Πηγή: http://www.tovima.gr/
Εξαιρετικά αμφίβολη εκτιμάται η δημιουργία βιώσιμου κράτους και μάλιστα κατά τα δυτικά πρότυπα, ενώ βασιλεύει το λαθρεμπόριο και ο εμφύλιος δεν έχει εκλείψει
Του ΤΟΜ CΟGΗLΑΝ
Oι ουρές είχαν σχηματιστεί έξω από τα εκλογικά τμήματα από τα ξημερώματα, παρά τις απειλές των Ταλιμπάν. Στα υψίπεδα της Μπαμιγιάν, στο Κεντρικό Αφγανιστάν, γυναίκες με μπούρκες περπατούσαν με δυσκολία μέσα στο χιόνι, που έφθανε ως τα γόνατα, για να πάνε να ψηφίσουν. Λίγες ημέρες αργότερα έγινε γνωστό ότι ο Χαμίντ Καρζάι, ένας υποψήφιος ο οποίος παραδόξως είχε απήχηση σε διάφορες αφγανικές εθνότητες ενώ ο ίδιος ανήκει στην πολυπληθέστερη από αυτές, στους Παστούν, εξελέγη με συμμετοχή των ψηφοφόρων 70%, με σαφή εντολή να κυβερνήσει. Αυτά έγιναν το 2004.
Ας πάμε πέντε χρόνια μπροστά, στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου. Η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Η απογοήτευση, σε συνδυασμό με τις απειλές των Ταλιμπάν, μείωσε τη συμμετοχή στο 30% και σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό στο Νότιο Αφγανιστάν. Την ημέρα των εκλογών πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 450 επιθέσεις. «Οι Ταλιμπάν περιπολούν στην περιοχή. Κανένας δεν ψήφισε γιατί κανένας δεν μπορούσε να πάει να ψηφίσει» είπε ο Χάτζι Αχμαντ Σαχ Χαν, από τους πρεσβύτερους φυλής στο Χελμάντ.
Υστερα από μερικές ημέρες όμως ο Καρζάι ισχυρίστηκε πάλι ότι κέρδισε τις εκλογές, και μάλιστα με απόλυτη πλειοψηφία. Αυτή τη φορά όμως οι ισχυρισμοί του αντικρούστηκαν από στοιχεία για κολοσσιαία νοθεία με κρατική βοήθεια για λογαριασμό του. Η διένεξη έχει προκαλέσει τη χειρότερη κρίση που έχουν αντιμετωπίσει οι δυτικοί υποστηρικτές του Αφγανιστάν από το 2001 και στρέφει την προσοχή στο όλο και πιο θολό πολιτικό τοπίο, όπου εγείρεται το εξής ερώτημα: Τι είδους κράτος ελπίζει η Δύση ότι θα δημιουργηθεί εδώ; Τι είναι δυνατό να γίνει; Ακόμη και αν ο στρατός αρχίσει να ανακόπτει την εξάπλωση της επιρροής των Ταλιμπάν, ποιος θα καλύψει το κενό;
Οι προκλήσεις που ενέχει η δημιουργία ενός βιώσιμου αφγανικού κράτους είναι τεράστιες. Η κυβέρνηση Καρζάι βασίζεται σε ένα πολύ συγκεντρωτικό μοντέλο, εύθραυστο σε βαθμό που να είναι οριακά λειτουργικό σε πολλές περιοχές της χώρεςκαι εξαιρετικά διεφθαρμένο. Επιπλέον, πρόκειται για την πέμπτη φτωχότερη χώρα στον κόσμο.
Αφότου πήρε το τιμόνι ο Καρζάι το 2004, το Αφγανιστάν γλίστρησε από την 117η στην 172η θέση της λίστας με τις πιο διεφθαρμένες χώρες που καταρτίζει η Διεθνής Διαφάνεια. Η λίστα περιλαμβάνει 179 χώρες. Ακόμη χειρότερα, ο αδελφός του προέδρου και δεξί του χέρι στο Νότιο Αφγανιστάν, Αχμαντ Γουάλι Καρζάι, κατονομάζεται τακτικά από δυτικούς αξιωματούχους ως κορυφαία προσωπικότητα της ναρκοοικονομίας της χώρας.
Το λαθρεμπόριο οπίου, το οποίο έχει τζίρο 4 δισ. δολάρια και αντιστοιχεί στο ένα τρίτο της οικονομίας, αντιπροσωπεύει ένα άνευ προηγουμένου κίνητρο για διαφθορά και ασκεί διαστρεβλωτική και εξαιρετικά καταστροφική επιρροή στην οικονομία της χώρας. Πριν από έναν χρόνο δυτικοί αξιωματούχοι επιφορτισμένοι με την πάταξη του λαθρεμπορίου ναρκωτικών υπολόγιζαν ότι οι διοικητές της συνοριακής αστυνομίας μπορούν να πάρουν μίζα ως και 400.000 δολάρια για να κάνουν τα στραβά μάτια σε ένα μόνο κομβόι ναρκωτικών. Ο μισθός αυτών των αξιωματικών είναι 800 δολάρια τον μήνα. Τη στιγμή που το κόστος ζωής για μια οικογένεια στην Καμπούλ είναι τουλάχιστον 200 δολάρια τον μήνα, ο βασικός μισθός δημοσίου υπαλλήλου κυμαίνεται από 50 ως 60 δολάρια.
Στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, τα σχεδόν 20 δισ. δολάρια της οικονομικής βοήθειας και οι συντονισμένες προσπάθειες της Δύσης για την εκπαίδευση των δυνάμεων ασφαλείας έχουν φέρει μερικά αποτελέσματα στην τοπική αστυνόμευση και στην παροχή των βασικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες, η πιο πρόσφατη κυβέρνηση Καρζάι ήταν και η πιο ικανή ως σήμερα. Ωστόσο ένας ανώτατος δυτικός διπλωμάτης υπολογίζει ότι η χώρα δεν διαθέτει περισσότερους από 200 εγγράμματους και ικανούς γραφειοκράτες- τεράστια αντίθεση με τις χιλιάδες που είχε εκπαιδεύσει το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ.
Η χώρα μαστίζεται μονίμως από «φυγή εγκεφάλων», καθώς οι λίγοι που έχουν προσόντα αναζητούν δουλειά στο εξωτερικό. Την ίδια στιγμή η υψηλή γεννητικότητα παράγει έναν πληθυσμό από τον οποίο σχεδόν το 70% είναι κάτω των 25 ετών- με ελάχιστες ευκαιρίες για απασχόληση.
Παρά τις διεθνείς προσπάθειες, τα έσοδα της κυβέρνησης από τη φορολογία και τους δασμούς πέρυσι ήταν λιγότερα από 900 εκατ. δολάρια. Αυτό αποτελεί ριζική βελτίωση σε σχέση με το 2004, όταν τα έσοδα ήταν μόλις 118 εκατ. δολάρια, αλλά το Αφγανιστάν δεν θα μπορεί να καλύψει ούτε τα βασικά λειτουργικά έξοδά του για πολλά ακόμη χρόνια, κυρίως αν η Δύση διπλασιάσει τον αριθμό των μελών των ενόπλων δυνάμεων στη χώρα για να φθάσουν τις 400.000.
Σε πολλές περιοχές, ιδίως στο Νότιο Αφγανιστάν όπου μαίνεται το αντάρτικο, έχει καθιερωθεί η πολεμική οικονομία, στην οποία διάφορα εγκληματικά δίκτυα ανταγωνίζονται για τα έσοδα από το λαθρεμπόριο ναρκωτικών, τον έλεγχο των δρόμων του λαθρεμπορίου, τα έσοδα από εκβιασμούς και τον έλεγχο των λιγοστών φυσικών πόρων. Πολλοί από αυτούς τους πολεμάρχους είναι παράλληλα και κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Οι δυτικοί ηγέτες, όπως ο Τόνι Μπλερ, επικεντρώθηκαν αρχικά στην ακραία έλλειψη ανεκτικότητας στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους Ταλιμπάν, κυρίως όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών, ως δικαιολογία για να αλλάξουν τον ίδιο τον ιστό της αφγανικής κοινωνίας. Σήμερα όμως η διεθνής κοινότητα έχει εγκαταλείψει εν πολλοίς αυτές τις μεγαλεπήβολες φιλοδοξίες. Οι κοινωνικές αξίες των Ταλιμπάν είναι πολύ πιο κοντά σε εκείνες της πλειονότητας των Αφγανών παρά οι αξίες που η Δύση προσπάθησε να επιβάλει στη χώρα. «Τα όνειρα για τη ριζική αλλαγή του πληθυσμού πρέπει να εγκαταλειφθούν» παραδέχεται ένας διπλωμάτης που υπηρετεί περισσότερο από μία δεκαετία στη χώρα.
Οι Δυτικοί που άρχισαν να εργάζονται στο Αφγανιστάν πριν από το 2001 βλέπουν ότι διαψεύδονται σταθερά οι ελπίδες των Αφγανών για μια νέα αρχή και ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης μετά την εισβολή των ΗΠΑ. Καθώς αυξάνονται η ανασφάλεια και η αστάθεια, οι Αφγανοί κινδυνεύουν να επιστρέψουν στις δομές της περιόδου του εμφυλίου πολέμου: στις φυλές και στις εθνότητες. Μερικοί αναλυτές αναμένουν ένα πιθανό σημείο καμπής- αν και όχι σε σύντομο χρονικό διάστημα- ύστερα από το οποίο θα μπορούσε να ξεσπάσει πάλι εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στις διάφορες εθνότητες.
Το συμπέρασμα είναι προφανές. Ακόμη και αν τα πράγματα πάνε καλά από τώρα και στο εξής, το όνειρο για ένα σταθερό, δημοκρατικό, ανεκτικό και αύταρκες Αφγανιστάν δεν φαίνεται πιθανό να πραγματοποιηθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία. Μάλλον ούτε στις επόμενες τρεις δεκαετίες. Αντιθέτως, το καλύτερο στο οποίο μπορεί να ελπίζει η διεθνής κοινότητα είναι πιθανώς χαοτικό, δύσκολο και περιορισμένο. Ενδεχομένως θα είναι είτε ένα θεοκρατικό είτε ένα απολυταρχικό κράτος.
Εξαιρετικά αμφίβολη εκτιμάται η δημιουργία βιώσιμου κράτους και μάλιστα κατά τα δυτικά πρότυπα, ενώ βασιλεύει το λαθρεμπόριο και ο εμφύλιος δεν έχει εκλείψει
Του ΤΟΜ CΟGΗLΑΝ
Oι ουρές είχαν σχηματιστεί έξω από τα εκλογικά τμήματα από τα ξημερώματα, παρά τις απειλές των Ταλιμπάν. Στα υψίπεδα της Μπαμιγιάν, στο Κεντρικό Αφγανιστάν, γυναίκες με μπούρκες περπατούσαν με δυσκολία μέσα στο χιόνι, που έφθανε ως τα γόνατα, για να πάνε να ψηφίσουν. Λίγες ημέρες αργότερα έγινε γνωστό ότι ο Χαμίντ Καρζάι, ένας υποψήφιος ο οποίος παραδόξως είχε απήχηση σε διάφορες αφγανικές εθνότητες ενώ ο ίδιος ανήκει στην πολυπληθέστερη από αυτές, στους Παστούν, εξελέγη με συμμετοχή των ψηφοφόρων 70%, με σαφή εντολή να κυβερνήσει. Αυτά έγιναν το 2004.
Ας πάμε πέντε χρόνια μπροστά, στις προεδρικές εκλογές του Αυγούστου. Η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Η απογοήτευση, σε συνδυασμό με τις απειλές των Ταλιμπάν, μείωσε τη συμμετοχή στο 30% και σε πολύ χαμηλότερο ποσοστό στο Νότιο Αφγανιστάν. Την ημέρα των εκλογών πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 450 επιθέσεις. «Οι Ταλιμπάν περιπολούν στην περιοχή. Κανένας δεν ψήφισε γιατί κανένας δεν μπορούσε να πάει να ψηφίσει» είπε ο Χάτζι Αχμαντ Σαχ Χαν, από τους πρεσβύτερους φυλής στο Χελμάντ.
Υστερα από μερικές ημέρες όμως ο Καρζάι ισχυρίστηκε πάλι ότι κέρδισε τις εκλογές, και μάλιστα με απόλυτη πλειοψηφία. Αυτή τη φορά όμως οι ισχυρισμοί του αντικρούστηκαν από στοιχεία για κολοσσιαία νοθεία με κρατική βοήθεια για λογαριασμό του. Η διένεξη έχει προκαλέσει τη χειρότερη κρίση που έχουν αντιμετωπίσει οι δυτικοί υποστηρικτές του Αφγανιστάν από το 2001 και στρέφει την προσοχή στο όλο και πιο θολό πολιτικό τοπίο, όπου εγείρεται το εξής ερώτημα: Τι είδους κράτος ελπίζει η Δύση ότι θα δημιουργηθεί εδώ; Τι είναι δυνατό να γίνει; Ακόμη και αν ο στρατός αρχίσει να ανακόπτει την εξάπλωση της επιρροής των Ταλιμπάν, ποιος θα καλύψει το κενό;
Οι προκλήσεις που ενέχει η δημιουργία ενός βιώσιμου αφγανικού κράτους είναι τεράστιες. Η κυβέρνηση Καρζάι βασίζεται σε ένα πολύ συγκεντρωτικό μοντέλο, εύθραυστο σε βαθμό που να είναι οριακά λειτουργικό σε πολλές περιοχές της χώρεςκαι εξαιρετικά διεφθαρμένο. Επιπλέον, πρόκειται για την πέμπτη φτωχότερη χώρα στον κόσμο.
Αφότου πήρε το τιμόνι ο Καρζάι το 2004, το Αφγανιστάν γλίστρησε από την 117η στην 172η θέση της λίστας με τις πιο διεφθαρμένες χώρες που καταρτίζει η Διεθνής Διαφάνεια. Η λίστα περιλαμβάνει 179 χώρες. Ακόμη χειρότερα, ο αδελφός του προέδρου και δεξί του χέρι στο Νότιο Αφγανιστάν, Αχμαντ Γουάλι Καρζάι, κατονομάζεται τακτικά από δυτικούς αξιωματούχους ως κορυφαία προσωπικότητα της ναρκοοικονομίας της χώρας.
Το λαθρεμπόριο οπίου, το οποίο έχει τζίρο 4 δισ. δολάρια και αντιστοιχεί στο ένα τρίτο της οικονομίας, αντιπροσωπεύει ένα άνευ προηγουμένου κίνητρο για διαφθορά και ασκεί διαστρεβλωτική και εξαιρετικά καταστροφική επιρροή στην οικονομία της χώρας. Πριν από έναν χρόνο δυτικοί αξιωματούχοι επιφορτισμένοι με την πάταξη του λαθρεμπορίου ναρκωτικών υπολόγιζαν ότι οι διοικητές της συνοριακής αστυνομίας μπορούν να πάρουν μίζα ως και 400.000 δολάρια για να κάνουν τα στραβά μάτια σε ένα μόνο κομβόι ναρκωτικών. Ο μισθός αυτών των αξιωματικών είναι 800 δολάρια τον μήνα. Τη στιγμή που το κόστος ζωής για μια οικογένεια στην Καμπούλ είναι τουλάχιστον 200 δολάρια τον μήνα, ο βασικός μισθός δημοσίου υπαλλήλου κυμαίνεται από 50 ως 60 δολάρια.
Στην πρωτεύουσα του Αφγανιστάν, τα σχεδόν 20 δισ. δολάρια της οικονομικής βοήθειας και οι συντονισμένες προσπάθειες της Δύσης για την εκπαίδευση των δυνάμεων ασφαλείας έχουν φέρει μερικά αποτελέσματα στην τοπική αστυνόμευση και στην παροχή των βασικών υπηρεσιών. Σύμφωνα με δυτικούς διπλωμάτες, η πιο πρόσφατη κυβέρνηση Καρζάι ήταν και η πιο ικανή ως σήμερα. Ωστόσο ένας ανώτατος δυτικός διπλωμάτης υπολογίζει ότι η χώρα δεν διαθέτει περισσότερους από 200 εγγράμματους και ικανούς γραφειοκράτες- τεράστια αντίθεση με τις χιλιάδες που είχε εκπαιδεύσει το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ.
Η χώρα μαστίζεται μονίμως από «φυγή εγκεφάλων», καθώς οι λίγοι που έχουν προσόντα αναζητούν δουλειά στο εξωτερικό. Την ίδια στιγμή η υψηλή γεννητικότητα παράγει έναν πληθυσμό από τον οποίο σχεδόν το 70% είναι κάτω των 25 ετών- με ελάχιστες ευκαιρίες για απασχόληση.
Παρά τις διεθνείς προσπάθειες, τα έσοδα της κυβέρνησης από τη φορολογία και τους δασμούς πέρυσι ήταν λιγότερα από 900 εκατ. δολάρια. Αυτό αποτελεί ριζική βελτίωση σε σχέση με το 2004, όταν τα έσοδα ήταν μόλις 118 εκατ. δολάρια, αλλά το Αφγανιστάν δεν θα μπορεί να καλύψει ούτε τα βασικά λειτουργικά έξοδά του για πολλά ακόμη χρόνια, κυρίως αν η Δύση διπλασιάσει τον αριθμό των μελών των ενόπλων δυνάμεων στη χώρα για να φθάσουν τις 400.000.
Σε πολλές περιοχές, ιδίως στο Νότιο Αφγανιστάν όπου μαίνεται το αντάρτικο, έχει καθιερωθεί η πολεμική οικονομία, στην οποία διάφορα εγκληματικά δίκτυα ανταγωνίζονται για τα έσοδα από το λαθρεμπόριο ναρκωτικών, τον έλεγχο των δρόμων του λαθρεμπορίου, τα έσοδα από εκβιασμούς και τον έλεγχο των λιγοστών φυσικών πόρων. Πολλοί από αυτούς τους πολεμάρχους είναι παράλληλα και κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Οι δυτικοί ηγέτες, όπως ο Τόνι Μπλερ, επικεντρώθηκαν αρχικά στην ακραία έλλειψη ανεκτικότητας στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους Ταλιμπάν, κυρίως όσον αφορά τα δικαιώματα των γυναικών, ως δικαιολογία για να αλλάξουν τον ίδιο τον ιστό της αφγανικής κοινωνίας. Σήμερα όμως η διεθνής κοινότητα έχει εγκαταλείψει εν πολλοίς αυτές τις μεγαλεπήβολες φιλοδοξίες. Οι κοινωνικές αξίες των Ταλιμπάν είναι πολύ πιο κοντά σε εκείνες της πλειονότητας των Αφγανών παρά οι αξίες που η Δύση προσπάθησε να επιβάλει στη χώρα. «Τα όνειρα για τη ριζική αλλαγή του πληθυσμού πρέπει να εγκαταλειφθούν» παραδέχεται ένας διπλωμάτης που υπηρετεί περισσότερο από μία δεκαετία στη χώρα.
Οι Δυτικοί που άρχισαν να εργάζονται στο Αφγανιστάν πριν από το 2001 βλέπουν ότι διαψεύδονται σταθερά οι ελπίδες των Αφγανών για μια νέα αρχή και ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης μετά την εισβολή των ΗΠΑ. Καθώς αυξάνονται η ανασφάλεια και η αστάθεια, οι Αφγανοί κινδυνεύουν να επιστρέψουν στις δομές της περιόδου του εμφυλίου πολέμου: στις φυλές και στις εθνότητες. Μερικοί αναλυτές αναμένουν ένα πιθανό σημείο καμπής- αν και όχι σε σύντομο χρονικό διάστημα- ύστερα από το οποίο θα μπορούσε να ξεσπάσει πάλι εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στις διάφορες εθνότητες.
Το συμπέρασμα είναι προφανές. Ακόμη και αν τα πράγματα πάνε καλά από τώρα και στο εξής, το όνειρο για ένα σταθερό, δημοκρατικό, ανεκτικό και αύταρκες Αφγανιστάν δεν φαίνεται πιθανό να πραγματοποιηθεί μέσα στην επόμενη δεκαετία. Μάλλον ούτε στις επόμενες τρεις δεκαετίες. Αντιθέτως, το καλύτερο στο οποίο μπορεί να ελπίζει η διεθνής κοινότητα είναι πιθανώς χαοτικό, δύσκολο και περιορισμένο. Ενδεχομένως θα είναι είτε ένα θεοκρατικό είτε ένα απολυταρχικό κράτος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου