Ο ΠΙΟ ΜΕΓΑΛΟΣ ΦΟΒΟΣ ΤΗΣ ΤΕΧΕΡΑΝΗΣ

www.tovima.gr

Αν οι μειονότητες του Ιράν συνασπίζονταν με την αντιπολίτευση θα γινόταν πιθανή η ανατροπή του καθεστώτος

Του Σέλιγκ Χάρισον

O μεγαλύτερος κίνδυνος για τους αγιατολάχ και τους στρατιωτικούς που κυβερνούν το πολυεθνικό Ιράν δεν προέρχεται από το ετοιμοπόλεμο δημοκρατικό κίνημα της αντιπολίτευσης που μάχεται για τη μεταρρύθμιση της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Προέρχεται από την αυξανόμενη επιθετικότητα των αυτονομιστικών ομάδων των Κούρδων, Βαλούχων, Αζέρων και Αράβων. Οι εθνικές μειονότητες αποτελούν συνολικά το 44% του πληθυσμού της χώρας, που κατοικείται κυρίως από Πέρσες.

Ενδεχόμενη συνεργασία του δημοκρατικού μεταρρυθμιστικού κινήματος με τους στασιαστές των εθνοτικών μειονοτήτων θα μπορούσε να κλονίσει σοβαρά το κράτος. Ωστόσο στο μεταρρυθμιστικό κίνημα, όπως άλλωστε και στο θρησκευτικό, στρατιωτικό και επιχειρηματικό κατεστημένο, κυριαρχεί μια περιχαρακωμένη περσική ελίτ η οποία έχει αρνηθεί ως τώρα να υποστηρίξει τα αιτήματα των μειονοτήτων.

Αυτό που ζητούν οι μειονότητες είναι η παροχή σημαντικά μεγαλύτερης οικονομικής βοήθειας για την ανάπτυξη των μη περσικών περιοχών, η διάθεση μεγαλύτερου μεριδίου από τα κέρδη του πετρελαίου και των άλλων φυσικών πηγών στις περιοχές τους και η άρση των περιορισμών για τη χρήση των μη περσικών γλωσσών στην εκπαίδευση και στην πολιτική καθώς και το τέλος των θρησκευτικών διώξεων. Ορισμένοι μειονοτικοί ηγέτες θεωρούν ότι αυτοί οι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν μέσω της αυτονομίας που παρέχει το ισχύον Σύνταγμα, όμως οι περισσότεροι από αυτούς ζητούν αναθεώρηση του Συντάγματος προς μια χαλαρή συνομοσπονδία ή ακόμη και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας των περιοχών τους.

Πρέπει να βοηθήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες τις εθνικές μειονότητες παρέχοντας χρήματα και όπλα; Κατά την προεδρία Μπους υπήρξε αντιπαράθεση μεταξύ των υπέρμαχων, εντός του Λευκού Οίκου, μιας «αλλαγής καθεστώτος» στο Ιράν, οι οποίοι επιδοκίμαζαν μια ευρείας κλίμακας δράση για τη διάλυση της χώρας, και των μετριοπαθών του υπουργείου Εξωτερικών, οι οποίοι υποστήριζαν ότι η καθολική υποστήριξη των μειονοτήτων θα περιέπλεκε τις διαπραγματεύσεις με τους ως τότε κυρίαρχους Πέρσες για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης.

Η διαμάχη κατέληξε σε συμβιβασμό: αναπτύχθηκε μια περιορισμένης κλίμακας στρατιωτική δράση μέσω των Μυστικών Υπηρεσιών του Πακιστάν (ΙSΙ) στην περίπτωση των Βαλούχων, ενώ στην περίπτωση των Κούρδων μέσω της CΙΑ και της ισραηλινής Μοσάντ.

Ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ μιλώντας στην κουρδική πόλη Μπιτζάρ, τον περασμένο Μάιο, ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνηση Ομπάμα δεν ανέτρεψε την πολιτική Μπους. «Δυστυχώς οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν απροκάλυπτα τα χρήματα καιτα όπλα προκειμένου να πολεμήσουν το σύστημα της Ισλαμικής Επανάστασης» δήλωσε. «Οι Αμερικανοί απεργάζονται συνωμοσία».

Η Μοσάντ διατηρεί πολυετείς επαφές με κουρδικές ομάδες στο Ιράν και στο Ιράκ, οι οποίες άρχισαν όταν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ επιχειρούσαν να αποσταθεροποιήσουν τις κουρδικές περιοχές του Ιράκ την περίοδο της δικτατορίας του Σαντάμ Χουσεΐν. Τώρα όμως οι ΗΠΑ επιθυμούν ένα ενωμένο Ιράκ, στο οποίο Κούρδοι, σιίτες και σουνίτες θα συνεργάζονται. Αλλά και το Ιράν θέλει το Ιράκ ενωμένο επειδή φοβάται το ενδεχόμενο δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού κράτους από τους Κούρδους της Τουρκίας, του Ιράν και του Ιράκ. Συνεπώς η βοήθεια προς το Πετζάκ θα εμπόδιζε τη μελλοντική συνεργασία ΗΠΑ και Ιράν στη Βαγδάτη και επιπλέον θα δυσχέραινε τις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά.

Οι Βαλούχοι και οι Κούρδοι είναι αμφότεροι σουνίτες μουσουλμάνοι. Μάχονται κατά της θρησκευτικής καταπίεσης των σιιτών και των εις βάρος τους οικονομικών και πολιτιστικών διακρίσεων. Αντιθέτως η πολυπληθέστερη μειονότητα των τουρκόφωνων Αζέρων είναι σιίτες ενώ Αζέρος είναι και ο Αγιατολάχ Χαμενεΐ. Η επιλογή του ως ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη ήταν εν μέρει μια χειρονομία με σκοπό την εμπέδωση της πίστης των Αζέρων και της αποδυνάμωσης της συγκαλυμμένης εκστρατείας των ομοεθνών ηγετών του γειτονικού Αζερμπαϊτζάν να τους προσαρτήσει. Η αζερική μειονότητα του Ιράν βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από τις υπόλοιπες, αισθάνεται όμως περιφρονημένη από τους Πέρσες.

Οι Αραβες της νοτιοδυτικής επαρχίας του Κουζεστάν, οι οποίοι είναι επίσης σιίτες, συνιστούν την πλέον επικίνδυνη δυνητικά αυτονομιστική ομάδα καθώς στην περιοχή τους παράγεται το 80% του συνολικού εισοδήματος από το αργό πετρέλαιο. Μέχρι σήμερα οι αραβικές αυτονομιστικές ομάδες παραμένουν διηρημένες και δεν έχουν συγκροτήσει ενιαίο μέτωπο. Ωστόσο κατά περιόδους επιτίθενται σε κυβερνητικές εγκαταστάσεις ασφαλείας, τοποθετούν βόμβες σε πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και προπαγανδίζουν στην αραβική γλώσσα μέσω δορυφορικών καναλιών που εκπέμπουν από περιοχές εκτός των ιρανικών συνόρων.

Συγκριτικά με τις πρόσφατες μαζικές διαδηλώσεις στους δρόμους της Τεχεράνης και στην ιερή πόλη Κομ, μια μη συντονισμένη επιθετική δράση των εθνικών μειονοτήτων κατά του καθεστώτος θα έμοιαζε ίσως ανίσχυρη. Ωστόσο οι διάσπαρτες μειονότητες θα μπορούσαν να συνενωθούν και σε περίπτωση που σχημάτιζαν ενιαίο μέτωπο με τις δημοκρατικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης, η προοπτική μεταρρύθμισης- ακόμη και ανατροπής- της Ισλαμικής Δημοκρατίας, που σήμερα μοιάζει ζοφερή, θα μπορούσε να λάμψει.

Ο κ. Σέλιγκ Χάρισον είναι διευθυντής του προγράμματος για την Ασία στο αμερικανικό Κέντρο Διεθνούς Πολιτικής και συγγραφέας. Το τελευταίο βιβλίο του τιτλοφορείται «Στη σκιά του Αφγανιστάν».