ΤΟ ΑΥΤΟΓΚΟΛ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΙΣΤΩΝ

Το Βήμα

ΑΥΤΟ και αν ήταν κακό τάιμινγκ. Οι καταλανοί εθνικιστές που διοργάνωσαν τη μεγάλη διαδήλωση στη Βαρκελώνη ως επίδειξη δύναμης στη μισητή Μαδρίτη λογάριασαν χωρίς το Κύπελλο του Μουντιάλ. Οταν ο διαιτητής σφύριξε τη λήξη του τελικού στο Γιοχάνεσμπουργκ, εκατοντάδες χιλιάδες Ισπανοί ξεχύθηκαν στους δρόμους ως ένα έθνος, με κόρνες, βεγγαλικά και βουβουζέλες. Γιόρτασαν ανεμίζοντας με υπερηφάνεια

την εθνική σημαία, ακόμη και στο κέντρο της Βαρκελώνης. Μόλις 24 ώρες νωρίτερα, στους ίδιους δρόμους, 1 εκατομμύριο Καταλανοί είχαν διαδηλώσει ζητώντας ανεξαρτησία από την Καστίλλη. Τι συμβαίνει τελικά;

Πρώτον, οι επτά από τους 11 της εθνικής ομάδας παίζουν στην Μπαρτσελόνα. Δεύτερον, δεν ήταν μόνο αυτό. Καταλανοί και Καστιλλιάνοι γιόρτασαν για μία νύχτα τη νίκη ενωμένοι, φωνάζοντας «Somos espanoles» (σ.σ.: «Είμαστε Ισπανοί»). Ηταν μια κραυγή που αντήχησε από χίλιες και μία πλατείες σε όλη την ισπανική επικράτεια εκείνο το βράδυ του θριάμβου, δείχνοντας ότι η μπάλα μπορεί να ενώσει όσους τους χωρίζει η πολιτική.

Το επόμενο πρωί όλοι ξύπνησαν πιο νηφάλιοι. Το καταλανικό έθνος έπαψε να υπάρχει οριστικά από τον 18ο αιώνα, αλλά ο καταλανικός εθνικισμός ζει και βασιλεύει, ιδίως όταν θίγονται τα ιερά και τα όσια, η αυτονομία και η γλώσσα.

Το είχαν δείξει τα πλάνα της τηλεόρασης, στραμμένα όλα πάνω στην Ισπανία λόγω Μουντιάλ. Σε μια νέα έκρηξη εθνικισμού, περισσότεροι από 1 εκατομμύριο Καταλανοί είχαν διαδηλώσει εκείνο το σαββατόβραδο στους δρόμους της Βαρκελώνης, διεκδικώντας μεγαλύτερη αυτονομία την επομένη της απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου που απαγόρευσε την αναγνώριση του καταλανικού έθνους. Οι διαδηλωτές, μια ολόκληρη λαοθάλασσα ντυμένοι στα κίτρινα και στα κόκκινα, κρατούσαν σημαίες και πανό που έγραφαν συνθήματα όπως «Είμαστε έθνος» και «Καταλωνία, το επόμενο κράτος στην Ευρώπη».

Η διαδήλωση έγινε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ισπανίας, σύμφωνα με την οποία το Σύνταγμα αναγνωρίζει μόνο ένα έθνος, το ισπανικό. Ακόμη χειρότερα, οι ανώτατοι δικαστές έκριναν ότι η καταλανική γλώσσα δεν θα πρέπει να έχει προβάδισμα έναντι της ισπανικής.

Η ετυμηγορία εκδόθηκε ύστερα από τέσσερα χρόνια δικαστικού αγώνα, και αφού οι Καταλανοί έχουν εγκρίνει τον βαθμό αυτονομίας της περιοχής τους με δημοψήφισμα, το 2006. Βάσει αυτού, το τοπικό Κοινοβούλιο ανέλαβε αυξημένες αρμοδιότητες σχετικά με θέματα φορολογίας και Δικαιοσύνης, μια για πάντα. «Για να μην αρμέγουν η Μαδρίτηκαι η ΕΕ τα λεφτά μας» λέει ο Χοσέπ Ραμονέδα, σύμβουλος του προέδρου της τοπικής κυβέρνησης της Καταλωνίας.

Η «δυσφορία για τον καστιλλιάνικο ζυγό» χρησιμεύει γενικώς και αορίστως σαν μάσκα ενότητας. Για όσους ξέρουν τα πράγματα, δεν κρύβει τις εσωτερικές συγκρούσεις ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα της Καταλωνίας, τη στιγμή που αρχίζει η προεκλογική εκστρατεία για την εκλογή του νέου τοπικού Κοινοβουλίου το φθινόπωρο. Λόγω της πίεσης των περιστάσεων, η θέση του προέδρου της τοπικής καταλανικής κυβέρνησης (Generalitat) Χοσέ Μοντίλα στη διαδήλωση, όπου τελικά ήταν επικεφαλής, και η απόφαση περί συνθημάτων και σημαιών έγιναν αντικείμενο έντονων διαπραγματεύσεων.

« Ολα αυτά τα κάναμε για να μην καταρρεύσει η κοινή αντίληψη περί καταλανισμού» λέει συνεργάτης του.

Η απόφαση του ισπανικού Συνταγματικού Δικαστηρίου θα έχει οπωσδήποτε επιπτώσεις στις πολιτικές ισορροπίες στην Καταλωνία. «Θέτει αυστηρά όρια στο καθεστώς της αυτονομίας, ενώ ως τώρα υπήρχε μεγάλη ελαστικότητα σχετικά με την ερμηνεία του Συντάγματος του 1978» αναφέρει ο Ραμονέδα.

Ανεξαρτησία, μια πολύ παλιά υπόθεση

ΜΕ ΠΙΟ σημαντικούς εμπνευστές τονΠι-υΜαργκάλ και τονΠρατ ντε λα Ρίμπα, συγγραφείς των βιβλίων «Οι εθνότητες» (1877) και «Το καταλανικό έθνος» (1907), οι Καταλανοί άρχισαν να διεκδικούν την αναγνώριση έθνους και γλώσσας από την εποχή της «renaixenca», της αναγέννησης που έδωσε πνοή και όραμα στην καταλανική εθνική συνείδηση στα τέλη του 19ου αιώνα. Στόχος ήταν η απόκτηση εκτεταμένης αυτονομίας.

Οι πιο ριζοσπάστες διεκδικούσαν τη δημιουργία καταλανικού κράτους στο πλαίσιο μιας ομοσπονδιακής Ισπανίας.

Η δικτατορία τουΠρίμο ντε Ριβέρα(1923-1930) φρέναρε την αυτονομία.

Με βασιλικό διάταγμα, το 1925, απαγορεύθηκε η αποσχιστική δράση και καταργήθηκαν οι περιφερειακές συνελεύσεις και η χρήση της καταλανικής γλώσσας στις δημόσιες υπηρεσίες.

Με τις εκλογές του 1931 αποκαταστάθηκε προσωρινά η δημοκρατική ομαλότητα: οι δυνάμεις της Αριστεράς ανακήρυξαν στη Βαρκελώνη την Καταλανική Δημοκρατία.

Το Σύνταγμα που ψηφίστηκε την ίδια χρονιά προσπάθησε πρώτη φορά να λύσει το πρόβλημα της περιφερειακής αυτονομίας. Αλλά δεν τέθηκε ποτέ σε ισχύ λόγω εμφυλίου. Η δικτατορία του Φράνκοέδωσε τη χαριστική βολή: κατάργησε την αυτονομία και απαγόρευσε την έκδοση εφημερίδων και περιοδικών στα καταλανικά. Το καθεστώς φυλάκισε και εξόρισε ανηλεώς τους εθνικιστές.

Μέσα σε 15 χρόνια (1938-1953) εκτελέστηκαν 4.000 Καταλανοί.

«Soy catalan, hablo catalan...»
Oι Καταλανοί έχουν τη δική τους γλώσσα και είναι υπερήφανοι για μια ιστορία που ως το 1714 τούς συνέδεε με το ανεξάρτητο βασίλειο της Αραγονίας.

Μείξη καστιλλιάνικων και γαλλικών, τα καταλανικά χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε στάσεις λεωφορείων και μετρό, σε πινακίδες στους δρόμους και σε μαγαζιά. Οι πιο σοβινιστές, ιδίως στη Βαρκελώνη, αρνούνται να μιλήσουν άλλη γλώσσα. «Soy catalan, hablo catalan» (σ.σ.: «Είμαι Καταλανός, μιλάω καταλανικά») λένε πολλοί ντόπιοι.

Κλίμα εσωστρέφειας και αντιπάθειας για την Καστίλλη υπάρχει και σε αρκετά μέσα ενημέρωσης, τα οποία αγνοούν επιδεικτικά ό,τι συμβαίνει στην υπόλοιπη χώρα, και ιδιαίτερα στη Μαδρίτη, μεταδίδοντας τα προγράμματά τους μόνο στα καταλανικά.

Ο ισπανικός εθνικός ύμνος, το «βασιλικό εμβατήριο», είναι από τους ελάχιστους στον κόσμο που δεν έχουν λόγια, για να μη διχάζονται οι υπήκοοι.