17 Νοέμβρη 1973: Πολυτεχνείο. Από την καταστολή και την ένοπλη αντίσταση στις φοιτητικές κινητοποιήσεις και στη λαϊκή εξέγερση του Νοέμβρη

Πηγή: http://www.politikokafeneio.com/

Tο Πολυτεχνείο ήταν μέρος αυτής της διεθνούς επαναστατικής διαδικασίας, που τερματίστηκε, χωρίς ποτέ να εκπληρωθεί, έχοντας όμως στο ενεργητικό της την ανατροπή των δικτατοριών στην νότια Eυρώπη, την επανάσταση των γαρυφάλλων στην Πορτογαλία, την ανατροπή της χούντας στην Eλλάδα και την ανατροπή της Φρανκικής φασιστικής δικτατορίας στην Iσπανία, αφού στο μεταξύ, το Mάιο του 1975 σημειώθηκε η θριαμβευτική είσοδος των Bιετκόγκ στη Σαϊγκόν (Xο Tσι Mινχ) και η πανικόβλητη φυγή των αμερικανών στρατιωτών - μια ιστορικής σημασίας ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Μεγάλο μέρος του ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ προέρχεται από το http://www.vrahokipos.net/old/















TI HTAN TO ΠOΛYTEXNEIO

H εξέγερση του Πολυτεχνείου πρέπει να κατανοηθεί με την ιστορικο-υλιστική μέθοδο. Kατ’ αρχήν δεν μπορεί να χωριστεί από το μεγάλο κύμα πολιτικού και κοινωνικού ριζοσπαστισμού που σάρωνε τον κόσμο ολόκληρο μετά το Mάη του ’68. Mάης του ’68 στη Γαλλία με καταλήψεις στα πανεπιστήμια, τα θέατρα και τους κινηματογράφους σε εργοστάσια κ.λπ., και γενική απεργία. Aντιγραφειοκρατική εξέγερση στην Tσεχοσλοβακία. Mαύροι Πάνθηρες στις HΠA. Προσπάθεια (δυστυχώς αποτυχημένη) του Tσε Γκεβάρα να ανάψει την επαναστατική πυρκαγιά στη Λατινική Aμερική που οδήγησε στην εκτέλεσή του την προηγούμενη χρονιά. Eπίθεση Tετ το Φλεβάρη του 1968 στο Bιετνάμ. Θερμό προλεταριακό φθινόπωρο στην Iταλία. H χούντα στην Eλλάδα το 1967 ήταν από μια άποψη μια τελευταία απόπειρα, που ερχόταν από το παρελθόν, του εμφυλιοπολεμικού καθεστώτος καπιταλιστικής αντίδρασης να απαντήσει με προληπτικό κτύπημα στην επερχόμενη κοινωνική έκρηξη.

Tο Πολυτεχνείο ήταν μέρος αυτής της διεθνούς επαναστατικής διαδικασίας, που τερματίστηκε, χωρίς ποτέ να εκπληρωθεί, έχοντας όμως στο ενεργητικό της την ανατροπή των δικτατοριών στην νότια Eυρώπη, την επανάσταση των γαρυφάλλων στην Πορτογαλία, την ανατροπή της χούντας στην Eλλάδα και την ανατροπή της Φρανκικής φασιστικής δικτατορίας στην Iσπανία, αφού στο μεταξύ, το Mάιο του 1975 σημειώθηκε η θριαμβευτική είσοδος των Bιετκόγκ στη Σαϊγκόν (Xο Tσι Mινχ) και η πανικόβλητη φυγή των αμερικανών στρατιωτών - μια ιστορικής σημασίας ήττα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού.

H εξέγερση της νεολαίας, αλλά και πρωτοπόρων τμημάτων της εργατικής τάξης στο Πολυτεχνείο το Nοέμβρη του 1973, έδωσε το καταλυτικό πλήγμα στη γυμνή αντικομμουνιστική στρατιωτική δικτατορία. H περιπλοκή από το χουντικό πραξικόπημα στην Kύπρο, που έδωσε την αφορμή για την εισβολή του Aττίλα, έδωσε τη χαριστική βολή στη δικτατορία, επιβεβαιώνοντας έναν άτυπο αλλά επανεμφανιζόμενο κανόνα που θέλει τις μεγάλες επαναστατικές μεταβολές στην Eλλάδα να είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού κοινωνικών, εθνικών και διεθνών αντιφάσεων.

Tόσο οι μεγάλοι διεθνείς αγώνες που προαναφέραμε, όσο και η δική μας εξέγερση του Πολυτεχνείου και το μεγάλο κύμα εργατικών αγώνων που ακολούθησε, ειδικά το 1974-76, μπορούν να συνδεθούν με μια νέα φάση παγκοσμιοποίησης, και συγκεκριμένα με την εξάντληση της Mεταπολεμικής Kεϋνσιανής οικονομικής στρατηγικής και την κατάργηση της μετατρεψιμότητας του δολαρίου σε χρυσό το 1971.

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

Για μια μερίδα της αστικής τάξης, για τη συντηρητική παράταξη, τη Δεξιά, για να μη μιλήσουμε για τα χουντοφασιστικά παρακλάδια της, το Πολυτεχνείο ήταν μια αντικρατική κομμουνιστική ανταρσία που έπρεπε να κατασταλεί και που η θύμησή της πρέπει με κάθε τρόπο σήμερα να σβηστεί. Είναι γεγονός πώς η πιο δημοκρατική μερίδα της άρχουσας τάξης και οι μικροαστοί δορυφόροι της, το 1973 έμειναν παγερά ουδέτεροι απέναντι στο κίνημα της νοεμβριανής εξέγερσης. Ωστόσο, αργότερα με τη μέθοδο της ενσωμάτωσης επεχείρησαν να σβήσουν το εξεγερτικό πνεύμα του Πολυτεχνείου και να το μετατρέψουν σε επίσημη κρατική σχολική εορτή. Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε ο πρωταγωνιστής αυτής της προσπάθειας και σε σημαντικό βαθμό είχε επιτυχίες (όχι χωρίς τη συνδρομή του ΚΚΕ). Ετσι, στην επέτειο της εξέγερσης και σφαγής του Πολυτεχνείου οι μπάτσοι και οι στρατηγοί δολοφόνοι έρχονται να καταθέσουν στεφάνια στα θύματά τους. Στεφάνια στους "ήρωες" που οι ίδιοι ή οι συνάδελφοί τους δολοφονούσαν ως απόφοιτοι των σχολών αστυνομίας, και στρατού - και ταυτόχρονα επιθέσεις με ρόπαλα, άνοιγμα κρανίων και νέα θύματα στις πορείες για το Πολυτεχνείο. Κουμής, Κανελλοπούλου, Καλτεζάς ήταν τα νέα θύματα στο μακρύ κατάλογο, που ποτέ δεν έγινε επακριβώς γνωστός, των θυμάτων του Πολυτεχνείου το 1973.

Για τη λεγόμενη Αριστερά, το ΚΚΕ και ο ΣΥΝ (με όποια ονόματα και παραλλαγές κι αν εμφανίστηκαν μετά το 1974) το Πολυτεχνείο υπήρξε μια τεράστια δεξαμενή άντλησης ανοίκειας δόξας - δόξας αντιστρόφως ανάλογης με τη γνωστή αρνητική τους στάση στην κατάληψη του Πολυτεχνείου το 1973. Με προκάλυμα τη δόξα του Πολυτεχνείου, οι κάλπικοι αριστεροί, ου μην αλλά και πλήθος αναρχικοί, εφόρμησαν σε υπουργεία και δημόσιες υπηρεσίες όχι για να ανατρέψουν αλλά για να στρογγυλοκαθήσουν στις καρέκλες της εξουσίας. Παρ΄ όλα αυτά, το Πολυτεχνείο εξακολουθεί 33 χρόνια μετά να παραμένει βαθύτατα χαραγμένο στην ιστορική μνήμη του λαού, σημείο αναφοράς κι οδόφραγμα αγώνων. Νέες γενιές μαχητών εξακολουθούν να φλογίζονται από την επαναστατική φλόγα της νοεμβριανής εξέγερσης του 1973.

ΤΙ ΥΠΗΡΞΕ ΤΕΛΙΚΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ;

Πρώτα - πρώτα υπήρξε μέρος μιας παγκόσμιας επαναστατικής διαδικασίας. Είναι αξεχώριστο από το Μάη του ΄68 στη Γαλλία, την Ανοιξη της Πράγας, τον Ιταλικό Σεπτέμβρη, την Βιετναμέζικη επανάσταση, την "επανάσταση των γαρυφάλων" στην Πορτογαλία, την ανατροπή της δικτατορίας στην Ισπανία, την ήητα της αποικιοκρατίας στην Αφρική.

Το υπόβαθρο αυτής της παγκόσμιας επαναστατικής έκρηξης ήταν η ποιοτική αλλαγή στους οικονομικούς όρους, που σηματοδότησε η ανατροπή της μεταπολεμικής κεϋνσιανής οικονομικής άνθισης. Το 1971 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ Νίξον υποχρεώθηκε να καταργήσει τους θεμελιώδεις όρους των Συμφωνιών του Μπρέτον Γουντς, που μαζί με τις Συμφωνίες της Γιάλτας εξασφάλιζαν το μεταπολεμικό στάτους. Οσο κι αν οι οικονομικοί όροι δεν επιδρούν άμεσα, αλλά έμμεσα στην ταξική πάλη, δεν παύει να αποτελεί γεγονός ότι τελικά οι αλλαγές στους οικονομικούς όρους προσδιορίζουν την ταξική πάλη. Αλλωστε, όπως το εξήγησε ο Μαρξ, πίσω από την οικονομική κρίση, την κρίση των πραγμάτων, εκδηλώνεται η κρίση των κοινωνικών σχέσεων, οι κοινωνικές τάξεις και τα αντίθετα ταξικά συμφέροντα.

Στην Ελλάδα ήδη είχαν συντελεστεί τεράστιες αλλαγές στις τάξεις που ανέτρεπαν όλους τους παλιούς συσχετισμούς δυνάμεων. Η εκβιομηχάνιση του 1963 - 75, η τρίτη και σημαντικότερη εκβιομηχάνιση στην Ελλάδα μετά από την εκβιομηχάνιση επί Τρικούπη και εκείνη του 1930, έφερνε στο προσκήνιο ένα φρέσκο βιομηχανικό προλεταριάτο, οργανωμένο σε μεγάλες βιομηχανικές μονάδες, χωρίς τα στίγματα των ηττών του παρελθόντος, νέα στρώματα "εργατών με λευκά κολάρα" και μια πολυπληθή φοιτητική και σπουδαστική μάζα.

Η ανάπτυξη μιας βιομηχανικής μπουρζουαζίας, που από το 1963 είχε προσανατολιστεί στην ευρωπαϊκή αγορά άλλαζε επίσης τους συσχετισμούς δυνάμεων στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης που από την εποχή του εμφύλιου πόλεμου είχε υποχρεωθεί να τηρεί φιλοαμερικάνικη πολιτική. Η όξυνση της αντίθεσης Ευρώπης - Αμερικής είχε την αντανάκλασή της στην Ελλάδα της αμερικανοκίνητης δικτατορίας του έμμισθου πράκτορα της CIA Παπαδόπουλου. Η ανάπτυξη της διεθνούς κρίσης μετά το 1971 είχε ισχυρό αντίκτυπο στην ασταθή Ελλάδα. Η χούντα υποχρεώθηκε να πάρει τα πρώτα αντιπληθωριστικά μέτρα στις 24 Δεκέμβρη 1972 και πρόσθετα μέτρα στις 30 Μάρτη 1973.

Ολα άρχισαν να αποκτούν σπασμωδικούς ρυθμούς. Στο χρηματιστήριο σε μια φάση άρχισαν να σχηματίζονται ουρές εκατοντάδων μέτρων. Οι φοιτητικές κινητοποιήσεις που ήδη είχαν αρχίσει από τον Οκτώβρη του 1972, άρχισαν να κλιμακώνονται. Το Φλεβάρη 1973 οι φοιτητές καταλαμβάνουν τη Νομική Σχολή στο κέντρο της Αθήνας. Η χούντα νοιώθει το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια της. Η κρίση της βαθαίνει. Ηδη το Μάη δυσαρεστημένοι φιλοβασιλικοί αξιωματικοί οργανώνουν το λεγόμενο "κίνημα του Ναυτικού".

Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος αντιδρά με δημοψήφισμα κατάργησης της μοναρχίας τουν Ιούλιο του 1973. Λίγο αργότερα απελευθερώνει τους πολιτικούς κρατούμενους απ΄ τις φυλακές και τα ξερονήσια και επιχειρεί να νομιμοποιήσει το καθεστώς του διορίζοντας μια "πολιτική" κυβέρνηση υπό τον Μαρκεζίνη. Το τότε ΚΚΕ (εσωτ.) ερωτοτροπεί με τη Μαρκεζινοποίηση, το ΚΚΕ ζυγίζει τα πράγματα και τελικά μένει παράμερα. Είχε προηγηθεί η άρνηση των αστών πολιτικών (Κανελλόπουλος, Μαύρος, κλπ) να δεχτούν την πολιτικοποίηση της δικτατορίας.

Η ΕΚΡΗΞΗ

Και τότε ήρθε η προαναγγελθείσα έκρηξη. Είχε προαναγγελθεί από την κατάληψη της Νομικής, τις διαδηλώσεις της νεολαίας σε διάφορες ευκαιρίες και επίσης από εργατικές κινητοποιήσεις. Παρά τη μπότα του αστυνομικού - στρατιωτικού κράτους, οι τυπογράφοι των ημερήσιων εφημερίδων και της Ολυμπιακής σπάνε το αντιαπεργιακό φράγμα. Στα τέλη του Αυγούστου απεργούν οι εργαζόμενοι στα τρόλλεϋ. Στα τέλη Οκτώβρη το προσωπικό της ΔΕΗ.

Η κατάληψη του Πολυτεχνείου άρχισε μετά από μια συγκέντρωση φοιτητών 5 σχολών στις 11 π.μ. την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου. Αίτημα ελεύθερες εκλογές και όχι διορισμένα διοικητικά συμβούλια. Την Τετάρτη το βράδυ αρκετοί εργάτες, κυρίως οικοδόμοι, στο κτίριο Γκίνη συγκροτούν την εργατική συνέλευση. Για τρεις ημέρες η καρδιά της Αθήνας, η καρδιά της Ελλάδας χτυπά στο Πολυτεχνείο. Μέρα - νύχτα οργανώνονται διαδηλώσεις. Ο ραδιοσταθμός που άρχισε να λειτουργεί εκπέμπει εξεγερτικά μηνύματα. Προκηρύξεις τυπώνονται και ρίχνονται στους δρόμους "Κάτω η χούντα", "Ψωμί - παιδεία - ελευθερία", "Εξω οι αμερικάνοι", "Γενική Απεργία", "Εργάτες, αγρότες, φοιτητές". Η αστυνομία αδυνατεί να καταστείλει το κίνημα. Αλλά στο εσωτερικό του φοιτητικού και νεολαιϊστικου κινήματος διεξάγεται μια έντονη πάλη. Ποιον δρόμο πρέπει να ακολουθήσει το κίνημα;

Δύο βασικές γραμμές αναμετρήθηκαν. Από τη μια η γραμμή που ήθελε να χρησιμοποιήσει το φοιτητικό κίνημα ως μέσο πίεσης για "εκδημοκρατισμό", ως διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια των αστών δημοκρατών που έβλεπαν με αμηχανία ή φόβο το ογκούμενο κίνημα εξέγερσης. Συνεπέστεροι "μαχητές" αυτής της γραμμής ήταν οι σταλινικοί και των δύο φραξιών του ΚΚΕ. Από την πρώτη στιγμή, από την Τετάρτη 14 Νοεμβρίου, τα μέλη της Αντι-ΕΦΕΕ (ΚΝΕ), όπως ο μετέπειτα "αστέρας" Στ. Λογοθέτης αγωνίζονταν για να μη γίνει η κατάληψη. Αργότερα, στην "Πανσπουδαστική" (Νο 8) και στο ραδιοσταθμό "Φωνή της Αλήθειας" που εξέπεμπε από την Ανατολική Ευρώπη θα καταγγείλουν την κατάληψη του Πολυτεχνείου ως έργο 300 προβοκατόρων του Ρουφογάλλη (αρχηγού της ΚΥΠ) και του Παπαδόπουλου!

Η άλλη γραμμή, που παλεύτηκε ήταν η γραμμή της ανεξάρτητης αντιδικτατορικής και αντικαπιταλιστικής εξέγερσης. "Κάτω η Χούντα", "Γενική Απεργία", συνθήματα επαναλαμβανόμενα από δεκάδες χιλιάδες στόματα έσπερναν τρόμο όχι μόνο στην τυραννία των συνταγματαρχών αλλά και σ΄ όλη την αστική τάξη που έβλεπε το φάσμα ενός νέου Κόκκινου Δεκέμβρη. Αυτή η πολιτική, παρά τις αδυναμίες, την ανωριμότητα, σύγχιση, όπως για παράδειγμα η εκτίμηση ότι "η επάνάσταση άρχισε", και ορισμένα σεχταριστικά λάθη, παλεύτηκε κυρίως από τους Τροτσκιστές, μέσα στη Συντονιστική Επιτροπή της Κατάληψης, μέσα στην εργατική συνέλευση, και στο μαζικό κίνημα στους δρόμους της Αθήνας.

Η κάθοδος των τανκς τις πρώτες ώρες της νύχτας της 17ης Νοεμβρίου αποσκοπούσε να καταπνίξει εν τη γενέσει του το ανεξάρτητο επαναστατικό κίνημα, πριν απλωθεί στα εργοστάσια και στις εργατικές συνοικίες. Η χούντα δολοφόνησε πολλές δεκάδες, ίσως εκατοντάδες, αλλά ήταν η αρχή του τέλους της. Σε λίγες μέρες ο αρχιδικτάτορας Παπαδόπουλος ανατρέπεται από τον αρχηγό της ΕΣΑ, Ιωαννίδη, που κι αυτός θα ανατραπεί τον Ιούλιο, μετά το προδοτικό πραξικόπημα στην Κύπρο.

Σήμερα, 33 χρόνια μετά, είναι κοινοτυπία να λέει κανείς ότι "τα ιδανικά του Πολυτεχνείου, δεν εκπληρώθηκαν" κλπ., κλπ. Φυσικά δεν εκπληρώθηκαν. Κι όχι μόνο αυτό. Οι κάπηλοι του Πολυτεχνείου, την όποια συμμετοχή τους στο κίνημα την εξαργύρωσαν με καρέκλες στην εξουσία. Τι πιο θλιβερό θέαμα από την κατάντια του Λογοθέτη, της Δαμανάκη, του Λαλιώτη και των άλλων!

33 χρόνια μετά, η αστική δημοκρατία έχει σαπίσει ως το μεδούλι. Αλλά το πλήρωμα του χρόνου, φαίνεται να έχει έρθει. Η παγκόσμια χρηματιστηριακή θύελλα, τα κραχ και η ύφεση στην παγκόσμια οικονομία εγκυμονούν νέες επαναστατικές εκρήξεις όπως στην Αργεντινή και αλλού. Τα Πολυτεχνεία, οι Μάηδες και οι Κόκκινοι Οκτώβρηδες είναι ξανά εδώ.

ΘΟΔΩΡΟΣ ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΟΣ

{Το Αφιέρωμα στα γεγονότα του Πολυτεχνείου το πήραμε από τους συντρόφους του ΒΡΑΧΟΚΗΠΟΥ http://www.vrahokipos.net/old/ }


Στις 13 Αυγούστου 1968, ο Αλέκος Παναγούλης επιχειρεί να δολοφονήσει τον Γ. Παπαδόπουλο. Συλλαμβάνεται και βασανίζεται. Στις 18 Νοέμβρη, καταδικάζεται «δις εις θάνατον» από το Έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών. Τελικά, η ποινή μετατρέπεται σε ισόβια. Μαζί του καταδικάζονται σε διάφορες ποινές και άλλα 10 μέλη της οργάνωσης «Δημοκρατική Αντίστάση».



Η επιβολή της στρατιωτικής διχτατορίας βρίσκει το λαϊκό κίνημα απροετοίμαστο να την αντιμετωπίσει. Η στυγνή τρομοκρατία, οι φυλακίσεις, οι δολοφονίες αγωνιστών από τις πρώτες μέρες είναι τα χαραχτηριστικά γεγονότα. Το 1968 σημαδεύεται από τρία γεγονότα:

1. την ψήφιση του χουντοσυντάγματος,

2. τον θάνατο του Παπανδρέου και

3. την απόπειρα δολοφονίας του αρχιδικτάτορα Παπαδόπουλου

από τον Αλέκο Παναγούλη.

Άλλο σημαντικό γεγονός είναι η διάσπαση του ΚΚΕ. Στο διάστημα αυτό κύριο χαρακτηριστικό είναι η διάσπαση της αριστεράς και η δημιουργία πολλών οργανώσεων με προσανατολισμό διαφορετικό τόσο στην ιδεολογία όσο και στην αντίληψη. Όμως εκείνο που παραμένει κυρίαρχο σ' όλο αυτό το διάστημα είναι η ανάπτυξη της ένοπλης αντίστασης στη διχτατορία. Οι μάζες στερημένες από τα αστικοκοινοβουλευτικά μέσα έκφρασης τους καταφεύγουν σε μορφές οργάνωσης που επιβάλλονται από τις συνθήκες που επικρατούν. Έτσι στο διάστημα αυτό κυριαρχικό γεγονός είναι η λειτουργία της παρέας. Παρέες που δημιουργούνται μέσα στους διάφορους κοινωνικούς χώρους, στις σχολές, στα Πανεπιστήμια. Κύρια, μέσα από αυτές τις παρέες θα ξεπηδήσουν οι μετέπειτα ομάδες και οργανώσεις. Τα γνωστά προδιχτατορικά στελέχη της αριστεράς είτε έχουν συλληφθεί από τις πρώτες μέρες είτε αργότερα στην προσπάθεια τους να οργανώσουν κάποια μορφή αντίστασης στη διχτατορία. Όμως οι παρέες που ξεπηδούν αυθόρμητα μέσα στις συνθήκες της διχτατορίας είναι εκείνα τα ουσιαστικά στοιχεία που θα τροφοδοτήσουν το κίνημα και θα αναπτύξουν εκείνο το μεγαλειώδικο αγώνα.

Οι μαζικές κινητοποιήσεις είναι αδύνατο να πραγματοποιηθούν στο διάστημα αυτό. Κύριο χαραχτηριστικό της αντιδιχτατορικής δράσης είναι η παράνομη δραστηριότητα. Μια δραστηριότητα που περιορίζεται μέσα από τις παρέες στις ιδεολογικές ζυμώσεις, στο μοίρασμα προκηρύξεων, αντιδιχτατορικού κύρια περιεχομένου, και στην τοποθέτηση βομβών.

Όλες αυτές οι δραστηριότητες έχουν σαν αποτέλεσμα σημαντικές απώλειες για το κίνημα γιατί η απειρία, η προχειρότητα και ο ενθουσιασμός σε συνδυασμό με την ολοκληρωτική αστυνόμευση από τη μεριά της διχτατορίας έστειλαν πολλούς αγωνιστές στις φυλακές, στα μπουντρούμια βασανιστηρίων και στις εξορίες. Το μαζικό κίνημα θα αργήσει να εκδηλωθεί με αριθμητικούς συσχετισμούς. Αυτό θα εμφανιστεί δειλά το 1972 με τις φοιτητικές κινητοποιήσεις και ογκώδες σ' όλη τη διάρκεια του 1973 με αποκορύφωμα την εξέγερση του Νοέμβρη. Όσο αφορά την ένοπλη αντίσταση στη διχτατορία εκείνο που αποτελεί πρωτοφανέρωτο γεγονός είναι πως τέτοιες δραστηριότητες είχαν να εμφανιστούν από τον εμφύλιο πόλεμο. Ένα μέσο πάλης που θα καθιερωθεί σαν ένα ακόμα μέσο πολιτικής και κοινωνικής πάλης. Αλλά και αυτή η μορφή αγώνα θα περάσει από πολλά στάδια μέχρι να φτάσει από τις καπνογόνες κροτίδες στις βόμβες και από την ασυνείδητη και αόριστη αντιδιχτατορική της μορφή στην συνείδηση.

Στιγμές του φοιτητικού κινήματος

Απρίλης

21/4: Μετά το τέλος της δοξολογίας στη μητρόπολη, με την ευκαιρία της 5ης επετείου του πραξικοπήματος, μπροστά στα προπύλαια και στη Φοιτητική Λέσχη συγκεντρώνονται γύρω στους 200 και περτσσότεροι φοττητές και αφού αρχίζουν να ψάλλουν τον εθνικό ύμνο στη συνέχετα τραγουδούν το «Πότε 8α κάνει ξαστεριά» και τραγούδτα του Θοδωράκη. Όλοι μαζί συγκεντρώνονται στα προπύλαια μετά από επέμβαση αστυνομικών. Εκεί ισχυρή αστυνομική δύναμη με πολιτικά και με στολή με επικεφαλής τον αστυνομικό διευθυντή Δασκαλόπουλο και άλλους αστυνομικούς καταδιώκουν τους διαδηλωτές και διαλύουν τη συγκέντρωση με ξυλοδαρμούς και συλλήψεις. Συλλαμβάνονται 11 άτομα. Παρών ήταν και ο τέως β' ανττπρόεδρος της Βουλής Ιάκωβος Διαμαντόπουλος.

22/4: Νέα συγκέντρωση 200 περίπου φοιτητών πραγματοποιείται στο χώρο του Μουσείου επί της οδού Πατησίων. Εκεί άρχισαν να φωνάζουν συνθήματα και να τραγουδούν. Περιπολικά και αστυνομικοί που έσπευσαν δεν πρόλαβαν να χτυπήσουν τη διαδήλωση που συγκροτήθηκε μπροστά στο Πολυτεχνείο. Συνθήματα της σύντομης διαδήλωσης ήταν «Ελευθερία», «Δημοκρατία».

25/4: Αποχή επ' αόριστο αρχίζουν 1.700 σπουδαστές, υπομηχανικοί διαμαρτυρόμενοι για τη μη συγκρότηση επιτροπής που θα καθορίζει τα επαγγελματικά δικατώματα των Πολιτικών υπομηχανικών.

200 δευτεροετείς φοιτητές του Βιολογικού και Γεωλογικού της Φυσ/κής Σχολής Αθήνας απέχουν από τα μαθήματα επειδή δεν μεταφέρθηκαν δύο μαθήματα στο επόμενο έτος σπουδών.

26/4: Γενικεύεται η αποχή των υπομηχανικών σε Αθήνα και Θεσ/νίκη.

27/4: Σιωπηλή πορεία 500 φοιτητών της Φυσικομαθηματικής Σχολής Αθήνας από την Πανεπιστημιούπολη των Ιλισίων στην Αθήνα. Διαλύονται από την αστυνομία στο ύψος του Ευαγγελισμού.

30/4: Συλλαμβάνονται στην Κοτζιά 20 φοιτητές της Νομικής κατ της Ιατρικής επειδή σκόπευαν να συμμετέχουν σε διαδήλωση.

Μάης

2/5: Δημοστεύεται το 2698 Δ. με το οποίο επιτρέπεται η χρήση όπλων για τη βίαιη διάλυση διαδηλώσεων.

15/5: Μετά το τέλος της συναυλίας του Μαρκόπουλου, που οργάνωσε ο Σύλλογος Κρητών στο Σπόρτινγκ και που την παρακολούθησαν 3.500 άτομα, συγκροτούνται διαδηλώσεις. Η αστυνομία διαλύει τους διαδηλωτές και συλλαμβάνει 8 φοιτητές.

Οκτώβρης

25/10: Πραγματοποιούνται Γενικές Συνελεύσεις σε 19 φοιτητικούς συλλόγους με αιτήματα: α) Τροποποίηση του εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας, β) εκλογή προέδρου της Γενικής Συνέλευσης από την ίδια τη Γ.Σ., γ) Εκλογή των μελών της εφορευτικής επιτροπής από τη Γ.Σ. Οι εκλογές ορίστηκαν για τις 20 Νοέμβρη.

Νοέμβρης

20/11: Πραγματοποιούνται οι κατευθυνόμενες από τα διορισμένα διοικητικά συμβούλια φοιτητικές εκλογές. Στη Νομική 1.500 φοιτητές καταγγέλουν τις εκλογές και καλούν σε αποχή. Στην συνέχεια γίνονται συμπλοκές με τους φασίστες της ΕΚΟΦ και οι αστυνομικοί απωθούν τους φοιτητές μέσα στο χτίριο. Γύρω στις 2, αστυνομικοί εισέρχονται στο χτίριο και οι φοιτητές βγαίνουν στους γύρω δρόμους και συγκροτούν διαδηλώσεις. Στο Πολυτεχνείο επίσης 1.500 φοιτητές συγκροτούν συνέλευση και καταγγέλουν τις εκλογές. Στις 3 μ.μ. περίπου οι αστυνομικοί μπαίνουν στο Πολυτεχνείο και διώχνουν τους συγκεντρωμένους, συγκροτούνται διαδηλώσεις στους γύρω δρόμους. Πολλές προκηρύξεις μοιράστηκαν. Μεταξύ αυτών της ΑντιΈφεε και της ΑΑΣΠΕ. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης των αστυνομικών έγιναν ξυλοδαρμοί και συλλήψεις.

Δεκέμβρης

14/12: Συνεχίζουν για 21η μέρα την αποχή τους οι Υπομηχανικοί.

15/12: Αποβάλλονται για 1 μήνα οι απέχοντες Υπομηχανικοί θεσ/νίκης.

20/12: Επιβάλλεται 20ήμερη αποβολή στους 1.300 υπομηχανικούς Αθήνας.

Ανακοίνωση της ΕΦΕΕ το βράδυ των εκλογών:

"Ως αναφέρεται εις την ανακοίνωσιν του Πρυτάνεως του Πανεπιστημίου Αθηνών, ομάς φοιτητών απεπειράνθη να παρεμποδίσει τας αρχαιρεσίας.

Κατέστη αναγκαία η παρέμβασις του Εισαγγελέως,

προκειμένου να καταστή ομαλή και δυνατή η διεξαγωγή

των αρχαιρεσιών.

Η ΕΦΕΕ, καταγγέλει εις τον Ελληνικόν λαόν και την

φοιτητικήν νεολαίαν τους τρομοκράτας οι οποίοι

ετόλμησαν να υψώσουν το ανάστημα των και να

στραφούν εναντίον των συναδέλφων.

Θα ζητήσωμεν την δικαστικήν δίωξιν όλων των υπευθύνων. Και δηλούμεν, ότι εφεξής θα

αντιμετωπίζωμεν πάραυτα και επί τόπου τους αποπειρωμένους οιανδήποτε τρομοκρατικήν εκδήλωσιν.

Καταγγέλομεν επίσης την απόπειραν τρομοκρατικής

εκδηλώσεως και στο Πολυτεχνείον και θα ζητήσωμεν την εκδίωξη των υπευθύνων.

Η ΕΦΕΕ, συγχαίρει την πλειοψηφίαν των εγγεγραμένων εις τους συλλόγους φοιτητών και σπουδαστών, διότι έλαβον μέρος εις τας αρχαιρεσίας, ως υπερήφανοι ακαδημαϊκοί πολίτες.

Οι κομμουνισταί και οι υπ'αυτών υποκινούμενοι

αποτελούν μειοψηφίαν και θα αντιμετωπίσουν την

δικαιοσύνην και τον μεγάλον όγκον της φοιτητικής νεολαίας."


Γενάρης

30/1: Απελαύνεται ο Κύπριος φοιτητής της Φυσ/κής Αθήνας Μιχ. Παπαχρυσοστόμου επειδή είχε καταγγείλει τη νοθεία των πρόσφατων φοιτητικών εκλογών.

Φλεβάρης

1/2: Με κλήση του πρύτανη της ΑΣΟΕ Ι. Χρυσοκέρη καλούνται σε απολογία στο πειθαρχικό οι φοιτητές: Βλάχος, Λουλουδόκης, Μαργώνης, Μαρώλιας, Μπαλαούρος, Μπαστάκης, Μπονέλης, Ξανθόπουλος, Παλούκα, Παπαχρήστου, Τσιμπίδας και Χονδρόπουλος, επειδή σύνταξαν μελέτη με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Σχολή.

Δέκα ακόμα φοιτητές παραπέμπονται στον εισαγγελέα για παράβαση του Ν.4000 περί τεντυμποϋσμού με την κατηγορία ότι επιτέθηκαν έξω από το Πανεπιστήμιο εναντίον αστυφύλακα με πολιτική περιβολή.



Συνεχίζεται η αποχή Αρχιτεκτόνων και Μηχανικών του ΕΜΠ.

2/2: Εκδικάζεται στο Πειθαρχικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων η υπόθεση της πειθαρχικής δίωξης της φοιτήτριας της Φιλοσοφικής Πόπης Βουτσινά βάσει του νόμου 93/69 και της επιβάλλεται η ποινή της «βαρείας επιπλήξεως».

Αποχή αποφασίζουν και οι σπουδαστές Πολ. Μηχανικοί του Ε.Μ.Π.

3/2: Καταδικάζονται οι φοιτητές Γ. Σκιάνης (7 μήνες και 25 μέρες) και Π. Σέμπος (7 μήνες και 15.μέρες), επειδή την Τετάρτη 31/1/73 επιτέθηκαν και ξυλοκόπησαν τον αστυφύλακα Στέφανο Μπαρκονίκο που με πολιτική περιβολή θέλησε να τους πάρει τις ταυτότητες.

Εκδικάζεται στο Πειθαρχικό Συμβούλιο του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων η υπόθεση της πειθαρχικής δίωξης του φοιτητή Σταύρου Κουρεμένου με βάση το νόμο 93/69 και του επιβάλλεται η ποινή της «βαρείας επιπλήξεως».

6/2: Κλείνει το Ε.Μ.Π. μετά τη γενίκευση της αποχής στις σχολές του. Η κάθοδος σε αποχή γίνεται σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την μη ικανοποίηση των εξής βασικών αιτημάτων:

α) Συμμετοχή των φοιτητών στη σύνταξη του Καταστατικού χάρτη Ανωτάτης Παιδείας.

β) Κατάργηση των Ν.Δ. 93/69 και 180/69 (περί κυβερνητικού επιτρόπου).

γ) Κατοχύρωση του πανεπιστημιακού άσυλου.

8/2: Το Ε.Μ.Π. δέχεται τα αιτήματα των σπουδαστών, όμως η αποχή συνεχίζεται.

Καθολική αποχή των δευτεροετών του Φαρμακευτικού Αθήνας.

9/2: Γενικεύεται η αποχή στο Φαρμακευτικό Αθήνας.

10/2: Από τη Γενική ασφάλεια παραπέμπονται στον εισηγητή του Στρατοδικείου Αθήνας 6 σπουδαστές που μοίραζαν προκηρύξεις του Ρ. Φεραίου.

12/2: Με το υπ. αριθμ. 1347 Ν.Δ. τροποποιείται το Ν.Δ. 7201/70 περί στρατολογίας και με αυτό «δύναται ο υπουργός Εθνικής Αμύνης να διατάσσει την διακοπή αναβολής κατατάξεως στο στράτευμα σε σπουδαστές ή φοιτητές που είναι υπαίτιοι αποχής ή προτρέπουν σε αποχή από τα μαθήματα ή τας εξετάσεις κλπ.».

14/2: 1.500 σπουδαστές συγκεντρώνονται στο Πολυτεχνείο από τις πρωινές ώρες. Οι σπουδαστές περιμένουν την απόφαση της Συγκλήτου σχετικά με το ΝΔ 1347 περί διακοπής της αναβολής λόγω Σπουδών. Παράλληλα με την συνεδρίαση της συγκλήτου και οι συγκεντρωρένοι φοιτητές στο Πολυτεχνείο και στη Νορική εκδίδουν ψήφισμα. Οι φοιτητές της Νομικής επιδιώκουν συνάντηση με τον Πρύτανη προκειμένου να ζητήσουν αίθουσα για να πραγρατοποιήσουν συνέλευση την επομένη. Ο πρύτανης αρνείται να τους δεχθεί. Στη συνέχεια οι φοιτητές της Νομικής συγκροτούν πορεία προς το Πολυτεχνείο. Κυνηγημένοι από τους αστυνομικούς διαλύονται στη Στουρνάρα και λίγοι κατορθώνουν να μπουν στο Πολυτεχνείο.

Στις 12:30 οι πρυτανικές αρχές επισκέπτονται τον Παττακό και ζητούν να μην εφαρμοστεί το ΝΔ 1347 για τους απέχοντες και να διακοπούν τα μαθήματα για να αρχίσουν εξετάσεις με σκοπό να «ηρεμήσουν τα πνεύματα». Ο Παττακός δέχεται. Η Σύγκλητος συνεδριάζει ξανά για να συντάξει την απόφαση και στις 2:30 την ανακοινώνει στους συγκεντρωμένους φοιτητές. Όταν όμως κατά τις 3 ορισμένοι φοιτητές προσπαθούν να βγουν συλλαμβάνονται από αστυνορικούς με πολιτικά που βρίσκονται στην Κεντρική είσοδο του πολυτεχνείου. Σ' όλο το διάστημα από το πρωί μέχρι στις 3, συνθήματα και τραγούδια ακούγονταν από τους συγκεντρωμένους φοιτητές. Παράλληλα οι αστυνομικοί με πολιτικά έχουν καταλάβει την είσοδο, ενώ πολυάριθμοι αστυνομικοί με στολή βρίσκονται γύρω από το Πολυτεχνείο. Μετά τη σύλληψη των πρώτων φοιτητών οι υπόλοιποι παραμένουν στο χτίριο και ορισμένοι ζητούν την προστασία του πρύτανη για να φύγουν.

Μ' αυτόν τον τρόπο φεύγουν γύρω στους 50 φοιτητές. Οι υπόλοιποι παραμένουν τραγουδώντας και φωνάζοντας. Στις 4 περίπου οι αστυνομικοί εισβάλλουν στο χτίριο και ακολουθεί άγριος ξυλοδαρμός των φοιτητών. Πολλοί πηδάν από τα παράθυρα της Κοσμητείας προς τη Στουρνάρα για να γλυτώσουν τον ξυλοδαρμό ή τη σύλληψη. Τελικά το Πολυτεχνείο αδειάζει αφού ξυλοκοπούνται άγρια οι φοιτητές και συλλαμβάνονται 100 και παραπέμπονται 11.

Παραιτείται η Σύγκλητος του Ε.Μ.Π.

15/2: Στρατεύονται 37 συνδικαλιστές φοιτητές με βάση το ΝΔ 1347/73.

Παραπέμπονται στο Αυτόφωρο Τριμελές Πλημμελειοδικείο οι Σπουδαστές που συνελήφθησαν στο Πολυτεχνείο.

Αποχή των σπουδαστών της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εισβολή των αστυνομικών στο Πολυτεχνείο.

Συγκέντρωση στην Εμπορική Σχολή κάτω από την τροροκρατία των αστυνομικών με πολιτικά που ζητούν ταυτότητες σε όσους πηγαίνουν. Εκλέγεται τριμελής επιτροπή που δίνει υπόμνημα στον Πρύτανη για την κατάργηση του ΝΔ 93/69, 180/69, 1347/73 κλπ.

16/2: Δικάζεται στο Στρατοδικείο για ανυποταξία και καταδικάζεται σε 58 μήνες φυλακή ο Στάθης Παναγούλης.

Με απόφαση του υπ. Εθν. Αμύνης στρατεύονται άλλοι 51 συνδικαλιστές φοιτητές.

Γύρω στις 12 το μεσημέρι ολοκληρώνεται η συγκέντρωση των φοιτητών της Νομικής στο δεύτερο όροφο του κτιρίου. 3.000 άτομα περιμένουν την απόφαση του πρύτανη Τούντα γύρω από τα αιτήματα τους για συνελεύσεις και ανάκληση του διατάγματος για τις στρατεύσεις. Σε περίπτωση αρνητικής απάντησης θα ξεκινούσαν αποχή επ' αόριστο. Ο Τούντας ανακοινώνει ότι θα δώσει άδεια για τη σύγκληση γενικών συνελεύσεων σ' όλες τις σχολές του Πανεπιστήμιου μέσα στην επόμενη βδομάδα και ότι θα φροντίσει για την ανάκληση του διατάγματος. Στο μεταξύ στη Νομική οι συγκεντρωμένοι φωνάζουν συνθήματα και «αντιφρονούντες» φασίστες που έχουν κι αυτοί συγκεντρωθεί φωνάζουν κι αυτοί συνθήματα όπως: «έξω οι κομμουνιστές», «Ελλάς - Παπαδόπουλος» κα. Ανάμεσα στις δύο παρατάξεις γίνονται αψιμαχίες. Ενώ έχουν κλείσει οι πλαϊνές πόρτες και παραμένει ανοικτή η πόρτα της οδού Σόλωνος. Οι αστυνομικοί έχουν αποκλείσει τόσο την οδό Σίνα όσο και τους γύρω δρόμους στα οχήματα και καταργούνται προσωρινά οι στάσεις λεωφορείου τόσο επί της Σίνα όσο και επί της οδού Σόλωνος, ακριβώς απέναντι από το χτίριο της Σχολής.

Στη συνέχεια οι «αντιφρονούντες» φασίστες συγκεντρώνονται στο ισόγειο του χτίριου και δεν επιτρέπουν την είσοδο σε κανένα. Οι φοιτητές που έχουν συγκεντρωθεί στους άνω ορόφους του κτιρίου της Νομικής το καταλαμβάνουν σχεδόν εξ ολοκλήρου, υποστέλλουν μεσίστια τη σημαία στην ταράτσα, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη σύλληψη και παραπομπή των 11.

Ζητούν εγγυήσεις για τη σωματική τους ακεραιότητα σε περίπτωση αποχώρησης από το χτίριο. Μετά την αόριστη υπόσχεση του Πρύτανη οι φοιτητές αποφασίζουν την επ' αόριστο αποχή στη Νομική και τη Φιλοσοφική Σχολή. Στη συνέχεια δίνουν όρκο ότι θα αγωνιστούν για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, του πανεπιστημιακού ασύλου, της ανάκλησης καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων.

Αποφασίζεται νέα συγκέντρωση τη Δευτέρα 19/2/73 στις 12 το μεσημέρι. Ακολούθως εγκρίνεται ψήφισμα που έχει ως εξής:

«Η σημερινή συγκέντρωση απέδειξε ποια είναι η πλειοψηφία των φοιτητών. Οι φοιτητές ήταν, είναι και θα είναι πάντα ελεύθεροι παρά τις αλλεπάλληλες εκρήξεις βίας. Τα αιτήματα μας είναι:

1) Η κατάργηση όλων των αντιφοιτητικών διαταγμάτων (180/70, 93/69, 1347/73)

2) Άμεση απόλυση όλων των κρατουμένων φοιτητών.

3) Να απολυθούν οι 37 που στρατεύθηκαν.

4) Εκφράζουμε τη συμπαράσταση μας στον, αγώνα όλου του φοιτητικού κόσμου».

Στη συνέχεια εκλέγεται επιτροπή για να έλθει σε επαφή με τον πρύτανη. Η επιτροπή αποτελείται από τις φοιτήτριες: Κλειώ Κοντού, Αγγελική Ξύδη, Τιτίκα Σαράτση, Χ. Σταθάτου, Αριάδνη Αλαβάνου και Βέρα Δαμόφλη. Στο μεταξύ ο πρύτανης Τούντας εμφανίζεται στη Σχολή στις 4:45 μ.μ. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι φοιτητές εν χορώ φωνάζουν συνθήματα και ρίχνουν από την ταράτσα και τα παράθυρα της Σχολής εκατοντάδες φύλλα χαρτιού όπου έχουν γράψει με έγχρωμα μολύβια και μαρκαδόρους, συνθήματα. Παράλληλα, ψάλλουν τον εθνικό ύμνο κρατώντας σημαίες.

Μόλις φτάνει ο Τούντας, χειροκροτείται από τους συγκεντρωμένους στην αίθουσα 150 περίπου αντιφρονούντες φασίστες που του φωνάζουν «είμαστε μαζί σου». Ο Τούντας ανεβαίνει σε τραπέζι και απευθύνεται προς αυτούς. Τους λέει ότι και ο ίδιος και η Σύγκλητος ενδιαφέρονται για τα προβλήματα των φοιτητών και ότι τα θέματα τους

βρίσκονται στα χέρια του. Οι φασίστες φωνάζουν «έξω ο κομμουνισμός», «είμαστε μαζί σου».

Ο Τούντας άρχισε άμμεσα τις επαφές για την αποχώρηση των φοιτητών. Ζητά από τους φασίστες να μείνουν ήσυχοι, να μη φωνάζουν συνθήματα και να μην προκαλούν, χωρίς όμως να τους πείσει. Ταυτόχρονα έρχεται ο εισαγγελέας Κυριαζής και ο διευθυντής αστυνομίας Δασκαλόπουλος που αναφέρουν στον Τούντα ότι δεν αναλαρμάνουν την ευθύνη να αδειάσουν το χτίριο. Τις επαφές με τους φοιτητές αναλαμβάνει ο κοσμήτωρας της Φιλοσοφικής Μπουρπουλίδης. Τελικά, γύρω στις 5:15 ανοίγει η πόρτα της οδού Σίνα και αρχίζουν να βγαίνουν ομαδικά οι φοιτητές.

Στο μεταξύ οι «αντιφρονούντες» φασίστες τρέχουν προς την πλευρά εκείνη του χτιρίου και επιτίθενται εναντίον των φοιτητών, που βγαίνουν τελευταίοι. Επεμβαίνει η αστυνομία για να διαλύσει τους φοιτητές. Στα επεισόδια που ακολουθούν δέρνονται μαζί με τους φοιτητές και πολλοί «αντιφρονούντες» φασίστες.

Ενώ συμβαίνουν αυτά τα επεισόδια, ομάδα φοιτητών συγκροτεί διαδήλωση ως την Ομόνοια.

17/2: 1.000 φοιτητές της Ιατρικής πραγρατοποιούν συγκέντρωση έξω από τη σχολή τους και αποφασίζουν αποχή για τις 3 επόμενες μέρες.

Αρχίζει η δίκη των 11 φοιτητών.

19/2: Εκδίδεται η απόφαση για τους 11. Αθωώνονται 3 και καταδικάζονται οι 8 με ποινές 8-11 μηνών με αναστολή.

Υποβάλλει και γραπτά την παραίτηση της η σύγκλητος του Ε.Μ.Π.

Παμφοιτητική συγκέντρωση στο Πολυτεχνείο. Επιτροπή επισκέπτεται τον Τούντα, συναντώνται στην Πρυτανεία με τον κ. Παττακό που αρνείται κάθε συζήτηση. Αποφασίζεται επ' αόριστο συνέχιση της αποχής που εξαπλώνεται σ' όλες τις σχολές.

20/2: Η σύγκλητος του Πανεπιστηρίου Αθήνας καλεί σε απολογία τους φοιτητές Ν. Κίκο και Χαραλ. Γεωργούλα, προκειμένου να απαγορεύσει την προσέλευση τους στις εξετάσεις. Οι δύο φοιτητές είχαν καταδικαστεί σε διάφορες ποινές για παράβαση του ΑΝ. 509, από το έκτακτο στρατοδικείο της Αθήνας.

21 - 22/2/1973: Η κατάληψη της Νομικής

Το χρονικό των φοιτητικών συγκεντρώσεων και επεισοδίων

όπως αναγράφεται στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» (21/2/72)

Στις 9 το πρωί πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση των φοιτητών της Φυσικομαθηματικής στο χημείο. Εξελέγη από τους χίλιους περίπου παρόντες επιτροπή, η οποία μετέβη στον πρύτανι του Πανεπιστημίου κ. Τούντα για να ζητήση την χορήγηση αδείας και την παραχώρηση αιθούσης για τη σύγκληση γενικής συνελεύσεως. Ο κ. Τούντας είπε στην επιτροπή ότι ο πρύτανις δεν είναι αρμόδιος να χορηγή άδεια για γενική συνέλευση και ότι αυτό που μπορεί και επιτρέπει είναι η χορήγηση αδείας για συγκέντρωση σήμερα στις 8 - 10 π.μ. στα χτίρια της Πανεπιστημιουπόλεως. Η επιτροπή επέστρεψε και ανεκοίνωσε τα ανωτέρω στους συγκεντρωμένους φοιτητάς. Στη συνέχεια ανεγνώσθη ανοικτή επιστολή προς τους καθηγητάς της Φυσικομαθηματικής Σχολής με την οποία ζητούν τη συμπαράσταση τους. Επίσης ενεκρίθησαν ψηφίσματα με τα οποία. αποφασίζουν αποχή επ' αόριστον από τα μαθήματα τους σε όλα τα τμήματα της Σχολής και συμπαρίστανται σ' όλους τους φοιτητάς της χώρας.

ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ

Κατά τη διάρκεια της συγκεντρώσεως των φοιτητών παρευρίσκοντο οι καθηγηταί της Φυσικομαθηματικής κ.κ. Γαλανός, Κατάκης, Γιαννακόπουλος, Καπούλας και Βάρβογλης, οι ποίοι εξεδήλωσαν την συμπαράσταση τους προς τους φοιτητάς και την αντίθεση τους προς το μέτρο της στρατεύσεως. Στη συνέχεια με επικεφαλής τους τέσσερις πρώτους καθηγητάς, οι χίλιοι περίπου φοιτηταί της Φυσικομαθηματικής μετέβησαν στο κτίριο της Νομικής και μετέσχον στην εκεί συγκέντρωση των φοιτητών νομικής. Ο κ. Βάρβογλης δεν ακολούθησε για λόγους υγείας. Εξάλλου οι καθηγηταί εδήλωσον προς τους φοιτητάς τους, πως στη σημερινή συνεδρίαση του συλλόγου των καθηγητών της Σχολής θα τεθή και το θέμα της στρατεύσεως των φοιτητών για να ληφθή απόφαση επ' αυτού.

Η συγκέντρωση

Γύρω στις 12.30 το μεσημέρι είχαν συγκεντρωθεί στο κτίριο της Νομικής και οι φοιτηταί της Φιλοσοφικής, οι οποίοι είχαν προγραμματισμένη συγκέντρωση για σήμερα το πρωί. Τελικά ο αριθμός των φοιτητών έφθασε στους τέσσερις χιλιάδες γύρω στη 1 το μεσημέρι και συνεχιζόταν η προσέλευση. Παράλληλα έξω από το κτίριο της Νομικής κυκλοφορούσαν μεγάλος αριθμός φοιτητών, οι οποίοι καθ. ομάδες περιεφέροντο στους γύρω δρόμους και την οδό Ακαδημίας φωνάζοντας συνθήματα και τραγουδώντας τραγούδια. Καθ' όλην την διάρκειαν των εκδηλώσεων αυτών η αστυνομία ευρίσκετο μακριά από τον τόπο συγκεντρώσεως και το κτίριο της Νομικής. Αργότερα κατέφθασαν ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις οι οποίες προσπαθούσαν να επιβάλλουν την τάξη. Κατά τις 2 το μεσημέρι αστυνομικοί επενέβησαν να διαλύσουν τους συγκεντρωμένους στους γύρω δρόμους φοιτητάς και επετηρείτο ο χώρος. Κατά την επέμβαση έγιναν μικροσυμπλοκές και απεμακρύνθησαν από τον χώρο του πνευματικού κέντρου Αθηνών, ορισμένοι φοιτηταί.

Συνθήματα

Οι φοιτηταί που είχαν συγκεντρωθεί μέσα στο κτίριο της Νομικής και απλώθηκαν σ' ολόκληρο το κτίριο από το ισόγειο ως την ταράτσα προέβαιναν σε διάφορες εκδηλώσεις και φώναζαν συνθήματα συνεχώς ως το βράδυ. Ανάμεσα στα συνθήματα υπήρχαν «είμαστε τα παιδιά σας», «όχι στην επιστράτευση», «δώστε μας τα' αδέλφια μας», «όχι στο ποδόσφαιρο», «άσυλο» κλπ.

Οι φοιτηταί δεν επέτρεπαν την είσοδο στο κτίριο της οδού Σόλωνος παρά μονάχα στους φοιτητάς με την επίδειξη ταυτότητος. Κατά τις 2 το μεσημέρι οι φοιτηταί που ευρίσκοντο στους διαδρόμους του χτιρίου και στην ταράτσα της Νομικής έδωσαν όρκο, ο οποίος επανελήφθη και από τους φοιτητάς που ευρίσκοντο στις σκάλες και στους κάτω ορόφους του χτιρίου.

Ο ΟΡΚΟΣ

Στον όρκο αναφέρεται:

«Εμείς οι φοιτηταί των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ορκιζόμαστε στ' όνομα της ελευθερίας να αγωνισθούμε μέχρι τέλους για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, του πανεπιστημιακού ασύλου, της ανακλήσεως όλων των καταπιεστικών νόμων και διαταγμάτων. Ορκιζόμαστε αλληλεγγύη σ' όλο το φοιτητικό κόσμο της Ελλάδας που βασανίζεται. Η βία και η τρομοκρατία δεν θα περάσουν. Ζήτω ο αδούλωτος φοιτητικός κόσμος της Ελλάδας.»

Ενεκρίθησαν επίσης ψηφίσματα με τα οποία ζητείται η ανάκληση του διατάγματος για την στράτευση των φοιτητών που απέχουν από τα μαθήματα τους και την επιστροφή των συναδέλφων τους που έχουν ήδη στρατευθεί. Επιτροπή των φοιτητών είχε συνεχείς επαφές με τον πρύτανι κ. Τούντα, ο οποίος φέρεται ότι εδήλωσε ότι δεν έχει αντίρρηση να παραμείνουν οι φοιτηταί εντός του κτιρίου, και ότι δεν πρόκειται να επέμβη η αστυνομία. Αργότερα ο κ. Τούντας εφέρετο να έχη δηλώσει ότι οι φοιτηταί μπορούν να παραμείνουν στο κτίριο και ότι δεν πρόκειται να γίνη διακοπή νερού και ηλεκτρικού ρεύματος.

ΠΡΟΧΕΙΡΑ ΤΡΥΚ

Οι φοιτηταί έρριπταν από τα παράθυρα και την ταράτσα του κτιρίου της Νομικής διάφορα πρόχειρα τρυκ πάνω στα οποία είχαν γραφεί με μολύβια και έγχρωμους μαρκαδόρους διάφορα συνθήματα. Σ' όλη τη διάρκεια των εκδηλώσεων μέσα στο κτίριο της Νομικής, είχαν συγκεντρωθεί γύρω από αυτό καθώς και στις οδούς Ακαδημίας, Σόλωνος και Σίνα εκατοντάδες άλλοι φοιτητές και πολίται, οι οποίοι παρακολουθούσαν. Η επιτροπή των εγκλεισμένων φοιτητών , η οποία μετέβη κατ. επανάληψη στον κ. Τούντα ανεκοίνωσε την απόφαση του να επιτρέψη την πραγματοποίηση συγκεντρώσεων των φοιτητών στις σχολές Νομική και Φιλοσοφική, Φυσικομαθηματική, Ιατρική και Οδοντιατρική σήμερα στις 8 - 10. Ιδιαίτερη κίνηση παρατηρήθηκε στην περιοχή του κτιρίου της Νομικής γύρω στις 2.30, την ώρα δηλαδή που εκατοντάδες πολιτών ανέμεναν στις στάσεις των λεωφορείων επί της οδού Σίνα για να μεταβούν στα σπίτια τους. Οι στάσεις κατηργήθησαν και οι αστυνομικοί απεμάκρυναν τους πολίτας ενώ υποχρέωναν τους πάντες να κυκλοφορούν και να μη στέκονται να παρακολουθούν τις εκδηλώσεις.

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΦΡΟΝΟΥΝΤΩΝ

Εν τω μεταξύ προ του παρεκκλησίου του Δημοτικού Νοσοκομείου είχε αρχίσει η συγκέντρωση αντιφρονούντων φοιτητών , οι οποίοι προέβαιναν επίσης σε εκδηλώσεις και φώναζαν τους εγκλείστους φοιτητάς , «κάτω οι κομμουνιστές», «κατεβείτε κάτω» κλπ. Κατά τις 5 το απόγευμα προ της εισόδου της Νομικής Σχολής επί της Σόλωνος συγκεντρώθηκαν περί τους πενήντα αντιφρονούντες φοιτηταί οι οποίοι φώναζαν διάφορα συνθήματα όπως π.χ. «Ελλάς - Κύπρος - Ένωσις», «Κάτω οι κομμουνιστές», «έτσι και μπουκάρουμε», «πάνω τη σημαία μας», «μην τη μολύνετε», «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών».

Οι αντιφρονούντες συνέχισαν τις εκδηλώσεις τους ως τις 6 περίπου το απόγευμα. Τότε επεχείρησαν να εισέλθουν στο κτίριο της Νομικής τις πόρτες του οποίου στο μεταξύ είχαν κλείσει οι εντός του κτιρίου. Παρά τις προσπάθειες τους όμως, δεν κατόρθωσαν τη διάρηξη. Οι ευρισκόμενοι στο ισόγειο φοιτηταί ετοποθέτησαν τραπέζια, καρέκλες και σανίδες για να εμποδίσουν τους αντιφρονούντες να σπάσουν τις πόρτες και να μπουν.

Λίγο αργότερα, οι αντιφρονούντες φοιτηταί, φωνάζοντες συνθήματα μετέβησαν στην είσοδο επί της οδού Σίνα την οποία προσπάθησαν να παραβιάσουν επειδή είναι κατασκευασμένη από αλουμίνιο. Δεν επετεύχθη ο σκοπός τους και παρέμειναν έξω συνεχίζοντας τις εκδηλώσεις τους. Κατά τις επτά το βράδυ επενέβη η αστυνομία, η οποία απώθησε τους συγκεντρωθέντας προς την οδό Ακαδημίας. Η παρουσία τη στιγμή εκείνη εκατοντάδων αστυνομικών οργάνων δεν ημπόδισε εκατοντάδες Πολιτών να στέκωνται επί της οδού Σίνα και της Ακαδημίας και να παρακολουθούν από μακρυά τις εκδηλώσεις των φοιτητών εντός του κτιρίου. Κυκλοφοριακή συμφόρηση παρετηρήθη εις την οδό Ακαδημίας.

τραυματισμός φοιτητή

Σε μια στιγμή επέστρεψε από τον πρύτανι όπου είχε μεταβεί για ενημέρωση και επαφή η επιτροπή φοιτητών. Η επιτροπή επεχείρησε να μπη στο κτίριο από την πόρτα της οδού Σίνα για να ενημέρωση τους φοιτητάς επί των συζητηθέντων. Μερικοί από τους αντιφρονούντας φοιτητάς επετέθησαν εναντίον του ενός εκ των μελών της Επιτροπής, του φοιτητου κ. Γ. Βερνίκου, ο οποίος εσώθη δυσκόλως από τους άνδρες της αστυνομίας οι οποίοι έτρεξαν να τον βοηθήσουν. Εσχηματίσθη ισχυρός κλοιός προστασίας από αστυνομικούς οι οποίοι μετέφεραν αιμόφυρτο τον κ. Βερνίκο σε όχημα αμέσου δράσεως και μετεφέρθη σε νοσοκομείο. Εξάλλου, τέσσερα μέλη της επιτροπής δεν κατόρθωσαν να μπουν πάλι στο κτίριο μετά την επίθεση της ομάδος των αντιφρονούντων.

ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ

Την ίδια περίπου ώρα, εκατοντάδες φοιτητές και πολίτες πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις στους γύρω δρόμους αλλά διελύθησαν από τους αστυνομικούς.

Πλήθος κόσμου άρχισε να συγκεντρώνεται στις οδούς Σίνα και Σόλωνος. μετά τις 7. Ο κόσμος συγκεκριμένα ευρίσκετο στο πεζοδρόμιο της οδού Σίνα από το ύψος της οδού Ακαδημίας ως την οδό Σκουφά και στην οδό Σόλωνος, μεταξύ των οδών Μασσαλίας και Ομήρου. Μετά τα επεισόδια στην είσοδο της οδού Σίνα το πλήθος άρχισε να φωνάζη συνθήματα, ενώ ταυτόχρονα απεχώρησε η ομάδα των αντιφρονούντων φοιτητών. Μετά από λίγο, ισχυρή αστυνομική δύναμις απώθησε το πλήθος προς την οδό Ακαδημίας, όπου εδημιουργήθησαν επεισόδια. Η αστυνομία διενήργησε συλλήψεις, κατά τη διάλυση των συγκεντρωθέντων εις τους πέριξ της Νομικής Σχολής δρόμους. Ο αριθμός των συλληφθέντων δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθή. Μετά την διάλυσιν του πλήθους αποκλείσθηκαν από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις οι πάροδοι που οδηγούν στην Νομική Σχολή και απηγορεύετο η προσπέλαση στους πεζούς.

Μετά την εκκαθάριση των παρόδων από τις μικροσύγκεντρώσεις πέρασαν μέσα από τον αστυνομικό κλοιό άτομα και εγκαταστάθηκαν στο Προαύλιο της Νομικής Σχολής και στο απέναντι πεζοδρόμιο ομάδες ατόμων με πολιτική περιβολή. Μόλις πέφτει το σκοτάδι στην Ακαδημίας και ενώ έχει ήδη πραγματοποιηθεί η εκκένωση των αυτοκινήτων από όλους τους γύρω δρόμους μέχρι της Βασιλίσσης Σοφίας, ανάβουν κεριά από τους συμπαραστάτες που βρίσκονται στην οδό Ακαδημίας. Αυτό θα συνεχιστεί όλη τη διάρκεια της νύχτας. Μέσα στο κτίριο συνεδριάζει η επιτροπή που καλύπτει ουσιαστικά τα δύο ΚΚΕ και αστούς «σοσιαλίζοντες». Οι αριστεριστές έχουν αποκλειστεί από τη διαδικασία καθορισμού της πορείας της κατάληψης. Ορισμένοι από τους έγκλειστους προσπαθούν να τοποθετήσουν μεγάφωνα και να μεταδίδουν μηνύματα στον κόσμο που βρίσκεται έξω με σκοπό να αναπτυχθεί η επικοινωνία και να πλατύνει η συμπαράσταση και συσπείρωση του κόσμου. Όμως μέλη της Αντι-ΕΦΕΕ και συγκεκριμένα του ΚΚΕ έχουν αντίθετη γνώμη. Συγκεκριμένα το μέλος της Αντι-ΕΦΕΕ Αρτεμης Ψαρομηλιγκάκης υποστήριξε ότι δεν πρέπει να τοποθετηθούν μεγάφωνα γιατί θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν συγκέντρωση σε ανοικτό χώρο πράγμα που ήταν παράνομο και θα έδινε το δικαίωμα στην αστυνομία να επέμβει!! (Μήπως η κατάληψη ήταν νόμιμη για τη χούντα;). Ετσι στο όνομα της επιτροπής ισχυρίζονται ότι απαγορεύεται η τοποθέτηση των μεγαφώνων. Τα πνεύματα προς στιγμή οξύνονται αλλά τελικά αποφεύγεται η σύγκρουση. Όμως τα μεγάφωνα δεν τοποθετούνται.

22/2: Μετά από μια νύχτα ταλαιπωρίας και αποκλεισμού από τις αστυνομικές δυνάμεις, οι έγκλειστοι βρισκονται στην ταράτσα από το πρωί φωνάζοντας συνθήματα στον συγκεντρωμένο στην Ακαδημίας κόσμο.

Στις 1:30 γίνεται συνάντηση εκπροσώπων της επιτροπής με δικιά τους θέληση και πρωτοβουλία με τον πρύτανη Τούντα. Συμφωνείται δεκαήμερη ανακωχή και αποχώρηση των έγκλειστων από τη Νομική με αντάλλαγμα την ασφαλή έξοδο και για να του δοθεί η δυνατότητα διαπραγμάτευσης με τις αρχές για την ανάκληση του διατάγματος για τη στράτευση.

Η επιτροπή έχει αποφασίσει την έξοδο των φοιτητών από τη Νομική και προσπαθεί να επτβάλλει πραξτκοπηματικά τη θέληση της. Την ίδια στιγμή χιλιάδες κόσμου έχουν συγκεντρωθεί στην Ακαδημίας και τους γύρω δρόμους αλλά σύντομα η επέχταση του πλήθους πλησιάζει μέχρι την Ομόνοια. Μέσα στο χτίριο η αντιπαράθεση της επιτροπής και μεγάλου μέρους των έγκλειστων παίρνει τις δταστάσετς της σύγκρουσης. Αρκετοί είναι αυτοί που έχουν κουραστεί και ζητάνε την αποχώρηση αλλά ακόμα πολλοί είναι και εκείνοι που επιμένουν στην παραμονή στο χτίριο και κύρια όσοι βρίσκονται στην ταράτσα και εμψυχωμένοι από τη μαζική προσέλευση του λαού κραυγάζουν συνθήματα. Στο ισόγειο της Σχολής τα μέλη της επιτροπής Μπίστης, Ματζουράνης και Τζουμάκας προσπαθούν να πείσουν τους κουρασμένους να βγουν από το χτίριο. Όταν οι έγκλειστοι που βρίσκονται στην ταράτσα αντιλαμβάνονται την προσπάθεια που γίνεται στο ισόγειο αντιτίθενται με αποτέλεσμα ο τηλεβόας να αλλάζει χέρια από στιγμή σε στιγμή και να δημιουργούνται αψιμαχίες. Όμως τα μέλη της επιτροπής Μπίστης, Τζουμάκας και Ματζουράνης βοηθούμενοι και από ορισμένα μέλη της ΑντιΈΦΕΕ εξαναγκάζουν με τους τηλεβόες και με στήριγμα τους κουρασμένους έγκλειστους να βγουν έξω με αλυσίδες και με πραξικοπηματικό άνοιγμα της πόρτας της Σόλωνος

Τελικά οι φοιτητές αποχωρούν από το χτίριο και στη συνέχεια μαζί με τις χιλιάδες κόσμου που έχουν συγκεντρωθεί συγκροτείται μία πρωτοφανής σε μαζικότητα και παλμό διαδήλωση 30.000 ατόμων στο κέντρο της Αθήνας με αντιχουντικά συνθήματα. Ακολουθούν συγκρούσεις με την αστυνομία και τραυματίζονται δεκάδες άτομα. Την επομένη οι εφημερίδες δεν αναφέρουν παρά μια ξερή ανακοίνωση της Συγκλήτου. Οι φοιτητές αγαναχτισμένοι από τη στάση του τύπου απέναντι στα γεγονότα καίνε τις εφημερίδες του συγκροτήματος Λαμπράκη τις επόμενες μέρες.

Όμως, η επιμονή των μελών της επιτροπής για την έξοδο των φοιτητών από το χτίριο, τη στιγμή που η κινητοποίηση του κόσμου έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις, δείχνει τον τρόμο τους μπροστά στο ενδεχόμενο ανάπτυξης του αγώνα.

Η συμφωνία με τον πρύτανη Τούντα και τους καθηγητές έπρεπε να τηρηθεί πάση θυσία. Να φύγουν ασφαλείς με αντάλλαγμα δεκαήμερη προθεσμία για απάντηση στα αιτήματα των φοιτητών. Η επιτροπή ολοκληρωτικά ξεκομμένη από την πραγματικότητα, τους φοιτητές αλλά και από την υπόλοιπη επιτροπή και πανικόβλητη, οδήγησε με τη συμπεριφορά της σε κούραση και απογοήτευση πολλούς από τους έγκλειστους με αποτέλεσμα να βοηθηθούν στην προσπάθεια τους για αποχώρηση. Ήταν μια ενέργεια που ουσιαστικά έφερε πιο πίσω το κίνημα

23/2: Η επιτροπή κατάληψης της Νομικής βγάζει καθυστερημένα την ανακοίνωση για την αποχώρηση από τη Σχολή:

"Οι φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών συγκεντρωθήκαμε στις 21 Φεβρουαρίου 1973, στη Νομική Σχολή με σκοπό να διακηρύξουμε την αντίθεση μας στον άδικο ΝΔ περί στρατεύσεως των φοιτητών και να διατρανώσουμε την πίστη μας στις ακαδημαϊκές ελευθερίες και την αυτονομία των Πανεπιστημίων. Εισακούοντες έκκληση του πρυτάνεως να του δοθεί δεκαήμερη προθεσμία για να επιτύχει μαζί με τη Σύγκλητο την ανάκληση του ΝΔ 1347/73 περί στρατεύσεως των φοιτητών, αποφασίσαμε να εκκενώσουμε το κτίριο και να συγκεντρωθούμε την Τρίτη 6 Μαρτίου 1973, ώρα 12 στο κτίριο της Νομικής Σχολής".

Μάρτης

2/3: Ο Παπαδόπουλος συγκεντρώνει στην αίθουσα της Βουλής τις συγκλήτους των σχολών και τους αναθέτει τις ευθύνες της αστυνόμευσης των φοιτητών.

6/3: Επιχειρούνται να γίνουν συγκεντρώσεις στη Νομική και το Χημείο με σκοπό την κατάληψη. Όμως οι σχολές μένουν κλειστές και συλλαμβάνονται 50 άτομα. Συγκροτούνται διαδηλώσεις που διαλύονται από αστυνομικές δυνάμεις.

16/3: Γίνονται συνελεύσεις στη Νομική, Χημείο, Πολυτεχνείο και Ιατρική. Η ασφάλεια συλλαμβάνει 36 άτομα.

20/3: Γίνεται προσπάθεια κατάληψης της Νομικής από 2.500 άτομα. Ανεβαίνουν στην ταράτσα φωνάζοντας συνθήματα και ρίχνοντας χειρόγραφες προκηρύξεις.

Η Σύγκλητος δίνει προθεσμία να αποχωρήσουν μέχρι τις 5 μ.μ. Στη συνέχεια δίνει την άδεια στην αστυνομία να μπει στη Νομική. Οι αστυνομικοί μπαίνουν από την ταράτσα με σκάλα και ακολουθεί άγριος ξυλοδαρμός των φοιτητών στην ταράτσα και μέσα στη σχολή. Δεκάδες οι τραυματίες και πάνω από 100 συλλήψεις. Πραγματικό μακελειό.

Απρίλης

10/4: Πραγματοποιείται συγκέντρωση των φοιτητών και μικροεπεισόδια στο Πολυτεχνείο.

10/8: Διαδήλωση συμπαραστατών στους δικαζόμενους φοιτητές στην Πάτρα. Επεμβαίνει η αστυνομία και διαλύει τη διαδήλωση. Γίνονται ξυλοδαρμοί και συλλήψεις.

11/8: Καταδικάζονται 4 από τους φοιτητές. Αθωώνονται οι υπόλοιποι. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο συμμετείχαν στις 16 Μάρτη σε συγκέντρωση 150 περίπου φοιτητών στη Λέσχη - Εστιατόριο του Πανεπιστημίου και φώναζαν συνθήματα όπως «Ξύπνα λαέ», «Ο Γκαντώνας στο στρατό», «Τώρα μπορείς» κ.α. Μετά από αυτά κλήθηκαν από την αστυνομία και τον εισαγγελέα να διαλυθούν αλλά τοποθέτησαν πίσω από την πόρτα τής αίθουσας τραπέζια, καρέκλες και άλλα έπιπλα προκειμένου να εμποδίσουν την είσοδο των αστυνομικών. Καταδικάζονται σε 25 μέρες ο καθένας οι Ταγκαλάκης, Ηλιόπουλος, Δημητριάδης και Μουντουράκης. Αθωώθηκαν οι Ποντουράκης, Τσουρινάκης, Βογιατζής και Καπάτου.

Σεπτέμβρης

25/9: Μετά από την ανακοίνωση της Συγκλήτου πως θεωρεί παράνομη την πρωινή συγκέντρωση των φοιτητών για το ζήτημα της στράτευσης των συναδέλφων τους, 1.000 περίπου φοιτητές και φοιτήτριες του Πανεπιστημίου Αθήνας πραγματοποιούν διαδήλωση στο κέντρο της πόλης με αντιχουντικά και αντιϊμπεριαλιστικά συνθήματα. Είναι η εντονώτερη κινητοποίηση ενάντια στο χουντικό καθεστώς που γίνεται μετά τη συγκρότηση της κυβέρνησης Μαρκεζίνη. Η εκδήλωση των φοιτητών διαρκεί αρκετή ώρα και διαλύεται από αστυνομικές δυνάμεις, που βρίσκονται σ' επιφυλακή από τις πρωινές ώρες. Η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου με ανακοίνωση που εξέδωσε τη νύκτα της 24/9/73, τόνιζε μεταξύ άλλων ότι:

«Πάσα τυχόν τοιαύτη φοιτητική συγκέντρωσις 8α είναι αντίθετος προς τους πανεπιστημιακούς νόμους, καθόσον ουδεμία αίτησις προς παροχήν άδειας συγκεντρώσεως υπεβλήθη προς τον πρύτανιν υπό των φοιτητών, ως νόμος ορίζει.»

Μετά από αυτή την απαγόρευση της Συγκλήτου 1.000 περίπου φοιτητές συγκεντρώνονται στο χώρο όπου στεγαζόταν άλλοτε το Δημοτικό Νοσοκομείο και κατά τις 11:15 απομακρύνονται από τους αστυνομικούς. Χωρίς να διαλυθούν πραγματοποιούν πορεία προς την πλατεία Ομόνοιας ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο και τραγουδώντας το «Πότε θα κάνει ξαστεριά». Εξάλλου φωνάζουν συνθήματα υπέρ της Δημοκρατίας, της Ελευθερίας, αντιχουντικά και αντιϊμπεριαλιστικά. Οι φοιτητές περνούν από τα Προπύλαια και κατεβαίνουν την Πανεπιστημίου. Φτάνουν στα Χαυτεία και από την Αιόλου κινούνται προς τη Σταδίου με σκοπό να κατευθυνθούν στην πλατεία Συντάγματος. Στο διάστημα αυτό ο αριθμός των διαδηλωτών έχει αυξηθεί. Στην πλατεία Κλαυθμώνος βρίσκονται μπροστά σε ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις και διαλύονται βίαια. Κανείς δεν συνελήφθη όπως ανακοίνωσε η αστυνομία που ανέβασε τον αριθμό τους σε 3.500.

Οκτώβρης

27/10: Μετά από απαγόρευση της συγκέντρωσης των φοιτητών της Νομικής πραγματοποιείται διαδήλωση στα Προπύλαια και σε διάφορους δρόμους της Αθήνας μικρότερες διαδηλώσεις.

Στις αρχές του Νοέμβρη του 73 τα πράγματα λοιπόν είχαν πάρει το δρόμο της «φιλελευθεροποίησης» της χούντας. Όμως σ' αυτή τη διαδικασία έδειχναν ότι αντιτίθενται και προσπαθούσαν να κερδοσκοπήσουν οι διάφοροι πολιτικοί της προδιχτατορικής περιόδου. Ήδη όπως αναφέραμε έχει προηγηθεί η ανταρσία στο ναυτικό που χαραχτηρίστηκε μεν σαν «οπερέττα» από τη χούντα παρ' όλα αυτά όμως εκφράζε την αναταραχή που επικρατούσε και τις συγκρουόμενες απόψεις για την πορεία που έπρεπε να ακολουθηθεί. Οι απόψεις στο μπλοκ της εξουσίας συμφωνούσαν στην ανάγκη της «ομαλοποίησης». Διαφωνούσαν στη διαδικασία που θα 'πρεπε να εφαρμόσουν.

Στη μεγάλη «αντιστασιακή» εφημερίδα «Βραδυνή» ο Β. Σταματελόπουλος γνωστός χουντικός δημοσιεύει μια σειρά άρθρων που εξηγεί την πολιτική κατάσταση και προσπαθεί ν' ανοίξει το δρόμο της επιστροφής στον αυτοεξόριστο αστό πολιτικό Καραμανλή.

ΠΕΜΠΤΗ 1 ΝΟΕΜΒΡΗ

Ο υπουργός παιδείας Σιφναίος ανακοινώνει τις κυβερνητικές αποφάσεις σχετικά με τα φοιτητικά αιτήματα. Η κυβέρνηση δηλώνει ότι θα εξασφαλίσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να γίνουν αδιάβλητες φοιτητικές εκλογές. Ξαναδίνει το δικαίωμα αναβολής από το στρατό σ' όλους τους φοιτητές που είχαν στρατευτεί γιατί συμμετείχαν στις φοιτητικές κινητοποιήσεις. Οι φοιτητές δέχονται σα νίκη τους αυτά τα μέτρα. Είναι αντίθετοι στη συγκρότηση προσωρινών εφορευτικών επιτροπών από αριστούχους σπουδαστές για τη προετοιμασία των εκλογών. Επιμένουν στα παλιότερα αιτήματα τους για αύξηση των δαπανών για την παιδεία, καθιέρωση της δημοτικής, δωδεκάμηνη θητεία για όλους τους Έλληνες, κατάργηση των διαταγμάτων 93/69, 720/70, 1947/73, κατάργηση του σπουδαστικού της Ασφάλειας.

ΣΑΒΒΑΤΟ 3 ΝΟΕΜΒΡΗ

Αναγγέλεται για τις 4 Νοέμβρη το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου, όπου θα βρεθούν ο Π. Κανελλόπουλος και διάφορα μέλη της Ένωσης Κέντρου απ όλη την Ελλάδα. Οι κομματικοί παράγοντες της ΕΚ θα επιδιώξουν σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες να ανταλλάξουν απόψεις για την πολιτική κατάσταση και κυρίως να συζητήσουν τη «λύση Καραμανλή».

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ Γ. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ - ΚΥΡΙΑΚΗ 4 ΝΟΕΜΒΡΗ

Αιματηρά επεισόδια με δεκάδες τραυματίες γίνονται μετά το μνημόσυνο. Συλλαμβάνονται πολίτες. Η αστυνομία ανεβάζει το αριθμό των συλληφθέντων σε 37. Τα επεισόδια γίνονται κύρια κοντά στο Α' Νεκροταφείο και διαρκούν από τις 11:30 έως τις 13:40. Οι συγκεντρωμένοι είναι 15-20.000. Τα συνθήματα που κυριαρχούν είναι: «ΟΛΟΙ ΕΝΩΜΕΝΟΙ», «ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ», «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΤΑΫΛΑΝΛΗ», «ΛΕΝ ΣΕ ΘΕΛΕΙ Ο ΛΑΟΣ, ΠΑΡ' ΤΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΑΙ ΜΠΡΟΣ», «ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΩΝ», «114».

Ισχυρές δυνάμεις των αστυνομικών προσπαθούν να συγκρατήσουν 5.000 άτομα που είχαν πάει στο μνημόσυνο και στη συνέχεια θέλησαν να κατευθυνθούν στο μνημείο του Αγνωστου Στρατιώτη. Σφοδροί λιθοβολισμοί, οδοφράγματα από τη μεριά των πολιτών και πυροβολισμοί στον αέρα από τους αστυνομικούς. Συλληφθέντες διαδηλωτές απελευθερώνονται από τα χέρια αστυνομικών. Ομάδες διαδηλωτών καταδιώκουν ομάδες αστυνομικών με ξύλα και βροχή από πέτρες. Οι συγκρούσεις διασκορπίζονται σε αρκετά σημεία της Αθήνας. Αγριοι ξυλοδαρμοί πολιτών-διαδηλωτών από τους αστυνομικούς. Τα επεισόδια τελειώνουν με τη διάλυση μικροομάδων στην Πατησίων, κοντά στο Πολυτεχνείο. Το ίδιο βράδυ το ΒΒC μεταδίδει:

«Οι ελπίδες του ελληνικού καθεστώτος περί ειρηνικής μεταβάσεως προς την κοινοβουλευτικήν Δημοκρατία υπέστησαν σήμερα σοβαρό πλήγμα όταν ξέσπασαν άγριες μάχες μεταξύ της αστυνομίας και ορισμένων διαδηλωτών. Η πρώτη κρίσιμη δοκιμασία για την κυβέρνηση του κ. Μαρκεζίνη έδειξε στην πραγματικότητα ότι είναι μικρότερες από ποτέ άλλοτε οι πιθανότητες συμβιβασμού μεταξύ αυτού και των αντιπάλων του».

Οι αστοί πολιτικοί, σαν ένα από τα μέσα κερδοσκοπίας κύρια ψηφοφόρων και κατά δεύτερο λόγο για να ξαναμπολιάσουν τη συνείδηση του κόσμου με κοινοβουλευτικές αυταπάτες ανάγγειλαν το μνημόσυνο του Παπανδρέου για τις 4 Νοέμβρη. Παράλληλα με διάφορες συνεννοήσεις προετοίμαζαν τον γυρισμό του Καραμανλή. Έτσι εξηγείται και το ότι ανοιχτά πλέον αρχίζουν να κινητοποιούνται όχι τόσο σε ολοκληρωτική ρήξη με τη χούντα αλλά με στόχο το βρέσιμο της πιο πρόσφορης διαδικασίας. Μιας και γνωρίζουν πολύ καλά ότι η αντίθεση του κόσμου μπορεί να εκδηλωθεί με κατεδαφιστικό τρόπο. Ανάλογη και αποκαλυπτική είναι η διατύπωση του Ράλλη:

«...Εγώ προσωπικά, στο διάστημα της 7ετίας φοβόμουν ότι, όταν θα έφθανε η ώρα της αλλαγής, η εκτόνωση του λαού και προς παντός των νέων, ύστερα από την καταπίεση τόσων ετών δικτατορίας, θα γινόταν με τρόπο πολύ επικίνδυνο για τη δημοκρατία. Κατεδαφιστικό θα έλεγα. Ευτυχώς όμως...» (Γ. Ράλλης, Άρθρα, λόγοι, συνεντεύξεις, σελ. 20)

Όμως το μνημόσυνο στέκεται αφορμή για να εκδηλώσει ο λαός έμπρακτα την μέχρι τότε καταπιεσμένη αντίθεση του.

Με αφορμή την προσπάθεια 5.000 διαδηλωτών να καταθέσουν στεφάνι στον Άγνωστο Στρατιώτη ξεσπούν βίαιες συγκρούσεις με τους αστυνομικούς που βρίσκονται έκπληκτοι στο ξέσπασμα τέτοιας οργής. Ακολουθεί άγριος λιθοβολισμός των αστυνομικών που υποχωρούν και αναγκάζονται να πυροβολήσουν στον αέρα. Διαδηλωτές οπλισμένοι με ξύλα κυνηγούν αστυνομικούς και στις αντεπιθέσεις τους στήνουν οδοφράγματα. Μέσα από τα χέρια αστυνομικών ελευθερώνονται διαδηλωτές που έχουν συλληφθεί. Οι συγκρούσεις ξαπλώνονται και σ' άλλα σημεία της Αθήνας. Όταν διαλύονται οι διαδηλώσεις, η ειδησεογραφία μας πληροφορεί ότι μια ομάδα κοντά στο Πολυτεχνείο είναι από τις τελευταίες που διαλύονται. Πάνω σ' αυτό χρειάζεται να παρατηρήσουμε ότι όπως αποδείχνεται και από τις κατοπινές ενέργειες των διαδηλωτών - φοιτητών, το Πολυτεχνείο είχε αρχίσει να επιλέγεται στην αρχή ενστιχτώδικα και στη συνέχεια πιο συνειδητά σαν χώρος που προσφερόταν για την παραπέρα προπαγάνδιση της ανάπτυξης του αγώνα. Αυτό είχε αποδειχτεί από την εμπειρία των προηγούμενων κινητοποιήσεων των φοιτητών (κατάληψη Νομικής) όπου υπήρχε πρόβλημα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο. Έτσι υπάρχει συνέχεια προσπαθειών γύρω από το Πολυτεχνείο που μπορούμε να τις χαραχτηρίσουμε σαν δοκιμές. Αυτή η δοκιμή δείχνεται και στη συγκέντρωση της μέρας της δίκης των 17 μετά το κλείσιμο της Νομικής. Εδώ πρέπει να τονίσουμε το στοιχείο που η διαστρέβλωση συνεχώς προβάλλει. Ότι δηλαδή στα γεγονότα της 4ης Νοέμβρη αλλά και στο Πολυτεχνείο συμμετείχαν μόνο φοιτητές. Αν όμως ρίξουμε μια ματιά στα άτομα που συλλήφθηκαν και διαβάσουμε τα επαγγέλματα που ασκούσαν θα διαπιστώσουμε ότι τα πράματα είναι διαφορετικά. Και ότι δεν συμμετείχαν μόνο φοιτητές στα γεγονότα του μνημόσυνου αλλά και λαός. Σίγουρα το σημαντικό ρόλο τον παίξαν οι φοιτητές, όχι όμως πως ήταν και οι μοναδικοί. Ό,τι συνέβη στο μνημόσυνο του Παπανδρέου ήταν μια πρώτη ένδειξη για την. πίεση που άρχισαν να ασκούν οι μάζες.

Στη δίκη οι διάφοροι πολιτικοί προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τα γεγονότα. Όμως αυτό έδωσε μια ακόμα ώθηση στην αγανάχτηση που φώλιαζε μέσα στον κόσμο, γιατί τα πραχτικά της δίκης δημοσιεύονταν αναλυτικά, ρίχνοντας λάδι στη φωτιά. Σίγουρα η διέξοδος που επιδίωκαν δεν ήταν αυτή. Απλά ανέλαβαν το ρόλο να εκτονώσουν τον κόσμο με καταγγελίες της αστυνομίας (λες και η αστυνομία ενέργησε χωρίς εντολή της χούντας) και με την αθώωση των 17.

Βέβαια στα γεγονότα του μνημόσυνου και οδοφράγματα στήθηκαν και πέτρες ρίχτηκαν στους αστυνομικούς και δεν υπήρχαν προβοκάτορες. Απλούστατα γιατί έτσι τους βόλευε στο παιχνίδι τους. Οι προβοκάτορες θα ανακαλυφτούν αργότερα, όταν το πολιτικάντικο και δουλοπρεπές παιχνίδι τους θα υπονομευτεί από τις μαχητικές διαθέσεις του κόσμου.

Σ αυτά τα γεγονότα βλέπουμε τον προάγγελο το πρώτο δυναμικό βήμα για το Πολυτεχνείο. Στη διάρκεια του αγώνα του Πολυτεχνείου, όταν το παιχνίδι για τους συμβιβασμένους και τους ηττοπαθείς και πιο συγκεκριμένα για τα μέλη της Αντι-ΕΦΕΕ και του Ρήγα Φεραίου άρχισε να χάνεται τότε μίλησαν για προβοκάτορες της ΣΙΑ.

ΔΕΥΤΕΡΑ 5 & ΤΡΙΤΗ 6 ΝΟΕΜΒΡΗ

Ανακοίνωση της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών χαρακτηρίζει τα γεγονότα της Κυριακής σαν «αναρχικές εκδηλώσεις», αλλά, διευκρινίζει ότι οι πολιτικοί που οργάνωσαν το μνημόσυνο δεν αναμίχθηκαν κατ ότι δεν ήταν στις προθέσεις τους η πρόκληση βίαιων εκδηλώσεων. Η δίκη των 17 από τους συλληφθέντες διαδηλωτές αναβάλλεται για την Πέμπτη 8 Νοέμβρη. Αυτοί που παραπέμπονται είναι Χαράλαμπος Αίσαλης 33 χρονών υπάλληλος ΟΤΕ, Γεώργιος Δ. Παπαδόπουλος 29 χρονών φοιτητής φυσικομαθηματικής, Νικόλαος Μορφέσης 23 χρονών οικοδόμος, Αλέξανδρος Αλεξανδρακης 21 χρονών φοιτητής Νομικής, Παναγιώτης Κίντας 40 χρονών καθηγητής, Βασίλειος Μπενάκης 21 χρονών σπουδαστής, Παναγιώτης Φασιλής 50 χρονών λογιστής, Ιωάννης Ζερβός 32 χρονών σπουδαστής Πολυτεχνείου, Αναστασία Στεφανοπούλου 22 χρονών δακτυλογράφος, Γεώργιος Μικρούτσικος 21 χρονών σπουδαστής, Παναγιώτης Μπακέλης 25 χρονών Πολιτικός Μηχανικός, Αντώνιος Σωτηρίου 19 χρονών σπουδαστής, Νικ. Κούτσικος 26 χρονών δτκαστικός κλητήρας, Κωνσταντίνος Δουβλέκας 32 χρονών αγρότης, Αναστάσιος Ίσαρης 24 χρονών τραπεζικός υπάλληλος.

ΤΕΤΑΡΤΗ 7 ΝΟΕΜΒΡΗ

Μια μέρα πριν αρχίσει η δίκη κι ενώ αναμενόταν «σημαντικές» δηλώσεις του για τις 15 Νοέμβρη, οι φοιτητές αναγγέλουν για τις 11 το πρωί της Πέμπτης συγκέντρωση στη Νομική με θέμα «Γενικές φοιτητικές διεκδικήσεις και προβλήματα της Σχολής». Η συγκέντρωση αυτή έχει κύριο στόχο της τη συμπαράσταση σ' αυτούς που δικάζονται.

Αρχίζει η δίκη των 17 όπου παρουσιάζονται σαν μάρτυρες υπεράσπισης πρώην πολιτικοί. Οι αστυνομικοί μάρτυρες κατηγορίας, παρουσιάζουν φωτογραφίες που δείχνουν πολίτες να τους λιθοβολούν. Λίγο πριν αρχίσει η δίκη γίνονται οι πρώτες συμπλοκές φοιτητών κατ πολιτών διαδηλωτών με αστυνομικούς και με ντυμένους πολιτικά ασφαλίτες.

Τραμπούκοι της φασιστικής ΕΚΟΦ χτυπούν ύπουλα τους διαδηλωτές. Στο μεταξύ η Νομική Σχολή είναι κλειστή, με απόφαση του Πρύτανη κ Χατούιδη, κι έτσι η συγκέντρωση των φοιτητών που είχε προγραμματιστεί σ αυτήν, είναι αδύνατη. Έτσι η πρώτη συγκέντρωση γίνεται στις 9 στον χώρο όπου βρίσκονταν άλλοτε το Δημοτικό Νοσοκομείο. Οι συγκεντρωμένοι είναι αρχικά 400 άτομα, αργότερα όμως γίνονται τριπλάσιοι.

Τα συνθήματα των διαδηλωτών είναι

«ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ», «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΕΛΛΑΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΛΑΚΙΣΜΕΝΩΝ», «ΕΣΑ ΕΣ ΕΣ ΒΑΣΑΝΙΣΤΕΣ».

Οι διαδηλωτές καταδιώκονται από ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών προς τις οδούς Ιπποκράτους, Ακαδημίας κατ τις παρόδους. Λίγο μετά το μεσημέρι μεγάλες ομάδες φοιτητών πηγαίνουν στο Πολυτεχνείο, όπου ενώνονται με άλλες ομάδες που ήδη βρίσκονταν στο προαύλιο. Οι συγκεντρωμένοι στήνουν πανώ με τα συνθήματα «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΣΤΟΥΣ 17», «ΕΞΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΛΑΟ», «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ». Απέναντι από την είσοδο του Πολυτεχνείου καθώς και στη Στουρνάρα και Τοσίτσα έχουν παραταχθεί ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών που όμως δεν επεμβαίνουν. Στις 3 το απόγευμα οι συγκεντρωμένοι φοιτητές αποχωρούν αφού επί δύο ώρες περίπου παραμένουν στο προαύλιο φωνάζοντας διάφορα συνθήματα.

Το απόγευμα έως αργά ομάδες φοιτητών πραγματοποιούν νέες διαδηλώσεις στους χώρους γύρω από το μέγαρο των δικαστηρίων. Κατ πάλι διαλύονται από ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών. Συλλαμβάνονται πολλοί διαδηλωτές που αργότερα αφήνονται ελεύθεροι.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 9 ΝΟΕΜΒΡΗ

Συνεχίζεται η δίκη των 17. Αναβρασμός στους φοιτητές. Η πλατιά δημοσίευση των πραχτικών της δίκης δημιουργεί αναταραχή στο λαό.

ΣΑΒΒΑΤΟ 10 & ΚΥΡΙΑΚΗ 11 ΝΟΕΜΒΡΗ

Δημοσιεύεται στα «ΝΕΑ» συνέντευξη του Α. Παπανδρέου όπου καλεί τα κόμματα να απέχουν από τις διαδικασίες για τη φιλελευθεροποίηση και τις εκλογές που προγραμματίζει η χούντα για την άνοιξη του '74. Η δίκη συνεχίζεται. Ο Μαρκεζίνης ζητά από τους εργαζόμενους «κατανόηση».

ΔΕΥΤΕΡΑ 12 ΝΟΕΜΒΡΗ

Η υπεράσπιση παρουσιάζει στο δικαστήριο φιλμ όπου ανάμεσα στ' άλλα εμφανίζονται αστυνομικοί να πατούν στο κεφάλι πεσμένους κάτω πολίτες.

Ανακοινώνεται ότι το «οργανόγραμμα» για το πλαίσιο της πολιτικής ζωής έως τις εκλογές θα γνωστοποιηθεί το Σάββατο 17 Νοέμβρη.

Μετά την «πανηγυρική» ανακήρυξη της δημοκρατίας ο Μαρκεζίνης που μπήκε πρωθυπουργός έχει αρχίσει διάλογο με τους αστούς αντιχουντικούς, που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα απόψεων που φτάνει να περιλαβαίνει κι αυτό ακόμα το «αναθεωρητικό» ΚΚΕεσ.

ΤΡΙΤΗ 13 ΝΟΕΜΒΡΗ

Το δικαστήριο αθωώνει 12 από τους 17 κατηγορούμενους ενώ στους 5 επιβάλλει ποινές με αναστολή. Αναγγέλλονται φοιτητικές συγκεντρώσεις σε διάφορες σχολές για την επόμενη μέρα. Το ξέσπασμα εναντίον του χουντικού καθεστώτος αρχίζει να παίρνει μεγάλες διαστάσεις. Το μεσημέρι η σύγκλητος της ΑΣΟΕΕ αποφασίζει το κλείσιμο της σχολής για 3 μέρες με το αιτιολογικό της παράνομης συνέλευσης φοιτητών στο χτίριο.

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

ΤΕΤΑΡΤΗ 14 - ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΝΟΕΜΒΡΗ 1973

ΤΕΤΑΡΤΗ 14 ΝΟΕΜΒΡΗ

Το πρωί γίνονται Γενικές Συνελεύσεις των συλλόγων των φοιτητών για να συζητήσουν το θέμα των φοιτητικών εκλογών, ύστερα από προηγούμενη δήλωση του υπουργού παιδείας Σιφναίου στη Σύγκλητο και τους Σπουδαστές ότι έχει στείλει για δημοσίευση το διάταγμα για τη διεξαγωγή των εκλογών μετά τις 15 Φλεβάρη από εφορευτικές επιτροπές αριστούχων σπουδαστών.

Στη Νομική πραγματοποιείται συγκέντρωση με πρωτοβουλία της Αντί-ΕΦΕΕ. Γύρω στις 1 το μεσημέρι και ενώ η συνέλευση συνεχίζεται με άνοστες προτάσεις των συνδικαλιστών της Αντί-ΕΦΕΕ έρχεται η πληροφορία ότι στο Πολυτεχνείο έχουν δημιουργηθεί προκλήσεις της αστυνομίας και οι σπουδαστές τους αποδοκιμάζουν. Στο μεταξύ έχουν έλθει σπουδαστές και από άλλες σχολές. Μετά από λίγο ακούγεται η φωνή ότι στο Πολυτεχνείο οι αστυνομικοί χτυπούν τους φοιτητές. Επικρατεί αναστάτωση, ανησυχία και οργή. Γίνεται πρόταση του μέλους της Φυσικομαθηματικής Διονύση Μαυρογένη να γίνει διαδήλωση προς το Πολυτεχνείο. Τα μέλη της Αντι-ΕΦΕΕ - ΚΝΕ αντιδρούν και δε συμμετέχουν. Γύρω στους 1.500 φοιτητές ξεκινούν μέσω της Σόλωνος διαδήλωση πού χτυπιέται από την αστυνομία κοντά στο Πολυτεχνείο. Οι μισοί περίπου από τους διαδηλωτές καταδιωκώμενοι από τους αστυνομικούς ενώνονται με τους φοιτητές που βρίσκονται στο προαύλιο του Πολυτεχνείου. Οι υπόλοιποι φεύγουν στους γύρω δρόμους. Αυτοί οι λιγοστοί που μπήκαν στο προαύλιο του Πολυτεχνείου είναι που αργότερα αποκλήθηκαν από την ΚΝΕ -Αντι-ΕΦΕΕ σαν «οι πληρωμένοι πράχτορες των Ρουφογάλη Καραγιαννόπουλου που μπήκαν στο Πολυτεχνείο» είναι οι για χρόνια μασημένοι και ξαναμασημένοι προβοκάτορες που όμως παρόλα αυτά δημιούργησαν ένα Πολυτεχνείο.

Στο τεύχος της Πανσπουδαστικής Νο 8 η ψεύτικη συντονιστική Επιτροπή Αγώνα του Πολυτεχνείου κάνει σαφή και συγκεκριμένη καταγγελία. Στην ίδια Πανσπουδαστική καταγγέλεται και ο Μαυρογένης σαν πράχτορας της ΚΥΠ.

Η επίθεση της αστυνομίας δημιουργεί νέα ένταση. Όσοι είναι μέσα στο προαύλιο φωνάζουν αντιτρομοκρατικά συνθήματα και καλούν τον κόσμο να πλησιάσει. Παράλληλα γιουχαϊζουν και βρίζουν αξιωματικούς του στρατού, της αστυνομίας και ευέλπιδες που περνούν από το πεζοδρόμιο. Οι αστυνομικοί επιδίδονται σε κυνηγητό των συγκεντρωμένων έξω από το Πολυτεχνείο φοιτητών και πολιτών. Το μπλοκάρισμα του Πολυτεχνείου και οι επιθέσεις των αστυνομικών εξαγριώνουν τους έγκλειστους που αρχίζουν να πετούν στους αστυνομικούς νεράτζια ενώ δημιουργούνται μικροσυγκρούσεις των έξω από το Πολυτεχνείο πολιτών με τους αστυνομικούς.

Στο μεταξύ τα στελέχη της Αντι-ΕΦΕΕ - ΚΝΕ προσπαθούν με κάθε τρόπο να πείσουν τους συγκεντρωμένους στο Προαύλιο του Πολυτεχνείου φοιτητές να εγκαταλείψουν το χώρο. Κύριο επιχείρημα των μελών των δυο ΚΚΕ είναι ότι οι συγκεντρωμένοι βάζουν εμπόδιο στην πραγματοποίηση των Γενικών Συνελεύσεων. Όμως αποχώρηση εκείνη τη στιγμή πέρα από πολλές άλλες συνέπειες σήμαινε και άγριο ξυλοφόρτωμα των αποχωρούντων από τους αστυνομικούς. Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου ολοκληρώνουν τις γενικές συνελεύσεις τους όπου αποφασίζουν απεργία και ενώνονται με τους υπόλοιπους. Οι Μηχανολόγοι συνεχίζουν τη συνέλευση τους μέχρι το απόγευμα οπότε και αποχωρούν από το Πολυτεχνείο ακολουθώντας την επιτροπή που αποτελείται από μέλη του Ρήγα Φεραίου. Στις 5 περίπου πλησιάζει τον χώρο της συγκέντρωσης ο εισαγγελέας υπηρεσίας Σανίτας. Δήλωσε στους συγκεντρωμένους ότι μπορούν να διαδηλώσουν και μετά να διαλυθούν ήσυχα.

Γύρω στις 5:30 οι αστυνομικοί που μέχρι τώρα έχουν κυκλώσει το κτίριο αποχωρούν κάτω από τα έντονα γιουχαϊσματα των συγκεντρωμένων μέσα και έξω από το χτίριο.

Στις 6 θα γίνει η απόπειρα διάλυσης των συγκεντρωμένων από στελέχη της ΚΝΕ - Αντι-ΕΦΕΕ. Μέλη των επιτροπών του Πολυτεχνείου θα προσπαθήσουν να σπείρουν τον πανικό διαδίδοντας ότι επίκειται επίθεση της αστυνομίας. Ότι η συγκέντρωση είναι ανεύθυνη και προκαλεί την αστυνομία και την κυβέρνηση. Αφού πείθουν τους Μηχανολόγους να αποχωρήσουν αρχίζουν ομαδική αποχώρηση με σκοπό να δημιουργήσουν ρεύμα και να τους ακολουθήσουν και άλλοι φοιτητές. Όμως αριστεριστές με ομιλίες αλλά και οι ίδιοι οι συγκεντρωμένοι με το μαχητικό τους πνεύμα σταθεροποιούν τη συγκέντρωση. Τα μέλη της ΚΝΕ - Αντι-ΕΦΕΕ και του Ρήγα κάνουν μια τελευταία προσπάθεια να πείσουν τον κόσμο να φύγει φωνάζοντας με τηλεβόες στη γωνία Πατησίων και Στουρνάρα ότι στους συγκεντρωμένους υπάρχουν προβοκάτορες. Όμως αποτυγχάνουν. Πραγματοποιείται μια σύσκεψη των αριστεριστών φοιτητών και συζητά την κατάσταση που διαμορφώθηκε και αποφασίζει να παρθούν τα αναγκαία μέτρα για την κατάληψη. Επειδή υπάρχουν αντιρρήσεις στην πρόταση να εξαγγελθεί άμεσα η κατάληψη παίρνονται όλα τα οργανωτικά μέτρα της κατάληψης αφήνοντας για αργότερα την οριστικοποίηση της απόφασης για κατάληψη. Ορίζεται μια εξαμελής επιτροπή με την ευθύνη της υλοποίησης των οργανωτικών μέτρων της κατάληψης, όπως συγκρότηση φρουρών των εισόδων, ομάδες επιτήρησης, ομάδες προπαγάνδισης και ζύμωσης συνθημάτων κ.α. Τα μέλη της ΚΝΕ - Αντι-ΕΦΕΕ και Ρήγα αρνούνται να συμμετάσχουν στην επιτροπή και μετά από λίγο εγκαταλείπουν επιδεικτικά το Πολυτεχνείο, με το επιχείρημα ότι η πρωτοβουλία της κατάληψης είναι ανεύθυνη και τυχοδιωκτική κατ γι' αυτό διαχωρίζουν τη θέση τους. Φεύγοντας από το Πολυτεχνείο συγκεντρώνονται στο Σύλλογο των Στερεοελλαδιτών, όπου συζητούν να καταγγείλουν τους αριστεριστές και την πρωτοβουλία της κατάληψης, με ανακοίνωση στον τύπο.

Στο μεταξύ οι κλεισμένοι μέσα στο χτίριο φοιτητές ενώνονται με τους συγκεντρωμένους απ' έξω πολίτες, σπουδαστές και μαθητές. Καταλαμβάνεται

όλος ο χώρος μπροστά από το Πολυτεχνείο. Τα μέχρι τότε συνθήματα ήταν «ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΜΑΣ», «ΛΑΕ ΣΠΑΣΕ ΤΟΝ ΚΛΟΙΟ», «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ». Τώρα οι συγκεντρωμένοι φωνάζουν «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΤΥΡΡΑΝΙΑ», «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΫΛΑΝΛΗ».

Γύρω στις 8 το βράδυ οι συγκεντρωμένοι φτάνουν τις 10.000. Οι γενικές συνελεύσεις μέσα στο χτίριο συνεχίζονται. Μπαίνει θέμα κατάληψης. Μέλη της Αντι-ΕΦΕΕ και του Ρήγα Φεραίου αντιτίθενται.

Έξω από το Πολυτεχνείο τα συνθήματα πληθαίνουν. Ο κόσμος φωνάζει «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ», «ΕΝΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΡΧΗΓΟΣ, Ο ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΛΑΟΣ», «114», «ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΛΕΦΤΕΡΕΣ ΦΟΙΤΗΤΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ», «ΛΕΥΤΕΡΙΑ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΤΥΡΑΝΝΟ», «ΑΠΟΨΕ ΠΕΘΑΙΝΕΙ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ». Αρχίζουν να κολλιούνται χαρτιά και να γράφονται συνθήματα στα τρόλλεϋ, στα αυτοκίνητα που κινούνται με δυσκολία ανάμεσα απ' τον κόσμο.

Κάνουν την εμφάνισή τους οι πρώτες χειρόγραφες προκηρύξεις που μοιράζονται στα περαστικά αυτοκίνητα. Το σύνθημα «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ» κυριαρχεί.

Γύρω στις 9 γίνεται ολοκληρωτική κατάληψη του Πολυτεχνείου και του γύρω χώρου.

Σταματά η κυκλοφορία. Οι συγκεντρωμένοι ξεπερνούν τις 20.000.

Τα συνθήματα που φωνάζονται είναι «ΑΠΟΨΕ ΠΕΘΑΙΝΕΙ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ», «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΫΛΑΝΛΗ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΤΥΡΡΑΝΟ», «ΨΩΜΙ, ΠΑΙΔΕΙΑ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», «ΕΡΓΑΤΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ ΚΑΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ», «ΛΑΕ ΠΕΙΝΑΣ ΓΙΑΤΙ ΤΟΥΣ ΠΡΟΣΚΥΝΑΣ», «ΛΑΕ ΠΕΙΝΑΣ ΓΙΑΤΙ ΛΕΝ ΤΟΥΣ ΚΡΕΜΑΣ»,

«ΛΑΕ ΠΟΛΕΜΑ ΣΟΥ ΠΙΝΟΥΝΕ ΤΟ ΑΙΜΑ», «ΛΑΕ ΞΕΚΙΝΑ, ΠΕΘΑΙΝΕΙΣ ΑΠ ΤΗΝ ΠΕΙΝΑ», «ΕΣΑ ΕΣ ΈΣ ΒΑΣΑΝΙΣΤΕΣ», «ΛΑΕ, ΛΑΕ Ή ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ», «ΕΞΗ ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΚΕΤΑ ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝΕ ΕΠΤΑ», «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΞΑΣΤΕΡΙΑ», «Η ΧΟΥΝΤΑ ΣΤΟ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ», «ΚΑΤΩ Ο ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ», «ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ», «ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑΤΟ», «ΛΕΝ ΣΕ ΘΕΛΕΙ Ο ΛΑΟΣ ΠΑΡ' ΤΟΝ ΠΙΘΗΚΟ ΚΑΙ ΜΠΡΟΣ».

Σε λίγο διάστημα οι διαδηλωτές φτάνουν τις 30.000. Ανεμίζονται σημαίες, καίγονται ομοιώματα του Παπαδόπουλου και σύμβολα της 21ης Απρίλη. Υψώνονται απειλητικές γροθιές. Κολλιούνται πλακάτ και πανώ πάνω στα κάγκελα. Ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών και θωρακισμένα του μηχανοκίνητου τμήματος βρίσκονται σ' επιφυλακή στις Πλατείες Κάνιγγος και Κοτζιά. Γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα κλείνουν οι πόρτες του Πολυτεχνείου. Ο κόσμος αποχωρεί σιγά-σιγά. Αρχίζει η εσωτερική οργάνωση για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κατάληψης. Απ' έξω από το Πολυτεχνείο τραμπούκοι και ασφαλίτες με πολιτικά χτυπούν και καταδιώκουν λίγους συμπαραστάτες πού 'χουν μείνει ακόμα στην Πατησίων.

Μέσα στο Πολυτεχνείο δημιουργούνται επιτροπές περιφρούρησης, για τις επισιτιστικές ανάγκες και για τις υγειονομικές ανάγκες. Σχηματίζεται η Συντονιστική Επιτροπή των φοιτητών από φοιτητές διάφορων σχολών που είχαν εκλεχτεί από παλιότερες φοιτητικές συνελεύσεις.

Το σύνολο των αντιπροσώπων είναι 28. Απ' αυτούς 14 έχουν αποφασιστική ψήφο και 14 συμβουλευτική.

Αρχίζει η προετοιμασία για τη λειτουργία Ραδιοφωνικού σταθμού μέσα στο Πολυτεχνείο. Οι κλεισμένοι φτάνουν τις 3.500. Ανάμεσα σ' αυτούς υπάρχουν μερικοί εργάτες.

Γύρω στις 11 το βράδυ από άτομα που δεν ήταν φοιτητές παίρνεται η πρωτοβουλία της ξεχωριστής συνέλευσης. Αυτή η ξεχωριστή συγκέντρωση στην πλειοψηφία της περιλαμβάνει εργάτες και είναι η βάση των εργατικών συνελεύσεων της εξέγερσης. Βρίσκεται κάποια αίθουσα στο χτίριο Γκίνη και από εκεί ξεκινά το κάλεσμα για μια εργατική συνέλευση. Παράλληλα ορισμένα άτομα από αυτούς που πήραν την πρωτοβουλία για την εργατική συνέλευση πηγαίνουν στο χτίριο της αρχιτεκτονικής και παίρνουν από τους φοιτητές ένα από τους τρεις πολυγράφους για να χρησιμοποιηθεί από την εργατική συνέλευση. Γίνονται προστριβές με ορισμένους φοιτητές μέλη του ΚΚΕ και ΚΚΕεσ.

ΠΕΜΠΤΗ 15 ΝΟΕΜΒΡΗ

Όλη τη νύχτα γίνονται συνελεύσεις κατά σχολές.

Στη συνέλευση της Ανωτάτης Εμπορικής προτείνεται η αποχώρηση από το Πολυτεχνείο και η επίδοση ψηφίσματος που να ζητά το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας με συμμετοχή όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης. Η πρόταση αυτή απορρίφτηκε. Γύρω στις 1 μετά τα μεσάνυχτα στην αίθουσα του κτιρίου Γκίνη έχουν συγκεντρωθεί 300 άτομα. Υπάρχουν εργάτες και εργαζόμενοι κάθε πολιτικής απόχρωσης. Από οπαδούς και μέλη του ΚΚΕ και ΚΚΕεσ. μέχρι τροτσκιστές και αριστεριστές, υπάρχει ακόμα και μια ολιγάριθμη ομάδα αναρχικών. Η πρώτη αυτή Συνέλευση είναι επεισοδιακή. Υπάρχουν προβλήματα και διαφωνίες όσον αφορά τη διεύθυνση της συζήτησης. Γίνονται προτάσεις για πρόεδρο ή προεδρείο της συνέλευσης και η πρόταση να μην υπάρχει προεδρείο υποστηρίχθηκε από τους αναρχικούς. Τελικά εκλέγεται μια προσωρινή επιτροπή. Όσο για το αν θα μιλήσει κάποιος αυτό αποφασιζόταν με άμεση ψηφοφορία των παρόντων. Στη συνέχεια μετά από αδιάκοπες συζητήσεις και διαφωνίες συμφωνούν με τον αντικαπιταλιστικό χαραχτήρα του αγώνα, ανεξάρτητα από την ιδιαίτερη έκφραση και οπτική που το έβλεπε ο καθένας. Αποφασίζεται να βγει μια διακήρυξη που θα μοιραστεί το πρωί σε εργοστάσια και σε χώρους όπου συγκεντρώνονται οι εργάτες. Προβάλλονται δύο σχέδια προκήρυξης το πρώτο είναι τροτσκιστικό και το δεύτερο αντιεξουσιαστικό και υποστηρίζεται από την ομάδα των αναρχικών. Στις ψηφοφορίες που γίνονται από τη συνέλευση η τροτσκιστική προκήρυξη συγκεντρώνει αρκετούς ψήφους ακόμα και από εργάτες οπαδούς των δύο ΚΚΕ. Η αναρχική προκήρυξη κατέληγε «Η αυτόνομη συνέλευση των εργαζομένων που βρίσκονται στο χώρο του Πολυτεχνείου καλεί τους εργαζόμενους να δημιουργήσουν εργοστασιακές και απεργιακές επιτροπές με απώτερο στόχο τη δημιουργία εργατικών συμβουλίων. Το μίνιμουμ πρόγραμμα των εργατικών συμβουλίων είναι η καταστροφή της μισθωτής εργασίας του κράτους του εμπορεύματος και της πολιτικής». Η σύγχιση που ακολουθεί τις πρωινές ώρες της Πέμπτης δεν επιτρέπει την ψήφιση μιας διακήρυξης. Την ώρα εκείνη γίνεται μια συνειδητή και οργανωμένη προσπάθεια ορισμένων μελών των δύο ΚΚΕ οι οποίοι μπαίνοντας στην αίθουσα της Γενικής Συνέλευσης προσπαθούν να τη διαλύσουν. Η θέση τους είναι «Εμείς δεν κρατάμε φτυάρι και κασμά αλλά μολύβι. Αν θέλετε να κάνετε κατάληψη να πάτε στην εργατική εστία». Υποστηρίζουν πως οι εργαζόμενοι δεν έχουν θέση στο Πολυτεχνείο γιατί ο χώρος ανήκει στους φοιτητές. Ζητούν να μην προβάλλονται εργατικά συνθήματα όπως «Κάτω το Κεφάλαιο». Στο διάστημα αυτό τα μέλη των δύο ΚΚΕ δημιουργούν επεισόδια με κάποιο αρχιτέκτονα που στο διάστημα όλης της νύχτας μαγνητοφωνούσε τη συνέλευση. Με την πρόφαση ότι ήταν ασφαλίτης του καταστρέφουν την μαγνητοταινία.

Το προεδρείο της Συνέλευσης επιχειρεί μετά από τη λήξη της πρώτης συνέλευσης να έλθει σε επαφή με τους φοιτητές της Συντονιστικής αλλά δεν το επιτυγχάνει. Έτσι επίσημα δεν βγαίνει η πρώτη προκήρυξη της εργατικής Συνέλευσης. Όμως παρόλα αυτά ορισμένα άτομα τροτσκιστές τυπώνουν την προκήρυξη που προτάθηκε στη συνέλευση από τους ίδιους. Η προκήρυξη αυτή μοιράστηκε σε περιορισμένο αριθμό και τελικά καθιερώθηκε σαν η πρώτη διακήρυξη της εργατικής συνέλευσης του Πολυτεχνείου.

Στις 5 το πρωί αρχίζουν να φωνάζονται τα πρώτα συνθήματα της μέρας. Στην κεντρική πύλη υπάρχει μεγάφωνο. Αστυνομικές δυνάμεις βρίσκονται μέσα σε οχήματα στους δρόμους Στουρνάρα, Τοσίτσα, στο Μουσείο και στην πλατεία Κάνιγγος. Κοντά στο Πολυτεχνείο έχουν σταθμεύσει τρία πυροσβεστικά οχήματα ειδικά για τη διάλυση των διαδηλώσεων και δύο, θωρακισμένα οχήματα με δακρυγόνα και αέρια. Γύρω στις 9 ανοίγουν οι πόρτες του Πολυτεχνείου αφού προηγούμενα δημιουργούνται αψιμαχίες μεταξύ των κλεισμένων για το αν θα ανοιχτούν ή όχι οι πόρτες. Στις 9:30 οι φοιτητές καίνε έξω από το χτίριο δυο σημαίες της 21 Απρίλη και καταστρέφουν φωτογραφίες του Παπαδόπουλου. Βγαίνουν στον πολύγραφο και κυκλοφορούν πολλές προκηρύξεις της Συντονιστικής Επιτροπής. Εξακολουθούν να γράφονται χιλιάδες χειρόγραφες προκηρύξεις. Εκατοντάδες άτομα φοιτητές και μη γράφουν συνθήματα ασταμάτητα. Η αστυνομία από τις πρωινές ώρες εμποδίζει τον ερχομό του κόσμου σχηματίζοντας ζώνες γύρω από το Πολυτεχνείο. Δημιουργούνται μεγάλες συγκεντρώσεις κόσμου μπροστά στις ζώνες των αστυνομικών και φωνάζονται συνθήματα. Οι αστυνομικοί επιτίθενται κατά διαστήματα αλλά οι διαδηλωτές δεν υποχωρούν. Γίνονται επεισόδια στην προσπάθεια των διαδηλωτών να σπάσουν τις αλυσίδες των αστυνομικών. Από το Πολυτεχνείο φωνάζονται τα συνθήματα: «ΛΑΕ ΣΠΑΣΕ ΤΟΝ ΚΛΟΙΟ», «ΚΑΤΩ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΑΠ'ΤΟ ΛΑΟ», «ΕΣΑ ΕΣ ΕΣ ΒΑΣΑΝΙΣΤΕΣ».

Κάθε τόσο μερικοί καταφέρνουν να σπάσουν τον κλοιό και να φτάσουν στο χτίριο.

Μαθαίνεται ότι καταφθάνουν φοιτητές από τη Πάτρα κι αγρότες από τα Μέγαρα. Αυτό πολλαπλασιάζει τη μαχητική διάθεση. Ψάλλεται πολύ συχνά ο εθνικός ύμνος με ιδιαίτερη έμφαση στο. στίχο «κι ήταν όλα σιωπηλά γιατί τά 'σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά». Μπαίνει σε λειτουργία ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου που εκπέμπει στους 1150 χιλιόκυκλους. Τα συνθήματα γίνονται ολοένα και πιο μαχητικά. Ο λαός τόσο από τους συγκεντρωμένους όσο και από τους πομπούς καλείται σε ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ και ΓΕΝΙΚΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ.

Στις 8 το πρωί η Σύγκλητος του Ε.Μ. Πολυτεχνείου σε έκτακτη συνεδρίαση στα χτίρια του Ζωγράφου αποφασίζει να στείλει έγγραφο στην κυβέρνηση και να ζητά να μη γίνει επέμβαση στο Πολυτεχνείο.

Στις 2 το μεσημέρι η κυβέρνηση απαντά στη Σύγκλητο ότι θα σεβαστεί το απαραβίαστο του Πανεπιστημιακού άσυλου. Σε εκδηλώσεις συμπαράστασης κατεβαίνουν οι φοιτητές του Πανεπιστημίου της Πάτρας και της Θεσσαλονίκης. 300 φοιτητές του πανεπιστημίου των Ιωαννίνων καταλαμβάνουν το χτίριο της Σχολής τους.

Συγκεντρώνονται τρόφιμα, χρήματα. Πλήθος κόσμου δίνει τσιγάρα, χρήματα, ψωμιά και κάθε λογής είδη για την ενίσχυση της κατάληψης.

Οι φοιτητές μπαίνουν στα γραφεία του κυβερνητικού επιτρόπου του Πολυτεχνείου και παίρνουν διάφορα αποκαλυπτικά έγγραφα και μαγνητοταινίες. Τα υπόλοιπα έγγραφα τα ρίχνουν στο δρόμο. Το απόγευμα της Πέμπτης ο κλοιός των αστυνομικών σπάει. Η αστυνομία που μέχρι τότε πολιορκούσε το χτίριο έφτασε στο σημείο να πολιορκείται από πλήθη κόσμου. Έτσι υποχώρησε. Ο κόσμος καταλαμβάνει και πάλι τα πεζοδρόμια και μέρος της Πατησίων.

Μέσα στο Πολυτεχνείο μπαίνουν πολλοί μαθητές και ιδιαίτερα των τεχνικών σχολών συγκεντρωμένοι κάτω από ένα μεγάλο πανώ.

Από τη συνέλευση των εργατών έχει εκλεγεί η Εργατική Επιτροπή Κινητοποίησης με αποστολή να τονίσει την είσοδο των εργατών στον αγώνα και να συγκαλέσει καινούργια συνέλευση απ' όπου θα εκλεγεί αντιπροσωπευτική επιτροπή. Η Εργατική Επιτροπή Κινητοποίησης βάζει σαν άμεσο στόχο τη Γενική Απεργία Διαρκείας με οικονομικά και πολιτικά αιτήματα και αποφασίζει να στείλει επιτροπές εργατών στα εργοστάσια, στις στάσεις των λεωφορείων, στην Κοτζιά για να κατεβάσουν τους εργαζόμενους στους δρόμους και να δημιουργήσουν εργοστασιακές επιτροπές Πάλης. Όμως το πρωί της Πέμπτης ο χώρος του Πολυτεχνείου είναι σχεδόν άδειος από τους εργάτες. Λιγοστά άτομα που έχουν μείνει γράφουν προκηρύξεις και φτιάχνουν πανώ όπου κυριαρχεί το σύνθημα της Γενικής Απεργίας.

Στις 7 το απόγευμα γίνεται διαδήλωση από εργάτες που ήταν στο Πολυτεχνείο, που βγαίνουν στην Πατησίων φωνάζοντας τα συνθήματα «ΕΡΓΑΤΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ, ΦΟΙΤΗΤΕΣ», «ΑΠΕΡΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ», «ΚΑΤΩ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ», «Ο ΛΑΟΣ ΠΕΙΝΑΕΙ, ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΣΑΣ ΦΑΕΙ», «ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ».

Οι διαδηλωτές μαζί με άλλους εργάτες απ το δρόμο μπαίνουν ξανά στο Πολυτεχνείο και πηγαίνουν στο χτίριο Γκίνη όπου αρχίζει η συνέλευση, που έχει προγραμματιστεί με πρωτοβουλία αριστεριστών. Η αίθουσα έχει περίπου 600 εργάτες. Οι τοίχοι είναι γεμάτοι με εργατικά συνθήματα Γίνεται απολογισμός της Επιτροπής Κινητοποίησης που τον επιδοκιμάζει η Συνέλευση.

Η Συντονιστική Επιτροπή δηλώνει ότι η κατάληψη θα συνεχιστεί μέχρι να ικανοποιηθούν όλα τα αιτήματα. Στη συνεδρίαση της 30μελούς Συντονιστικής Επιτροπής υπάρχουν και 2 αντιπρόσωποι εργάτες. Η Συντονιστική επιτροπή αποτελείται από 5 μέλη του ΚΚΕ, 7 του ΚΚΕεσ., 11 ανεξάρτητους, 2 της ΟΣΕ, 1 της οργάνωσης «Μπολσεβίκων», 1 της ΠΜΣΠ, 1 Τροτσκιστή και 2 ανεξάρτητους εργάτες εκπροσώπους της 5μελούς Εργατικής Επιτροπής.

Στο διάστημα αυτό γίνεται μυστική σύσκεψη στελεχών του ΠΑΚ και του ΚΚΕ με σκοπό να κινηθεί η διαδικασία εγκατάλειψης του Πολυτεχνείου, πραξικοπηματικά. Είναι μία σαφής προσπάθεια και η ομολογία έρχεται 3 χρόνια αργότερα στην ΚΟΜΕΠ. Όμως πριν την έγγραφη οιολογία υπάρχει η προφορική.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρθηκε στη συνέλευση της Νομικής (απολογισμού του 1975) και επιβεβαιώθηκε από το ηγετικό στέλεχος της ΚΝΕ Αλαβάνο, την Πέμπτη 15 Νοέμβρη, το βράδυ, πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στελεχών με πρωτοβουλία των Αλαβάνου - Παρτανού που δήλωσαν ότι εκπροσωπούν επίσημα το ΚΚΕ - ΚΝΕ, και συζητήθηκε το θέμα της διάλυσης της κατάληψης. Στη σύσκεψη αυτή πήραν επίσης μέρος οι Ματζουράνης, Τσαφαράκης, Λαλιώτης, Μαυρογένης, Μιχαλόπουλος και Τσούρας (οι δύο τελευταίοι γνωστά στελέχη της τωρινής κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ). Ο Ματζουράνης είναι ειδικός σύμβουλος του πρωθυπουργού, ο Λαλιώτης υφυπουργός Νέας Γενιάς (και πυροσβεστικού σώματος, λόγω προϋπηρεσίας). Βέβαια από προηγούμενα τόσο ο Ματζουράνης όσο κατ ο Τζουμάκας που δεν συμμετείχε επίσημα στην πυροσβεστική προσπάθεια του Πολυτεχνείου είχαν κατορθώσει με επιτυχία το διώξιμο των έγκλειστων στη Νομική. Το ίδιο 'θέλαν να πραγματοποιήσουν και πάλι. Για όσους δεν το έχουν υπόψη τους, ο Τζουμάκας είναι σήμερα βουλευτής του ΠΑΣΟΚ.

Εδώ βλέπουμε ότι η φοβία για τις μάζες δεν αφορούσε μόνο τον Καραμανλή όπως λέει σε συνέντευξη του στον Κώστα Χαρδαβέλλα ο Ανδρέας Παπανδρέου. Το ίδιο φοβόταν και φοβάται τις μάζες και ο ίδιος. Τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Τα περί ένοπλου αγώνα κλπ είναι η απαραίτητη δημαγωγική σάλτσα.

Η σύσκεψη αυτή που έγινε γνωστή και στο ΕΑΤ - ΕΣΑ από ομολογίες ορισμένων από τους παραπάνω (ήταν κρατούμενοι) συμφώνησε στην ανάγκη της αποχώρησης, (Διαφώνησε μόνο ο Μαυρογένης που στην Πανσπουδαστική Νο 8 δέχτηκε την συκοφαντική επίθεση ότι ήταν πράχτορας της ΚΥΠ) και προχώρησε στη διαδικασία πραγμάτωσης της. Συγκεκριμένα από τα στελέχη της ΚΝΕ προτάθηκε να ακολουθήσει η μέθοδος που εκκενώθηκε και η Νομική τον Φλεβάρη του 1973. Δηλαδή με πραξικοπηματικό τρόπο να ανοίξουν οι πόρτες και αφού θα έχει προηγηθεί μια ζύμωση περί επέμβασης του στρατού στους φοβισμένους και περί συγκρότησης διαδήλωσης προς τη Βουλή στους αποφασισμένους, θα άρχιζαν να αποχωρούν ορισμένες ομάδες δημιουργώντας ρεύμα και τετελεσμένο γεγονός.

Την Πέμπτη τη νύχτα ο Δ. Μαυρογένης μέλος της εκλεγμένης 5μελούς συντονιστικής επιτροπής της Φυσικομαθηματικής ενημέρωσε τον Σταύρο Λυγερό, αντιπρόσωπο της Φυσικομαθηματικής στη Συντονιστική Επιτροπή, για τη σύσκεψη και τα σχέδια εκκένωσης, με αποτέλεσμα να μπει ανοιχτά στη Συνεδρίαση της Συντονιστικής Επιτροπής το ζήτημα, και να υποχωρήσουν τα μέλη της Αντι-ΕΦΕΕ. ΚΝΕ και οι λοιποί.

Αλλά ξέχωρα απ' αυτά υπάρχει και η έγγραφη ομολογία στην ΚΟΜΕΠ 11/76, όπου δημοσιεύεται η έκθεση της ΚΕ του ΚΚΕ για το Πολυτεχνείο.

Η επιμονή στην αποχώρηση είναι κάτι περισσότερο από εξοργιστική. Όσο για την προφύλαξη των στελεχών του ΚΚΕ, έτσι κι αλλιώς αυτή έγινε το βράδυ της Παρασκευής όπου αρκετοί την «κοπάνισαν» για να συνεχίσουν καλύτερα τον αγώνα από τις κρυψώνες.

Ξαναγυρίζουμε λοιπόν στους προβοκάτορες που είναι γνωστό ότι δεν μπορούν να φτιάξουν ιστορία και αγώνες. Απλώς προσπαθούν να υπονομεύσουν τον αγώνα. Αν τώρα υποθέσουμε ότι οι 350 ήταν προβοκάτορες τότε πραγματικά αφού όπως όλα τα κόμματα ομολόγησαν κατόπιν το Πολυτεχνείο ήταν η αρχή του τέλους της χούντας, τότε μπράβο σ' αυτούς τους προβοκάτορες που χτυπούν το σύστημα!! Μόνο που εμείς δεν ξέρουμε τέτοιους.

Αλλά μιας και οι προβοκάτορες ήταν τόσοι πολλοί γιατί δεν μπόρεσαν όλοι αυτοί οι υπεύθυνοι να συλλάβουν μερικούς απ' αυτούς και να μας τους δείξουν ή έστω να μας τους ονομάσουν; Τα πράματα όμως δεν είναι έτσι. Γιατί οι προβοκάτορες που μπήκαν αργότερα στο χτίριο ήταν πολύ λίγοι και το χειρότερο για τους υπεύθυνους, ομολόγησαν μόνοι τους μετά τη διχτατορία (Πίμπας) τον ρόλο τους.

Τι γίνεται όμως με τους προβοκάτορες και τους χαφιέδες που βρίσκονταν μέσα στις γραμμές των παρατάξεων αυτών; Μ' αποτέλεσμα να οδηγιούνται πολλοί αγωνιστές στις φυλακές της χούντας. Είναι πολύ εύκολη η λύση του προβοκάτορα και του ύποπτου στοιχείου που κατά κόρο χρησιμοποιεί η αντίδραση και οι αριστεροί. Μ' αυτό τον τρόπο προσπαθούν να εξουδετερώσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Γι' αυτούς λοιπόν προβοκάτορες και πράχτορες της ΣΙΑ ήταν αυτοί που αντίθετα με τη συνθηκολόγα θέση τους προχώρησαν τα πράματα μέχρι την κατάληψη. Προβοκάτορες και ύποπτα στοιχεία λοιπόν κι όσοι φώναζαν τα συνθήματα «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», και «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΫΛΑΝΔΗ» (έτσι μας λένε στην Πανσπουδαστική Νο 8 στην τελευταία σελίδα).

Όμως το παραμύθι των προβοκατόρων έχει και τη συνέχεια του. Αφού διάφορες παρατάξεις θέλησαν να αναλάβουν την ευθύνη του Πολυτεχνείου για τον εαυτό τους, που σημαίνει ότι το δημιούργησαν, όπως λεν αυτές, τότε πως έγινε το Πολυτεχνείο από 350 προβοκάτορες; Και τέλος ποιος από τους δύο το έκανε; Εφόσον το Πολυτεχνείο το δημιούργησαν προβοκάτορες τότε δεν έχουν παρά να το καταγγείλουν όπως έκαναν και τότε.

Οι γνωστές παρατάξεις Αντι-ΕΦΕΕ και Ρήγας Φεραίος αντιτάχθηκαν από την αρχή στην κατάληψη. Όμως δεν μπόρεσαν να εμποδίσουν την ορμή του κόσμου. Έτσι έγινε η κατάληψη.

Στη συνέχεια βέβαια η διαδικασία υπονόμευσης της κατάληψης δεν έπαψε. Προτάσεις στις συνελεύσεις για αποχώρηση και επίδοση ψηφισμάτων για συνεργασία με την «Επιτροπή για την αποκατάσταση της Δημοκρατικής Νομιμότητος», για κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, για περιορισμό σε καθαρά φοιτητικά αιτήματα. Κι ακόμα λογοκρισία και έλεγχος στα συνθήματα που δεν έκφραζαν τις παρατάξεις. Σβύσιμο των συνθημάτων που δεν ήταν σύμφωνα με τη γραμμή τους ερμηνεύοντας όπως τους άρεσε την απόφαση της συντονιστικής επιτροπής.

Εγκάθετοι των παρατάξεων που έρχονταν ακόμα και από την επαρχία πιάναν κατευθείαν θέση λογοκριτή των διαθέσεων του κόσμου. Στην ΚΟΜΕΠ που προαναφέραμε αναφέρεται ανοιχτά στη σελ. 100: «Τα πόστα της εκδήλωσης κρατούνται βασικά από μέλη της Αντι-ΕΦΕΕ. Περιορίζεται σημαντικά ο ρόλος των αριστεριστών».

Μιας και δεν μπορούσαν να ελέγξουν την κατάσταση όπως τους συνέφαιρε (δουλικά και συμβιβαστικά με τη χούντα) πλαστογραφούσαν υπογραφές της συντονιστικής επιτροπής για να πιάσουν θέσεις κλειδιά (Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο Δ. Καραγκουλές φοιτητής τότε της Φ/κής και μέλος τη ΚΝΕ που επιχείρησε με πλαστογραφημένη υπογραφή ενός μέλους της Σ.Ε να ελέγξει το Ραδιοσταθμό, αλλά εντοπίστηκε έγκαιρα και απομονώθηκε. Τώρα ο Καραγκουλές είναι μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ και στις φοιτητικές εκλογές του '79 στη Νομική κατέβηκε με τους τραμπούκους του και με εντολή της Κ.Ε. να «συντρίψουν τους αναρχικούς» δηλ. όσους ήταν αντίθετοι με την ΚΝΕ. (Ο παλιός ρόλος κι ο καινούργιος δεν έχουν διαφορά).

Αλλά ένα ακόμα παράδειγμα θα αναφέρουμε πάνω σ' αυτό το σημείο. Την Παρασκευή 16 Νοέμβρη όταν συνεδρίαζε η Συντονιστική επιτροπή για να αποφασίσει για την Ανακοίνωση που θα διαβαζόταν στους δημοσιογράφους απορρίφθηκε με παρέμβαση του αντιπροσώπου της Φυσικομαθηματικής, φράση που έλεγε «Καλούμε όλα τα αντιδικτατορικά κόμματα και οργανώσεις να συμφωνήσουν σ' ένα κοινό πρόγραμμα που θα αποκαθιστά τη λαϊκή κυριαρχία και την Εθνική Ανεξαρτησία».

Να τώρα τι γράφει η ΚΕ του ΚΚΕ στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση (ΚΟΜΕΠ) που προαναφέραμε:

«Στην πρώτη συνεδρίαση (της Εκλεγμένης Συντονιστικής Επιτροπής) το μεσημέρι της Παρασκευής, μετά από θυελλώδεις συζητήσεις και διαπληχτισμούς η Συντ. Επιτροπή καταλήγει στην πασίγνωστη πια ανακοίνωση που καθόρισε τον χαραχτήρα της εκδήλωσης σαν αντιφασιστικής - αντιϊμπεριαλιστικής εκδήλωσης. Υπήρξε ιδιαίτερα σοβαρή διάσταση για την τελευταία παράγραφο της, κυρίως από αντίθεση των αριστεριστών. Αντιπροσωπεία της Γραμματείας διάβασε το κείμενο της στους δημοσιογράφους, χωρίς την παράγραφο αυτή.

Να όμως τι έγινε στη συνέχεια με τα πόστα πούχαν πιάσει. «Τελικά στον πομπό ύστερα από συμφωνία των μελών της Αντι-ΕΦΕΕ και του Ρήγα, το κείμενο διαβάστηκε μαζί μ' αυτή την παράγραφο...». (ΚΟΜΕΠ 11 176). Θέλει μήπως κανείς μεγαλύτερη απόδειξη απ' αυτή την πλήρη ομολογία;

Πλάι σ' αυτά ο κόσμος προχωρούσε σε ριζικές προτάσεις. Το σύνθημα «ΛΑΕ 'Η ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ», έδειχνε την άμεση επέμβαση και διάθεση του κόσμου για την ανατροπή του καθεστώτος. Μετά την κατάληψη οι πρωτοβουλίες και η οργάνωση της κατάληψης προχωρούσαν με τέτοιο ρυθμό που απ' τη μια κάλυπταν τις ανάγκες κι απ. την άλλη κανένας δεν μπορούσε να ελέγξει και να καθοδηγήσει αυτές τις επιτροπές και τις πρωτοβουλίες.

Γιατί δημιουργούνται παντού και για κάθε ζήτημα επιτροπές. Η πρώτη μέρα της κατάληψης ήταν κύρια φοιτητική και σπουδαστική. Όμως τις επόμενες δύο μέρες το κατέβασμα πλήθους λαού στους δρόμους ξεπερνάει κάθε πρόβλεψη και φαντασία.

Μέσα στο Πολυτεχνείο συνεδριάζει η Εργατική Συνέλευση. Όμως ανάμεσα στους εργάτες και τη Συντονιστική Επιτροπή των φοιτητών δεν υπάρχει συμφωνία. Οι φοιτητές λογόκριναν τις προκηρύξεις της εργατικής συνέλευσης ή δεν τις τύπωναν καθόλου όπως έγινε με τις δύο πρώτες διακηρύξεις. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να οξύνεται η αντίθεση που πολλές φορές έφτασε σε σημεία πραγματικής ρήξης.

Κι αν αυτό τελικά δεν έγινε οφείλεται στη διαλαχτικότητα ορισμένων εργατών που έπεισαν τους υπόλοιπους ότι δεν θα ωφελούσε να προχωρήσουν την οξύτητα σε ρήξη. Κι αυτό για χάρη της ενότητας στον αγώνα. Μέσα στο Πολυτεχνείο, οι ανάγκες καλύπτονται από ένα ακούραστο κόσμο που τρέχει παντού, πλαισιώνει ή φτιάχνει επιτροπές, γράφει συνθήματα, συζητά όλη τη μέρα για διάφορα προβλήματα, κρίνει, κατακρίνει, αγωνίζεται. Τη νύχτα τρέχει στις συνελεύσεις και πρωί-πρωί πάλι στα κάγκελα ή στους δρόμους. Χαραχτηριστικό παράδειγμα της πρωτοβουλίας του κόσμου και πιο συγκεκριμένα των εργατών είναι το γεγονός ότι η τελευταία εργατική συνέλευση αποφασίστηκε για το ποια ώρα θα γίνει και ένα σημαντικό μέρος της συγκεντρώθηκε από μερικούς εργάτες που αντιμετώπισαν την ανάγκη και το διάδωσαν στόμα με στόμα. Το αποτέλεσμα ήταν στις 7 το βράδυ να γίνει η συνέλευση. Εκείνες τις μέρες ο φόβος είχε ξεχαστεί, από νεαρά παιδιά των 12 χρόνων μέχρι τους μεγάλους. Κανείς δεν υπολογίζει τις οργανωμένες δυνάμεις της κρατικής βίας. Σ' αυτό τον αγώνα δεν υπάρχουν κόμματα και παρατάξεις. Υπάρχει ένας λαός που αγωνίζεται παρόλες τις διαφορές που υπάρχουν στις απόψεις. Κανένα κόμμα δεν μπορεί να διεκδικήσει την καθοδήγηση αυτού του αγώνα γιατί ήταν ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ τόσο στα συνθήματα όσο και στις πράξεις (καταστροφές τραπεζών, επιθέσεις σε δημόσια χτίρια κλπ.).

Κοινή ομολογία όλων είναι το απαραταξιακό του αγώνα, κι όλοι προσπαθούν να τον εκμεταλλευτούν. Χαραχτηριστικό παράδειγμα το ΚΚΕ.



Ενώ στο φύλλο 8 της Πανσπουδαστικής αναγνωρίζεται ότι ο αγώνας του Πολυτεχνείου ήταν αυθόρμητος, στο Ριζοσπάστη της 24-11.74 στο άρθρο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ γράφει: «Η μαζική λαϊκή εξέγερση του περασμένου Νοέμβρη δεν ήταν ένα τυχαίο και συμπτωματικό γεγονός, ένα αυθόρμητο ξέσπασμα».

Και παρακάτω: «Το φοιτητικό κίνημα, που ξεκίνησε σαν διεκδίκηση καθαρά σπουδαστικών αιτημάτων, πήρε γρήγορα αντιδικτατορικό, αντιϊμπεριαλιστικό και κοινωνικό χαραχτήρα χάρη στη δραστήρια συμμετοχή της ΚΝΕ στις γραμμές του». Προφανώς εννοεί το σαμποτάρισμα σ' όλα τα μέτωπα, που έχουμε ήδη προαναφέρει. Γιατί κύρια σαν τέτοια μπορεί να χαραχτηριστεί η «δραστήρια συμμετοχή». Με αποκορύφωμα βέβαια την Πανσπουδαστική Νο 8 όπου η προβοκατορολογία και η συκοφαντία ξεπερνάει κάθε όριο. Συγκεκριμένα μάλιστα για την καταγγελία ενάντια στο συνδικαλιστή Διονύση Μαυρογένη, μετά από τη γενική κατακραυγή του φοιτητικού κόσμου και παρόλες τις αποκαλύψεις και τα συντριπτικά επιχειρήματα σε βάρος της, η ΚΝΕ προσπάθησε να θαφτεί το ζήτημα, χωρίς φυσικά ούτε να τολμήσει να δημοσιεύσει την ανοιχτή επιστολή του συνδικαλιστή, στον τύπο της. Στελέχη της ΚΝΕ μάλιστα δήλωσαν ότι επιμένουν στην καταγγελία τους και στο μέλλον θα μαζέψουν τα απαραίτητα αποδειχτικά στοιχεία!!

Βέβαια εδώ δεν μπορούμε να ρίξουμε τις ευθύνες σε άτομα μιας και η καταγγελία στο Μαυρογένη ανακοινώθηκε και από το Ραδιοσταθμό του ΚΚΕ "Φωνή της Αλήθειας" και μάλιστα 2 φορές.

Η μαζική συμμετοχή του κόσμου στις διαδηλώσεις της Παρασκευής και του Σάββατου, (300.000 περίπου), οι συγκρούσεις με την αστυνομία και τα τανκς είναι κάτι που δύσκολα συναντά κανείς στην Ελλάδα.

Από την Πέμπτη και μετά, τα γεγονότα δεν μπορούν να θεωρηθούν καν σαν φοιτητικά. Το κατέβασμα πλήθους κόσμου στους δρόμους, το κατέβασμα των εργατών και των οικοδόμων, τα μηνύματα συμπαράστασης από διάφορους χώρους, η πλατιά υποστήριξη του κόσμου στους αγωνιζόμενους, το ότι χτυπούσαν ασταμάτητα οι καμπάνες στις εκκλησίες των συνοικιών, ο ερχομός των αγροτών από τα Μέγαρα όπου γινόταν αγώνας ενάντια στις απαλλοτριώσεις της γης τους από τη χούντα, οι εργατικές συνελεύσεις, δείχνουν ότι η κινητοποίηση αγκάλιαζε όλο το λαό.

Ό,τι γινόταν, γινόταν με την ενεργητική συμμετοχή του λαού. Κι ακόμα τα πολλά συνθήματα με τις διάφορες αποχρώσεις από το «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ» μέχρι και τα συνθήματα «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΫΛΑΝΔΗ», «ΚΑΤΩ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ», «ΚΑΤΩ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ», «ΚΑΤΩ Η ΕΞΟΥΣΙΑ» δείχνουν ότι κανένας κομματικός ή πολιτικός παράγοντας και πολιτικάντης δεν έχει δικαίωμα να καρπωθεί αυτό που ανήκει στο λαό.

Δεν έχει κανείς το δικαίωμα να χαραχτηρίζει σαν προβοκατόρικα και ύποπτα τα συνθήματα «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ» και «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΫΛΑΝΑΗ» και τα παρόμοια. Γιατί μ' αυτά τα συνθήματα το απόγευμα της Τετάρτης 14 Νοέμβρη ο κόσμος πήρε θάρρος, μαζεύτηκε σαν μια συμπαγής μάζα έπαψε να κυριαρχείται από το φόβο που προσπαθούσαν να του επιβάλουν οι ισχυροί.

Μ' αυτά τα συνθήματα φτάσαμε στη μεγαλειώδικη εξέγερση. Σ' αυτό το αυθόρμητο ξέσπασμα που κατατρόμαξε την άρχουσα τάξη. Σ' αυτόν τον αγώνα που δεν αναγνώριζε καμιά γραμμή καθοδήγησης, που ήταν αυθόρμητος κι ανοργάνωτος κι όμως οργανωνόταν επί τόπου για να καλύψει τις ανάγκες του.

Όσο κι αν προσπαθήθηκε να παρουσιαστεί σαν έργο ορισμένων φοιτητικών παρατάξεων ή κομμάτων, ή σκέτα των φοιτητών, των «παιδιών», όσο κι αν προσπάθησαν να σβήσουν από τους τοίχους τα συνθήματα που δεν συμφωνούσαν με τις παρατάξεις τους, η αλήθεια ξεπηδάει από τη συνέντευξη των φοιτητών στον ανταποκριτή του σταθμού της Κολωνίας όπου δηλώνουν ότι υπάρχουν όλες οι ιδεολογικές απόψεις από συντηρητικούς μέχρι και αναρχικούς. Είναι ένα ακόμα αποκαλυπτικό στοιχείο για το ακομματικό-πολιτικό και αυθόρμητο χαραχτήρα μέσα στο χτίριο. Φυσικά δεν χωράει καν συζήτηση για τον έξω από το Πολυτεχνείο χώρο που έπαιξε ιδιαίτερα την Παρασκευή και το Σάββατο τον κυρίαρχο ρόλο όχι μόνο στις συγκρούσεις αλλά και στο αυθόρμητο προχώρημα σε επαναστατική πράξη των μέχρι τότε συμβιβασμένων συνθημάτων των καθοδηγημένων προηγούμενα εκδηλώσεων από τις φοιτητικές παρατάξεις. Το ότι όμως δεν ελεγχόταν από τις παρατάξεις από τα συνθήματα μέχρι και τις συγκρούσεις ήταν κάτι που δεν το ανέχτηκαν. Γι' αυτό και έριξαν τόση λάσπη που μ' αυτή θα μπορούσες να ξαναχτίσεις την Ελλάδα από την αρχή. Οι συγκρούσεις με την αστυνομία το βράδυ της Παρασκευής 16 Νοέμβρη και το Σάββατο, δείχνουν τον ανατρεπτικό χαραχτήρα της εξέγερσης. Οι καταλήψεις των δημόσιων χτιρίων, οι επιθέσεις σε Τράπεζες και στην αστυνομία πόλεων δεν ήταν έργα προβοκατόρων. Ήταν ο αγώνας ενός λαού που αψηφά την τυραννία και ζητά τη κοινωνική του απελευθέρωση. Τα οδοφράγματα που στην αρχή τα χαραχτήρισαν σαν έργο προβοκατόρων στη συνέχεια τα δέχτηκαν γιατί δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς. Όταν όμως στα μεταπολιτευτικά χρόνια ο λαός στήνει οδοφράγματα και ανάβει φωτιές, τότε γίνεται προβοκάτορας και «ύποπτο» στοιχείο, γίνεται εχθρός τους γιατί πολεμάει το σύστημα τους, το σύστημα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης. Γιατί πολεμάει τη βία των αφεντικών και του κράτους.

Η ορμή του κόσμου και η αντιμετώπιση της βία των δυνάμεων καταστολής, ήταν κάτι το ασύγκριτο. Έφτανε να υπερφαλαγγίζει τις σιδερόφραχτες φάλαγγες των αστυνομικών. Έφτανε να αψηφά τον θάνατο ξεπερνούσε; κάθε συμβιβασμό και έβαζε τους στόχους του ανυποχώρητου λαϊκού αγώνα μέχρι την τελική νίκη. Δεν είναι λοιπόν ανεξήγητο το γεγονός, γιατί κατάληξε στις μέρες μας το Πολυτεχνείο να γιορτάζεται σαν Εθνική Εορτή με όλες τις διαστρεβλώσεις που το πραγματοποίησαν; «Χέρι που δεν μπορείς να το δαγκώσεις, καλύτερα να το φιλήσεις», λέει μια παροιμία. Κι αυτό κάνουν. Προσπαθούν φιλώντας το χέρι να του αλλάξουν το χρώμα. Και μέχρι ένα σημαντικό βαθμό το πέτυχαν. Και φτάνεις στις μέρες μας να βλέπεις θρήνους και μοιρολόγια για ανθρώπους που διάλεξαν έναν αγώνα όπου το κλάμα μπορεί να προέρχεται μόνο από τα δακρυγόνα. Κι έδωσαν ό,τι πιο πολύτιμο είχαν σ' αυτό τον αγώνα, τη ζωή τους.

Λουλούδια και πανηγύρια, σουβλάκια και τυρόπιτες, φανταχτερά λόγια και υποχωρήσεις. Αυτά είναι που προσπαθούν να παρουσιάσουν σαν κληρονομιά του Πολυτεχνείου οι συμβιβασμένοι, οι υποτελείς στο σύστημα: οι συκοφάντες. Όλοι όσοι μ' ένα όνομα λέγονται υποστηριχτές του συστήματος.

Εκεί που οι εξεγερμένοι στο Πολυτεχνείο έδειξαν ανυποχώρητοι, αυτοί υποχωρούν στην πρώτη απειλή της αστυνομίας. Χρησιμοποιούν τον αγώνα για διαπραγματεύσεις και εκλογικά κέρδη. Και κατάντησαν την επέτειο τέτοια που να ντρέπεσαι να πλησιάσεις. Όσο για το ότι αναφερθήκαμε ονομαστικά σε ορισμένες παρατάξεις είναι γιατί αυτές έκαναν το παν για να αλλάξουν την πραγματικότητα. Τα στοιχεία μιλούν μόνα τους. Δεν αναφερόμαστε βέβαια στα μέλη και τους οπαδούς τους που έδρασαν έξω από κάθε «γραμμή». Γιατί οι καταστάσεις επέβαλλαν μια τέτοια θετική στάση απ' αυτούς. Δεν μιλάμε γι αυτούς που ενώ έγραφαν στους εξωτερικούς τοίχους του Πολυτεχνείου «ΖΗΤΩ ΤΟ ΚΚΕ» και «ΖΗΤΩ Η ΕΡΓΑΤΙΑ» πάλευαν και πέθαιναν κόντρα στη θέληση αυτού του κόμματος. Και γι αυτό σαν αμοιβή τους το κόμμα τους ονόμασε προβοκάτορες. Τα γεγονότα είναι μάρτυρες που δεν λένε ψέματα.

Όλη τη μέρα γίνεται έλεγχος στις ταυτότητες αυτών που μπαίνουν μέχρι το απόγευμα όπου η μαζική είσοδος κόσμου στο χτίριο κάνει αδύνατο ένα τέτοιο έλεγχο. Γίνεται προσπάθεια ελέγχου των συνθημάτων χωρίς επιτυχία. Μέσα στο Πολυτεχνείο λειτουργεί η υπηρεσία τύπου και ραδιοφώνου που συντάσσει και μεταδίδει τα δελτία των ανακοινώσεων. Η υπηρεσία συσιτίου, που φροντίζει για την καθημερινή παρασκευή φαγητού, το σερβίρισμα και την προμήθεια των απαραίτητων τροφίμων. Η υπηρεσία Νοσοκομείου που παρέχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Η υπηρεσία του υπνωτηρίου που φροντίζει για την ανάπαυση των κλεισμένων στο χτίριο. Η υπηρεσία καθαριότητος που φροντίζει για την καθαριότητα σ' όλο το χτίριο. Η υπηρεσία Τάξεως που έχει την ευθύνη για τον έλεγχο της καταστάσεως εντός του Πολυτεχνείου, για την αλλαγή φρουρών στις πύλες και τα επίκαιρα σημεία των κτιρίων. Όλες οι υπηρεσίες υπάγονται σε μια Γραμματεία που ασχολείται με τρέχοντα θέματα. Κανένας δεν πληρώνει για ό,τι καταναλώνει στο εστιατόριο ή στις καντίνες. Γύρω στα μεσάνυχτα παραμένουν μέσα στο χτίριο γύρω στις 4-000 κόσμου και απ' έξω διάφορες ομάδες που διαδηλώνουν.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΝΟΕΜΒΡΗ

Στις 1 κλείνει το εστιατόριο. Στις 2 κλείνουν οι πόρτες του Πολυτεχνείου ενώ εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα λίγος κόσμος απέξω. Γίνονται προμήθειες σε τρόφιμα και άλλα είδη. Στις 3 αρχίζουν οι συνελεύσεις κατά σχολές.

Στη Συνέλευση της Νομικής γίνεται πρόταση για επαφές με την «Επιτροπή για την αποκατάσταση της Δημοκρατικής Νομιμότητας». Η πρόταση απορρίπτεται. Από το πρωί χιλιάδες λαού έχουν συγκεντρωθεί γύρω από το Πολυτεχνείο. Μέσα στο χτίριο γίνεται γενική καθαριότητα.

Στα κάγκελα φωνάζονται συνέχεια τα συνθήματα.

Η επιτροπή Τάξης αναλαμβάνει να καθαρίσει το χτίριο από χαφιέδες που έχουν μπει μέσα. Ομάδες εργατών αναλαβαίνουν κύρια αυτό το καθήκον.

Δίπλα στο Ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου λειτουργούν και 4 ερασιτεχνικοί σταθμοί, ο ΡΣΟ, ο ΡΣ Κολλιότσου, ο ΡΣ Φυχικού και ο Πρώτος Βοηθητικός.

Πολλά Γυμνάσια μένουν άδεια ενώ οι μαθητές κατεβαίνουν στον χώρο του Πολυτεχνείου. Ο κόσμος ολοένα πληθαίνει. Στις 10 το πρωί γίνεται η οργανωμένη και με πανώ είσοδος 500 οικοδόμων στο χτίριο. Φωνάζεται με ενθουσιασμό το σύνθημα «ΟΙΚΟΔΟΜΟΙ - ΦΟΙΤΗΤΕΣ». Οι οικοδόμοι κατευθύνονται στην αίθουσα Γκίνη όπου συγκαλείται καινούργια συνέλευση. Μαζί με τους οικοδόμους μπαίνουν και πολλοί μαθητές.

Από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό του Πολυτεχνείου καλείται και πάλι ο λαός σε ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ενώ για τις 3:30 καλούνται οι δημοσιογράφοι για πρες-κόνφερανς από τη Συντονιστική Επιτροπή. Στο μεταξύ καταφθάνουν αγρότες από τα Μέγαρα και κρεμούν στα κάγκελα πανώ με το σύνθημα «ΑΥΤΗ Η ΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΗ ΜΑΣ».

Στις 3:30 έρχονται 25 δημοσιογράφοι ελληνικών εφημερίδων και ανταποκριτές ξένων πραχτορείων και εντύπων στην αίθουσα του χτιρίου της Σχολής Αρχιτεκτόνων. Στους φωτορεπόρτερς δεν επιτρέπεται να πάρουν φωτογραφίες στη διάρκεια της συνέντευξης αλλά και μετά το τέλος της για να μην πληροφορηθούν οι αρχές τα πρόσωπα που συντονίζουν τον αγώνα. Στη συνέντευξη δεν δόθηκαν απαντήσεις σε ερωτήσετς, αλλά διαβάστηκε μια ανακοίνωση. Μετά οι δημοσιογράφοι οδηγήθηκαν σε διάφορους χώρους. Προηγούμενα στη συνεδρίαση της εκλεγμένης Συντονιστικής Επιτροπής έχει μπει το θέμα για αποχώρηση από το Πολυτεχνείο και έχει απορριφθεί. Έχει απορριφθεί ακόμα και πρόταση στη διακήρυξη που πρότεινε τη συγκρότηση κυβέρνησης Εθνικής ενότητας απ' όλα τα κόμματα, με ψήφους 7 κατά, 4 υπέρ. Την πρόταση είχαν κάνει μέλη του ΚΚΕ και ΚΚΕεσ.

Μέσα στο Πολυτεχνείο έχουν τοποθετηθεί άτομα με καθρέφτες για να εμποδίσουν το πάρσιμο φωτογραφιών από συνεργεία της ασφάλετας που έχουν εγκατασταθεί στα γύρω χτίρια και στο απέναντι Ξενοδοχείο. Το Δ.Σ. του Συλλόγου αρχιτεκτόνων στέλνει ψήφισμα συμπαράστασης. Μηνύματα συμπαράστασης στέλνουν οι διπλωματούχοι μηχανικοί, οι δικηγόροι της Θήβας, οι έλληνες του εξωτερικού, οι κάτοικοι του Σκαραμαγκά. Ψήφισμα βγάζουν και οι κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο, οι κινηματογραφιστές, ηθοποιοί, και οι τεχνικοί της τηλεόρασης.

Το πλήθος έξω από το Πολυτεχνείο πυκνώνει συνέχεια. Το μεσημέρι όλοι οι δρόμοι γύρω από το Πολυτεχνείο, από τη Χαλκοκονδύλη ως τη Μάρνη σε ακτίνα 500 και πλέον μέτρων από το Μετσόβιο, έχουν καταληφθεί από πλήθη κόσμου. Σ' αυτούς τους χώρους μοιράζονται χιλιάδες προκηρύξεις και τρυκ με αντικαθεστωτικά συνθήματα. Ο λαός προσφέρει τσιγάρα, χρήματα, τρόφιμα και λουλούδια.

Ο μεγάλος αριθμός των συγκεντρωμένων αναγκάζει από το πρωί τη διακοπή της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Από το πρωί συγκροτούνται διαδηλώσεις. Οι πρώτες απ' αυτές έρχονται αντιμέτωπες με φράγμα αστυνομικών αλλά δεν γίνονται συγκρούσεις. Μέχρι τις 8 το βράδυ ο κόσμος γύρω από το Πολυτεχνείο ξεπερνάει τις 50.000.

Σττς 4:30 το απόγευμα γίνεται στην αίθουσα που συνεδριάζουν οι εργάτες, η πρώτη μαθητική συνέλευση. Αποφασίζεται το κατέβασμα όλων των Γυμνασίων σε γενική απεργία για την επόμενη μέρα. Πρόταση που γίνεται για να παραμείνει ο αγώνας των μαθητών σε μαθητικά πλαίσια απορρίπτεται. Στις 7 συνεδριάζει η εργατική συνέλευση με πάνω από 600 άτομα. Δημιουργείται προστριβή μεταξύ της επιτροπής των εργατών και της Συντονιστικής επιτροπής των φοιτητών από αιτία τη λογοκρισία που έγινε στη δεύτερη διακήρυξη της εργατικής συνέλευσης από τη συντονιστική επιτροπή των φοιτητών.

Από νωρίς το απόγευμα η κυκλοφορία από τα βόρεια προάστια προς το κέντρο γίνεται με δυσκολία. Από το ύψος των Αμπελοκήπων ήταν σχεδόν αδύνατη.

Λεωφορεία, τρόλεϋ, Ι.Χ., είχαν ακινητοποιηθεί από το ΧΙΛΤΟΝ και οι περισσότεροι επιβάτες κατέβαιναν και συνέχιζαν με τα πόδια προς το Σύνταγμα και άλλες κεντρικές περιοχές.

Στις 4:30 το απόγευμα έχουν αρχίσει οι συγκρούσεις. Σπουδαστές της Παντείου συμπλέκονται με την αστυνομία στου Μακρυγιάννη.

Στις 5, διαδηλωτές ξεκινούν από το Πολυτεχνείο, φτάνουν στην Κάνιγγος αλλά επιστρέφουν χωρίς επεισόδια.

Από τις 6, διαδηλωτές έχουν επιχειρήσει πολλές φορές να κάνουν πορεία προς το Σύνταγμα.

Στις 6:30 οι διαδηλωτές ανεβαίνοντας τη Σταδίου φτάνουν στην πλατεία Κλαυθμώνος όπου συγκρούονται με αστυνομικούς που βρίσκονται εκεί. Οι συμπλοκές είναι βίαιες. Τραυματίζονται πολλά άτομα και μαθαίνεται ότι τραυματίστηκαν 14 αστυνομικοί και 9 διαδηλωτές.

Οι συγκρούσεις γενικεύονται στα Χαυτεία, στην Πλατεία Ταχυδρομείου, στις παρόδους της Πανεπιστημίου, παντού. 300.000 κόσμου μάχονται σ' όλη την έκταση της Αθήνας. Στις 7, άφθονα δακρυγόνα και καπνογόνα πέφτουν στο κέντρο της Αθήνας. Πολλά άτομα τραυματίζονται. Οι διαδηλωτές μεταφέρουν τους τραυματίες στο Πολυτεχνείο. Ο Ραδιοσταθμός ζητά φάρμακα, ιατρικά εργαλεία, γιατρούς και ασθενοφόρα.

Στις 8, αρχίζει η χρήση των δακρυγόνων μαζικά και αδιάκριτα, με εντολή του διευθυντή της αστυνομίας Αθηνών, Χριστολουκά, που ήταν επικεφαλής των αστυνομικών δυνάμεων. Οι διαδηλωτές που βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή στα Χαυτεία, διαλύθηκαν. Ξαναγυρίζουν στην Πατησίων έξω από το Πολυτεχνείο, ενώ πολλοί σκορπίζουν στις παρόδους της Σταδίου και της Πανεπιστημίου, όπου η κυκλοφορία των αυτοκινήτων είχε διακοπεί νωρίτερα.

Αυτοκίνητα με αστυνομικούς ρίχνουν δακρυγόνα και πυροβολισμούς, καταδιώκοντας τους διαδηλωτές μέχρι τον Αγιο Παντελεήμονα Αχαρνών. Οι διαδηλωτές συγκεντρώνονται πάλι στην πλατεία Βάθης και στην πλατεία Εξαρχείων απ' όπου όμως αναγκάζονται να φύγουν γιατί η αστυνομία συνέχιζε να ρίχνει δακρυγόνα.

Ο σταθμός Α' Βοηθειών είναι γεμάτος από τραυματίες. Οι διαδηλωτές, που ανάμεσα τους είναι πολλοί μικροί μαθητές, εργάτες και οικοδόμοι ανάβουν φωτιές σε πολλούς δρόμους. Στις 8:30 μπαίνει στη συνέλευση των εργατών ένας οικοδόμος τραυματισμένος και ανακοινώνει ότι άρχισαν οι συγκρούσεις με τη φράση: «Έξω σκοτώνουν τ' αδέλφια μας». Υπάρχουν ήδη 2 νεκροί. Ψηφίζεται η τρίτη διακήρυξη της συνέλευσης των εργατών του Πολυτεχνείου.

Φτιάχνονται ομάδες που στέλνονται στα σημεία των συγκρούσεων. Αλλες ομάδες θα έχουν σαν καθήκον να προπαγανδίσουν την Γενική Απεργία στους χώρους δουλειάς την επομένη.

Στις 9, οι διαδηλωτές στήνουν οδοφράγματα σε διάφορα σημεία κοντά στο Πολυτεχνείο. χρησιμοποιούν αυτοκίνητα, τρόλλεϋ, λεωφορεία, διάφορα αντικείμενα. Διαδηλωτές επιτίθενται στη Νομαρχία Αττικής στην Αιόλου 10 και την καταλαμβάνουν. Αλλοι διαδηλωτές πολιορκούν τα υπουργεία Παιδείας, Γεωργίας, Δικαιοσύνης, Κοινωνικών Υπηρεσιών και Δημοσίων Έργων.

Τα θέατρα και οι περισσότεροι κινηματογράφοι κάνουν από τα πράματα απεργία.

Στις 9:05, από τη γωνία Πατησίων και Πανεπιστημίου μπροστά από το κατάστημα Μαρινόπουλου, θωρακισμένο όχημα της αστυνομίας ρίχνει δακρυγόνα και κατευθύνεται αργά προς το Πολυτεχνείο.

Στις 9:10, πάνω από 1.500 διαδηλωτές εργάτες προχωρούν στην Πειραιώς με τα συνθήματα: «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΚΑΤΩ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ», «ΛΑΕ, ΛΑΕ Ή ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ». Επιτίθενται στο υποκατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας στη διασταύρωση Πειραιώς και Θερμοπυλών σπάζοντας τα τζάμια και συγκρούονται με την αστυνομία.

Στις 9:15, 2.000 διαδηλωτές φωνάζοντας τα συνθήματα «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΚΑΤΩ ΟΙ ΦΑΣΙΣΤΕΣ», «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», φτιάχνουν οδοφράγματα σ' όλο το μήκος της Πατησίων στο ύψος της πλατείας Αμερικής. Κόβεται η κυκλοφορία.

Επεισόδια γίνονται και στην πλατεία Λαυρίου όταν αστυνομικοί επιτίθενται για να διαλύσουν πλήθος διαδηλωτών. Οι διαδηλωτές είχαν στήσει προηγούμενα άλλα οδοφράγματα από διαφημιστικά πλαίσια και οικοδομικά υλικά στη διασταύρωση Πατησίων και Καποδιστρίου.

Τελικά μετά από επιθέσεις των αστυνομικών εγκαταλείπουν το οδόφραγμα αφού προηγούμενα του βάζουν φωτιά και υποχωρούν στο οδόφραγμα της οδού Σολωμού.

Στις 9:30, η Σταδίου και η Πανεπιστημίου αδειάζουν αφού προηγούμενα έχουν γίνει έντονες συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομικούς και διαδηλωτές. Οι αστυνομικοί είχαν απωθηθεί στο ύψος της οδού Αμερικής αλλά με τη χρήση δακρυγόνων και πυροβόλων όπλων ανάγκασαν τους διαδηλωτές σε υποχώρηση. Στο κατάστρωμα του δρόμου αφήνονται τραυματισμένοι και νεκροί διαδηλωτές και στα πεζοδρόμια παπούτσια και πανωφόρια.

Την ίδια ώρα περίπου στα Χαυτεία επιτίθεται ισχυρή αστυνομική δύναμη για να διαλύσει διαδηλωτές. Ρίχνονται πυροβολισμοί από τους αστυνομικούς. Οι διαδηλωτές υποχωρούν και πέφτουν στις βιτρίνες του ζαχαροπλαστείου «Μανχάταν» και του καταστήματος νεωτερισμών «Μιράζ». Ύστερα από λίγο στο χώρο της επίθεσης των αστυνομικών υπάρχουν αίματα.

Στο μεταξύ ανάβονται φωτιές στη Πατησίων, έξω από το ΜΙΝΙΟΝ. Οι αστυνομικοί επιτίθενται και εκεί ρίχνοντας παράλληλα δακρυγόνα. Από το ύψος της οδού Πεσματζόγλου μέχρι την Ομόνοια η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη αέρια από τις δακρυγόνες βόμβες.

Με απόφαση της αστυνομίας απαγορεύεται η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης μέχρι νεωτέρας διαταγής. Το τεράστιο οδόφραγμα που έχει στηθεί στη Σολωμού και Πατησίων δυσκολεύει την προέλαση των αστυνομικών. Οι διαδηλωτές αντιμετωπίζουν τους αστυνομικούς με πέτρες και τούβλα. Οδοφράγματα στήνονται και μέσα στη Σολωμού.

Οι διαδηλωτές μέσα σε βροχή από δακρυγόνα τραγουδούν το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» και φωνάζουν το σύνθημα «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ».

Εξάλλου στη γωνία Γ' Σεπτεμβρίου και Στουρνάρα ακινητοποιούνται δύο λεωφορεία και χρησιμοποιούνται σαν οδοφράγματα. Το πλήθος φωνάζει συνέχεια το σύνθημα «ΛΑΕ ΛΑΕ Ή ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ» και «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΞΑΣΤΕΡΙΑ». Στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας από τις 9.30 μέχρι τις 10 υπάρχει μεγάλο πλήθος διαδηλωτών κυρίως προς το πεδίο του Αρεως.

Η αστυνομία χρησιμοποιεί δακρυγόνα. Το πλήθος υποχωρεί, αλλά μετά ξεκολώντας τα στέγαστρα από τις στάσεις των λεωφορείων στήνει οδοφράγματα. Ακόμα χρησιμοποιούνται λεωφορεία και τρόλλεϋ που τοποθετούνται κάθετα στο δρόμο.

Στο ύψος της οδού Χέϋδεν ανάβουν δύο μεγάλες φωτιές. Σ' ολόκληρη τη πλατεία, στην αρχή της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και Μαυροματαίων οι διαδηλωτές ακινητοποίησαν και τοποθέτησαν κάθετα λεωφορεία της γραμμής Σουνίου.

Στη συμβολή Αλεξάνδρας και Σπύρου Τρικούπη οι διαδηλωτές στήνουν οδοφράγματα επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, με ξύλα, σύρματα, σίδερα και άλλα υλικό που παίρνουν από κοντινή οικοδομή.



Έξω από την Αυστριακή πρεσβεία οι διαδηλωτές κατέλαβαν και ακινητοποίησαν και στη συνέχεια έβαλαν κάθετα στα δύο ρεύματα της Λεωφόρου τα υπ. αριθμόν 104753 και 209825 λεωφορεία.

Επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας από τη Σπύρου Τρικούπη μέχρι την Αυτοκρατόρων Αγγέλων οι διαδηλωτές φτιάχνουν οδοφράγματα με τέσσερα λεωφορεία που 'χουν τους αριθμούς 119826, 98360, 184767 και 25727.

Ακόμα μετατρέπουν σε οδοφράγματα 30 συνολικά λεωφορεία και τρόλλεϋ αφού προηγούμενα τους ξεφουσκώνουν τα λάστιχα.

Στις 10 πέφτουν πυροβολισμοί στην περιοχή του Πολυτεχνείου, τα δακρυγόνα και τα καπνογόνα πέφτουν ασταμάτητα. Οι νεκροί και οι τραυματίες πληθαίνουν. Όσοι μεταφέρονται στα νοσοκομεία κι στο Α' Βοηθειών βασανίζονται και δολοφονούνται από αστυνομικούς που βρίσκονται εκεί. Μεγάλος όγκος διαδηλωτών περιβάλλει το Πολυτεχνείο. Οι διαδηλωτές εξακολουθούν να φωνάζουν τα συνθήματα: «ΛΑΕ ΤΩΡΑ ΜΠΟΡΕΙΣ». «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ».

Γιατί δημιουργούνται παντού και για κάθε ζήτημα επιτροπές. Η πρώτη μέρα της κατάληψης ήταν κύρια φοιτητική και σπουδαστική. Όμως τις επόμενες δύο μέρες το κατέβασμα πλήθους λαού στους δρόμους ξεπερνάει κάθε πρόβλεψη και φαντασία.

Μέσα στο Πολυτεχνείο συνεδριάζει η Εργατική Συνέλευση. Όμως ανάμεσα στους εργάτες και τη Συντονιστική Επιτροπή των φοιτητών δεν υπάρχει συμφωνία. Οι φοιτητές λογόκριναν τις προκηρύξεις της εργατικής συνέλευσης ή δεν τις τύπωναν καθόλου όπως έγινε με τις δύο πρώτες διακηρύξεις. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να οξύνεται η αντίθεση που πολλές φορές έφτασε σε σημεία πραγματικής ρήξης.

Κι αν αυτό τελικά δεν έγινε οφείλεται στη διαλαχτικότητα ορισμένων εργατών που έπεισαν τους υπόλοιπους ότι δεν θα ωφελούσε να προχωρήσουν την οξύτητα σε ρήξη. Κι αυτό για χάρη της ενότητας στον αγώνα. Μέσα στο Πολυτεχνείο, οι ανάγκες καλύπτονται από ένα ακούραστο κόσμο που τρέχει παντού, πλαισιώνει ή φτιάχνει επιτροπές, γράφει συνθήματα, συζητά όλη τη μέρα για διάφορα προβλήματα, κρίνει, κατακρίνει, αγωνίζεται. Τη νύχτα τρέχει στις συνελεύσεις και πρωί-πρωί πάλι στα κάγκελα ή στους δρόμους. Χαραχτηριστικό παράδειγμα της πρωτοβουλίας του κόσμου και πιο συγκεκριμένα των εργατών είναι το γεγονός ότι η τελευταία εργατική συνέλευση αποφασίστηκε για το ποια ώρα θα γίνει και ένα σημαντικό μέρος της συγκεντρώθηκε από μερικούς εργάτες που αντιμετώπισαν την ανάγκη και το διάδωσαν στόμα με στόμα. Το αποτέλεσμα ήταν στις 7 το βράδυ να γίνει η συνέλευση. Εκείνες τις μέρες ο φόβος είχε ξεχαστεί, από νεαρά παιδιά των 12 χρόνων μέχρι τους μεγάλους. Κανείς δεν υπολογίζει τις οργανωμένες δυνάμεις της κρατικής βίας. Σ' αυτό τον αγώνα δεν υπάρχουν κόμματα και παρατάξεις. Υπάρχει ένας λαός που αγωνίζεται παρόλες τις διαφορές που υπάρχουν στις απόψεις. Κανένα κόμμα δεν μπορεί να διεκδικήσει την καθοδήγηση αυτού του αγώνα γιατί ήταν ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ τόσο στα συνθήματα όσο και στις πράξεις (καταστροφές τραπεζών, επιθέσεις σε δημόσια χτίρια κλπ.).

Κοινή ομολογία όλων είναι το απαραταξιακό του αγώνα, κι όλοι προσπαθούν να τον εκμεταλλευτούν. Χαραχτηριστικό παράδειγμα το ΚΚΕ.



Ενώ στο φύλλο 8 της Πανσπουδαστικής αναγνωρίζεται ότι ο αγώνας του Πολυτεχνείου ήταν αυθόρμητος, στο Ριζοσπάστη της 24-11.74 στο άρθρο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ γράφει: «Η μαζική λαϊκή εξέγερση του περασμένου Νοέμβρη δεν ήταν ένα τυχαίο και συμπτωματικό γεγονός, ένα αυθόρμητο ξέσπασμα».

Και παρακάτω: «Το φοιτητικό κίνημα, που ξεκίνησε σαν διεκδίκηση καθαρά σπουδαστικών αιτημάτων, πήρε γρήγορα αντιδικτατορικό, αντιϊμπεριαλιστικό και κοινωνικό χαραχτήρα χάρη στη δραστήρια συμμετοχή της ΚΝΕ στις γραμμές του». Προφανώς εννοεί το σαμποτάρισμα σ' όλα τα μέτωπα, που έχουμε ήδη προαναφέρει. Γιατί κύρια σαν τέτοια μπορεί να χαραχτηριστεί η «δραστήρια συμμετοχή». Με αποκορύφωμα βέβαια την Πανσπουδαστική Νο 8 όπου η προβοκατορολογία και η συκοφαντία ξεπερνάει κάθε όριο. Συγκεκριμένα μάλιστα για την καταγγελία ενάντια στο συνδικαλιστή Διονύση Μαυρογένη, μετά από τη γενική κατακραυγή του φοιτητικού κόσμου και παρόλες τις αποκαλύψεις και τα συντριπτικά επιχειρήματα σε βάρος της, η ΚΝΕ προσπάθησε να θαφτεί το ζήτημα, χωρίς φυσικά ούτε να τολμήσει να δημοσιεύσει την ανοιχτή επιστολή του συνδικαλιστή, στον τύπο της. Στελέχη της ΚΝΕ μάλιστα δήλωσαν ότι επιμένουν στην καταγγελία τους και στο μέλλον θα μαζέψουν τα απαραίτητα αποδειχτικά στοιχεία!!

Βέβαια εδώ δεν μπορούμε να ρίξουμε τις ευθύνες σε άτομα μιας και η καταγγελία στο Μαυρογένη ανακοινώθηκε και από το Ραδιοσταθμό του ΚΚΕ "Φωνή της Αλήθειας" και μάλιστα 2 φορές.

Η μαζική συμμετοχή του κόσμου στις διαδηλώσεις της Παρασκευής και του Σάββατου, (300.000 περίπου), οι συγκρούσεις με την αστυνομία και τα τανκς είναι κάτι που δύσκολα συναντά κανείς στην Ελλάδα.

Από την Πέμπτη και μετά, τα γεγονότα δεν μπορούν να θεωρηθούν καν σαν φοιτητικά. Το κατέβασμα πλήθους κόσμου στους δρόμους, το κατέβασμα των εργατών και των οικοδόμων, τα μηνύματα συμπαράστασης από διάφορους χώρους, η πλατιά υποστήριξη του κόσμου στους αγωνιζόμενους, το ότι χτυπούσαν ασταμάτητα οι καμπάνες στις εκκλησίες των συνοικιών, ο ερχομός των αγροτών από τα Μέγαρα όπου γινόταν αγώνας ενάντια στις απαλλοτριώσεις της γης τους από τη χούντα, οι εργατικές συνελεύσεις, δείχνουν ότι η κινητοποίηση αγκάλιαζε όλο το λαό.

Ό,τι γινόταν, γινόταν με την ενεργητική συμμετοχή του λαού. Κι ακόμα τα πολλά συνθήματα με τις διάφορες αποχρώσεις από το «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ» μέχρι και τα συνθήματα «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΫΛΑΝΔΗ», «ΚΑΤΩ ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ», «ΚΑΤΩ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ», «ΚΑΤΩ Η ΕΞΟΥΣΙΑ» δείχνουν ότι κανένας κομματικός ή πολιτικός παράγοντας και πολιτικάντης δεν έχει δικαίωμα να καρπωθεί αυτό που ανήκει στο λαό.

Δεν έχει κανείς το δικαίωμα να χαραχτηρίζει σαν προβοκατόρικα και ύποπτα τα συνθήματα «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ» και «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑΫΛΑΝΑΗ» και τα παρόμοια. Γιατί μ' αυτά τα συνθήματα το απόγευμα της Τετάρτης 14 Νοέμβρη ο κόσμος πήρε θάρρος, μαζεύτηκε σαν μια συμπαγής μάζα έπαψε να κυριαρχείται από το φόβο που προσπαθούσαν να του επιβάλουν οι ισχυροί.

Μ' αυτά τα συνθήματα φτάσαμε στη μεγαλειώδικη εξέγερση. Σ' αυτό το αυθόρμητο ξέσπασμα που κατατρόμαξε την άρχουσα τάξη. Σ' αυτόν τον αγώνα που δεν αναγνώριζε καμιά γραμμή καθοδήγησης, που ήταν αυθόρμητος κι ανοργάνωτος κι όμως οργανωνόταν επί τόπου για να καλύψει τις ανάγκες του.

Όσο κι αν προσπαθήθηκε να παρουσιαστεί σαν έργο ορισμένων φοιτητικών παρατάξεων ή κομμάτων, ή σκέτα των φοιτητών, των «παιδιών», όσο κι αν προσπάθησαν να σβήσουν από τους τοίχους τα συνθήματα που δεν συμφωνούσαν με τις παρατάξεις τους, η αλήθεια ξεπηδάει από τη συνέντευξη των φοιτητών στον ανταποκριτή του σταθμού της Κολωνίας όπου δηλώνουν ότι υπάρχουν όλες οι ιδεολογικές απόψεις από συντηρητικούς μέχρι και αναρχικούς. Είναι ένα ακόμα αποκαλυπτικό στοιχείο για το ακομματικό-πολιτικό και αυθόρμητο χαραχτήρα μέσα στο χτίριο. Φυσικά δεν χωράει καν συζήτηση για τον έξω από το Πολυτεχνείο χώρο που έπαιξε ιδιαίτερα την Παρασκευή και το Σάββατο τον κυρίαρχο ρόλο όχι μόνο στις συγκρούσεις αλλά και στο αυθόρμητο προχώρημα σε επαναστατική πράξη των μέχρι τότε συμβιβασμένων συνθημάτων των καθοδηγημένων προηγούμενα εκδηλώσεων από τις φοιτητικές παρατάξεις. Το ότι όμως δεν ελεγχόταν από τις παρατάξεις από τα συνθήματα μέχρι και τις συγκρούσεις ήταν κάτι που δεν το ανέχτηκαν. Γι' αυτό και έριξαν τόση λάσπη που μ' αυτή θα μπορούσες να ξαναχτίσεις την Ελλάδα από την αρχή. Οι συγκρούσεις με την αστυνομία το βράδυ της Παρασκευής 16 Νοέμβρη και το Σάββατο, δείχνουν τον ανατρεπτικό χαραχτήρα της εξέγερσης. Οι καταλήψεις των δημόσιων χτιρίων, οι επιθέσεις σε Τράπεζες και στην αστυνομία πόλεων δεν ήταν έργα προβοκατόρων. Ήταν ο αγώνας ενός λαού που αψηφά την τυραννία και ζητά τη κοινωνική του απελευθέρωση. Τα οδοφράγματα που στην αρχή τα χαραχτήρισαν σαν έργο προβοκατόρων στη συνέχεια τα δέχτηκαν γιατί δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς. Όταν όμως στα μεταπολιτευτικά χρόνια ο λαός στήνει οδοφράγματα και ανάβει φωτιές, τότε γίνεται προβοκάτορας και «ύποπτο» στοιχείο, γίνεται εχθρός τους γιατί πολεμάει το σύστημα τους, το σύστημα της καταπίεσης και της εκμετάλλευσης. Γιατί πολεμάει τη βία των αφεντικών και του κράτους.

Η ορμή του κόσμου και η αντιμετώπιση της βία των δυνάμεων καταστολής, ήταν κάτι το ασύγκριτο. Έφτανε να υπερφαλαγγίζει τις σιδερόφραχτες φάλαγγες των αστυνομικών. Έφτανε να αψηφά τον θάνατο ξεπερνούσε; κάθε συμβιβασμό και έβαζε τους στόχους του ανυποχώρητου λαϊκού αγώνα μέχρι την τελική νίκη. Δεν είναι λοιπόν ανεξήγητο το γεγονός, γιατί κατάληξε στις μέρες μας το Πολυτεχνείο να γιορτάζεται σαν Εθνική Εορτή με όλες τις διαστρεβλώσεις που το πραγματοποίησαν; «Χέρι που δεν μπορείς να το δαγκώσεις, καλύτερα να το φιλήσεις», λέει μια παροιμία. Κι αυτό κάνουν. Προσπαθούν φιλώντας το χέρι να του αλλάξουν το χρώμα. Και μέχρι ένα σημαντικό βαθμό το πέτυχαν. Και φτάνεις στις μέρες μας να βλέπεις θρήνους και μοιρολόγια για ανθρώπους που διάλεξαν έναν αγώνα όπου το κλάμα μπορεί να προέρχεται μόνο από τα δακρυγόνα. Κι έδωσαν ό,τι πιο πολύτιμο είχαν σ' αυτό τον αγώνα, τη ζωή τους.

Λουλούδια και πανηγύρια, σουβλάκια και τυρόπιτες, φανταχτερά λόγια και υποχωρήσεις. Αυτά είναι που προσπαθούν να παρουσιάσουν σαν κληρονομιά του Πολυτεχνείου οι συμβιβασμένοι, οι υποτελείς στο σύστημα: οι συκοφάντες. Όλοι όσοι μ' ένα όνομα λέγονται υποστηριχτές του συστήματος.

Εκεί που οι εξεγερμένοι στο Πολυτεχνείο έδειξαν ανυποχώρητοι, αυτοί υποχωρούν στην πρώτη απειλή της αστυνομίας. Χρησιμοποιούν τον αγώνα για διαπραγματεύσεις και εκλογικά κέρδη. Και κατάντησαν την επέτειο τέτοια που να ντρέπεσαι να πλησιάσεις. Όσο για το ότι αναφερθήκαμε ονομαστικά σε ορισμένες παρατάξεις είναι γιατί αυτές έκαναν το παν για να αλλάξουν την πραγματικότητα. Τα στοιχεία μιλούν μόνα τους. Δεν αναφερόμαστε βέβαια στα μέλη και τους οπαδούς τους που έδρασαν έξω από κάθε «γραμμή». Γιατί οι καταστάσεις επέβαλλαν μια τέτοια θετική στάση απ' αυτούς. Δεν μιλάμε γι αυτούς που ενώ έγραφαν στους εξωτερικούς τοίχους του Πολυτεχνείου «ΖΗΤΩ ΤΟ ΚΚΕ» και «ΖΗΤΩ Η ΕΡΓΑΤΙΑ» πάλευαν και πέθαιναν κόντρα στη θέληση αυτού του κόμματος. Και γι αυτό σαν αμοιβή τους το κόμμα τους ονόμασε προβοκάτορες. Τα γεγονότα είναι μάρτυρες που δεν λένε ψέματα.

Όλη τη μέρα γίνεται έλεγχος στις ταυτότητες αυτών που μπαίνουν μέχρι το απόγευμα όπου η μαζική είσοδος κόσμου στο χτίριο κάνει αδύνατο ένα τέτοιο έλεγχο. Γίνεται προσπάθεια ελέγχου των συνθημάτων χωρίς επιτυχία. Μέσα στο Πολυτεχνείο λειτουργεί η υπηρεσία τύπου και ραδιοφώνου που συντάσσει και μεταδίδει τα δελτία των ανακοινώσεων. Η υπηρεσία συσιτίου, που φροντίζει για την καθημερινή παρασκευή φαγητού, το σερβίρισμα και την προμήθεια των απαραίτητων τροφίμων. Η υπηρεσία Νοσοκομείου που παρέχει ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Η υπηρεσία του υπνωτηρίου που φροντίζει για την ανάπαυση των κλεισμένων στο χτίριο. Η υπηρεσία καθαριότητος που φροντίζει για την καθαριότητα σ' όλο το χτίριο. Η υπηρεσία Τάξεως που έχει την ευθύνη για τον έλεγχο της καταστάσεως εντός του Πολυτεχνείου, για την αλλαγή φρουρών στις πύλες και τα επίκαιρα σημεία των κτιρίων. Όλες οι υπηρεσίες υπάγονται σε μια Γραμματεία που ασχολείται με τρέχοντα θέματα. Κανένας δεν πληρώνει για ό,τι καταναλώνει στο εστιατόριο ή στις καντίνες. Γύρω στα μεσάνυχτα παραμένουν μέσα στο χτίριο γύρω στις 4-000 κόσμου και απ' έξω διάφορες ομάδες που διαδηλώνουν.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΝΟΕΜΒΡΗ

Στις 1 κλείνει το εστιατόριο. Στις 2 κλείνουν οι πόρτες του Πολυτεχνείου ενώ εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα λίγος κόσμος απέξω. Γίνονται προμήθειες σε τρόφιμα και άλλα είδη. Στις 3 αρχίζουν οι συνελεύσεις κατά σχολές.

Στη Συνέλευση της Νομικής γίνεται πρόταση για επαφές με την «Επιτροπή για την αποκατάσταση της Δημοκρατικής Νομιμότητας». Η πρόταση απορρίπτεται. Από το πρωί χιλιάδες λαού έχουν συγκεντρωθεί γύρω από το Πολυτεχνείο. Μέσα στο χτίριο γίνεται γενική καθαριότητα.

Στα κάγκελα φωνάζονται συνέχεια τα συνθήματα.

Η επιτροπή Τάξης αναλαμβάνει να καθαρίσει το χτίριο από χαφιέδες που έχουν μπει μέσα. Ομάδες εργατών αναλαβαίνουν κύρια αυτό το καθήκον.

Δίπλα στο Ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου λειτουργούν και 4 ερασιτεχνικοί σταθμοί, ο ΡΣΟ, ο ΡΣ Κολλιότσου, ο ΡΣ Φυχικού και ο Πρώτος Βοηθητικός.

Πολλά Γυμνάσια μένουν άδεια ενώ οι μαθητές κατεβαίνουν στον χώρο του Πολυτεχνείου. Ο κόσμος ολοένα πληθαίνει. Στις 10 το πρωί γίνεται η οργανωμένη και με πανώ είσοδος 500 οικοδόμων στο χτίριο. Φωνάζεται με ενθουσιασμό το σύνθημα «ΟΙΚΟΔΟΜΟΙ - ΦΟΙΤΗΤΕΣ». Οι οικοδόμοι κατευθύνονται στην αίθουσα Γκίνη όπου συγκαλείται καινούργια συνέλευση. Μαζί με τους οικοδόμους μπαίνουν και πολλοί μαθητές.

Από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό του Πολυτεχνείου καλείται και πάλι ο λαός σε ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ενώ για τις 3:30 καλούνται οι δημοσιογράφοι για πρες-κόνφερανς από τη Συντονιστική Επιτροπή. Στο μεταξύ καταφθάνουν αγρότες από τα Μέγαρα και κρεμούν στα κάγκελα πανώ με το σύνθημα «ΑΥΤΗ Η ΓΗ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΗ ΜΑΣ».

Στις 3:30 έρχονται 25 δημοσιογράφοι ελληνικών εφημερίδων και ανταποκριτές ξένων πραχτορείων και εντύπων στην αίθουσα του χτιρίου της Σχολής Αρχιτεκτόνων. Στους φωτορεπόρτερς δεν επιτρέπεται να πάρουν φωτογραφίες στη διάρκεια της συνέντευξης αλλά και μετά το τέλος της για να μην πληροφορηθούν οι αρχές τα πρόσωπα που συντονίζουν τον αγώνα. Στη συνέντευξη δεν δόθηκαν απαντήσεις σε ερωτήσετς, αλλά διαβάστηκε μια ανακοίνωση. Μετά οι δημοσιογράφοι οδηγήθηκαν σε διάφορους χώρους. Προηγούμενα στη συνεδρίαση της εκλεγμένης Συντονιστικής Επιτροπής έχει μπει το θέμα για αποχώρηση από το Πολυτεχνείο και έχει απορριφθεί. Έχει απορριφθεί ακόμα και πρόταση στη διακήρυξη που πρότεινε τη συγκρότηση κυβέρνησης Εθνικής ενότητας απ' όλα τα κόμματα, με ψήφους 7 κατά, 4 υπέρ. Την πρόταση είχαν κάνει μέλη του ΚΚΕ και ΚΚΕεσ.

Μέσα στο Πολυτεχνείο έχουν τοποθετηθεί άτομα με καθρέφτες για να εμποδίσουν το πάρσιμο φωτογραφιών από συνεργεία της ασφάλετας που έχουν εγκατασταθεί στα γύρω χτίρια και στο απέναντι Ξενοδοχείο. Το Δ.Σ. του Συλλόγου αρχιτεκτόνων στέλνει ψήφισμα συμπαράστασης. Μηνύματα συμπαράστασης στέλνουν οι διπλωματούχοι μηχανικοί, οι δικηγόροι της Θήβας, οι έλληνες του εξωτερικού, οι κάτοικοι του Σκαραμαγκά. Ψήφισμα βγάζουν και οι κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο, οι κινηματογραφιστές, ηθοποιοί, και οι τεχνικοί της τηλεόρασης.

Το πλήθος έξω από το Πολυτεχνείο πυκνώνει συνέχεια. Το μεσημέρι όλοι οι δρόμοι γύρω από το Πολυτεχνείο, από τη Χαλκοκονδύλη ως τη Μάρνη σε ακτίνα 500 και πλέον μέτρων από το Μετσόβιο, έχουν καταληφθεί από πλήθη κόσμου. Σ' αυτούς τους χώρους μοιράζονται χιλιάδες προκηρύξεις και τρυκ με αντικαθεστωτικά συνθήματα. Ο λαός προσφέρει τσιγάρα, χρήματα, τρόφιμα και λουλούδια.

Ο μεγάλος αριθμός των συγκεντρωμένων αναγκάζει από το πρωί τη διακοπή της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων. Από το πρωί συγκροτούνται διαδηλώσεις. Οι πρώτες απ' αυτές έρχονται αντιμέτωπες με φράγμα αστυνομικών αλλά δεν γίνονται συγκρούσεις. Μέχρι τις 8 το βράδυ ο κόσμος γύρω από το Πολυτεχνείο ξεπερνάει τις 50.000.

Σττς 4:30 το απόγευμα γίνεται στην αίθουσα που συνεδριάζουν οι εργάτες, η πρώτη μαθητική συνέλευση. Αποφασίζεται το κατέβασμα όλων των Γυμνασίων σε γενική απεργία για την επόμενη μέρα. Πρόταση που γίνεται για να παραμείνει ο αγώνας των μαθητών σε μαθητικά πλαίσια απορρίπτεται. Στις 7 συνεδριάζει η εργατική συνέλευση με πάνω από 600 άτομα. Δημιουργείται προστριβή μεταξύ της επιτροπής των εργατών και της Συντονιστικής επιτροπής των φοιτητών από αιτία τη λογοκρισία που έγινε στη δεύτερη διακήρυξη της εργατικής συνέλευσης από τη συντονιστική επιτροπή των φοιτητών.

Από νωρίς το απόγευμα η κυκλοφορία από τα βόρεια προάστια προς το κέντρο γίνεται με δυσκολία. Από το ύψος των Αμπελοκήπων ήταν σχεδόν αδύνατη.

Λεωφορεία, τρόλεϋ, Ι.Χ., είχαν ακινητοποιηθεί από το ΧΙΛΤΟΝ και οι περισσότεροι επιβάτες κατέβαιναν και συνέχιζαν με τα πόδια προς το Σύνταγμα και άλλες κεντρικές περιοχές.

Στις 4:30 το απόγευμα έχουν αρχίσει οι συγκρούσεις. Σπουδαστές της Παντείου συμπλέκονται με την αστυνομία στου Μακρυγιάννη.

Στις 5, διαδηλωτές ξεκινούν από το Πολυτεχνείο, φτάνουν στην Κάνιγγος αλλά επιστρέφουν χωρίς επεισόδια.

Από τις 6, διαδηλωτές έχουν επιχειρήσει πολλές φορές να κάνουν πορεία προς το Σύνταγμα.

Στις 6:30 οι διαδηλωτές ανεβαίνοντας τη Σταδίου φτάνουν στην πλατεία Κλαυθμώνος όπου συγκρούονται με αστυνομικούς που βρίσκονται εκεί. Οι συμπλοκές είναι βίαιες. Τραυματίζονται πολλά άτομα και μαθαίνεται ότι τραυματίστηκαν 14 αστυνομικοί και 9 διαδηλωτές.

Οι συγκρούσεις γενικεύονται στα Χαυτεία, στην Πλατεία Ταχυδρομείου, στις παρόδους της Πανεπιστημίου, παντού. 300.000 κόσμου μάχονται σ' όλη την έκταση της Αθήνας. Στις 7, άφθονα δακρυγόνα και καπνογόνα πέφτουν στο κέντρο της Αθήνας. Πολλά άτομα τραυματίζονται. Οι διαδηλωτές μεταφέρουν τους τραυματίες στο Πολυτεχνείο. Ο Ραδιοσταθμός ζητά φάρμακα, ιατρικά εργαλεία, γιατρούς και ασθενοφόρα.

Στις 8, αρχίζει η χρήση των δακρυγόνων μαζικά και αδιάκριτα, με εντολή του διευθυντή της αστυνομίας Αθηνών, Χριστολουκά, που ήταν επικεφαλής των αστυνομικών δυνάμεων. Οι διαδηλωτές που βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή στα Χαυτεία, διαλύθηκαν. Ξαναγυρίζουν στην Πατησίων έξω από το Πολυτεχνείο, ενώ πολλοί σκορπίζουν στις παρόδους της Σταδίου και της Πανεπιστημίου, όπου η κυκλοφορία των αυτοκινήτων είχε διακοπεί νωρίτερα.

Αυτοκίνητα με αστυνομικούς ρίχνουν δακρυγόνα και πυροβολισμούς, καταδιώκοντας τους διαδηλωτές μέχρι τον Αγιο Παντελεήμονα Αχαρνών. Οι διαδηλωτές συγκεντρώνονται πάλι στην πλατεία Βάθης και στην πλατεία Εξαρχείων απ' όπου όμως αναγκάζονται να φύγουν γιατί η αστυνομία συνέχιζε να ρίχνει δακρυγόνα.

Ο σταθμός Α' Βοηθειών είναι γεμάτος από τραυματίες. Οι διαδηλωτές, που ανάμεσα τους είναι πολλοί μικροί μαθητές, εργάτες και οικοδόμοι ανάβουν φωτιές σε πολλούς δρόμους. Στις 8:30 μπαίνει στη συνέλευση των εργατών ένας οικοδόμος τραυματισμένος και ανακοινώνει ότι άρχισαν οι συγκρούσεις με τη φράση: «Έξω σκοτώνουν τ' αδέλφια μας». Υπάρχουν ήδη 2 νεκροί. Ψηφίζεται η τρίτη διακήρυξη της συνέλευσης των εργατών του Πολυτεχνείου.

Φτιάχνονται ομάδες που στέλνονται στα σημεία των συγκρούσεων. Αλλες ομάδες θα έχουν σαν καθήκον να προπαγανδίσουν την Γενική Απεργία στους χώρους δουλειάς την επομένη.

Στις 9, οι διαδηλωτές στήνουν οδοφράγματα σε διάφορα σημεία κοντά στο Πολυτεχνείο. χρησιμοποιούν αυτοκίνητα, τρόλλεϋ, λεωφορεία, διάφορα αντικείμενα. Διαδηλωτές επιτίθενται στη Νομαρχία Αττικής στην Αιόλου 10 και την καταλαμβάνουν. Αλλοι διαδηλωτές πολιορκούν τα υπουργεία Παιδείας, Γεωργίας, Δικαιοσύνης, Κοινωνικών Υπηρεσιών και Δημοσίων Έργων.

Τα θέατρα και οι περισσότεροι κινηματογράφοι κάνουν από τα πράματα απεργία.

Στις 9:05, από τη γωνία Πατησίων και Πανεπιστημίου μπροστά από το κατάστημα Μαρινόπουλου, θωρακισμένο όχημα της αστυνομίας ρίχνει δακρυγόνα και κατευθύνεται αργά προς το Πολυτεχνείο.

Στις 9:10, πάνω από 1.500 διαδηλωτές εργάτες προχωρούν στην Πειραιώς με τα συνθήματα: «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΚΑΤΩ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ», «ΛΑΕ, ΛΑΕ Ή ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ». Επιτίθενται στο υποκατάστημα της Εμπορικής Τράπεζας στη διασταύρωση Πειραιώς και Θερμοπυλών σπάζοντας τα τζάμια και συγκρούονται με την αστυνομία.

Στις 9:15, 2.000 διαδηλωτές φωνάζοντας τα συνθήματα «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΚΑΤΩ ΟΙ ΦΑΣΙΣΤΕΣ», «ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΛΑΕ», φτιάχνουν οδοφράγματα σ' όλο το μήκος της Πατησίων στο ύψος της πλατείας Αμερικής. Κόβεται η κυκλοφορία.

Επεισόδια γίνονται και στην πλατεία Λαυρίου όταν αστυνομικοί επιτίθενται για να διαλύσουν πλήθος διαδηλωτών. Οι διαδηλωτές είχαν στήσει προηγούμενα άλλα οδοφράγματα από διαφημιστικά πλαίσια και οικοδομικά υλικά στη διασταύρωση Πατησίων και Καποδιστρίου.

Τελικά μετά από επιθέσεις των αστυνομικών εγκαταλείπουν το οδόφραγμα αφού προηγούμενα του βάζουν φωτιά και υποχωρούν στο οδόφραγμα της οδού Σολωμού.

Στις 9:30, η Σταδίου και η Πανεπιστημίου αδειάζουν αφού προηγούμενα έχουν γίνει έντονες συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομικούς και διαδηλωτές. Οι αστυνομικοί είχαν απωθηθεί στο ύψος της οδού Αμερικής αλλά με τη χρήση δακρυγόνων και πυροβόλων όπλων ανάγκασαν τους διαδηλωτές σε υποχώρηση. Στο κατάστρωμα του δρόμου αφήνονται τραυματισμένοι και νεκροί διαδηλωτές και στα πεζοδρόμια παπούτσια και πανωφόρια.

Την ίδια ώρα περίπου στα Χαυτεία επιτίθεται ισχυρή αστυνομική δύναμη για να διαλύσει διαδηλωτές. Ρίχνονται πυροβολισμοί από τους αστυνομικούς. Οι διαδηλωτές υποχωρούν και πέφτουν στις βιτρίνες του ζαχαροπλαστείου «Μανχάταν» και του καταστήματος νεωτερισμών «Μιράζ». Ύστερα από λίγο στο χώρο της επίθεσης των αστυνομικών υπάρχουν αίματα.

Στο μεταξύ ανάβονται φωτιές στη Πατησίων, έξω από το ΜΙΝΙΟΝ. Οι αστυνομικοί επιτίθενται και εκεί ρίχνοντας παράλληλα δακρυγόνα. Από το ύψος της οδού Πεσματζόγλου μέχρι την Ομόνοια η ατμόσφαιρα είναι γεμάτη αέρια από τις δακρυγόνες βόμβες.

Με απόφαση της αστυνομίας απαγορεύεται η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλης μέχρι νεωτέρας διαταγής. Το τεράστιο οδόφραγμα που έχει στηθεί στη Σολωμού και Πατησίων δυσκολεύει την προέλαση των αστυνομικών. Οι διαδηλωτές αντιμετωπίζουν τους αστυνομικούς με πέτρες και τούβλα. Οδοφράγματα στήνονται και μέσα στη Σολωμού.

Οι διαδηλωτές μέσα σε βροχή από δακρυγόνα τραγουδούν το «Πότε θα κάνει ξαστεριά» και φωνάζουν το σύνθημα «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ».

Εξάλλου στη γωνία Γ' Σεπτεμβρίου και Στουρνάρα ακινητοποιούνται δύο λεωφορεία και χρησιμοποιούνται σαν οδοφράγματα. Το πλήθος φωνάζει συνέχεια το σύνθημα «ΛΑΕ ΛΑΕ Ή ΤΩΡΑ Ή ΠΟΤΕ» και «ΑΠΟΨΕ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΞΑΣΤΕΡΙΑ». Στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας από τις 9.30 μέχρι τις 10 υπάρχει μεγάλο πλήθος διαδηλωτών κυρίως προς το πεδίο του Αρεως.

Η αστυνομία χρησιμοποιεί δακρυγόνα. Το πλήθος υποχωρεί, αλλά μετά ξεκολώντας τα στέγαστρα από τις στάσεις των λεωφορείων στήνει οδοφράγματα. Ακόμα χρησιμοποιούνται λεωφορεία και τρόλλεϋ που τοποθετούνται κάθετα στο δρόμο.

Στο ύψος της οδού Χέϋδεν ανάβουν δύο μεγάλες φωτιές. Σ' ολόκληρη τη πλατεία, στην αρχή της Λεωφόρου Αλεξάνδρας και Μαυροματαίων οι διαδηλωτές ακινητοποίησαν και τοποθέτησαν κάθετα λεωφορεία της γραμμής Σουνίου.

Στη συμβολή Αλεξάνδρας και Σπύρου Τρικούπη οι διαδηλωτές στήνουν οδοφράγματα επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, με ξύλα, σύρματα, σίδερα και άλλα υλικό που παίρνουν από κοντινή οικοδομή.



Έξω από την Αυστριακή πρεσβεία οι διαδηλωτές κατέλαβαν και ακινητοποίησαν και στη συνέχεια έβαλαν κάθετα στα δύο ρεύματα της Λεωφόρου τα υπ. αριθμόν 104753 και 209825 λεωφορεία.

Επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας από τη Σπύρου Τρικούπη μέχρι την Αυτοκρατόρων Αγγέλων οι διαδηλωτές φτιάχνουν οδοφράγματα με τέσσερα λεωφορεία που 'χουν τους αριθμούς 119826, 98360, 184767 και 25727.

Ακόμα μετατρέπουν σε οδοφράγματα 30 συνολικά λεωφορεία και τρόλλεϋ αφού προηγούμενα τους ξεφουσκώνουν τα λάστιχα.

Στις 10 πέφτουν πυροβολισμοί στην περιοχή του Πολυτεχνείου, τα δακρυγόνα και τα καπνογόνα πέφτουν ασταμάτητα. Οι νεκροί και οι τραυματίες πληθαίνουν. Όσοι μεταφέρονται στα νοσοκομεία κι στο Α' Βοηθειών βασανίζονται και δολοφονούνται από αστυνομικούς που βρίσκονται εκεί. Μεγάλος όγκος διαδηλωτών περιβάλλει το Πολυτεχνείο. Οι διαδηλωτές εξακολουθούν να φωνάζουν τα συνθήματα: «ΛΑΕ ΤΩΡΑ ΜΠΟΡΕΙΣ». «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ».

Στις 10:15 τεθωρακισμένα της αστυνομίας με ορμητήριο το χώρο έξω από το Πολυτεχνείο, επιτίθενται πάλι στην πλατεία της Λεωφόρου Αλεξάνδρας ρίχνοντας δακρυγόνα στους διαδηλωτές, που στο μεταξύ είχαν ανασυντάξει τις δυνάμεις τους και έτρεχαν προς το Πολυτεχνείο. Από το σταθμό του Πολυτεχνείου ανακοινώνεται η πληροφορία ότι διαδηλωτές κατέλαβαν τη νομαρχία του Αιγάλεω.

Εξαγριωμένοι διαδηλωτές από το φόνο ενός νεολαίου, επιτίθενται κατά κύματα στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης στον δρόμο Γ' Σεπτεμβρίου. Οι επιθέσεις συνεχίζονται μέχρι τις 11 όπου στην 3η κατά σειρά έφοδο οι διαδηλωτές φτάνουν στις εσωτερικές σκάλες του χτίριου. Πυροβολούμενοι όμως από τους πάνω ορόφους αποχωρούν αφήνοντας πολλούς νεκρούς και τραυματίες. Στις διάφορες συγκρούσεις οι διαδηλωτές αρχίζουν να χρησιμοποιούν σποραδικό βόμβες «Μολότωφ».

Όπως ισχυρίστηκαν μεταπολιτευτικά τόσο τα κόμματα όσο και οι εφημερίδες της αριστεράς, οι αγωνιστές που επιτέθηκαν ενάντια στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης ήταν προβοκάτορες. Όμως όπως αποδείχτηκε ακόμα μια φορά, οι προβοκάτορες δεν υπήρχαν παρά μόνο στην ταραγμένη τους φαντασία. Στη στημένη δίκη για τους φονιάδες του Πολυτεχνείου, όχι μόνο δεν επιτράπηκε στους μάρτυρες να μιλήσουν και να δώσουν τη σωστή διάσταση του αγώνα του Πολυτεχνείου αλλά το ίδιο έγινε και με τα περισσότερα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής του Πολυτεχνείου. Εμποδίστηκαν να δώσουν την πραγματική διάσταση της επίθεσης των διαδηλωτών ενάντια στα κτίρια - σύμβολα του καπιταλισμού και ιδιαίτερα στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης.

Είναι αποκαλυπτικές οι καταθέσεις των μαρτύρων Γρηγοριάδη και Μαυρομμάτη καθώς και η κοινή δήλωση των εννέα μαρτύρων μελών της Συντονιστικής επιτροπής:

«Μέλη της συντονιστικής επιτροπής και άλλοι φοιτητές καταθέσαμε σήμερα στο Πενταμελές Εφετείο, όπου δικάζονται οι υπαίτιοι για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Δεν μας δόθηκε η δυνατότητα μέσα από το σύνολο της διαδικασίας να δώσουμε μια πλήρη κατάθεση για τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε η λαϊκή κινητοποίηση, για τον χαραχτήρα και τους στόχους που είχε. Υποχρεωθήκαμε, με βάση δικονομικά κωλύματα, να καταθέσουμε μόνο για τον φόνο του αγωνιστή Φαμέλου.

Πιστεύουμε πως είναι απόλυτα απαραίτητο να κληθούμε για να καταθέσουμε κάθε τι που γνωρίζουμε σχετικό με τα γεγονότα. Και διότι έχουμε άμεση σχέση με αυτό, και διότι έχουμε ηθικό χρέος να δώσουμε την αλήθεια, όπως τη ζήσαμε, για να αποδοθούν οι ευθύνες και να τιμωρηθούν πραγματικά οι ένοχοι.

Παππάς Στέλιος, Κουμόνταρος Δημήτρης, Σιδέρης Νίκος, Τσαφαράκης Μανούσος, Δαφέρμος Ολύμπιος, Μαυρογένης Διονύσιος, Παυλάκης Γεώργιος, Λαζαρίδης Χρύσανθος, Γεωργακάκης Γιάννης.»

Σττς 10:25 σ' όλο το μήκος της Στουρνάρα οι διαδηλωτές άναβαν φωτιές. Το πλήθος ήταν συγκεντρωμένο μπροστά στην πτέρυγα του Πολυτεχνείου προς τη Στουρνάρα ψάλλοντας τον εθνικό ύμνο και φωνάζοντας τα συνθήματα: «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ», «ΑΠΕΡΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗ», «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ», «ΛΑΕ ΤΩΡΑ ΜΠΟΡΕΙΣ».

Στις 10:30 ρίχνονται δακρυγόνα από την αστυνομία μέσα στο Πολυτεχνείο. Νοσοκομειακά αυτοκίνητα γεμάτα αστυνομικούς περνούν τα οδοφράγματα και ρίχνουν δακρυγόνα στο Πολυτεχνείο και στους γύρω χώρους. Ο Ραδιοσταθμός εξακολουθεί να μεταδίδει κανονικά. Αστυνομικοί με αυτόματα όπλα προχωρούν προς το Πολυτεχνείο. Ρίχνονται πυροβολισμοί. Το Πολυτεχνείο δέχεται συνέχεια τραυματίες και νεκρούς. Ασθενοφόρα του Ερυθρού Σταυρού μπαίνουν στο χώρο του Πολυτεχνείου και παίρνουν τραυματίες. Μέσα στο χτίριο λειτουργεί νοσοκομείο.

Στις 11 οι πυροβολισμοί γενικεύονται. Οι διαδηλωτές ενισχύουν τα οδοφράγματα. Ο Ραδιοσταθμός καλεί το λαό σε συμπαράσταση. Οι φοιτητές μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου ζητούν να φροντίσει ο υπουργός Προνοίας για την περίθαλψη των τραυματιών. Η αστυνομία συστήνει στον υπουργό να μην πάει γιατί η κατάσταση είναι έκρυθμη.

Στις 11:30 οι διαδηλωτές ελέγχουν όλη τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας από τη Χ. Τρικούπη ως τους δρόμους Πειραιώς και Αριστοτέλους. Οι διαδηλωτές φτιάχνουν οδοφράγματα με αυτοκίνητα και ελέγχουν έτσι όλη τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Αργά τη νύχτα η αστυνομτκή δύναμη που βρίσκεται στην Ηπείρου, στο ύψος της Πατησίων, περικυκλώνεται από τους διαδηλωτές.

Οι πυροβολισμοί γύρω από το Πολυτεχνείο συνεχίζονται. Με ιδιωτικά αυτοκίνητα μεταφέρονται τραυματίες και φαρμακευτικό υλικό. Οι φοιτητές φωνάζουν το σύνθημα «όχι άλλο αίμα». Οι διαδηλωτές ανασυντάσσονται στο λόφο του Στρέφη και ετοιμάζονται για επίθεση κατά της αστυνομίας. Στην πλατεία Καραϊσκάκη στο Μεταξουργείο οι διαδηλωτές έχουν στήσει οδοφράγματα. Γίνεται γνωστό ότι έχουν συλληφθεί πολλά άτομα ενώ υπάρχουν πληροφορίες για πολλούς τραυματίες από τις συγκρούσεις.

Από την αστυνομία ανακοινώνεται ότι γύρω στα μεσάνυχτα οι διαδηλωτές επιχείρησαν να κόψουν στα χτίρια των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Δημοσίας Τάξεως και Κοινωνικών Υπηρεσιών.

Αυτοκίνητα καίγονται στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, οι αστυνομικοί κάνουν επίθεση στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας με δακρυγόνα και πυροβολισμούς αλλά απωθούνται από πλήθος διαδηλωτών.

Στη συνέχετα στις 12 τα μεσάνυχτα, ξεκινά από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας διαδήλωση 15-20.000 ατόμων. Γίνονται βίαιες συγκρούσεις με τους αστυνομικούς, που υποχωρούν αφήνοντας στο χώρο των συγκρούσεων καπέλα και γκλομπς. Οι διαδηλωτές ελέγχουν απόλυτα την κατάσταση στην περιοχή αυτή.

ΣΑΒΒΑΤΟ 17 ΝΟΕΜΒΡΗ

00:05 Από τους στρατώνες στο Γουδί και του Διόνυσου ξεκινούν οι πρώτες φάλλαγγες αρμάτων με κατεύθυνση τον χώρο των συγκρούσεων.

00:20 Τα πρώτα τανκς κάνουν την εμφάνισή τους στον κόμβο των Αμπελοκήπων.

Την ίδια σττγμή ολόκληρη περιοχή ακτίνας 3 χιλιομέτρων, με κέντρο το Πολυτεχνείο, βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο των διαδηλωτών, που δίνουν σκληρές μάχες με ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, που προσπαθούν να ελέγξουν την περιοχή. Τα τανκς κινούνται άλλα προς τη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας και την Πανεπιστημίου.

Τα τανκς που κινούνται από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας εγκλωβίζονται στην περιοχή της «Σόνιας», που έχει αποκλειστεί από αυτοκίνητα που έχουν τοποθετηθεί κάθετα στο δρόμο. Αποκλεισμένη με αυτοκίνητα, οικοδομικά υλικά και τρόλλεϋ ήταν και ολόκληρη η περιοχή μεταξύ των οδών Πειραιώς, Καποδιστρίου, Ηπείρου, Μάρνη, πλατεία Βάθης, Στουρνάρα, Χαλκοκονδύλη και Πατησίων, μπροστά στο Πολυτεχνείο, όπου είχαν τοποθετηθεί κάθετα λεωφορεία και τρόλεϋ. Για να μπορέσουν να κινηθούν τα τανκς και να φτάσουν στο Πολυτεχνείο, χρειάστηκε να μετακινήσουν τα αχρηστευμένα λεωφορεία και τα τρόλεϋ γερανοφόρα οχήματα της αστυνομίας.

00:55 Τα τανκς περνούν την οδό Πανεπιστημίου, στρίβουν στα Χαυτεία και μπαίνουν στην Πατησίων. Προηγούμενα στα Χαυτεία διαδηλωτές πυροβολούν με κυνηγετικό όπλο υπαστυνόμο που μεταφέρεται σε κοντινό κατάστημα. Συγκρούσεις γίνονται στην Πειραιώς και στην πλατεία Βάθης όπου οι διαδηλωτές καίνε αυτοκίνητα.

1:00 Τεθωρακισμένα, στρατιώτες και αστυνομικοί κάνουν κυκλωτικές κινήσεις γύρω από το Πολυτεχνείο. Στην αστυνομική διεύθυνση Αθηνών φτάνει ο προϊστάμενος της εισαγγελίας Αθηνών Φαφούτης. Νωρίτερα έχει πάει εκεί ο αρχηγός της ΥΠΕΑ στρατηγός Θωμόπουλος και συνταγματάρχης των ΛΟΚ με πολιτικά.

1:05 Με την εμφάνιση των αρμάτων οι διαδηλωτές υποχωρούν κάτω από την πίεση των αστυνομικών που πυροβολούν συνέχεια. Αρκετοί βρίσκουν καταφύγιο σε πόρτες πολυκατοικιών που έχουν αφεθεί επίτηδες ανοιχτές.

1:17 Από το ύψος της Λεωφόρο Αλεξάνδρας και της Πατησίων, τανκς με αναμμένους τους προβολείς κινούνται προς το Πολυτεχνείο. Από τα μεγάφωνα μεταδίδεται όσοι θέλουν ν' αποχωρήσουν μπορούν να φύγουν γιατί οι πόρτες θα κλείσουν οριστικά. Κανείς δεν αποχωρεί. Τα τανκς εμποδίζονται από τα οδοφράγματα της Πατησίων.

1:20 Τα τανκς από την Πατησίων κάνουν ελιγμούς ανεβαίνοντας τη Σολωμού και κατεβαίνοντας από τη Στουρνάρα. 1:21 Οι αστυνομικοί ρίχνουν δακρυγόνα και πυροβολισμούς. Οι διαδηλωτές έξω από το Πολυτεχνείο παραμένουν ακόμα. Ελεύθεροι σκοπευτές καταλαμβάνουν θέσεις στα γύρω από το Πολυτεχνείο χτίρια.

1:29 Τέσσερα άρματα μάχης και δύο περιπολικά της αστυνομίας έρχονται στη διασταύρωση Πατησίων και Αβέρωφ. Ρίχνονται δακρυγόνα και ασφυξιογόνα. Τα μεγάφωνα του Πολυτεχνείου μεταδίδουν ότι οι στρατιώτες δεν θα κτυπήσουν. Αστυνομικοί με τεράστια γκλομπς στέκονται στη γωνία Πατησίων και Αβέρωφ. Ο χώρος έχει γεμίσει από αέρια. Τα μεγάφωνα απευθύνονται στους στρατιώτες: «Δεν μπορείτε να χτυπήσετε τ' αδέρφια σας».

1:32 Από την Αβέρωφ τα άρματα με αναμμένους τους προβολείς ξεκινούν για το Πολυτεχνείο αλλά αμέσως μετά σταματούν. Οι κλεισμένοι στο χτίριο ενισχύουν την άμυνα της κεντρικής πύλης με μία Μερσεντές. Παράλληλα χτυπούν τα κάγκελα ρυθμικά με διάφορα ξύλα. Στους γύρω δρόμους οι συγκρούσεις συνεχίζονται με ένταση. Τέσσερα άρματα μάχης κι ένα μεταγωγικό με στρατιώτες βρίσκονται στη γωνία Πατησίων - Αβέρωφ. Τανκς και θωρακισμένα περνούν μπροστά από το Πολυτεχνείο χωρίς να σταματήσουν.

1:35 Από τους στρατιώτες των αρμάτων ρίχνονται συνέχεια πυροβολισμοί. Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να μεταδίδει προς τους στρατιώτες: «Είμαστε άοπλοι, θα σας υποδεχτούμε με χειροκροτήματα». Τα άρματα έχουν σταματήσει στις δύο γωνίες Πατησίων - Αβέρωφ και Πατησίων - Στουρνάρα. Στη γωνία Πατησίων και Στουρνάρα 200 αστυνομικοί με ρόπαλα και κράνη περιμένουν.

1:50 Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου διακόπτει προσωρινά. Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι κλεισμένοι έχουν ετοιμάσει ισχυρά κοκτέιλ Μολότωφ γτα την αντιμετώπτση των αρμάτων. Αστυνομικοί επιχειρούν να μπουν από την Μπουμπουλίνας. Τα μεγάφωνα μεταδίδουν: «Παιδιά να μην πετάξετε τίποτα εναντίον τους. Να τους υποδεχθείτε με τη φράση "Αδέλφια μας φαντάροι".»

1:59 Ο σταθμός ξαναρχίζει να λειτουργεί. Τα άρματα Μ 48 και Μ 113 στρέφουν τα κανόνια τους κατά των κλεισμένων στο Πολυτεχνείο ενώ με τους προβολείς φωτίζουν τα παράθυρα του χτίριου. Τρία άρματα προχωρούν από την Αβέρωφ και σταματούν στην πόρτα του Πολυτεχνείου επί της Πατησίων. Οι στρατιώτες γεμίζουν τα πολυβόλα. Οι κλεισμένοι στο χτίριο φωνάζουν: «ΑΔΕΛΦΙΑ ΜΑΣ ΦΑΝΤΑΡΟΙ, Ο ΣΤΡΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟ ΛΑΟ».

2:04 Ο σταθμός του Πολυτεχνείου μεταδίδει ότι 1.500 διαδηλωτές έρχονται από την οδό Ιθάκης, αψηφώντας τα τανκς.

2:07 Ο χώρος απέναντι από την κεντρική είσοδο του Πολυτεχνείου γεμίζει από αστυνομικούς. Ο σταθμός εξακολουθεί να μεταδίδει συνθήματα. Στα κάγκελα φωνάζονται συνθήματα συναδέλφωσης με τους στρατιώτες.

2:13 Κάποια προσπάθεια συννενόησης ανάμεσα στους επικεφαλής των αρμάτων και των κλεισμένων στο χτίριο αρχίζει να φαίνεται. Στα κάγκελα κρεμιέται ένα πανώ με το σύνθημα «ΦΑΝΤΑΡΟΙ ΕΙΣΤΕ ΑΛΕΛΦΙΑ ΜΑΣ».

Πίσω από το περίπτερο της Στουρνάρα και Πατησίων ανακαλύπτονται δύο διαδηλωτές και πυροβολούνται από τον αρχηγό πληρώματος ενός άρματος. Την ίδια στιγμή γίνονται σκληρές συγκρούσεις στη διασταύρωση Ηπείρου και Πατησίων. Οι αστυνομικοί δέχονται επιθέσεις διαδηλωτών και βρίσκονται σε τραγική κατάσταση. Ενισχύσεις αστυνομικών καταφθάνουν για να διασώσουν την κατάσταση.

Ισχυρές δυνάμεις διαδηλωτών συγκρούονται δυναμτκά με αστυνομικούς στην περιοχή Μουστοξύδη και Λεωφόρου Αλεξάνδρας καθώς και στην Πατησίων και Ιθάκης όπου οι διαδηλωτές έχοντας ισχυρά οδοφράγματα φαίνονται αποφασισμένοι να προχωρήσουν μέχρι το Πολυτεχνείο.

2:30 Εξω από το Πολυτεχνείο πέφτουν πυροβολισμοί. Στρατιώτες κινούνται έξω από το Πολυτεχνείο με οπλοπολυβόλα. Πεζοναύτες πιάνουν θέσεις έξω από το χτίριο.

2:45 Οι κλεισμένοι στο Πολυτεχνείο εξακολουθούν σκαρφαλωμένοι στα κάγκελα να φωνάζουν διάφορα συνθήματα. Στο ύψος του χτιρίου του ΟΤΕ εξακολουθεί να καίει μια τεράστια φωτιά. Τέσσερα άρματα κινούνται από το ύψος της Λεωφόρου Αλεξάνδρας προς το Πολυτεχνείο. Κοντά στη Μάρνης, στα οδοφράγματα έχουν συνταχθεί δύο λόχοι στρατιωτών και δεκάδες αστυνομικοί.

2:47 Όλες οι δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας έχουν συνταχθεί σε θέση μάχης έξω από το Πολυτεχνείο. Αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις με τους κλεισμένους μέσα στο χτίριο. Προηγούμενα στρατιώτης που είχε χαιρετίσει τους κλεισμένους μέσα στο χτίριο πυροβολείται από τον επικεφαλής.

2:50 Στρατιώτες προχωρούν προς τα κάγκελα πάνοπλοι. Οι κλεισμένοι στο χτίριο παραμένουν ψύχρατμοι. Συνθήματα εξακολουθούν να φωνάζονται. Ακούγονται πυροβολισμοί από τη μεριά του χτίρτου του ΟΤΕ.

Στην είσοδο του Πολυτεχνείου ένας αστυνομικός με κράνος μιλά προς τους κλεισμένους στο χτίριο. Καταφθάνουν δύο λεωφορεία με αστυνομικούς. Πάνω από 250 στρατιώτες βρίσκονται παραταγμένοι μπρος στο Πολυτεχνείο. Από μακριά εξακολουθούν να ακούγονται πυκνοί πυροβολισμοί. Ενώ ο αστυνόμος με το κράνος απευθύνεται με τηλεβόα προς τους κλεισμένους στο χτίριο, οι στρατιώτες υποχωρούν στο απέναντι πεζοδρόμιο.

2:57 Ακούγονται δύο δυνατοί πυροβολισμοί. Στην είσοδο του Πολυτεχνείου παρατάσσονται και άλλα τανκς. Ο ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου έχει διακόψει τη μετάδοση του. Μπροστά στην πύλη του Πολυτεχνείου βρίσκονται ο αστυνόμος με το κράνος και τον τηλεβόα, ένας πολίτης, ένας συνταγματάρχης και μερικοί στρατιώτες. Ακόμα βρίσκεται και αντιπροσωπεία των κλεισμένων στο χτίριο.

2:59 Τρία τανκς εφορμούν προς το Πολυτεχνείο. Ενώ οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται, ένα ΑΜΧ 30 που βρίσκεται απέναντι από την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου οπισθοχωρεί λίγο και μετά πέφτει με ορμή πάνω της. Η πύλη γκρεμίζεται και πολλά κορμιά πλακώνονται. Το άρμα προχωρεί συντρίβοντας το οδόφραγμα που βρίσκεται από πίσω από την πύλη και που αποτελείται κύρια από αυτοκίνητα. Μετά την είσοδο του τανκ αστυνομικοί και άνδρες των ΛΟΚ μπαίνουν στο Πολυτεχνείο ενώ όσοι βρίσκονταν στην πύλη και δεν χτυπήθηκαν υποχωρούν στο εσωτερικό.

3:03 Ακούγονται ριπές πυροβόλων όπλων. Ηχούν οι σειρήνες των αρμάτων. Μέσα στο προαύλιο γίνονται συγκρούσεις ανάμεσα σε αστυνομικούς και αυτούς που βρίσκονται μέσα. Πυροβολισμοί ρίχνονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Όσοι προσπαθούν βγαίνοντας από την κεντρική πύλη να κατευθυνθούν προς τη Στουρνάρα πυροβολούνται. Πολλοί πέφτουν. Στην είσοδο της Στουρνάρα γίνονται άγριες συμπλοκές μεταξύ των αστυνομικών και εξερχόμενων. Οι αστυνομικοί πυροβολούν ασταμάτητα. Πολλοί πέφτουν βαριά τραυματισμένοι ή νεκροί. Όσοι διαφεύγουν συγκροτούν διαδηλώσεις στους γύρω δρόμους. Μέσα στο χτίριο οι συγκρούσεις γενικεύονται. Η κύρια μάχη γίνεται ανάμεσα στους αστυνομικούς και τους εξεγερμένους ενώ οι άνδρες των ΛΟΚ βοηθούν τους αστυνομικούς κύρια στο άδειασμα του χτίριου.

Οι εξεγερμένοι συντασονται σε φάλλαγγες με τα χέρια ψηλά και με τη συνοδεία ΛΟΚ βγαίνουν έξω. Στην Κεντρική Πύλη υπάρχει πλήθος αστυνομικών που χτυπά, συλλαμβάνει ή πυροβολεί τους εξερχόμενους. Στη συνέχεια δημιουργείται φάλαγγα των εξερχόμενων που κυκλωμένοι από αστυνομικούς και στρατιώτες χτυπιούνται αλύπητα. Στη γωνία Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα βρίσκονται τραμπούκοι με τεράστια ξύλα που χτυπούν όσους σπάνε τον κλοιό. Από την πλευρά του Μουσείου ακούγονται συνέχεια πυροβολισμοί. Όσοι σπάνε τον κλοιό προς εκείνη την πλευρά επιστρέφουν πίσω μπρος στον κίνδυνο να δολοφονηθούν από τους οχυρωμένους ακροβολιστές. Από τις ταράτσες των γύρω χτιρίων, ελεύθεροι σκοπευτές ρίχνουν σε οποιαδήποτε ομαδική κίνηση που υπάρχει. Όσοι διαφεύγουν τη σύλληψη ή τον τραυματισμό, συγκροτούν διαδηλώσεις και κατευθύνονται προς την πλατεία Βικτωρίας και τα Πατήσια. Μέσα στο χτίριο οι νεκροί, οι τραυματίες και όσοι συλλαμβάνονται πληθαίνουν καθώς οι συγκρούσεις συνεχίζονται από χτίριο σε χτίριο. Μέσα στο πρόχειρο νοσοκομείο πολλοί τραυματισμένοι δολοφονούνται από αστυνομικούς που καταφθάνουν εκεί. Σκληρές συγκρούσεις γίνονται στο χτίριο Γκίνη και στην αίθουσα που είχε προετοιμασθεί για να γίνει η «συναυλία θριάμβου», στις 17/11.

Πολλοί που διαφεύγουν από τον κλοιό βρίσκουν καταφύγιο στις γύρω πολυκατοικίες που έχουν αφεθεί ανοιχτές από τον κόσμο.

3:35 Το Πολυτεχνείο έχει αδειάσει. Ασθενοφόρα αρχίζουν να κουβαλούν από το χτίριο τραυματίες και νεκρούς. Οι πυροβολισμοί και οι συγκρούσεις συνεχίζονται στους γύρω από το Πολυτεχνείο δρόμους.

4:30 Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός Κολιάτσου σταματά να μεταδίδει. Συνεχίζονται σποραδικές συγκρούσεις σε διάφορα σημεία της Αθήνας, κυρίως στην Πατησίων και τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Πυροβολισμοί εξακολουθούν να ρίχνονται παντού. Συνεργεία του στρατού και της αστυνομίας καθαρίζουν τους δρόμους.

Ο διευθυντής της αστυνομίας Χριστολουκάς πηγαίνει στο Πολιτικό Γραφείο και ενημερώνει τον πρωθυπουργό της χούντας Μαρκεζίνη, για την εξέλιξη της κατάστασης και τα μέτρα που πάρθηκαν από τις αστυνομικές δυνάμεις.

5:00 Τα τανκς αποχωρούν από το χώρο του Πολυτεχνείου. Κατευθύνονται προς το Πεδίο του Αρεως. Είκοσι άρματα μαζί με «Τζαίημς» γεμάτα στρατιώτες κατεβαίνουν τη Λεωφόρο Κηφισίας με κατεύθυνση το κέντρο της Αθήνας. Τανκς και στρατός περικυκλώνουν το χτίριο της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης που έχει καταληφθεί από 3.000 άτομα. Αρχίζουν διαπραγματεύσεις γιά την αποχώρηση.

5:30 Ο Ραδιοσταθμός των κλεισμένων στο χτίριο της Πολυτεχνικής Θεσσαλονίκης σταματά αφού προηγουμένων εζήτησε να μη χρησιμοποιηθούν όπλα από τους στρατιώτες.

6:00 Εκκενώνεται η Πολυτεχνική Θεσσαλονίκης ενώ στους εξερχόμενους γίνονται συλλήψεις, ξυλοδαρμοί και έλεγχος στοιχείων. Συλλαμβάνεται ο δημοσιογράφος Δημ. Καϊστής που είχε μπει προηγούμενα στο χτίριο.

Στην Αθήνα, οι κλεισμένοι σε διάφορα σπίτια και πολυκατοικίες διαδηλωτές ξαναβγαίνουν στους δρόμους. Το Πολυτεχνείο είναι κυκλωμένο από ισχυρές δυνάμεις οπλισμένων αστυνομικών.

Η Αθήνα μοιάζει με βομβαρδισμένη πόλη. Στα Χαυτεία, Ομόνοια, Πανεπιστημίου, Κλαυθμώνος και σε δεκάδες δρόμους υπάρχουν ίχνη από οδοφράγματα, φωτιές, κατεστραμμένα αντικείμενα και αίματα. Όλα τα δημόσια χτίρια είναι κυκλωμένα από ισχυρές δυνάμεις αστυνομικών.

7:00 Ο κόσμος διώχνεται από τα πεζοδρόμια απέναντι από το Πολυτεχνείο. Κυκλοφορούν οι εφημερίδες και ο κόσμος διαβάζει τις ειδήσεις.

7:30 Αρχίζουν διαδηλώσεις στους δρόμους. Οικοδόμοι βγαίνουν από τα καφενεία της Ομόνοιας και της Κοτζιά συγκροτούν μαχητικές διαδηλώσεις και συγκρούονται με τους αστυνομικούς που υποχωρούν.

8:00 Οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις συνεχίζονται. Ρίχνονται δακρυγόνα και πυροβολισμοί κατά των διαδηλωτών.

9:00 Οι συγκρούσεις συνεχίζονται με ένταση. Νέοι νεκροί και τραυματίες. Πλήθος μαθητών και φοιτητών μαζί με τους οικοδόμους συγκροτούν διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας. Ομάδες οικοδόμων στήνουν οδοφράγματα και χτυπούν αιφνιδιαστικά συγκεντρώσεις αστυνομικών.

Κοντά στο χτίριο του ΟΤΕ στήνεται τεράστιο οδόφραγμα από διαδηλωτές εργάτες. Συγκεντρώνεται δύναμη περίπου 4.000 διαδηλωτών που επιχειρούν να καταλάβουν το χτίριο του ΟΤΕ. Γίνονται σκληρές συγκρούσεις με αστυνομικούς και τανκς και οι διαδηλωτές υποχωρούν.

Διαδηλωτές επιχειρούν να καταλάβουν το Υπουργείο Κοινωνικών Υπηρεσιών στην οδό Αριστοτέλους. Γίνονται συγκρούσεις με δυνάμεις αστυνομικών και τανκς που καταφθάνουν και οι διαδηλωτές υποχωρούν. Οδοφράγματα στήνονται στον κινηματογράφο «Παναθήναια» επί της Μαυρομιχάλη και λεωφόρου Αλεξάνδρας, στην Πατησίων, Αγγελοπούλου, Αχαρνών, Φαβιέρου.

Στην οδό Βούρβαχη στου ΦΙΞ διαδηλωτές ρίχνουν γλάστρες σε περιπολικά της αστυνομίας. Ο διευθυντής της αστυνομίας διατάζει να φύγουν οι γλάστρες από τα μπαλκόνια. Στα Χαυτεία, Ομόνοια, Σύνταγμα συνεχίζονται διαδηλώσεις και συγκρούσεις με αστυνομικούς. Μετά από επέμβαση των τανκς και πυκνούς πυροβολισμούς κατά των διαδηλωτών, διαλύονται.

11:00 Κηρύσσεται στρατιωτικός Νόμος. Ομάδες διαδ ηλωτών συνεχίζουν να συγκρούονται με τανκς και αστυνομικούς από γωνία σε γωνία. Ρίχνοναι πέτρες και τούβλα εναντίον των τανκς. Πυκνοί πυροβολισμοί εξακολουθούν να ρίχνονται στο κέντρο της Αθήνας.

Στο Σύνταγμα γίνεται μεγάλη διαδήλωση μαθητών και μαθητριών που βρίσκεται αντιμέτωπη με τα τανκς. Οι δρόμοι της Αθήνας γεμίζουν από τανκς και πυκνές ομάδες στρατιωτών και αστυνομικών. Γίνονται μπλόκα στους δρόμους και χιλιάδες συλλήψεις. Οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις συνεχίζονται μέχρι το βράδυ.

ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΝΟΕΜΒΡΗ

Συνεχίζονται οι συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομίας στο κέντρο της Αθήνας.

ΔΕΥΤΕΡΑ 19 ΝΟΕΜΒΡΗ

Η σύγκλητος του Πολυτεχνείου ανακοινώνει:

«Εκ των συλλεγέντων μέχρι τούδε στοιχείων η Σύγκλητος διεπίστωσε ότι: α) μεγάλη πλειονότης των συγκεντρωθέντων εντός του ιδρύματος απετελείτο από πρόσωπα διαφόρων κατηγοριών, ξένα προς το Πολυτεχνείο».

ΚΥΡΙΑΚΗ 25 ΝΟΕΜΒΡΗ

Στρατιωτικό πραξικόπημα ανατρέπει τον Παπαδόπουλο και την κυβέρνηση Μαρκεζίνη. Ο νέος πρόεδρος της δημοκρατίας στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, ορκίζει κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ανδρουτσόπουλο.

Πόρισμα Τσεβά για το Πολυτεχνείο

Προς

Τον κ. Προϊστάμενον της Εισαγγελίας

Πρωτοδικών Αθηνών

ΘΕΜΑ: «Υποβολή φακέλλου ενεργηθείσης προκαταρκτικής εξετάσεως».

Δια της υπ' αριθμ. 1868 / 5-9-1974 παραγγελίας υμών έλαβον την εντολήν όπως ενεργήσω προκαταρκτικήν εξέτασιν προς διακρίβωσιν τυχόν τελέσεως, αξιοποίνων πράξεων εξ αφορμής των περί το Πολυτεχνείον γνωστών αιματηρών εκδηλώσεων του Νοεμβρίου 1973. Επιληφθείς ούτω της ερεύνης εξήτασα πλήθος μαρτύρων, συνέλεξα έγγραφα, ενήργησα αυτοψίας και αλλάς έρευνας, ήκουσα μαγνητοταινίας και παρηκολούθησα την προβολήν κινηματογραφικών ταινιών, ληφθεισών κατά τας ερευνωμένας εκδηλώσεις. Υποβάλλων ήδη υμίν τον σχηματισθέντα ογκώδη φάκελλον αναφέρω τα ακόλουθα επί των εκ της ερεύνης ταύτης διαπιστωθέντων:

ΙΣΤΟΡΙΚΟΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

Α) ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ

Την 20ήν Νοεμβρίου 1972 είχον διεξαχθή αρχαιρεσίαι εις απαντάς τους φοιτητικούς Συλλόγους των Ανωτάτων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων προς ανάδειξιν νομίμων εκπροσωπήσεων. Αποτέλεσμα όμως των αρχαιρεσιών τούτο ήτο η εις τας περισσότερος Σχολάς, πλην των τοιούτων τοπογράφων και Χημικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβείου Πολυτεχνείου, ανάδειξις εκπροσώπων ασχέτων και ξένων προς την αληθή βούλησιν των εκπροσωπουμένων. Δι' ο και σταθερόν, αμετάθετον και θερμόν ήτο το σύνθημα μεταξύ του σπουδαστικού κόσμου δια γνήσιας και αδιάβλητους αρχαιρεσίας. Το ειλικρινές και δίκαιον τούτο αίτημα απετέλεσε την απαρχήν των κατά Νοέμβριον 1973 γνωστών αιματηρών γεγονότων του Πολυτεχνείου. Από των αρχών ήδη του μηνός Νοεμβρίου, συμπληρουμένου του κατά νόμον ετησίου κύκλου των φοιτητικών εκπροσωπήσεων, το αίτημα τίθεται, καθίσταται γενικόν και εμφανίζεται σταθερόν, εμπνέον τους σπουδαστάς εις αποφασιοτικήν, προς ικανοποίησίν του, αγωνιστικότητα. Το έναυσμα του αγώνος δίδεται δια της υπό των Συλλόγων Τοπογράφων και Χημικών του ΕΜΠ δημοσιεύσεως δια του τύπου του από 8-11-1973 ψηφίσματος αναφερομένου εις σπουδαστικά μόνον ζητήματα και αιτήματα. Την 13ην Νοεμβρίου 1973 επισκέπτεται το Πολυτεχνείον ο τότε Υπουργός Παιδείας και Κυβερνήσεως Σπυρίδωνος Μαρκεζίνη Παναγιώτης Σιφναίος, όστις εις μάτην προσπαθεί να κατευνάση τα πνεύματα, να πείση περί των αγαθών του προθέσεων κα να αναβάλη προς καιρόν τας αρχαιρεσίας, ελπίζων προφανώς εις την δια των ενεργηθησομένων βουλευτικών εκλογών εκτόνωσιν της καταστάσεως. Απέρχεται του Πολυτεχνείου άπρακτος και ανήσυχος, μη δυνηθείς να εφοδιάση τον πρύτανιν δια του όπερ είχεν υποσχεθή διατάγματος περί αναβολής των αρχαιρεσιών, ίνα δυνηθή να αρνηθή την υπό των σπουδαστών αιτηθείσαν ήδη, εν τω πλαισίω του νόμου, άδειαν συγκλήσεως των συνελεύσεων, διότι το διάταγμα τούτο - κατά την χαρακτηριστικήν έκφρασιν του τότε Υπουργού - «περιεπλανάτο εισέτι μεταξύ Αγαθαγγέλου και Παρασκευά Ιωαννίδη, καίτοι υπογραφέν υπ' αυτού από δεκαημέρου και πλέον».

Β) ΤΕΤΑΡΤΗ, 14-11-1973

Και την 14-11-1973 αι επίφοβοι Γενικοί Συνελεύσεις των σπουδαστών πραγματοποιούνται νομίμως. Από 14.00 μέχρι 17.30 ώρας περίπου 3.000 σπουδασταί του Πολυτεχνείου συνέρχονται εις τα κτίρια των Σχολών των και πραγματοποιούνται Συνελεύσεις των Συλλόγων: Αρχιτεκτόνων, Πολιτικών Μηχανικών, Μηχανολόγων - Ηλεκτρολόγων και Χημικών Μηχανικών. Εις απάσας τας Συνελεύσεις ταύτας συνεζητήθησαν σπουδαστικά μόνον θέματα και απεφασίσθη η αποχή εκ των μαθημάτων μέχρι και της Δευτέρας 19-11-1973. Το προηγούμενον όμως των περί την Νομικήν, ιδία, Σχολήν, γεγονότων του Φεβρουαρίου 1973 και των εξ αυτών δυσμενών εξελίξεων, σοβαρός μεν προεκάλει εις τους τότε κρατούντος ανησυχίας, προάγγελος όμως ήτο ελπίδων πολλών δια τας νεανικάς καρδίας των σπουδαστών. Και το αντίθετον τούτο, δι' έκαστον των διισταμένων συναίσθημα σοβαρώς επετείνετο, τεχνιέντως εκατέρωθεν υπό ανησυχιών και ελπίδων τροφοδοτούμενον. Τας απογευματινός ώρας της ιδίας ημέρας, Τετάρτης 14-11-1973, ρίπτεται υπό τίνων σπουδαστών η ιδέα της παραμονής και διανυκτερεύσεώς των εντός του Πολυτεχνείου, ενώ πλήθος φοιτητών εξ άλλων σχολών προσέρχονται εις το Πολυτεχνείον και συνενούνται μετά των αυτόθι παραμενόντων. Η τοιαύτη περί παραμονής απόφασις υπήρξεν αυθόρμητος και ήτο ξένη - αρχικώς τουλάχιστον - προς πάσαν ιδέαν πολιτικής εκμεταλλεύσεως των εκδηλώσεων. Περί την 18.00 ώραν πραγματοποιείται εκτός του Πολυτεχνείου και επί των οδών Πατησίων και Στουρνάρα συνάντησις του Πρυτάνεως του Πολυτεχνείου μετά του τότε Αστυνομικού Διευθυντού Αθηνών, παρισταμένου εκπροσώπου της Εισαγγελικής Αρχής και ζητείται άδεια του πρυτάνεως, δια την εντός του ιδρύματος είσοδον των αστυνομικών προς εκδίωξιν των σπουδαστών. Ο πρύτανις όμως αρνείται κατηγορηματικώς, διερμηνεύων εν τούτω και την ομόφωνον και ομόρρυθμον γνώμην της τε Συγκλήτου και του Συλλόγου των καθηγητών του Πολυτεχνείου. Η τοιαύτη υπεύθυνος θέσις των καθηγητών του Πολυτεχνείου εξεφράσθη και επισήμως δια της από 15-11-1973 αποφάσεως της Συγκλήτου, δι' ης κατηγορηματικώς απεκρούετο πάσα ιδέα επεμβάσεως διότι θα κατελύετο δι' αυτής το ακαδημαϊκόν άσυλον και σοβαρός υφίστατο κίνδυνο, αιματοχυσίας. Εξεφράζετο δε εν ταυτώ η ελπίς της υπό των ιδίων των καθηγητών, ως και κατά το παρελθόν, ειρηνικής αντιμετωπίσεως των γεγονότων. Νέα προσπάθεια της Αστυνομίας δι' απ' ευθείας συνεννοήσεως μετ' εκπροσώπων των σπουδαστών προς ειρηνικήν αποχώρησίν των εκ του Πολυτεχνείου αποτυγχάνει. Οριστικοποιείται ούτω η απόφασις της αυτόθι παραμονής των σπουδαστών και από 22.00 ώρας λαμβάνονται τα πρώτα του εκ των έσω αποκλεισμού των. Ουδέν όμως εκ των έξω η Αστυνομία πραγματοποιεί. Αποσύρεται και απρακτεί, οιονεί απαθώς θεωμένη των γιγνομένων, παρά τον σαφώς διαφαινόμενον κίνδυνον διεισδύσεως στοιχείων ξένων και επιρροών επιβλαβών ασχέτων προς τα σπουδαστικά αιτήματα, μεταξύ του φοιτητικού κόσμου, κίνδυνον, ον αντελήφθησαν ή θα έδει να αντιληφθούν πολυπλεύρως και ουχί μονομερώς αι υπηρεσίαι πληροφοριών της Αστυνομίας. (Οράτε σχετικήν αναφοράν αρμόδιας υπηρεσίας). Και ούτω δεν επιχειρείται ευθύς εξ υπαρχής το λογικώτερον και απλούστερο, ο αποκλεισμός δηλονότι του τετραγώνου του κτιριακού συγκροτήματος του Πολυτεχνείου και η απαγόρευσις ή ο έλεγχος, έστω, των εις το Πολυτεχνείον εισερχομένων και εξερχόμενων αυτού. Ούτω και το πανεπιστημιακόν άσυλον θα διετηρείτο και τα επακολουθήσαντα έκτροπα θα προελαμβάνοντο. Και το αποτέλεσμα υπήρξεν αληθώς τραγικόν. Στοιχεία ξένα, άσχετα και εχθρικά προς τους σπουδαστάς εισέρχονται εις το Πολυτεχνείον, ο ιερός χώρος του οποίου μεταβάλλεται εις αιματοβαφή οτίβον ενός απηνούς αγώνος φανατικών πολιτικών αντιθέσεων. Εκπρόσωποι των ποικίλων αποχρώσεων της αριστεράς διασταρούνται μετά πρακτόρων της ΚΥΠ και ανυποψίαστοι αγνοί σπουδασταί συνεργάζονται μετά πρακτόρων μυστικών υπηρεσιών. Και πάντες ούτοι ιδίας έχουν επιδιώξεις, αι οποίοι συμπορεύονται εις την προς ίδιον όφελος αδίστακτον εκμετάλλευσιντου αγνού ιδεαλισμού των νέων (κατάθεσις υπ' αρ. 176 και μαγνητοταινία). Από του απογεύματος της Τετάρτης 14-11-1973, το καθαρών σπουδαστικών αιτημάτων φοιτητικόν κίνημα, μεταλλάσσεται εις πολιτικόν και εκφράζεται ως αντίθεσις προς την κρατούσαν τότε δικτατορίαν. Τα ριπτόμενα δε αρχικά συνθήματα δηλοποιούν την ενότητα εις αυτήν την αντίθεσιν «ψωμί - παιδεία - ελευθερία - δημοκρατία, Λαϊκή Κυριαρχία, έξω από το NATO, Δημοκρατική παιδεία, κάτω η Χούντα, όχι στον εμπαιγμό ενός τρελού» κ.ά. Η τοιαύτη προς τον πολιτικόν χώρον μετατόπισις του αγώνος σωρευτικά προκαλεί γεγονότα και ραγδαίας συνεπάγεται εξελίξεις. Η βαρεία πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής και η επί έτη συμπιεζομένη πολιτική βούλησις εύρον άνοιγμα εκτονώσεως έντονον εις τα δια των εκδηλώσεων προκαλούμενα ρήγματα εις τον δικτατορικόν μονολιθισμόν, ενώ ο κατά την ιδίαν εσπέραν τεθείς εις λειτουργίαν πρόχειρος ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου μεταβάλλει εις κήρυγμα εύγλωττον, ισχυρών συγκινησιακών δονήσεων, γενεσιουργόν, την κραυγήν: «Εδώ Πολυτεχνείον, εδώ Πολυτεχνείον, εδώ ο ραδιοφωνικός Σταθμός των ελευθέρων αγωνιζόμενων Ελλήνων»! Η στιγμή ήτο κρίσιμος διότι η εκδήλωσις ήτο αυτόχρημα επαναστατική - και το έτι σπουδαιότερον - εξεδηλούτο εις χώρον ελευθερίας πνευματικής και κατέκλυζε τας ψυχάς αμετανόητων ιδεολόγων όλων των εποχών, των νέων! Απητείτο γνώσις του αναφυομένου ήδη προβλήματος και εχρειάζετο σύνεσις, αντικειμενικότης, διορατικότης και ψύχραιμος αποφασιστικότης δια την αντιμετώπισιν και επίλυσιν τούτου. Και ως προς μεν την γνώσιν σοβαρώς εδοκιμάσθη, διότι ουδείς των αναλαβόντων την ευθύνην των γεγονότων εκ των τότε κρατούντων εδείχθη ότι κατενόει σοβαρώς τα σπουδαστικά αιτήματα και την ιδιότυπον και ιδιόμορφον ψυχολογίαν των νέων, οι οποίοι εις τας προοδευτικός και ανακαινιστικός τάσεις των εμφανίζονται ανέκαθεν ως αντιφρονούντες, αντικυβερνητικοί και ουχί σπανίως επαναστατικοί. Ως προς δε την σύνεσιν, την ψυχραιμίαν και διορατικότητα τραγική επηκολούθησεν η εκ των εξελίξεων διάψευσις αυτής της ελπίδος.

Γ) ΠΕΜΠΤΗ 15-11-1973

Την Πέμπτην, 15-11-1973, η συγκέντρωσις λαμβάνει αμιγώς πολιτικόν χαρακτήρα. Πλήθη λαού κατέρχονται προς το Πολυτεχνείον, αι εκτός αυτού συγκεντρώσεις ογκούνται και αυξάνονται γεωμετρικώς οι εντός αυτού εισερχόμενοι σπουδασταί, αλλά και εργάται. Μαχητικά, αναρχικά και αριστερά στοιχεία επηρεάζουν προς στιγμήν το δια του Ρ / Σ και των μεγαφώνων ριπτόμενα συνθήματα, ενώ πράκτορες της ΚΥΠ, της ΕΣΑ και άλλων μυστικών υπηρεσιών νοθεύουν την καθαρότητα των φοιτητικών συνθημάτων δια της διαδόσεως αναρχικών και ανατρεπτικών τοιούτων όπως: ΚΚΕ - κάτω το Κράτος, Λαοκρατία, ζήτω η σεξουαλική επανάστασις κ.ά. (κακότεχνος προβοκάτσια κατά Σιφναίον και Δασκαλόπουλον) και προσπαθούν να εξωθήσουν και παρασύρουν τους σπουδαστάς εις παντοίας πράξεις βίας και δολιοφθορών. (Καταθέσεις υπ'αρ. 33, 61, 75, 130, 155, 159, 187, 202 και 213). Και οι σπουδασταί αμύνονται προς πάσαν κατεύθυσιν. Επαναφέρουν τον Ρ / Σ εις την ορθήν αντιδικτατορικήν θέσιν του, απαλείφουν αναρχικά και εξτρεμιστικά συνθήματα, αποκαλύπτουν και εκδιώκουν εκ του Πολυτεχνείου τους πράκτορας, τοποθετούν φρουράς εις άπαντα τα εργαστήρια και χώρους οργάνων προς διαφύλαξίν των έναντι πάσης φθοράς ή ζημίας, οργανώνουν επιμελώς την αυτόθι παραμονήν των δια του ορισμού ειδικών επιτροπών κατά τομείς, επιμελούμενοι και αυτής της καθαριότητος, καταστρέφουν όμως από συμφώνου οι ίδιοι το γραφείον του Κυβερνητικού Επιτρόπου και καλούν τον λαόν εις συμπαράστασιν και εξέγερσιν. (Οράτε καταθέσεις απάντων των καθηγητών του Πολυτεχνείου και του επιμελητού Ιατρίδη). Εκτός του Πολυτεχνείου η κατάστασις εμφανίζεται περισσότερον έκρυθμος, διότι η ευρύτης των χώρων και η εντεύθεν ελευθερία κινήσεων διευκολύνει τας μαζικός συγκεντρώσεις και μαχητικάς εκδηλώσεις εις διάφορα σημεία του κέντρου της πόλεως. Κινήσεις διαδηλωτών, συγκεντρώσεις, μικροσυμπλοκαί με αστυνομικούς, διανομή προκηρύξεων, επικόλλησις ή αναγραφή συνθημάτων εις αυτοκίνητα κ.λπ. μεταφοραί τροφίμων και φαρμάκων εις τους εντός του Πολυτεχνείου, μεμονωμένα περιστατικά προπηλακισμού εις βάρος αστυνομικών και στρατιωτικών και διακοπή της έμπροσθεν του Πολυτεχνείου κυκλοφορίας κατά τας εσπερινός ώρας είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της ημέρας ταύτης. Από πλευράς υπευθύνων συνεχίζετο, περιέργως, η απραξία και εφεκτικότης. Πραγματοποιείται συνάντησις του Υπουργού Παιδείας μετά του Πρωθυπουργού και αμφοτέρων, ακολούθως μετά του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας, παρισταμένου και του Υπουργού Δημοσίας Τάξεως. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας - καθ α υπό του Παν. Σιφναίου κατατίθεται - εξεδηλώθη αντίθετος προς πάσαν επέμβασιν εις το Πολυτεχνείον, συμφωνών εν τούτω με την απόφασιν της Συγκλήτου. Και εις την γενομένην προς αυτόν παρατήρησιν περί κινδύνου προκλήσεως μεγάλων καταστροφών απήντησεν: «Ας τα σπάσουν. Ας κάψουν και το Πολυτεχνείον. Έχομε λεπτά δια να τα ξαναφτιάξω μεν. Ας κατεβούν και στους δρόμους. Ας σπάσουν τις βιτρίνες». Επεδίωκε προφανώς - επιλέγει ο αυτός πάντοτε τότε Υπουργός Παιδείας - πολιτικά οφέλη. Ποια και πώς όμως; Ιδού το ερώτημα!

Δ) ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 16-11-1973

Το δράμα των γεγονότων του Πολυτεχνείου οδηγείται εις την τραγικήν του κορύφωσιν και την αιματηράν του κατάληξιν. Εντός μεν του Πολυτεχνείου η θέσις των ως είρηται, ποικιλώνυμων φατριών και πολιτικών τάσεων σκληρύνεται, ενώ τα δια του Ρ / Σ εκπεμπόμενα συνθήματα συγκινούν, προκαλούν, διεγείρουν και κινητοποιούν μάζας λαού εις ομαδικός συγκεντρώσεις. Κατά τας μεσημβρινός ώρας πραγματοποιούνται αι πρώτοι μεγάλοι πορείαι προς Ομόνοιαν και Πολυτεχνείον δια των μεγάλων αρτηριών: Αιόλου, Σταδίου, Πανεπιστημίου, Πατησίων και Αλεξάνδρας. Την 18.00 ώραν μέγα πλήθος διαδηλωτών πορεύεται προς το Σύνταγμα.

Ανακόπτεται όμως υπό αστυνομικών δυνάμεων η πορεία του και εις την συμβολήν των οδών Σταδίου - Δραγατσανίου και Κοραή επιχειρείται η βιαία διάλυσίς του. Κατά την επανακολουθήσασαν συμπλοκήν ρέει το πρώτον αίμα, διότι υπήρξαν εκατέρωθεν τραυματίαι. Κατά τινας μάλιστα μαρτυρίας, μη πλήρως εξελεγχθείσας, ετραυματίσθησαν θανασίμως νεαρά διαδηλώτρια και διαδηλωτής και επυροβολήθη δις Υπαστυνόμος ανεπιτυχώς (καταθέσεις υπ' αριθ. 215, 216 και 217). Στοιχεία ύποπτα και ανεύθυνα, ομαδικώς ή και ατομικώς ενεργούντα, προβαίνουν εις πράξεις βιαιοπραγίας κατά πολιτών και εις καταστροφάς περιουσιών (θραύσεις βιτρινών και προθηκών καταστημάτων - κατάθεσις 239). Ομάς διαδηλωτών επέτυχε και εισήλθε εις το επί της οδού Αιόλου αρ. 104 Μέγαρον της Νομαρχίας Αττικής και μετά κόπου εξεβλήθη υπό των αστυνομικών. Η κατάοτασις συνεχώς εκτραχύνεται και καθίσταται επικίνδυνος. Την 19.30 ώραν ζητείται υπό της Αστυνομίας η επικουρία της Χωροφυλακής, ήτις και αναλαμβάνει την φρούρησιν διαφόρων δημοσίων καταστημάτων, (έγγραφον της υπ' αρ. Ε 34356 Φ 0025 / 16-11-1973). Περί ώραν 20.30 αρχίζουν αι πρώτοι συγκεντρώσεις και επιθέσεις των διαδηλωτών κατά του επί της συμβολής των οδών Γ Σεπτεμβρίου και Μάρνη κτιρίου του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, αίτινες και κατά τρεις διαδοχικός φάσεις συνεχίζονται μέχρι της 22.30 ώρας. Επιτυγχάνεται αρχικώς η απόκρουσις και διάλυσίς των διαδηλωτών δι' απλών απωθήσεων και χρήσεως αστυνομικών ράβδων, ως και δακρυγόνων αερίων. Κατά τας τελικάς όμως φάσεις των επιθέσεων τούτων γίνεται χρήσις πυροβόλων όπλων, τη εντολή του Διοικητού του Μικτού Επιτελείου του Υπουργείου Στρατηγού Βαρνάβα. Ως προς τον χαρακτήρα της τοιαύτης χρήσεως των όπλων τα υπό των αρμοδίων υποστηριζόμενα σοβαρώς προς την πραγματικότητα αντιτίθενται. Ομιλούν ούτω περί πυροβολισμών εις τον αέρα προς εκφοβισμόν ενώ οι δύο (2) πρώτοι νεκροί εκ του καταλόγου των γνωστών θυμάτων έπεσαν εις τον γύρωθεν χώρον και ακόμη υπήρξαν πολλοί τραυματίαι. Εν τη ερεύνη ακολούθως της νομιμότητος της ούτω γενομένης χρήσεως των όπλων σοβαρά διαπιστούται αντίθεσις απόψεων των τότε υπευθύνων υπηρεσιακών παραγόντων, των μεν υποστηριζόντων ότι νομίμως εγένετο η χρήσις των όπλων (κατάθεσις υπ' αρ. 151), των δε τουναντίον ότι μεταξύ των νομίμων μέσων δεν ήτο και η χρήσις των όπλων κατά του πλήθους (κατάθεσις υπ' αριθ. 180). Η κατά του πλήθους όμως χρήσις των όπλων διαπιστούται, ως ετονίσθη ήδη, κατά τρόπον αναμφισβήτητον. Πέραν των συγκεκριμένων και επωνύμων θυμάτων, τα επί των κατέναντι τοίχων και των αυτόθι επί των οδών εσταθμευμένων αυτοκινήτων διαπιστωθέντα και εισέτι υπάρχοντα ίχνη εκ προσκρούσεως βλημάτων πυροβόλων όπλων, εις μακρόν μάλιστα από του εδάφους ύψος καταδεικνύουν το έωλον του περί εκφοβιστικών βολών ισχυρισμού. Η ύπαρξις τέλος ελευθέρων σκοπευτών, ελευθέρως εις τον χώρον του Υπουργείου κινουμένων, καθιστά ύποπτον πάσαν αντίθετον θέσιν. Διότι υπήρξεν αληθώς τραγική εν τη ενεργηθείση ερεύνη η ακόλουθος αποκάλυψις: Άτομον εν πολιτική περιβολή, φέρον κόμην μακράν και γενειάδα, εκράτει μακρύκανον πυροβόλον όπλον και ου μόνον ελευθέρως και ανεμποδίστως ως εις οικείον και γνώριμον χώρον, εκινείτο μεταξύ των οργάνων του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως, αλλά και επυροβόλει δια του όπερ έφερε φονικού όπλου εκ διαφόρων σημείων του κτιρίου και από της ταράτσας, αλλά και εκτός αυτού, κατά του πλήθους ή και μεμονωμένων διαδηλωτών προς το Πολυτεχνείον και την οδόν Αβέρωφ. Τα στοιχεία ταυτότητος και η κακούργος συμπεριφορά του αδιαστάκτου τούτου φονέως βεβαιούνται εκ των συλλεγεισών αποδείξεων (οράτε καταθέσεις υπ' αρ. 25, 151, 181 και 251). Από της 20.00 ώρας περίπου ήρχισεν η εντός και εκτός του Πολυτεχνείου ρίψις βομβίδων δακρυγόνων υπό της Αστυνομίας, ενώ η ψυχραιμία και η υπευθυνότης είχον εγκαταλείψει πολλά από τα κατώτερα ιδία, όργανα της. Ου μόνον εκτύπων ανηλεώς και βαναύσως τους διαδηλωτάς, σοβαράς προκαλούντες εις τούτους κακώσεις, αλλά και επυροβόλουν δια των όπλων των (καταθέσεις υπ' αριθ. 209, 227, 228 και 258). Και είναι εύκολον να κρίνη τις και να παρακολούθηση την κατεύθυνσιν των υπό την δόνησιν παρομοίων ψυχικών εκρήξεων εξαπολυομένων βολίδων! Εις έτερα σημεία των οδών Πατησίων και Αλεξάνδρας πυραί ηνάπτοντο, οχήματα μετεκινούντο και ανετρέποντο, οδοφράγματα ανεγείροντο, φθοραί και καταστροφαί περιουσιών προεκαλούντο. Και μέσα εις τον ορυμαγδόν αυτόν της καταστροφής και του ελλοχεύοντας θανάτου έπιπτον οι πρώτοι νεκροί και τραυματίαι. Είναι έργον δικαιοσύνης δε εξ υπαρχής να τονισθή ότι η τραγωδία δεν υπήρξεν μονόπλευρος και δεν εβάρυνεν μόνον το άοπλον πλήθος και τους νέους διαδηλωτάς, διότι υπήρξαν και περιπτώσεις τραυματισμού αστυνομικών. Κατά δεκάδας οι τραυματίαι διακομίζονται εις τον πρόχειρον υγειονομικόν σταθμόν του Πολυτεχνείου και εκείθεν προς τον ΣΑΒ και το Ρυθμιστικόν Κέντρον Αθηνών. Πολλοί δε εξ αυτών εισήρχοντο εις τας γύρωθεν κατοικίας όπου ευγενείς συνάνθρωποι τους περιέθαλπον και προσέφεραν τας υπηρεσίας των. Είχεν αρχίσει ήδη η κίνησις των ασθενοφόρων. Δεν υπήρξεν όμως η αναμενόμενη, ούτε ανάλογος προς το μέγεθος της καταστροφής. Δισταγμός, επιφυλακτικότης, φόβος; Ίσως, διότι και ασθενοφόρα εβλήθησαν και παρημποδίσθησαν υπό ομάδων πολιτών και της Αστυνομίας να εκτελέσουν το έργον των (καταθέσεις υπ' αριθ. 68 και 227). Άγνωστον τι ακριβώς επηρέασε την βούλησιντων υγειονομικώς υπευθύνων. Υπήρξαν όμως και ενθαρρυντικοί εξαιρέσεις διακεκριμένων πράξεων φιλαλληλίας και αλτρουισμού. Ιατροί των γύρω περιοχών προσέτρεξαν εις το Πολυτεχνείον, υπείκοντες εις την φωνήν του ανθρωπιστικού και ιατρικού των καθήκοντος, άγνωστοι και ανώνυμοι ιδιώται κινητοποιούνται, αδελφοί νοσοκόμοι προσφέρονται και ιατροί εκ του Ρυθμιστικού Κέντρου κατέρχονται εις το Πολυτεχνείον δια να προσφέρουν τας υπηρεσίας των και παραλάβουν τραυματίας. Ότε όμως ήρχισεν η διακομιδή των πρώτων τραυματιών, εις το Ρυθμιστικόν Κέντρο Αθηνών η ανθρωπινή βαρβαρότης έδειξε το αληθές προσωπείον της, ημαύρωσε και διέσυρε πάσαν έννοιαν φιλαλληλίας και ανθρωπισμού. Οι τραυματίαι δεν απετέλουν εκεί αντικείμενον περιθάλψεως και μερίμνης, αλλά στόχον καννιβαλικών εκδηλώσεων εκ μέρους ευάριθμων, εκ των αυτόθι υπηρεσιακώς ευρισκομένων, αστυνομικών υπαλλήλων, υπό τας ευλογίας και παροτρύνσεις του τότε διοικητικού Διευθυντού του Νοσοκομείου, όστις κραδαίνων παρανόμως περίστροφον, υβρίζων και απειλών και βλάσφημων, περιεφέρετο εις τους χώρους του Νοσοκομείου ενσπείρων τον τρόμον (οράτε και κατάθεσιν του ιδίου). Υβρίζοντα αναιδώς και εκακοποιούντο βαναύσως ου μόνον οι τραυματίαι αλλά και οι συνοδοί των. Και υπήρξαν πολλοί περιπτώσεις βαρύτατων τραυματισμών, υπό των «γενναίων» αυτών αστυνομικών προκληθέντων. Το ανήκουστον όμως και φοβερόν είναι ότι εδολοφονήθη άνθρωπος εν ψυχρώ εκ της κακουργίας των ταύτης: «Γύρω στα μεσάνυχτα της Παρασκευής - κατατίθεται υπό υπαλλήλου του Ρυθμιστικού (κατάθεσις υπ' αρ. 78) - ένας νέος άνθρωπος, ήλθε στο Ρυθμιστικό, ζητώντας πληροφορίες για τους δικούς του. Πέσανε επάνω του τρεις αστυφύλακες που ήσαν στο Ρυθμιστικό και τον κομμάτιασαν κυριολεκτικώς στο ξύλο με αποτέλεσμα να πεθάνη. Τον μετέφεραν εν συνεχεία, στον νεκροθάλαμο». Του τραγικού περιστατικού υπήρξαν και άλλοι αυτόπται, οι οποίοι καταθέτουν ομοίως και αποκαλύπτουν μερικούς εκ των δολοφόνων (καταθέσεις υπ' αριθ. 69, 70, 77, 79, 86 και 94). Ιατρός χειρουργός Ρυθμιστικού καταθέτει ότι υπέκυψεν εις τας χείρας του τραυματίας δια πυροβόλου όπλου, συνεπεία βαρείας κρανιοεγκεφαλικής κακώσεως εκ ξυλοδαρμού (κατάθεσις υπ' αριθ. 86) και υπάλληλος του ιδίου Νοσοκομείου τονίζει ότι: «το θέαμα ήτο φοβερό και μας έκανε να ντρεπόμαστε για την κατάντια μας» (κατάθεσις υπ' αριθ. 79). Εν όψει της θλιβερός ταύτης πραγματικότητας οι μεν ιατροί εφυγάδευσαν τους τραυματίας ή κατεσκεύασαν ψευδώς τα στοιχεία της ταυτότητος των, ίνα αποφύγουν ούτοι τας εν συνεχεία βεβαίας κακοποιήσεις των, οι δε τραυματίαι απέφευγαν να μεταβούν εις Νοσοκομεία ή Κλινικός. Και ούτω την ενροπήν, περί ης η ανωτέρω κατάθεσις, διεδέχθη ο φόβος των ασθενών και η εκ των Ναών της Υγείας απομάκρυνσίς των! Δείγμα και τούτο της πολιτιστικής εξελίξεως μιας εποχής. Ποία όμως ήτο η εξέλιξις των γεγονότων κατά την ημέραν ταύτην υπό άποψιν υπευθύνου αντιμετωπίσεως των. Περί ώραν 11.00 πραγματοποιείται σύσκεψις εις το γραφείον του Πρωθυπουργού, παρισταμένων των Αντιπροέδρων της Δημοκρατίας και Κυβερνήσεως, των Υπουργών Παιδείας και Δημοσίας Τάξεως, του Υφυπουργού παρά τω Πρωθυπουργώ και του Αρχηγού της Αστυνομίας. Μετά ΊΟλεπτον προσέρχεται εις την σύσκεψιν και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Και κατά την σύσκεψιν ταύτην αποφασίζεται καθ' α υπευθύνως υπό τότε Κυβερνητικών παραγόντων υποστηρίζεται και κατατίθεται, ότι επ' ουδενί λόγω θα εχρησιμοποιούντο όπλα, αν προεβάλλετο αντίδρασις και μόνον εν εσχάτη ανάγκη θα επετρέπετο η χρήσις δακρυγόνων, απαγορευομένης όμως της ρίψεως τούτων εντός του Πολυτεχνείου. Η δια των γεγονότων όμως αναφανείσα ακολούθως πραγματικότης παρουσιάζεται άντικρυς αντίθετος των εκτεθέντων θεωρητικών εξορκισμών, διότι ισχυροί στρατιωτικοί δυνάμεις εκλήθησαν, χρήσις όπλων εγένετο και αληθής βομβαρδισμός δια δακρυγόνων των εντός του Πολυτεχνείου έλαβε χωράν. Και εις το ανάκυπταν εύλογον, εκ των ανωτέρω ερώτημα δίδεται η ακόλουθος - υπό του τότε αρχηγού της Αστυνομίας - απάντησις: «Αι υπάρχουσαι αστυνομικοί δυνάμεις, παρά την ενίσχυσιν της Χωροφυλακής, δεν ηδύνατο να ανταποκριθούν δια την αποκατάστασιν της τάξεως. Ενημερώθη σχετικώς το γραφείον Προέδρου Δημοκρατίας (ταξίαρχος Παρασκευάς Ιωαννίδης), όστις μετ' ολίγον και περί ώραν 23.15 μοι ανεκοίνωσε τηλεφωνικώς ότι απεφασίσθη υπό του Προέδρου της Δημοκρατίας η ενίσχυσις των αστυνομικών δυνάμεων υπό των Ενόπλων Δυνάμεων, ήτοι δια τριών ή τεσσάρων αρμάτων μάχης, άτινα δια της εντυπωσιακής εμφανίσεως των και μόνον εις τον χώρον του Πολυτεχνείου, θα εξηνάγκαζον ψυχολογικώς τους εντός ευρισκομένους να εγκαταλείψουν τας αίθουσας και το προαύλιον του ΕΜΠ» (οράτε κατάθεσιν ανωτέρω). Και ούτω η εις αδυναμίαν ευρισκομένη Αστυνομία δεν συνειδητοποιεί η ιδία την ανάγκην της ενισχύσεως της, αλλά της εμπνέεται άνωθεν και διατάσσεται να διαβίβαση το έγγραφον ίνα πληρωθή ο τύπος του νόμου, διότι - ως επιλέγει εις την κατάθεσίν του ο τότε Διευθυντής της Αστυνομίας - «είχεν αποφασισθή προ πολλού η επέμβασις του Στρατού και τα άρματα, ότε εγώ υπέγραφαν ήσαν έτοιμα, ή και εκινούντο» (οράτε κατάθεσιν) και προς την άποψιν ταύτην πλήρως στοιχείται και η υπό του τότε Αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων λαμβανομένη θέσις έναντι των γεγονότων (οράτε κατάθεσιν).

Εύγλωττοι και αληθώς αποκαλυπτικοί δια την έρευναν οι προεκτεθείσαι λογικοί και πραγματικοί αντιθέσεις! Υποβάλλει πράγματι, κατά διαταγήν του Αρχηγού, ο Διευθυντής της Αστυνομίας την 23.30 ώραν το υπ' αριθμόν Β 34258 Φ 0025 /16-11-1973 έγγραφον του προς την ΑΣΔΕΝ προς παροχήν αναλόγου ενισχύσεως, συμφώνως τω υπ' αριθ. 341 κανονισμώ «περί της εν πόλεσι και φρουρίοις υπηρεσίας των στρατευμάτων (Β.Δ. από 4-9-1949)». Και η προς ψυχολογικόν εκφοβισμόν αποβλέπουσα ανάλογος αύτη ενίσχυσις το μεν διέτρεξαν όλα τα από του Προέδρου της Δημοκρατίας μέχρι του ΣΔΑ ιεραρχικώς ανώτερα στρατιωτικά κλιμάκια, το δε περιελάμβανε τας ακολούθους στρατιωτικός δυνάμεις: α) Μίαν διλοχίαν του 28ου συντάγματος, εδρεύοντος εν Χαϊδαρίω με 10-12 τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού του ΚΕΒΟΠ. Η κίνησις των μονάδων τούτων προς τα στρατόπεδα: Αυξεντίου, Σταθμού Λαρίσης και 951 Λόχου ΕΣΑ διετάχθη την 21.30 - 22.00 ώραν. (Ο τοιούτος χρόνος κινήσεως επιβεβαιοί το ανωτέρω κατατεθέν υπό του τότε Αστυνομικού Διευθυντού Αθηνών), β) Δυνάμεις καταδρομών και δη την Διοίκησιν του συντάγματος Αλεξιπτωτιστών, 1ην και 2αν μοίραν Αλεξιπτωτιστών, τμήμα της Σχολής Αλεξιπτωτιστών μετά τεθωρακισμένων ομοίως οχημάτων μεταφοράς προσωπικού. Η κίνησις των τμημάτων τούτων διετάχθη περί την 23.00 ώραν και γ) Ουλαμούς αρμάτων μάχης του ΚΕΤΟ, ανήκοντος πιθανώς εις την 30ήν ΕΜΑ. Ο συντονισμός κινήσεως των δυνάμεων τούτων ανήκεν εις τον Διοικητήν της ΑΣΔΕΝ, όστις και ώρισεν Συνταγματάρχην ως επικεφαλής δια την επί τόπου εφαρμογήν των διαταγών του. Αποστολή του, ως αύτη προσδιορίζεται υπό του τότε Αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων, ήτο η εν συνεργασία μετά του Διευθυντού της Αστυνομίας αποκατάστασις της τάξεως και η εκκένωσις του Πολυτεχνείου. Ο τρόπος εκτελέσεως της αποστολής ταύτης εναπέκειτο εις την διακριτικήν του ευχέρειαν κατ' ορθήν εκτίμησιν της ην αντιμετώπιζε καταστάσεως, εντός των πλαισίων πάντοτε του κυρίως επιδιωκομένου ψυχολογικού επηρεασμού και της μη χρήσεως όπλων. Εβεβαιώθησαν πλήρως υπό της ενεργηθείσης ερεύνης τα στοιχεία ταυτότητος απάντων των επικεφαλής των ανωτέρω στρατιωτικών τμημάτων Αξιωματικών, ως και του υπό του Διοικητού της ΑΣΔΕΝ ορισθέντος Συνταγματάρχου ως συνδέσμου, μεταξύ αυτού και της Αστυνομικής Διευθύνσεως Αθηνών (περί των στοιχείων τούτων και πάντων των εκτεθέντων οράτε καταθέσεις υπ' αριθ. 105, 110, 133 και 164 ως και 72, 76, 116 και 159).

Ε) ΣΑΒΒΑΤΟΝ, 17-11-1993

Οδηγούμεθα ήδη ραγδαίως εις την λύσιν του δράματος. Περί το μεσονύκτιον της Παρασκευής, 16-11-73, αι μεν αστυνομικοί δυνάμεις έχουν αποκλείσει το οικοδομικόν τετράγωνον του Πολυτεχνείου δια της τοποθετήσεως ανδρών εις επίκαιρα σημεία προσβάσεων υπό τους Αστυνομικούς Διευθυντάς, ο δε στρατός ευρίσκεται ήδη εν κινήσει εγγύς του Πολυτεχνείου. Το τριήμερον των συνεχών συγκρούσεων και ο κάματος έχουν υπερφορτίσει μέχρις εκρηκτικότητας την ψυχολογίαν των συμμετεχόντων εις την επιχείρησιν αστυνομικών υπαλλήλων. Περί την 01.30 ώραν του Σαββάτου, 17-11-73, τα εκ της Λεωφόρου Αλεξάνδρας κατερχόμενα άρματα εστάθμευσαν εις την πλατείαν Αιγύπτου, ενώ όγκος διαδηλωτών ευρίσκετο εις το ύψος των προ του ΟΤΕ κτισμάτων και καθ' όλον το πλάτος της Λεωφόρου Πατησίων. Νεαρός Αξιωματικός αγνώστου ταυτότητος, κατελθών ενός των αρμάτων μετά του οπλοπολυβόλου του, τοποθετείται εις το μέσον της Πατησίων και υβρίζων πυροβολεί προς την κατεύθυνσιν των διαδηλωτών (οράτε κατάθεσιν υπ' αριθ. 49). Και καθ' όλην όμως την εντός της πόλεως διαδρομήν των αρμάτων ρίπτονται πυροβολισμοί εξ αυτών. «Διεπίστωσα μετ' εκπλήξεως - καταθέτει ο τότε Διευθυντής της Αστυνομίας - ότι τα άρματα ήσαν ουχί 2 ή 3 αλλά ευάριθμα. Μερικά τούτων εκινήθησαν επί των πέριξ του Πολυτεχνείου οδών, έρριπτον δε ριπάς πολυβόλων. Τελικώς παρετάχθησαν προ του Πολυτεχνείου με ανημμένους τους προβολείς και τα πολυβόλα εστραμμένα προς το Πολυτεχνείον. Ερρίπτοντο παρ' αυτών εκφοβιστικαί βολαί. Επλησίασα Αξιωματικόν και του είπον ότι ο πυροβολισμός είναι επικίνδυνος δια τους εις τας παρυφάς του Λυκαβηττού και του λόφου Στρέφη κατοικούντας. Μου απήντησε: «Μην ανησυχείς είναι άσφαιρα». Ο ίδιος όμως ακολούθως επείσθη εκ της αποκοπής ηλεκτροφόρων συρμάτων των τρόλεϊ, ότι ήσαν ένσφαιρα! (Οράτε κατάθεσίν του υπ' αριθ. 84). Την 01.45 ώραν τα άρματα ενούνται εις τον προ του Πολυτεχνείου χωράν και αι μονάδες καταδρομών τοποθετούνται καταλλήλως. Οι ισχυροί προβολείς των αρμάτων καταυγάζουν ολόκληρον την περιοχήν του Πολυτεχνείου και οι εντός αυτού εγκλεισμένοι αναρτώνται επί των κιγκλιδωμάτων και χειροκροτούν τους στρατιώτας ρίπτοντες διάφορα συνθήματα, όπως «αδέλφια μας φαντάροι, είμαστε άοπλοι, μη μας χτυπάτε, κ.ά.». Και άρχονται οι αγωνιώδεις διαπραγματεύσεις. Εκπρόσωποι των σπουδαστών, μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής αυτών, προσέρχονται περί ώραν 02.30 εις την κεντρικήν πύλην του Πολυτεχνείου. Δηλούν ότι αποδέχονται την άμεσον και ειρηνικήν εκκένωσιν, υπό την εγγύησιν όμως και παρουσία εκπροσώπων της Εκκλησίας, της Δικαιοσύνης, των καθηγητών των, του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και του τύπου. Προσπαθούν να αποφύγουν την μετά βεβαιότητας αναμενομένην κακοποίησιν και επιζητούν να σωθούν. Οι όροι των όμως απορρίπτονται και ακολουθεί ημίωρον περίπου εκνευρισμού, απειλών, αγωνίας, φόβου και απογοητεύσεων. Κατά τον ίδιον χρόνον εις τον προ του Πολυτεχνείου χώρον, έμπροσθεν του ξενοδοχείου ΑΚΡΟΠΟΛ, ευρίσκονται ο Υποστράτηγος Διοικητής της ΣΔΑ, ο Γενικός Γραμματεύς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως και ο Αστυνομικός Διευθυντής Αθηνών. Ουδείς όμως εκπρόσωπος της πνευματικής ηγεσίας του τόπου είναι παρών. Και οι εγκλεισμένοι, ατακτήσαντες έστω, νέοι αισθάνονται ανασφαλείς, διότι πάντας τους εκτεθέντος θεωρούν διώκτας και αντιπάλους των. Ήτο ανάγκη επομένως οίκοθεν να ληφθή παν μέτρον διασφαλίσεως της ειρηνικής και αναίμακτου εξόδου. Πέραν όμως και ανεξαρτήτως οιασδήποτε πολιτικής, ηθικής και κοινωνικής δεοντολογίας ως εκ της φύσεως των εκδηλώσεων και της συμμετοχής νέων εις ταύτας, επεβάλλετο να τηρηθούν απαρεγκλίτως τα νόμιμα. Και ήσαν ταύτα τα υπό του Ν.Δ. 794 /1971 και του Β.Δ. 269 /1972 προσδιοριζόμενα: διάλυσις της παρανόμου ή εξελθούσης του σκοπού της δημοσίας συναθροίσεως υπό της Αστυνομίας δια της χρήσεως όλων των - κατ' εκτίμησιν της καταστάσεως - προσφορών προς τον σκοπόν τούτον μέσων, παρουσία όμως και μετά γνώμην των εκπροσώπων της Διοικητικής και Δικαστικής Αρχής ήτοι του Νομάρχου και Εισαγγελέως Πρωτοδικών. Και τα νόμιμα ταύτα δεν ετηρήθησαν. Δι' ο και επί του σημείου τούτου εζητήθησαν σαφείς διευκρινίσεις από τον έχοντα την κατά νόμον ευθύνην της αντιμετωπίσεως των γεγονότων τότε, Αστυνομικόν Διευθυντήν Αθηνών, όστις και κατέθεσεν τα ακόλουθα: «Επικείμενης της ενεργείας μας προς εκκένωσιν του Πολυτεχνείου, ητησάμην δια του ασύρματου την αποστολήν επιτόπου του Εισαγγελέως και του Νομάρχου. Έλαβα μετ' ολίγον την απάντησιντου Κου Αρχηγού, ότι ούτοι δεν ανευρίσκονται και ότι οφείλω να ενεργήσω άνευ της παρουσίας αυτών. Τούτο ανέφερα και εις τον παριστάμενον Γενικόν Γραμματέα του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως κ. Χαράλαμπον Παπαδόπουλον, ο οποίος προφορικώς μου έδωσε την εντολήν να ενεργήσω άνευ της παρουσίας των ειρημένων». Πλήρως όμως εβεβαιώθη ότι ο Εισαγγελεύς από ενωρίς ευρίσκετο εις τους τόπους των επεισοδίων και εις την Αστυνομικήν Διεύθυνσιν και ειδικώς ερωτηθείς υπήρξεν ανενδοιάστως και απεριφράοτως αντίθετος προς πάσαν σκέψιν παραβιάσεως του Πανεπιστημιακού ασύλου (οράτε συμπληρωματικήν κατάθεσιν Δασκαλοπούλου). Αι εντεύθεν προκύπτουσαι διαπιστώσεις και η κατά την αντιμετώπισιν των διαδηλωτών εν τω Υπουργείω Δημοσίας Τάξεως εφαρμοσθείσα τακτική, ως ανωτέρω αύτη λεπτομερώς εξετέθη, καταδεικνύουν σαφώς τας πολλαπλός παραβιάσεις του Νόμου και το κατά την αντιμετώπισιν των γεγονότων κράτησαν πνεύμα αυτοσχεδιασμού και αυθαιρεσίας. Διότι ο νόμος είναι σαφής και η απαιτουμένη υπ' αυτού παρουσία του Νομάρχου και του Εισαγγελέως δεν είναι στοιχείον διακοσμητικόν, αλλ' ενέχει σημασίαν ουσιαστικήν, εφ' όσον «μετά γνώμην αυτών» διατάσσεται η διάλυσις της συναθροίσεως. Και δεν δύναται να υποστηριχθή ότι συνέτρεχαν προϋποθέσεις της παρ. γ του αρθρ. μόνου Β.Δ. 269 / 72, ήτοι ότι επρόκειτο περί περιστάσεως κατεπειγούσης και παρίστατο άμεσος κίνδυνος διασαλεύσεως της τάξεως, καθ' ας επιτρέπεται η εν απουσία των ανωτέρω εκπροσώπων της Διοικήσεως και της Δικαιοσύνης ενέργεια. Διότι το τριήμερον των γεγονότων αφαιρεί εξ αυτών πάσαν έννοιαν κατεπείγοντος, τουθ' όπερ και κατενοήθη υπό των υπευθύνων, δι' ο και εκλήθη αρχικώς ο Εισαγγελεύς και ήτο δεδομένη, γνωστή σε τοις πάσιν, η κατά την διαδρομήν ταύτην παρουσία Εισαγγελέως. Αποδεικνύεται τούτο εκ των εκτεθέντων και πιστοποιείται εκ των ανταλλαγέντων σημάτων μετά του κέντρου αμέσου δράσεως της Αστυνομικής Διευθύνσεως Αθηνών, καθ' α περί ώραν 02.30 της 17-11-1973 ευρίσκετο εις τι σημείον του γύρωθεν χώρου Αντεισαγγελεύς Πρωτοδικών ως εκπρόσωπος του Εισαγγελέως. Εις τα εκτεθέντα προσθετέον εισέτι ότι η δοθείσα εντολή προς τον Διευθυντήν της Αστυνομίας παρά του Αρχηγού της Αστυνομίας Πόλεων και του Γενικού Γραμματέως του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως είναι παρ' νόμος και εντεύθεν δεν καλύπτει αυτόν, διότι κατά την ρητήν επιταγήν της παρ. δ' της ως είρηται διατάξεως η μετά χρήσεως των όπλων, έστω και προς εκφοβισμόν, διάλυσις συναθροίσεων επικινδύνων δια την ζωήν και σωματικήν ακεραιότητα των συμμετεχόντων εις ταύτας, επιχειρείται πάντοτε και μόνον παρουσία και μετά γνώμην του Νομάρχου και του Εισαγγελέως, μη παρεχομένης εντεύθατης ευχέρειας ως κατά την παρ. γ' της άνευ αυτών ενεργείας! Ταύτα, όμως, πάντα προϋπέθετον ειλικρίνειαν προθέσεων, μετά συνέσεως, ψυχραιμίας και υπευθυνότητας εκδηλουμένων. Και δυστυχώς δεν συνέτρεξαν αι στοιχειώδεις αύται προϋποθέσεις αλλά το όλον πρόβλημα αντιμετωπίσθη υπό μορφήν στρατιωτικής επιχειρήσεως, αι κρισιμώτεραι φάσεις της οποίας εκτυλίσσονται εν απουσία, ως μη έδει, των εκπροσώπων της Διοικήσεως και της Δικαιοσύνης και βεβαίως ου μόνον άνευ γνώμης αυτών, αλλά και παρά την ρητώς εκφραθείσαν αντίθετον γνώμη του Εισαγγελέως δια τον σεβασμόντου πανεπιστημιακού ασύλου. Ο επικεφαλής των στρατιωτικών τμημάτων Αξιωματικός, αντί να προσφέρη την βοήθειάν του εις τον έχοντα την ευθύνην της όλης ενεργείας Διευθυντήν της Αστυνομίας Αθηνών, τον καταργεί και ενεργεί αυτοβούλως. Έκτοτε η Αστυνομία δεν έχει την πρωτοβουλίαν των κινήσεων, αλλ' ακολουθεί και αι προβλέπουσαι και ρυθμίζουσαι το πρόβλημα της συνεργασίας στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων διατάξεις της κειμένης νομοθεσίας αγνοούνται και παραβιάζονται.

Διότι κατά τας παρ. 121 και 128 του Κανονισμού της εν πόλεσιν Υπηρεσίας των Στρατευμάτων, τα μεν στρατεύματα τίθενται υπό τας διαταγάς ή εις την διάθεσιν του προϊσταμένου της Δημοσίας Ασφαλείας ή του Διοικητού Χωροφυλακής, έχοντος πλήρη την ευθύνην απέναντι της Διοικητικής Αρχής δια την λήψιν πάντων των ενδεικνυομένων μέτρων προς τήρησιν της τάξεως και πρόληψιν των ταραχών, η εκτίμησις δε της ανάγκης προσφυγής εις την χρήσιν των όπλων παρά των προς τήρησιν της δημοσίας τάξεως προσεπικαλουμένων στρατευμάτων και η πρωτοβουλία της τοιαύτης ενόπλου επεμβάσεως, ανήκει εις την Διοικητικήν Αρχήν, αντιπρόσωπος της οποίας μεταβαίνει εις τον τόπον της συγκεντρώσεως. Και αποτέλεσμα της αυθαιρεσίας ταύτης υπήρξεν η αναστάτωσις, η σύγχυσις, η ανωμαλία και η εμφανής παρανομία, ως το σοβαρώς υπό της ερεύνης πιθανολογηθέν ότι Συνταγματάρχης του Στρατού εξετέλεσε εν ψυχρώ νέον ηλικίας 17 ετών έμπροσθεν του Πολυτεχνείου (οράτε καταθέσεις υπ' αριθ. 99 και 242 ένθα και τα στοιχεία ταυτότητος του Συνταγματάρχου αυτού).

Την 02.43 ώραν τάσσεται μικρά, ίσως 15λεπτος, προθεσμία εις τους σπουδαστάς δια να εξέλθουν. Μερικοί εκ των εγκλείστων ήρχισαν να απασφαλίζουν την είσοδον και τελικώς το επέτυχαν. Εδυσχεραίνετο όμως η έξοδος διότι όπισθεν της πύλης είχεν τοποθετηθή και ευρίσκετο αυτοκίνητον Μερσεντές. Και ενώ η μεν πρόθεσις των εγκλείστων προς έξοδον είχε καταστή εμφανής, προσπάθεια δε κατεβάλλετο δια την απομάκρυνσιν του φράσσοντας την πύλην αυτοκινήτου, ανυπόμονος Ίλαρχος, αυτόθι ιστάμενος, απώλεσε την ψυχραιμίαν του και εν οργή ανεφώνησεν: «Τσογλάνια ρεζιλεύετε το στράτευμα...» και αμέσως έδωσε την διαταγήν της εισόδου (οράτε κατάθεσιν του τότε Διευθυντού της Αστυνομίας - υπ' αριθ. 84). Το άρμα εκινήθη μετά δυνάμεως, συνεκλόνισε την πύλην, κατέστρεψε τους μαρμάρινους κίονας της εισόδου, συνέτριψε και κατέρριψε την εξώθυραν και ακολούθως κυριολεκτικώς ισοπέδωσεν το προεκτεθέν αυτοκίνητον, εισελθόν εις βάθος 10 περίπου μέτρων εντός του προαυλίου του Πολυτεχνείου. Δημοσιογράφος, επί ενός των κιόνων ευρισκόμενος, κατεκρημνίσθη μετ' αυτού εις το έδαφος, τραυματισθείς ελαφρώς (κατάθεσις υπ' αριθ. 172), νεαρός σπουδαστής επί των κιγλιδωμάτων της πύλης ιστάμενος εκτινάσσεται, άγνωστον που ενώ σιδηρούν αντικείμενον συνθλίβει τους πόδας νεαράς σπουδάστριας (κατάθεσις υπ' αριθ. 83). Και εις το αγωνιώδες ερώτημα περί του εάν συνεθλίβησαν ή ετραυματίσθησαν άνθρωποι εκ της εισόδου του άρματος διάφορα και αντίθετα προέκυψαν εκ της ερεύνης στοιχεία. Οι παριστάμενοι τότε επικεφαλής των δυνάμεων, στρατιωτικών και αστυνομικών, αρνητικήν, μετά κατηγορηματικότητος μάλιστα, δίδουν εις το ερώτημα τούτο απάντησιν (οράτε καταθέσεις), έτερος όμως αυτόπτης, δημοσιογράφος αυτός, καταθέτει τα εξής: «Προσποιούμενος τον αδιάφορον ρώτησα έναν αστυνομικόν: Τι έγινε; Πατήσαμε πολλούς; Μου απήντησε: Δεν βαριέσει μόνον δύο - τρεις αλήτες». Και εις έτερον σημείον της καταθέσεως του προσθέτει: «Καθώς προχωρούσα σαστισμένος, λίγο έλειψε να σκοντάψω πάνω σε ένα σώμα που ήταν πεσμένο δίπλα από την Μερσεντές. Δύο μέτρα πιο πέρα ήταν πεσμένος άλλος ένας φοιτητής» (Κατάθεσις υπ' αριθ. 218 και 81 και 82). Αι τελευταίοι αύται καταθέσεις έχουν βεβαίως υπέρ αυτών την λογικότητα των πραγμάτων, όταν ληφθή υπ' όψιν, ότι το άρμα εκινήθη αιφνιδίως και μετά δυνάμεως, καθ' ον χρόνον συνεχίζοντα αι διαπραγματεύσεις και πλήθος σπουδαστών ευρίσκοντο επί των κιγκλιδωμάτων ή όπισθεν αυτών και εν επαφή σχεδόν προς την πύλην. Παραμένει, όμως, μόνον λίαν πιθανή και ανεπιβεβαίωτος. Ομάς Αξιωματικών και άνδρες της δυνάμεως καταδρομών, ακολουθούντες το άρμα εισέρχονται εις το Πολυτεχνείον πυροβολούντες. Έντρομοι και εμβρόντητοι οι οπουδασταί κυριεύονται από την ενώπιον του εσχάτου κινδύνου φοβεράν αγωνίαν. Και άρχεται ακολούθως η έξοδος. Οι εγγύς της κατακρημνησθείσης πύλης ευρισκόμενοι εξέρχονται πρώτοι. Οι περισσότεροι, όμως, πηδούν εκ των παραθύρων και των κιγκλιδωμάτων. Υπό την πίεσιν πλήθους ανθρώπων καταρρίπτεται τμήμα των προς την οδόν Στουρνάρα κιγκλιδωμάτων. Και δια του δημιουργηθέντος ανοίγματος εξέρχονται οι σπουδασταί κατά μάζας. Κατευθύνονται προς όλα τα σημεία, απομακρυνόμενοι. Νέον, όμως, δι' αυτούς αρχίζει μαρτύριον. Ύβρεις κατ' αυτών εκτοξεύονται και καταδιωκόμενοι βαναύσως κακοποιούνται. Πολλοί εκ των κατωτέρων Αστυνομικών Υπαλλήλων, ως ετονίσθη ήδη, είχον απολέσει την ψυχραιμίαν των. Εις μάτην οι Αρχηγός και Διευθυντής της Αστυνομίας διατάσσουν να μη προβαίνουν εις βιαίας εκδηλώσεις κατά των εξερχόμενων. Πολλοί Αξιωματικοί και στρατιώται παρεμβαίνουν προς προστασίαν των φοιτητών. Και υπήρξε πηγαία και βαθεία η ευγνωμοσύνη πολλών εξ αυτών προς τους αγνώστους σωτήρας των, ως εις τας καταθέσεις των τους αποκαλούν με συγκίνησιν. Έμπροσθεν με την πύλη του Πολυτεχνείου δημιουργείται διάδρομος υπό των στρατιωτών μέσω του οποίου διέρχονται οι εξερχόμενοι, κατευθυνόμενοι προς την οδόν Τοσίτσα, εντός δε του Πολυτεχνείου βοηθούν, προστατεύουν και εις τους ώμους των πολλούς αδυνάτους κρατούν δια να δυνηθούν να υπερπηδήσουν το υψηλόν κιγκλίδωμα. Και επεισόδια μεταξύ στρατιωτικών και αστυνομικών λαμβάνουν χωράν εν τη προσπάθεια των πρώτων να προστατεύσουν τους φοιτητάς από το διωκτικόν μένος των άλλων. Απομακρυνόμενοι, όμως, του Πολυτεχνείου αγωνιώδεις τους αναμένουν εκπλήξεις. Από παντού τους καταδιώκουν και τους κτυπούν. Εις την γωνίαν των οδών Τοσίτσα και Μπουμπουλίνας άνδρες της ΚΥΠ εν πολιτική περιβολή τους κτυπούν ανηλεώς και πυροβολούν κατ' αυτών (καταθέσεις υπ' αριθ. 84α και 225), ενώ εις την ταράτσαν ενός των αυτόθι κτιρίων έχουν εγκαταστήσει πολυβόλον (κατάθεσις υπ' αριθ. 199). Εις την συμβολήν των οδών Πατησίων και Στουρνάρα άνδρες εν πολιτική περιβολή, κραδαίνοντες ρόπαλα, εξήλθον από ομάδα αυτόθι ευρισκομένων αστυνομικών και εκακοποίησαν σεβάσμιον καθηγητήν Πανεπιστημίου, την σύζυγόν του και νεαρόν σπουδαστήν διότι εξήρχοντο του Πολυτεχνείου, ένθα ο Καθηγητής - ιατρός και η σύζυγος του είχον μεταβή προς εκπλήρωσιν του ανθρωπιστικού και ιατρικού των καθήκοντος. Και οι ροπαλοφόροι ούτοι ήσαν άνδρες της ΕΣΑ εν πολιτική περιβολή (οράτε καταθέσεις υπ' αριθ. 30, αλλά και του τότε Διευθυντού της Αστυνομίας περί του ρόλου των ανδρών της ΕΣΑ γενικώτερον κατά τα επεισόδια της επταετίας και ειδικώτερον εις το Πολυτεχνείον). Εις τας ταράτσας των γύρω κτιρίων επισημαίνονται ελεύθεροι σκοπευταί υπό του ιδίου Διευθυντού της Αστυνομίας να επιτελούν το φονικόν έργον των (στοιχείον προκύπτον έκτων μαγνητοταινιών και κατάθ. υπ' αριθμ. 31), ενώ ομάδες ανεύθυνων και ανωνύμων «τραμπούκων» και επικινδύνων τρωκτικών της γαλήνης του τόπου εκδηλώνουν το εγκληματικόν μένος των κατά των ατυχών σπουδαστών που κατά μάζας εξέρχονται του Πολυτεχνείου. Και εις το πανδαιμόνιον τούτο της εξόδου των φωνών, των κραυγών, των οιμωγών, των καταδιώξεων και των πυροβολισμών έπεσαν οι περισσότεροι εκ του πλήθους των τραυματιών των αιματηρών αυτών γεγονότων. Ειδικώς δέον ενταύθα να σημειωθή ότι πολλά εκ των ριφθέντων βλημάτων ήσαν της κατηγορίας των εκρηκτικών τοιούτων ντουμ - ντουμ (κατάθ. υπ' αριθ. 122). Τη εντολή του Αρχηγού της Αστυνομίας Πόλεων ενεργούνται ακολούθως συλλήψεις «των πρωταιτίων και υπεύθυνων». Και επειδή ήτο αδύνατον να επισημανθούν οι πρωταίτιοι και υπεύθυνοι ούτοι εις το πλήθος των εξερχόμενων συνελήφθησαν 866 άτομα και μετήχθησαν αρμοδίως! Τέλος η όλη επιχείρησις λήγει για της εν άσμασιν αποχωρήσεως των στρατιωτικών τμημάτων συντεταγμένων υπό τα χειροκροτήματα των αστυνομικών (κατάθεσις υπ' αρ. 224 και 227). Μετά τινας ώρας κηρύσσεται ο στρατιωτικός νόμος και νέον ανοίγει κεφάλαιον δολοφονιών και αιμάτων. Αστυνομικοί πυροβολούν εν ψυχρώ ανύποπτους διαβάτας, ενώ τα επί των κεντρικών αρτηριών των Αθηνών κινούμενα άρματα μάχης σκορπίζουν τον θάνατον. Οι επ' αυτών πυροβοληταί ασκούνται εις την σκοποβολήν επί κινουμένων ανθρωπίνων στόχων. Πυροβολούντες κατά τρόπον σκληρόν και ανάγλητον. Οι επί του κτιρίου του ΟΤΕ, της οδού Πατησίων, εγκατεστημένοι στρατιώται πυροβολούν, προς πάσαν κατεύθυνσιν και δύο (2) τουλάχιστον νεκροί συγκαταλέγονται μεταξύ των θυμάτων των (οράτε κατωτέρω ειδικόν κεφάλαιον). Νεαρός Ανθυπίλαρχος, εις τα ανωτέρω περιπολίας των αρμάτων συμμετασχών, εκόμπαζε μεταξύ των συναδέλφων του Αξιωματικών, διότι «πολλούς εγάζωσε και μια κοπέλα την έκοψε στη μέση»! Τα στοιχεία ταυτότητος του Αξιωματικού τούτου βεβαιούνται πλήρως υπό της παρούσης ερεύνης (Κατάθ. υπ' αριθ. 241 και 242). Και όμως οι υπεύθυνοι, τότε, ηγέται του στρατεύματος ουδέν ήκουσαν και τεθέντες κατά την έρευναν προ της τραγικότητος των γεγονότων εξέφρασαν την έκπληξίν των και την οδύνην των. Δείγμα μικρόν της κρατούσης κατά έκπληξίν των και την οδύνην των. Δείγμα μικρόν της κρατούσης κατά τας φοβέρας εκείνος στιγμάς καταστάσεως αυθαιρεσίας και ανευθυνότητος αντλείται εκ της καταθέσεως του Αστυνομικού Διευθυντού Αθηνών.

Υποστηρίζονται ούτω υπ' αυτού, πλην άλλων και τα εξής: «Την 19ην ώραν της Κυριακής 18-11-1973 εκλήθην εις την ΑΣΔΕΝ, ίνα μετάσχω συσκέψεως. Με συνώδευσεν ο Αστυνομικός Διευθυντής Καραθανάσης. Συνεκεντρώθημεν περί τους 15 Αξιωματικοί Αστυνομίας και Στρατού. Παρευρέθησαν και οι επί κεφαλής στρατιωτικών μονάδων, εκ των διατεθέντων εις το Πολυτεχνείον. Της συσκέψεως προήδρευσεν ο Στρατηγός Μαυροειδής. Προ πάσης συζητήσεως ηγέρθην και διεμαρτυρήθην εντόνως δια τους άσκοπους πυροβολισμούς, ειπών ότι είναι απαράδεκτον να πυροβολούν τα τανκς στο γάμο του Καραγκιόζη και να σκοτώνεται ο κόσμος. Ο Στρατηγός εθύμωσεν με την διατύπωσίν μου και με παρετήρησεν αυστηρά, προσθέσας ότι δεν είναι αληθής ο ισχυρισμός μου και ότι έχει δώσει εντολήν και έχουν σταματήσει οι άσκοποι πυροβολισμοί. Την στιγμή εκείνην ηκούσθη ριπή πολυβόλου πλησίον μας εις την περιοχή Πλάκας. Τον ηρώτησα με σχετικήν αυθάδειαν «αυτό τι είναι Στρατηγέ»;. Έγινε ωχρός και διέταξεν άμεσον έρευναν. Διεπιστώθη ότι είχεν πυροβολήσει Ανθυπολοχαγός. Επείσθην ότι άλλα διέτασσεν ο Στρατηγός και άλλα εποίουν οι υπό τας διαταγάς του»! Ως απίθανα εμφανίζονται και είναι τω όντι απίστευτα, αλλά κατά τρόπον αναμφισβήτητον βεβαιούνται και πλήρως αποδεικνύονται! Ήσαν πολλά ομοίως τα θύματα του Σαββάτου, 17-11-1973 και της Κυριακής 18-11-1973. Το πλήθος των ληφθεισών μαρτυρικών καταθέσεων και τα συλλεγέντα έγγραφα στοιχεία παρέχουν την πλήρη επί του προκειμένου απόδειξιν. Τας αμέσως επομένως ημέρας συνελήφθησαν ο Πρύτανις του Πολυτεχνείου Κωνσταντίνος Κονοφάγος και οι καθηγηταί: Σκουληκίδης, Βέης, Κουμούτσος και Σακελλαρίδης, επί μακρόν στερηθέντες της ελευθερίας των εις τα κρατητήρια της ΕΣΑ και εις μαρτύρια υποβληθέντες. Ανεξαρτήτως ήδη της εκτάσεως των συγκεκριμένων ζημιογόνων αποτελεσμάτων εκ της εκτεθείσης συμπεριφοράς στρατιωτικών και αστυνομικών, δέον ιδιαιτέρως εν τω σημείω τούτω να τονισθή ότι ο επιλεγείς και εφαρμοσθείς τρόπος ενεργείας εν τη εκτελέσει της εντολής ούτε ψυχολογικόν εκφοβισμόν συνιστά, ούτε υπακοήν εις δοθείσης, δήθεν, αυστηρός διαταγάς δια μη πυροβολισμούς υποδηλοί. Και ανά μέσον του πλήθους των αντιφάσεων, αντιθέσεων και παλινωδών περί την αντιμετώπισιν του προβλήματος αγωνιώδες, αλλά και αμείλικτον ορθούται εις την ψυχήν παντός - όντος ανθρώπου - το ερώτημα: Ποία, τέλος, πάντων, ήτο η θέσις των τότε κρατούντων έναντι της εξεγέρσεως του Πολυτεχνείου; Διότι η πρόθεσις της ικανοποιήσεως των φοιτητικών αιτημάτων, περί ης ωμίλουν, είναι αντίθετος προς την απαγόρευσιν των φοιτητικών αρχαιρεσιών ή τις επηκολουθήσασαν απηνή καταδίωξιν. Η απαγόρευσις παντός πυροβολισμού, ως θεωρητική εντολή, εμυκτηρίσθη δεινώς από το όργιον των ριπτομένων βολών. Ο σεβασμός του Πανεπιστημιακού ασύλου, υπέρ ου οι πάντες εκόπτοντο, εξηυτελίσθη υπό τας ερπύστριας του παραβιάσαντος τας πύλας του Πολυτεχνείου άρματος μάχης. Η περί κινήσεως τριών ή τεσσάρων μόνον αρμάτων δήθεν εντολή του τότε πανίσχυρου Δικτάτορας κατεπνίγη εις τον ορυμαγδόν του πλήθους των κατελθόντων εις το Πολυτεχνείον αρμάτων. Ο επιδιωκόμενος δήθεν ψυχολογικός επηρεασμός μετεβλήθη εις οιονεί στρατιωτικήν επιχείρησιν εις βάρος αόπλων, η προστασία των εξερχόμενων του Πολυτεχνείου σπουδαστών δεν συμβιβάζεται με τας καταξιώσεις, τους προπηλακισμούς, τους εξευτελισμούς, τας κακοποιήσεις και το όργιον των συλλήψεων. Ο σεβασμός της αυτοτέλειας των Ανωτάτων Πνευματικών Ιδρυμάτων δια της συλλήψεως και του βασανισμού Ακαδημαϊκών Διδασκάλων, η διατυμπανισθείσα, τέλος, με πολλήν αυταρέσκειαν, αναίμακτος επιχείρησις κατεκλύσθη από το αίμα των αθώων θυμάτων της. Διατί λοιπόν πάντα ταύτα; Διότι το τότε καθεστώς και αι όπισθεν αυτού κρυπτόμεναι τάσεις επεδίωκαν μόνον να διατηρήσουν, αντί πάσης θυσίας, την εξουσίαν οι μεν, ή να επιβούν ταύτης οι δε και εμφανώς ηδιαφόρουν δια την τύχην των φοιτητών! Και τις πταίει; Πάντες αι εξαπολύσαντες τας δυνάμεις αυτάς του ολέθρου και εμπνεύσαντες την πολιτικοποίησιν της κινήσεως, οργανώσαντες ή εκμεταλλευθέντες την όλην επιχείρησιν εμφανείς ή αφανείς δράσται, περί ων, όμως, κατωτέρω.

συνέχεια του άρθρου στην επόμενη ανάρτηση