ΣΕΙΣΜΟ ΣΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΤΑ ΚΡΑΤΙΚΑ ΧΡΕΗ

Το Βήμα

Πριν από μία εβδομάδα, οι ευρωπαίοι ηγέτες, όπως η καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ και ο πρόεδρος της Γαλλίας Νικολά Σαρκοζί, δήλωναν ότι «ο μηχανισμός στήριξης και το τεράστιο πακέτο διάσωσης των 750 δισ. ευρώ θα σταματήσει τις «επιθέσεις των κερδοσκόπων κατά του ευρώ». Οι δηλώσεις τους όμως όχι μόνο δεν επιβεβαιώθηκαν αλλά μία εβδομάδα μετά η ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου έχει κατρακυλύσει στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 18 μηνών. Αιτία, η πλέον επικίνδυνη κρίση που έχει πλήξει το ενιαίο νόμισμα από τις 4 Ιανουαρίου του 1999 που έκανε το ντεμπούτο του στις αγορές, η κρίση χρέους στην ευρωζώνη, η οποία όσο πάει και επιδεινώνεται, απειλώντας ευθέως την αξιοπιστία του ευρώ και τρέποντας σε φυγή τους σοβαρούς μακροπρόθεσμους επενδυτές. Το ευρώ προχθές Παρασκευή έπεσε στα 1,2366 δολάρια, δηλαδή ακόμη χαμηλότερα από τα 1,2510 δολάρια που ήταν πριν από την απόφαση των Ευρωπαίων για το οικονομικό πακέτο διάσωσης την οποία έλαβαν το περασμένο Σαββατοκύριακο.

Η ισοτιμία με το δολάριο

Ενα ασθενές ευρώ είναι επιθυμητό στους πολιτικούς ηγέτες της ζώνης του ευρώ επειδή λειτουργεί ως ατμομηχανή του εξαγωγικού τομέα. Ούτε υπάρχει καμία αμφιβολία ότι παρέχει τεράστια βοήθεια στη χώρα μας και στις άλλες καταχρεωμένες χώρες να αντιμετωπίσουν τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα και τα καλπάζοντα χρέη. Ο κίνδυνος ωστόσο είναι ότι η σοβαρή κρίση του δημόσιου χρέους στη ευρωζώνη πλήττει την αξιοπιστία του κοινού νομίσματος. Η αυξανόμενη αξιοπιστία του ευρώ στα 11 χρόνια της ζωής του ήταν ο κυριότερος παράγοντας που είχε προσελκύσει τους μακροπρόθεσμους επενδυτές και είχε καταστήσει το κοινό νόμισμα το πιο δημοφιλές, μετά το δολάριο, νόμισμα στα συναλλαγματικά διαθέσιμα των κεντρικών τραπεζών όλου του κόσμου.

Τώρα όμως οι επενδυτές γυρίζουν την πλάτη στο ευρώ και στα ομόλογα των χωρών της ευρωζώνης ιδιαίτερα των οικονομικά ασθενέστερων. Οι κεντρικές τράπεζες και τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια (sovereign wealth funds), που ήταν για χρόνια σταθεροί αγοραστές του ευρώ και των κρατικών ομολόγων της ευρωζώνης, εξαφανίστηκαν. Αλλά εκτός από τους βραχυπρόθεσμους κερδοσκόπους, οι ενέργειες των μακροπρόθεσμων επενδυτών είναι αυτές που θα υπαγορεύσουν την κατεύθυνση του ευρώ. Ορισμένοι αναλυτές προβλέπουν ότι το ευρώ θα πέσει στο 1 προς 1 με το δολάριο ως τα τέλη του τρέχοντος έτους ή στις αρχές του 2011, καθώς οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές θα εγκαταλείπουν την ευρωζώνη και θα υπονομεύεται η υπόσταση του ευρώ ως αποθεματικού νομίσματος στα συναλλαγματικά διαθέσιμα των κεντρικών τραπεζών.

Ο πληθωρισμός

Οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι από τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) διάβηκε την κόκκινη γραμμή, όταν συμφώνησε να αγοράσει κρατικούς τίτλους της ευρωζώνης, το επόμενο βήμα θα είναι η αύξηση της προσφοράς χρήματος. Και τούτο διότι είναι τεράστιες οι ποσότητες χρέους τις οποίες πρέπει να αγοράσει η ΕΚΤ προκείμενου να αποτρέψει το κίνδυνο να σκάσουν οι αγορές ομολόγων των ασθενών οικονομιών της ευρωζώνης και κυρίως της χώρας μας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Εκτιμώντας ότι θα πρέπει η κεντρική τράπεζα να αγοράσει κρατικά ομόλογα αξίας τουλάχιστον 300 δισ. ευρώ, υποστηρίζουν ότι η κίνηση αυτή αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην εκτύπωση νέου χρήματος. Ωστόσο ο πρόεδρος της ΕΚΤ Ζαν-Κλοντ Τρισέ έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο αυτό και έχει δηλώσει ότι τις αγορές των άρρωστων κρατικών ομολόγων θα τις χρηματοδοτήσει με την έκδοση βραχυπρόθεσμου χρέους. Τα ίδια είχαν υποσχεθεί η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) και η Τράπεζα της Αγγλίας όταν ξεκίνησαν παρόμοια προγράμματα, αλλά εξαναγκάστηκαν να μην τα τηρήσουν.

Η αγορά λοιπόν εκτιμά ότι η ΕΚΤ θα εξαναγκαστεί να αγοράσει μεγάλες ποσότητες χρέους και θα τυπώσει χρήμα προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις αγορές αυτές. Αλλά με το νέο ρευστό που θα διοχετευθεί στο σύστημα υπάρχει κίνδυνος να αυξηθεί ο πληθωρισμός, να διαβρωθεί η αξία του ευρώ και να πληγεί η άριστη πιστοληπτική θέση του τριπλού «Α» που απολαμβάνουν τα κρατικά ομόλογα του πυρήνα της ευρωζώνης, όπως τα ομόλογα του γερμανικού Δημοσίου.

Στροφή στον χρυσό

Η αγοραστική φρενίτιδα για τον χρυσό πυροδοτεί το ένα ρεκόρ ανόδου μετά το άλλο στην αξία του πολύτιμου μετάλλου. Προχθές Παρασκευή σκαρφάλωσε στα υψηλότερα νομισματικά επίπεδα όλων των εποχών, στα 1.249,40 δολάρια την ουγκιά. Μία ημέρα πριν (Πέμπτη), η τιμή του χρυσού σε ευρώ έκανε νέο ρεκόρ, στα 998,82 ευρώ.

Και το χειρότερο είναι μήπως η κίνηση ορισμένων κεντρικών τραπεζών να ανταλλάξουν τα ευρώ που διαθέτουν στα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα με ράβδους χρυσού σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας τάσης. Αν δηλαδή οι κεντρικές τράπεζες εκτιμήσουν ότι η κίνηση αυτή προσφέρει χαμηλότερο κίνδυνο από τα κρατικά ομόλογα του ευρώ. Η θεωρία του 19ου αιώνα ότι ο χρυσός αποτελεί «πραγματικό χρήμα» άρχισε να συζητείται ήδη από πέρυσι, όταν το δολάριο έχανε έδαφος. Σημειωτέον ότι τον 19ο αιώνα οι τραπεζίτες εμπιστεύονταν τον χρυσό ακριβώς επειδή δεν είχαν εμπιστοσύνη στους άλλους τραπεζίτες ή στα νομίσματα που εκτύπωναν οι άλλοι τραπεζίτες.

Προτιμούσαν να διατηρούν χρυσό στα χρηματοκιβώτιά τους παρά να είναι εξαρτώμενοι από τα χρέη των άλλων ή από την εκτύπωση χρήματος. Οι περισσότερο κεντρικοί τραπεζίτες ακόμη πιστεύουν ότι η αγοραστική δύναμη του χρήματος εξαρτάται τελικά από την ποσότητα την οποία δημιουργούν. Αλλά από το 1971 όταν ο αμερικανός πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον έθεσε τέλος στην μετατρεψιμότητα δολαρίου/ χρυσού (Συμφωνία του Βretton Woods) οι κεντρικές τράπεζες όλου του κόσμου είχαν την τάση να είναι καθαροί πωλητές χρυσού και καθαροί αγοραστές δολαρίων. Τώρα έχουν αλλάξει θέση. Ειδικότερα οι κεντρικοί τραπεζίτες της Ασίας, βλέποντας ότι οι κυβερνήσεις της Δύσης εκτυπώνουν νέο χρήμα σε τεράστιες και άνευ προηγουμένου ποσότητες, ανησυχούν ότι αυτή η αύξηση της δημιουργίας δολαρίων και ευρώ θα οδηγήσει στην πτώση της αγοραστικής δύναμης των δύο νομισμάτων που αποτελούν το σύνολο σχεδόν στα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα.

Βεβαίως υπάρχει και η αντίθετη άποψη, η οποία υποστηρίζει ότι η αλματώδης άνοδος του χρυσού δεν είναι παρά μια κερδοσκοπική φούσκα. Για τον λόγο αυτόν άλλωστε συμπεριφέρεται όπως οι ρισκαδόρικες αξίες έναντι των οποίων υποτίθεται ότι προσφέρει επενδυτική ασφάλεια. Η άποψη αυτή απορρίπτει ότι ο κίνδυνος του πληθωρισμού είναι αυτός που οδηγεί στα ύψη την τιμή του πολύτιμου μετάλλου.