Πηγή: http://www.enet.gr/
ΙΟΣ του Σαββάτου
Οι θαυμαστές της την παρουσίασαν σαν το καθοριστικό βήμα για την οριστική «υπέρβαση» του εμφύλιου διχασμού στο επίπεδο της έβδομης τέχνης.
Κάποιοι άλλοι, λιγότερο ενθουσιώδεις, της αναγνώρισαν μια «ανθρωπιστική» προσέγγιση. Ομως η «Ψυχή βαθιά» δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη απλώς αποτυπώνει στο πανί την εικόνα του Εμφυλίου που υπάρχει σήμερα στο μυαλό του λεγόμενου «μεσαίου χώρου». Μια εκδοχή δηλαδή εθνικόφρονος κι αντικομμουνιστικής προπαγάνδας (με τους όρους του 2009 κι όχι του 1950), εξίσου ανιστόρητης με τα παλιότερα πονήματα του είδους.
**Πόσο «ανθρωποκεντρική» μπορεί να είναι π.χ. μια ταινία που ξεκινά απαριθμώντας σαν θύματα των πολέμων του 1912-1940 μονάχα τις απώλειες του τακτικού ελληνικού στρατού, αποσιωπώντας δηλαδή όχι μόνο τους πεσόντες των «αλλοφύλων» αλλά και τις εκατόμβες των «ομογενών» αμάχων; Μπορεί αυτό ν' ανταποκρίνεται στη στρατοκρατική λογική των εκδόσεων του ΓΕΣ, σαφώς όμως εξιδανικεύει τα «εθνικώς ορθά» σφαγεία σε βάρος κάθε έννοιας «ανθρωπισμού».
**Πόσο πολιτικά ουδέτερη είναι μια ταινία που, στην ίδια εισαγωγή, διαγράφει μονοκοντυλιά τους νεκρούς του 1941-44; Πώς μπορεί κανείς να μιλήσει για το «δεύτερο αντάρτικο» (ή τον «τρίτο γύρο»), «ξεχνώντας» όσα προηγήθηκαν μέσα στην ίδια δεκαετία; Η σιωπή αυτή συνιστά από μόνη της πολιτική θέση, αφού κάθε αναφορά στην Κατοχή και την Αντίσταση θα αμφισβητούσε το σχήμα «ξενοκίνητη Αριστερά» - «πατριώτες Δεξιοί», δηλαδή τη σπονδυλική στήλη (αν όχι και το μοναδικό λόγο γυρίσματος) της ταινίας.
Γιατί αν κάτι επιχειρεί να μας πει ο Βούλγαρης, είναι ακριβώς αυτό: ότι, παρά την αμερικανική πατρωνία, η εθνικόφρων ηγεσία του 1949 όχι μόνο ήθελε να σταματήσει την αδελφοκτονία αλλά και πρόβαλε αντίσταση στις πιέσεις των ΗΠΑ για εξολόθρευση των ανταρτών. Ηδη από την πρώτη σκηνή του έργου, ο πρωθυπουργός ανακοινώνει στο βασιλιά ότι «πρόθεση» της Δεξιάς είναι η συνεννόηση με την Αριστερά για ειρήνευση. Ως αυθεντικός εκπρόσωπος του ξένου παράγοντα, ο Παύλος του απαντά πως δεν θα το επιτρέψουν οι Αμερικανοί. Το αποκορύφωμα όμως αποτελεί η «προσπάθεια» του αρχηγού του κυβερνητικού στρατού ν' αποτρέψει τη χρήση των εμπρηστικών βομβών ναπάλμ που του προσφέρει -και τελικά του επιβάλλει- ο ιμπεριαλιστής στρατηγός Βαν Φλιτ. Βέβαια, αυτή η εκδοχή των γεγονότων έχει σχέση κυρίως με τις επισκέψεις του Κώστα Καραμανλή στον Αϊ-Στράτη και καθόλου με την ιστορική πραγματικότητα του 1949. Απαντώντας στις σχετικές επικρίσεις, ο σκηνοθέτης επικαλέστηκε ως πηγή του «τα έγγραφα του ΓΕΣ» (FLASH 1.11.09).
Αναφέρεται προφανώς στη 16τομη συλλογή «Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου» που εξέδωσε το 1998 η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού.
Μόνο που, αν κάτι τεκμηριώνουν αυτά τα ντοκουμέντα, είναι ακριβώς η πλαστογραφία που διαπράχθηκε από τον Βούλγαρη για τον εξωραϊσμό της ηγεσίας του Εθνικού Στρατού!
Η επίπληξη της τελευταίας απ' τον Βαν Φλιτ, που παρακολουθούμε στην ταινία, περιγράφεται όντως στην έκθεση που υπέβαλε στις 3.12.1948 ο Α' υπαρχηγός ΓΕΣ, αντιστράτηγος Στυλιανός Κιτριλάκης, για τις «επιχειρήσεις κατά των συμμοριτών κατά το έτος 1948» (τ. 10ος, σ. 437-71). Μόνο που, στο ίδιο έγγραφο, καταγράφεται εκτενώς όχι η αντίσταση των εθνικοφρόνων στρατηγών στη χρήση των ναπάλμ, αλλά τα παράπονά τους επειδή οι Αμερικανοί δεν τους είχαν εφοδιάσει ακόμη -και δη «επαρκώς»- με το τρομερό αυτό όπλο.
Οι επιτιθέμενες κυβερνητικές δυνάμεις, διαβάζουμε, «εστερούντο Αεροπορίας βομβαρδισμού, τόσον αναγκαίας διά την καταστροφήν των ισχυρών οργανώσεων των κομμουνιστών και εξουδετέρωσιν των αμυνομένων.
Οταν αι ουσιώδεις αυταί ελλείψεις ετέθησαν υπ' όψιν των Αμερικανών, έσπευσαν ούτοι να μας πληροφορήσουν υπό έχεμύθειαν, ότι πάντα ταύτα θα αναπληρωθώσι διά της "εμπρηστικής βόμβας" η οποία ρίπτεται από αεροπλάνου και άμα τη εκρήξει της επί του εδάφους, αναπτύσσει τοσαύτην θερμοκρασίαν, ώστε κατακαίει τα πάντα επί εκτάσεως ορθογωνίου μήκους 180 μ. και πλάτους 40 μ. περίπου. Οιοσδήποτε ζων οργανισμός και παν μηχάνημα ευρισκόμενον εντός τού ως άνω ορθογωνίου θα απηνθρακούτο και θα ευρίσκωμεν τους συμμορίτας απηνθρακωμένους εις την στάσιν, ην ούτοι θα είχον κατά την έκρηξιν.
Μία τοιαύτη βόμβα βεβαίως, εξετιμήθη παρά πάντων ως πλέον η ικανή να αντικαταστήση οιονδήποτε άλλο Πόλεμικόν μηχάνημα και εφαίνετο πλέον αποτελεσματική από τα μέχρι τούδε γνωστά μηχανήματα πυρός. Υπό τοιαύτας συνθήκας εγένετο δεκτόν ότι αι δύο Μεραρχίαι πράγματι θα κατώρθουν να φθάσουν εις τον σκοπόν των εντός ελαχίστου σχετικώς χρόνου και δη ακωλύτως.
Ελέχθη επί πλέον, ότι αι ως άνω βόμβαι θα έφθανον εις την Ελλάδα εις επαρκή αριθμόν και λίαν εγκαίρως, ώστε να εθισθή η Αεροπορία μας εις την εκτόξευσίν των.
Ατυχώς, διά λόγους αγνώστους, αι ως άνω "εμπρηστικαί βόμβάι" δεν έφθασαν. Αντί τούτων, την παραμονήν της καθωρισμένης ημέρας εξορμήσεως των Μεραρχιών, μας παρεδόθησαν βόμβαι αίτινες επληρούντο με ειδικόν τι μίγμα πετρελαίου και καυστικών τινών άλλων ουσιών, τα δε επιτευχθέντα αποτελέσματα εκ της εκρήξεως τούτων, ήσαν αντίκρυς αντίθετα των αναμενομένων. Δεν εκαίετο καν, ούτε το ξηρόν χόρτον επί του εδάφους. Παρετηρείτο την στιγμήν της εκρήξεως κάποια λάμψις και ουδέν τούτου πλέον.
Ούτω οι δύο Μεραρχίαι, αίτινες είχον την ανωτέρω αποστολήν, εστερήθησαν κατά την εξόρμησίν των των αναγκαίων μέσων» (σ. 441).
Στην ίδια έκθεση παρατίθεται και υπόμνημα της κυβέρνησης προς τον Αμερικανό υπουργό Στρατιωτικών Τζορτζ Μάρσαλ (8.7.48). «Εκ των μέχρι τούδε από διετίας διεξαγομένων επιχειρήσεων κατά των συμμοριτών», διαβάζουμε εκεί, «κατεδείχθη η ανάγκη εφοδιασμού του Στρατού διά των κάτωθι συμπληρωματικών μέσων:
1. διά βομβαρδιστικής Αεροπορίας, ήτις ελλείπει καθ' ολοκληρίαν.
2. δι' ειδικών καυστικών βομβών με αποτελέσματα δραστικά.
3. διά φλογοβόλων. [...]
6. δι' αερίων άτινα χρησιμοποιούνται συνήθως υπό των αστυνομικών εναντίον ληστών οχυρωμένων εις κλειστούς χώρους και χρησιμοποιουμένων προς αποφυγήν μεγάλων απωλειών εις έμψυχον υλικόν. [...]
Τέλος να εκχωρηθή παν έτερον μέσον όπερ δύναται να συμβάλη δραστικώς εις την εξόντωσιν των συμμοριτών και όπερ μέσον είναι άγνωστον ημίν και χρησιμοποιούμενον υπό του Αμερικανικού στρατού» (όπ.π., σ. 450).
Παρόμοιο αίτημα, για την «ανάγκην συμπληρώσεως» του κυβερνητικού οπλοστασίου από τις ΗΠΑ «διά των απαιτουμένων ισχυρωτέρων και καταλληλοτέρων μέσων», περιέχεται και σε έκθεση του Κιτριλάκη προς τον αρχηγό ΓΕΣ, αμέσως μετά την κατσάδα του Βαν Φλιτ (27.7.48). Ως τέτοια μέσα, «απολύτως αναγκαία και εις πρώτην σειράν επείγοντος», αναφέρονται κατά σειράν: «βομβαρδιστική αεροπορία, εμπρηστικαί βόμβαι, όπλα βαρέα ευθυτενούς τροχιάς κατά πολυβολείων» (όπ.π., σ. 463).
Τελικά οι ναπάλμ χρησιμοποιήθηκαν μαζικά κατά την τελική εξόρμηση του Εθνικού Στρατού στον Γράμμο και το Βίτσι.
Σύμφωνα με λεπτομερή έκθεση του αρχηγού Αεροπορίας, πτέραρχου Εμμανουήλ Κελαϊδή (10.9.49), που επίσης δημοσιεύεται στα «Αρχεία» της ΔΙΣ (τ. 15ος, σ. 122-71), μεταξύ 15 Ιουλίου και 27 Αυγούστου 1949 ρίχτηκαν συνολικά 341 τέτοιες εμπρηστικές βόμβες.
Εννοείται πως ο πτέραρχος δεν εκφράζει την παραμικρή δυσφορία για τη χρήση τους «εις μεγάλην πυκνότητα κατά την τελευταίαν φάσιν της εφόδου» (σ. 167). Παραθέτει, αντίθετα, την -θετική- εκτίμηση του Β' Σ.Σ. ότι «αι εμπρηστικαί βόμβαι κατετρόμαξαν τους συμμορίτας και υπεχρέωσαν τούτους να εγκαταλείψουν τα πολυβολεία τους», με αποτέλεσμα το από αέρος μακέλεμά τους (σ. 150).
Με ενθουσιασμό περιγράφουν, τέλος, στις δικές τους εκθέσεις τα αποτελέσματα των ναπάλμ ο στρατηγοί Θρασύβουλος Τσακαλώτος (4.8.49) και Θεμιστοκλής Κετσέας (2.9.49): «Αι εμπρηστικαί βόμβαι εξουδετέρωναν εις ακτίνα αρκετών μέτρων τους συμμορίτας λόγω υψηλής θερμότητος και τρία πολυβολεία επί 25 εν όλω εκάησαν. Επίσης αι βόμβαι αύται επέφερον σχετικήν ασφυξίαν, αναγκάζουσαι τον προσβαλλόμενον να φεύγη εκ της θέσεώς του» (όπ.π., σ. 466 & 462).
Πόλεμο διεξήγαγαν οι άνθρωποι και, πολύ λογικά, πρώτη τους μέριμνα ήταν η εξόντωση του αντιπάλου. Εξήντα έτη μετά, οι πολιτικοί τους επίγονοι τους μεταμόρφωσαν όμως σε πρώιμους «αντιιμπεριαλιστές» του «μεσαίου χώρου»... *
ΙΟΣ του Σαββάτου
Οι θαυμαστές της την παρουσίασαν σαν το καθοριστικό βήμα για την οριστική «υπέρβαση» του εμφύλιου διχασμού στο επίπεδο της έβδομης τέχνης.
Κάποιοι άλλοι, λιγότερο ενθουσιώδεις, της αναγνώρισαν μια «ανθρωπιστική» προσέγγιση. Ομως η «Ψυχή βαθιά» δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο.
Η ταινία του Παντελή Βούλγαρη απλώς αποτυπώνει στο πανί την εικόνα του Εμφυλίου που υπάρχει σήμερα στο μυαλό του λεγόμενου «μεσαίου χώρου». Μια εκδοχή δηλαδή εθνικόφρονος κι αντικομμουνιστικής προπαγάνδας (με τους όρους του 2009 κι όχι του 1950), εξίσου ανιστόρητης με τα παλιότερα πονήματα του είδους.
**Πόσο «ανθρωποκεντρική» μπορεί να είναι π.χ. μια ταινία που ξεκινά απαριθμώντας σαν θύματα των πολέμων του 1912-1940 μονάχα τις απώλειες του τακτικού ελληνικού στρατού, αποσιωπώντας δηλαδή όχι μόνο τους πεσόντες των «αλλοφύλων» αλλά και τις εκατόμβες των «ομογενών» αμάχων; Μπορεί αυτό ν' ανταποκρίνεται στη στρατοκρατική λογική των εκδόσεων του ΓΕΣ, σαφώς όμως εξιδανικεύει τα «εθνικώς ορθά» σφαγεία σε βάρος κάθε έννοιας «ανθρωπισμού».
**Πόσο πολιτικά ουδέτερη είναι μια ταινία που, στην ίδια εισαγωγή, διαγράφει μονοκοντυλιά τους νεκρούς του 1941-44; Πώς μπορεί κανείς να μιλήσει για το «δεύτερο αντάρτικο» (ή τον «τρίτο γύρο»), «ξεχνώντας» όσα προηγήθηκαν μέσα στην ίδια δεκαετία; Η σιωπή αυτή συνιστά από μόνη της πολιτική θέση, αφού κάθε αναφορά στην Κατοχή και την Αντίσταση θα αμφισβητούσε το σχήμα «ξενοκίνητη Αριστερά» - «πατριώτες Δεξιοί», δηλαδή τη σπονδυλική στήλη (αν όχι και το μοναδικό λόγο γυρίσματος) της ταινίας.
Γιατί αν κάτι επιχειρεί να μας πει ο Βούλγαρης, είναι ακριβώς αυτό: ότι, παρά την αμερικανική πατρωνία, η εθνικόφρων ηγεσία του 1949 όχι μόνο ήθελε να σταματήσει την αδελφοκτονία αλλά και πρόβαλε αντίσταση στις πιέσεις των ΗΠΑ για εξολόθρευση των ανταρτών. Ηδη από την πρώτη σκηνή του έργου, ο πρωθυπουργός ανακοινώνει στο βασιλιά ότι «πρόθεση» της Δεξιάς είναι η συνεννόηση με την Αριστερά για ειρήνευση. Ως αυθεντικός εκπρόσωπος του ξένου παράγοντα, ο Παύλος του απαντά πως δεν θα το επιτρέψουν οι Αμερικανοί. Το αποκορύφωμα όμως αποτελεί η «προσπάθεια» του αρχηγού του κυβερνητικού στρατού ν' αποτρέψει τη χρήση των εμπρηστικών βομβών ναπάλμ που του προσφέρει -και τελικά του επιβάλλει- ο ιμπεριαλιστής στρατηγός Βαν Φλιτ. Βέβαια, αυτή η εκδοχή των γεγονότων έχει σχέση κυρίως με τις επισκέψεις του Κώστα Καραμανλή στον Αϊ-Στράτη και καθόλου με την ιστορική πραγματικότητα του 1949. Απαντώντας στις σχετικές επικρίσεις, ο σκηνοθέτης επικαλέστηκε ως πηγή του «τα έγγραφα του ΓΕΣ» (FLASH 1.11.09).
Αναφέρεται προφανώς στη 16τομη συλλογή «Αρχεία Εμφυλίου Πολέμου» που εξέδωσε το 1998 η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού.
Μόνο που, αν κάτι τεκμηριώνουν αυτά τα ντοκουμέντα, είναι ακριβώς η πλαστογραφία που διαπράχθηκε από τον Βούλγαρη για τον εξωραϊσμό της ηγεσίας του Εθνικού Στρατού!
Η επίπληξη της τελευταίας απ' τον Βαν Φλιτ, που παρακολουθούμε στην ταινία, περιγράφεται όντως στην έκθεση που υπέβαλε στις 3.12.1948 ο Α' υπαρχηγός ΓΕΣ, αντιστράτηγος Στυλιανός Κιτριλάκης, για τις «επιχειρήσεις κατά των συμμοριτών κατά το έτος 1948» (τ. 10ος, σ. 437-71). Μόνο που, στο ίδιο έγγραφο, καταγράφεται εκτενώς όχι η αντίσταση των εθνικοφρόνων στρατηγών στη χρήση των ναπάλμ, αλλά τα παράπονά τους επειδή οι Αμερικανοί δεν τους είχαν εφοδιάσει ακόμη -και δη «επαρκώς»- με το τρομερό αυτό όπλο.
Οι επιτιθέμενες κυβερνητικές δυνάμεις, διαβάζουμε, «εστερούντο Αεροπορίας βομβαρδισμού, τόσον αναγκαίας διά την καταστροφήν των ισχυρών οργανώσεων των κομμουνιστών και εξουδετέρωσιν των αμυνομένων.
Οταν αι ουσιώδεις αυταί ελλείψεις ετέθησαν υπ' όψιν των Αμερικανών, έσπευσαν ούτοι να μας πληροφορήσουν υπό έχεμύθειαν, ότι πάντα ταύτα θα αναπληρωθώσι διά της "εμπρηστικής βόμβας" η οποία ρίπτεται από αεροπλάνου και άμα τη εκρήξει της επί του εδάφους, αναπτύσσει τοσαύτην θερμοκρασίαν, ώστε κατακαίει τα πάντα επί εκτάσεως ορθογωνίου μήκους 180 μ. και πλάτους 40 μ. περίπου. Οιοσδήποτε ζων οργανισμός και παν μηχάνημα ευρισκόμενον εντός τού ως άνω ορθογωνίου θα απηνθρακούτο και θα ευρίσκωμεν τους συμμορίτας απηνθρακωμένους εις την στάσιν, ην ούτοι θα είχον κατά την έκρηξιν.
Μία τοιαύτη βόμβα βεβαίως, εξετιμήθη παρά πάντων ως πλέον η ικανή να αντικαταστήση οιονδήποτε άλλο Πόλεμικόν μηχάνημα και εφαίνετο πλέον αποτελεσματική από τα μέχρι τούδε γνωστά μηχανήματα πυρός. Υπό τοιαύτας συνθήκας εγένετο δεκτόν ότι αι δύο Μεραρχίαι πράγματι θα κατώρθουν να φθάσουν εις τον σκοπόν των εντός ελαχίστου σχετικώς χρόνου και δη ακωλύτως.
Ελέχθη επί πλέον, ότι αι ως άνω βόμβαι θα έφθανον εις την Ελλάδα εις επαρκή αριθμόν και λίαν εγκαίρως, ώστε να εθισθή η Αεροπορία μας εις την εκτόξευσίν των.
Ατυχώς, διά λόγους αγνώστους, αι ως άνω "εμπρηστικαί βόμβάι" δεν έφθασαν. Αντί τούτων, την παραμονήν της καθωρισμένης ημέρας εξορμήσεως των Μεραρχιών, μας παρεδόθησαν βόμβαι αίτινες επληρούντο με ειδικόν τι μίγμα πετρελαίου και καυστικών τινών άλλων ουσιών, τα δε επιτευχθέντα αποτελέσματα εκ της εκρήξεως τούτων, ήσαν αντίκρυς αντίθετα των αναμενομένων. Δεν εκαίετο καν, ούτε το ξηρόν χόρτον επί του εδάφους. Παρετηρείτο την στιγμήν της εκρήξεως κάποια λάμψις και ουδέν τούτου πλέον.
Ούτω οι δύο Μεραρχίαι, αίτινες είχον την ανωτέρω αποστολήν, εστερήθησαν κατά την εξόρμησίν των των αναγκαίων μέσων» (σ. 441).
Στην ίδια έκθεση παρατίθεται και υπόμνημα της κυβέρνησης προς τον Αμερικανό υπουργό Στρατιωτικών Τζορτζ Μάρσαλ (8.7.48). «Εκ των μέχρι τούδε από διετίας διεξαγομένων επιχειρήσεων κατά των συμμοριτών», διαβάζουμε εκεί, «κατεδείχθη η ανάγκη εφοδιασμού του Στρατού διά των κάτωθι συμπληρωματικών μέσων:
1. διά βομβαρδιστικής Αεροπορίας, ήτις ελλείπει καθ' ολοκληρίαν.
2. δι' ειδικών καυστικών βομβών με αποτελέσματα δραστικά.
3. διά φλογοβόλων. [...]
6. δι' αερίων άτινα χρησιμοποιούνται συνήθως υπό των αστυνομικών εναντίον ληστών οχυρωμένων εις κλειστούς χώρους και χρησιμοποιουμένων προς αποφυγήν μεγάλων απωλειών εις έμψυχον υλικόν. [...]
Τέλος να εκχωρηθή παν έτερον μέσον όπερ δύναται να συμβάλη δραστικώς εις την εξόντωσιν των συμμοριτών και όπερ μέσον είναι άγνωστον ημίν και χρησιμοποιούμενον υπό του Αμερικανικού στρατού» (όπ.π., σ. 450).
Παρόμοιο αίτημα, για την «ανάγκην συμπληρώσεως» του κυβερνητικού οπλοστασίου από τις ΗΠΑ «διά των απαιτουμένων ισχυρωτέρων και καταλληλοτέρων μέσων», περιέχεται και σε έκθεση του Κιτριλάκη προς τον αρχηγό ΓΕΣ, αμέσως μετά την κατσάδα του Βαν Φλιτ (27.7.48). Ως τέτοια μέσα, «απολύτως αναγκαία και εις πρώτην σειράν επείγοντος», αναφέρονται κατά σειράν: «βομβαρδιστική αεροπορία, εμπρηστικαί βόμβαι, όπλα βαρέα ευθυτενούς τροχιάς κατά πολυβολείων» (όπ.π., σ. 463).
Τελικά οι ναπάλμ χρησιμοποιήθηκαν μαζικά κατά την τελική εξόρμηση του Εθνικού Στρατού στον Γράμμο και το Βίτσι.
Σύμφωνα με λεπτομερή έκθεση του αρχηγού Αεροπορίας, πτέραρχου Εμμανουήλ Κελαϊδή (10.9.49), που επίσης δημοσιεύεται στα «Αρχεία» της ΔΙΣ (τ. 15ος, σ. 122-71), μεταξύ 15 Ιουλίου και 27 Αυγούστου 1949 ρίχτηκαν συνολικά 341 τέτοιες εμπρηστικές βόμβες.
Εννοείται πως ο πτέραρχος δεν εκφράζει την παραμικρή δυσφορία για τη χρήση τους «εις μεγάλην πυκνότητα κατά την τελευταίαν φάσιν της εφόδου» (σ. 167). Παραθέτει, αντίθετα, την -θετική- εκτίμηση του Β' Σ.Σ. ότι «αι εμπρηστικαί βόμβαι κατετρόμαξαν τους συμμορίτας και υπεχρέωσαν τούτους να εγκαταλείψουν τα πολυβολεία τους», με αποτέλεσμα το από αέρος μακέλεμά τους (σ. 150).
Με ενθουσιασμό περιγράφουν, τέλος, στις δικές τους εκθέσεις τα αποτελέσματα των ναπάλμ ο στρατηγοί Θρασύβουλος Τσακαλώτος (4.8.49) και Θεμιστοκλής Κετσέας (2.9.49): «Αι εμπρηστικαί βόμβαι εξουδετέρωναν εις ακτίνα αρκετών μέτρων τους συμμορίτας λόγω υψηλής θερμότητος και τρία πολυβολεία επί 25 εν όλω εκάησαν. Επίσης αι βόμβαι αύται επέφερον σχετικήν ασφυξίαν, αναγκάζουσαι τον προσβαλλόμενον να φεύγη εκ της θέσεώς του» (όπ.π., σ. 466 & 462).
Πόλεμο διεξήγαγαν οι άνθρωποι και, πολύ λογικά, πρώτη τους μέριμνα ήταν η εξόντωση του αντιπάλου. Εξήντα έτη μετά, οι πολιτικοί τους επίγονοι τους μεταμόρφωσαν όμως σε πρώιμους «αντιιμπεριαλιστές» του «μεσαίου χώρου»... *
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου