Ευελπίδων.

Στην ομιλία του εκεί έκανε λόγο για «τεθωρακισμένη προστασία απέναντι στα νεράντζια που πέταγαν οι φοιτητές», θέτοντας ερωτήματα για το «εάν οι ερπύστριες στα άρματα τοποθετούνται για να γκρεμίζουν τις πόρτες των Πανεπιστημίων» και απευθύνοντας τον λόγο στους Ευέλπιδες έθεσε το ερώτημα εάν «οι Έλληνες στρατιωτικοί εκπαιδεύονται για να εισβάλλουν σε καταλήψεις άοπλων φοιτητών».

«Τι δουλειά είχε εκείνο το βράδυ στην Πατησίων ο στρατός λοιπόν;» καταλήγει ο αναπληρωτής υπουργός άμυνας του ΣΥΡΙΖΑ.

Συνοψίζοντας βλέπουμε ότι η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Άμυνας προσπαθεί με βάση και την δική της ιδεολογική κατεύθυνση, να δημιουργήσει τις συνθήκες που δείχνουν την καθολική αποδοχή της επετείου και να τιμήσει την μνήμη της εξέγερση.

Δεν λείπουν, όμως, και οι προσπάθειες αποϊδεολογικοποίσης και αποσιώπησης γεγονότων και καταστάσεων.

Ειδικά τα τελευταία χρόνια, όπου συστηματοποιείται μια προσπάθεια να αναδειχθεί μια καθολική αντίσταση του λαού στην Δικτατορία των Συνταγματαρχών, κάτι που δεν συνέβη στην πραγματικότητα παρά την αποδοχή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου από πλήθος κόσμου.

Ήταν πολλοί εκείνοι που δεν «σήκωσαν ποτέ κεφάλι» ή που ακόμα ως τις μέρες μας λένε «Ένας Παπαδόπουλος μας χρειάζεται» και «Στην Χούντα κοιμόμασταν με τα παράθυρα ανοιχτά»…..