Τετάρτη 17 Ιουνίου 2009

ΚΡΑΤΟΣ - ΔΗΜΟΣ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ - ΜΜΕ - ΜΑΤ - ΝΕΟΝΑΖΙ ΟΛΑ ΤΑ «ΜΠΟΥΜΠΟΥΚΙΑ» ΔΟΥΛΕΥΟΥΝΕ ΜΑΖΙ


Το μόνο αναμφισβήτητο πλέον είναι ότι το κέντρο της Αθήνας αλλάζει. Αλλά πριν μιλήσουμε για τις αιτίες ας αναρωτηθούμε κάτι: πόσες φορές έχει αλλάξει το κέντρο των πόλεων στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής; Αρκετές… Και ας αναρωτηθούμε και κάτι άλλο στη συνέχεια: ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στη μεταβολή του κέντρου των πόλεων κατά τα προηγούμενα στάδια του καπιταλισμού και τι συμβολίζει η πρόσφατη μεταβολή του κέντρου στο καθεστώς του ολοκληρωτικού καπιταλισμού;

Μια σύντομη (και χρήσιμη) ιστορική αναδρομή

Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα με τη σειρά, και πρώτα τον εξευγενισμό του κέντρου των μητροπόλεων της αναπτυγμένης δύσης. Οι περισσότερες πόλεις διαμορφώθηκαν σύμφωνα με διάφορα συστήματα πολεοδόμησης ανάλογα με τη μορφολογία του εδάφους και τις ανάγκες του κεφαλαίου της περιόδου (ομόκεντρες ζώνες, γραμμικά, τομεακά κλπ). Τα διάφορα zoning που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής περιόδου είχαν το εξής αποτέλεσμα: τα πλούσια νοικοκυριά να χωροθετηθούν σε όμορφα, καθαρά, πράσινα προάστια των πόλεων μακριά από τη δυσωδία του κέντρου.

Και ποια δυσωδία ήταν αυτή; Ποια άλλη εκτός από τη δυσωδία της εργατικής τάξης! Η εργατική τάξη έπρεπε να χωροθετηθεί κοντά στον τόπο εργασίας της, να μειωθεί το κόστος μεταφοράς της και οι συνθήκες διαβίωσής της (ή μάλλον επιβίωσής της) να μη «λερώνουν» τις μέρες (και νύχτες) των αστών. Η εργατική τάξη λοιπόν συμπιέστηκε σε συνοικίες του κέντρου. Κατέλαβε ετοιμόρροπα εγκαταλελειμμένα κτίρια (τα βικτωριανά, στην περίπτωση του Λονδίνου) και χωροθετήθηκε στο κέντρο της πόλης.

Τιμές γης και ενοίκια στο κέντρο της πόλης ήταν αρκετά φτηνά. Οι μετανάστες, που συνέρρεαν στα αστικά κέντρα του αναπτυγμένου βορρά κατά τις επόμενες δεκαετίες, για τις ανάγκες εντατικής εκμετάλλευσης από την εκρηκτική καπιταλιστική ανάπτυξη, μπόρεσαν να εγκατασταθούν στις εργατικές συνοικίες στο κέντρο της πόλης. Αντίστοιχα, σε διάφορες πόλεις διαμορφώθηκαν γκέτο ανάλογα με τη φυλετική προέλευση των μεταναστών (Στη Νέα Υόρκη πχ το γκέτο των μαύρων είναι πλήρως διαχωρισμένο από το γκέτο των λατινόφωνων).

Η οικονομική βάση του καπιταλισμού από τη δεκαετία του 1960 μεταβάλλεται: Στροφή στις υπηρεσίες, έκρηξη του χρηματιστικού κεφαλαίου, μεταφορά της βιομηχανικής παραγωγής στις χώρες της περιφέρειας του καπιταλισμού (φτηνά εργατικά χέρια, μηδενικά δικαιώματα, βάρβαρη εντατική εκμετάλλευση), όπου επιχειρούν «ειρηνευτικές δυνάμεις» του ΝΑΤΟ (αργότερα και του ευρωστρατού), μαζικός ξεριζωμός λαών και εισροή «τζάμπα» μεταναστευτικής εργατικής δύναμης για τους παραγωγικούς κλάδους στα έγκατα της εργασιακής γαλέρας των ίδιων των μητροπολιτικών κέντρων.

Όμως οι μάνατζερ και τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη του μοντέλου των πολυεθνικών-πολυκλαδικών μονοπωλίων πρέπει να εργάζονται κάπου που να μπορούν να συναντιούνται γρήγορα για ανταλλαγή απόψεων και εμπειριών και να μπορούν να ταξιδεύουν εύκολα. Επίσης, καλό θα ήταν να συναναστρέφονται με επιχειρηματίες, πολιτικό προσωπικό, κρατικούς αξιωματούχους και να συζητούν για τις οικονομικές-τεχνολογικές-πολιτικές τάσεις, να μιλούν για νέες τεχνολογίες, ευέλικτα θεσμικά πλαίσια. Κάπου που να υπάρχει εγγύτητα … στο Κέντρο της πόλης δηλαδή!

Αναδιαμορφώνονται έτσι οι κεντρικές περιοχές και αναδύονται οικονομικά δυναμικά κέντρα όπως το City του Λονδίνου και οι «downtown» περιοχές στις μητροπόλεις των ΗΠΑ (Νέα Υόρκη-Μανχάταν, Σικάγο, LA κλπ). Το κεφάλαιο επιστρέφει στο κέντρο της πόλης: Τα διοικητικά κέντρα των πολυεθνικών-εθνικών επιχειρήσεων, χωροθετούνται σε κεντρικές περιοχές και αποφασίζουν για την εθνική, όσο και την παγκόσμια, παραγωγή. Το κέντρο της πόλης, από το κέντρο της εργατικής τάξης μεταλλάχτηκε σε κέντρο λήψης αποφάσεων (οικονομικών-διοικητικών).

Τα προάστια, για τη νέα κοινωνική-οικονομική ελίτ, είναι χρονοβόρα και αναποτελεσματικά. Οι κεφαλαιοκράτες, λοιπόν, επιστρέφουν στο κέντρο της πόλης: αρκετοί άρχισαν να αγοράζουν τις κατοικίες που μέχρι πρότινος ζούσαν εργάτες και μετανάστες, να τα αναπαλαιώνουν (αφού μετανάστες και εργάτες τα διέσωσαν από τις τάσεις της τσιμεντούπολης) και να διαμένουν στο κέντρο. Όμως η κουλτούρα των μεγαλοαστών και η κουλτούρα των εργατών δεν ταιριάζει, ούτε τα πρότυπα κατανάλωσής τους. Τους αστούς τους ακολούθησε στο κέντρο της πόλης όλος ο τρόπος ζωής: ακριβά σουπερμάρκετ, καφετέριες, μπιστρό και μπυραρίες, εμπορικά κέντρα και mall, ιδιωτικά σχολεία για τα παιδιά τους, γυμναστήρια και άλλα είδη της βιομηχανίας αναψυχής που απευθύνεται στην καταναλωτική συμπεριφορά των αστών. Το κέντρο «αναβαθμίστηκε! Εξυγιάνθηκε! Εξευγενίστηκε!» Αλήθεια; Από ποίους;

Εργαζόμενοι και μετανάστες ΕΚΤΟΠΙΣΤΗΚΑΝ! Εκδιώχθηκαν με όλους τους τρόπους: Εξώσεις, εκβιασμοί, ένοπλοι ή μη, πογκρόμ της αστυνομίας και του στρατού. Το κέντρο άδειασε για να υποδεχτεί το κεφάλαιο. Σε Νέα Υόρκη, Άμστερνταμ, Παρίσι, πιο πρόσφατα στην Κοπεγχάγη, οι συγκρούσεις κατοίκων εργατών και μεταναστών με την αστυνομία και το κράτος που διαρκούσαν μέρες∙ ακόμα και με νεκρούς. Όταν το κεφάλαιο και οι κάτοχοί του αποφασίζουν πού θα εγκατασταθούν, οι εργαζόμενοι είναι αναλώσιμοι - περιττό βάρος ή φύρα. Και κυρίως: εχθρός. Όσοι άντεξαν από τις εξώσεις και τους διωγμούς, τις δολοφονίες και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν άντεξαν από τις καθημερινές οικονομικές πιέσεις, τις ακριβές συνήθειες και τα πρότυπα κατανάλωσης που επιβλήθηκαν: Τελικά εκτοπίστηκαν και αυτοί.

Μα καλά, τι σχέση έχουν όλα αυτά με το κέντρο της Αθήνας;

Το κέντρο της Αθήνας είναι το επόμενο κέντρο ευρωπαϊκής πρωτεύουσας έτοιμο να δεχτεί την ίδια επίθεση κεφαλαίου και μεγαλοαστών. Ο εξευγενισμός, που συντάραξε τις πρωτεύουσες των αναπτυγμένων χωρών κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, έρχεται να συνεχίσει το έργο του προσαρμοσμένο στα βαλκανικά ήθη (και την αντίστοιχη κρατική-πολιτική βαρβαρότητα). Το κέντρο της Αθήνας διαφέρει ως προς τη πολεοδόμηση και το zoning με τις πόλεις του βορρά, καθώς η Αθήνα χαρακτηρίζεται από άναρχη δόμηση και από το βασίλειο της πολυκατοικίας. Ορισμένες όμως συνοικίες του κέντρου, (Βοτανικός, το Μεταξουργείο, ο Κεραμικός, το Γκάζι, εν ολίγοις οι γειτονιές κάτω από την Ομόνοια) διέφυγαν της αντιπαροχής, καθώς φιλοξενούσαν εργοστάσια και εργάτες, στοιχεία δηλαδή που έκαναν τις συνοικίες αυτές απρόσφορες για πολυκατοικιοποίηση: ποιος θα αγόραζε εκεί διαμερίσματα; Στη συνέχεια οι συνοικίες αυτές αποτέλεσαν καταφύγιο των μεταναστών. Μπήκαν στα εγκαταλελειμμένα σπίτια, τα διαμόρφωσαν και τα μετέτρεψαν σε κατοικίες. Κοινώς διέσωσαν το οικιστικό απόθεμα, το οποίο θέλουν τώρα πίσω κράτος, κεφάλαιο και ιδιοκτήτες για να το μετατρέψουν σε πολυτελείς κατοικίες (και loft) για τους πλούσιους.

Μια καινούργια αγορά μεταμοντέρνας διασκέδασης, εμπορευματικών σχέσεων και αποθέωσης της κατανάλωσης αναδύεται στην πλατεία Θεάτρου: μια πλατεία κοντά στο, αναπλασμένο πλέον, Ψυρρή και τις άλλες περιοχές. Πρέπει λοιπόν και το τμήμα της Σοφοκλέους να καθαρίσει, «οι μετανάστες που το βρωμίζουν» να φύγουν ώστε να αξιοποιηθεί από το κεφάλαιο. Άλλωστε γιατί γνωστοί επιχειρηματίες (Βωβός κλπ) αγόρασαν ολόκληρα κτίρια εκεί, συγκεκριμένα;

Οι μετανάστες όμως έχουν εξωθηθεί σε αυτές τις κεντρικές συνοικίες της πόλης από το ίδιο το κράτος και το κεφάλαιο. Στοιβάζονται στις συνοικίες του Αγ. Παντελεήμονα και της Αχαρνών παρέχοντας εύκολο κέρδος στους νοικοκυραίους-ιδιοκτήτες: 5 ευρώ το κεφάλι για κάθε «βρωμιάρη μαύρο» κι ένας αρχηγός-νταβατζής (μετανάστης), μεσάζοντας (με συμφωνημένο ποσοστό βέβαια). Όταν δεν ήταν «φιλέτα» για το κεφάλαιο αποτέλεσαν τους μοναδικούς θύλακες κατοίκησης και επιβίωσης για τους μετανάστες. Μα, οι «ξένοι βρωμίζουν τις συνοικίες μας»! Τι λέμε;! Οι μετανάστες, όχι μόνο διατήρησαν σπίτια που δεν θα έμενε κανένας έλληνας, αλλά με δική τους πρωτοβουλία, όσο μπόρεσαν, τα αναβάθμισαν κιόλας.

Πολλοί μετανάστες μένουν στους δρόμους σε κούτες που κάποιοι έλληνες έχουν πετάξει στα σκουπίδια γιατί δεν υπάρχει αξιοπρεπής σίτιση και στέγαση για τα περιθωριοποιημένα κομμάτια της κοινωνίας – αυτούς, που οι «κοινωνικές πολιτικές» της «Ελλάδας-εταίρου της ΕΕ» πετάνε στα σκουπίδια. Κάποιος Δήμος Αθηναίων καθαρίζει σχολαστικά συγκεκριμένες περιοχές, όπως το Κολωνάκι, αδιαφορώντας για μια σειρά από υπόλοιπες. Οι μετανάστες βρωμίζουν ή οι μετανάστες καθαρίζουν τις βρωμιές των ελλήνων;

Οι μετανάστες ήταν «καλοδεχούμενοι» όσο οι ανάγκες της ελληνικής οικονομίας χρειάζονταν τη μαύρη εργασία, τη δουλειά μέχρι θανάτου, τη ζωή χωρίς δικαιώματα για να μπει στην ΟΝΕ. Μπορούσε, η «κοινή γνώμη» των νοικοκυραίων να τους ανεχτεί, όσο χρειάζονταν για να στενάζουν στα κάτεργα των ολυμπιακών έργων και του «αναπτυσσόμενου» τομέα της οικοδομής. Το ίδιο ίσχυε και για τη «δημοκρατική, ειρηνική» Ε.Ε. της προσπάθειας να μετατρέψει την οικονομική-νομισματική ενοποίηση σε νέα υπερδύναμη. Τα όνειρα γκρεμίστηκαν κάτω από τα συντρίμμια της κρίσης. Νεολαία, εργαζόμενοι, άνεργοι, μετανάστες αναδύονται ως ο «νέος εχθρός» που πρέπει να υποταχθεί στον οικονομικό, πολιτικό και στρατιωτικό οδοστρωτήρα του ολοκληρωτικού καπιταλισμού. Το λόγο – μας προειδοποιούν – θα έχουν τα όπλα. Ο εξευγενισμός των κεντρικών περιοχών σε τέτοιες συνθήκες είναι πιο βίαιος και αιμοσταγής. Οι μετανάστες και οι φτωχοί πρέπει να φύγουν άμεσα από το κέντρο για να μπορέσει το κεφάλαιο να κινηθεί άμεσα στο δομημένο χώρο, να αναθερμανθεί η οικοδομή που με την κρίση υπέφερε και το κέντρο να αποτελέσει περιοχή πολυτελείας και τουριστικό θέρετρο. Οι ως τώρα κάτοικοι, να γυρίσουν στις χώρες τους και να κόψουν το λαιμό τους.

• ΚΑΝΕΝΑΣ ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ

• ΚΑΜΙΑ ΣΚΟΥΠΑ ΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ
• ΟΧΙ ΣΤΟ ΑΝΘΡΩΠΟΚΥΝΗΓΗΤΟ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΕΞΑΠΟΛΙΣΕΙ ΚΡΑΤΟΣ, ΔΗΜΟΣ ΚΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

• ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

• ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΟΛΩΝ ΣΕ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΟΥΝ ΦΟΡΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ
• ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΝΗΚΕΙ ΣΤΟΥΣ ΕΡΓΑΤΕΣ ΤΟΥΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΗΣ ΓΗΣ ΤΟΥΣ ΚΟΛΑΣΜΕΝΟΥΣ! ΕΞΩ ΟΙ ΑΣΤΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ

1 σχόλιο:

  1. Συμφωνώ απόλυτα με τις θέσεις και την τεκμηρίωσή σας πάνω στο φαινόμενο του "gentrification", που κάποιοι αποκαλούν και "ποιοτική ανάπλαση".

    "Η αλλαγή αποτελεί αναντίρρητα την ουσία του αστικού βίου και καμιά πετυχημένη πόλη δε διατηρείται σαν μουσείο του ίδιου της του παρελθόντος."

    Εδώ όμως έχουμε ξεφύγει και από το πλαίσιο, αλλά και από την ουσία της αλλαγής. Μιλάμε για μια "filtering - up" διαδικασία, στο πλαίσιο δημιουργίας νησίδων πλούσιων καταναλωτών στην ενδότερη πόλη σε έναν ωκεανό αποκλεισμένων κατοίκων......

    ΑπάντησηΔιαγραφή