ΜΙΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Το Βήμα

Η αιματηρή επίθεση των ισραηλινών κομάντο στο τούρκικο καράβι που προσπαθούσε να σπάσει τον αποκλεισμό των Παλαιστινίων της Γάζας προκάλεσε ένα σοκ στην περιοχή και το κουρδικό ζήτημα ξαναβγήκε στην επιφάνεια. Ο τούρκικος στρατός απάντησε στην επιδρομή του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ), στις 19 Ιουνίου, κατά την οποία 11 στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους, εξαπολύοντας χερσαίες και εναέριες στρατιωτικές επιχειρήσεις στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας και στο Βόρειο Ιράκ.

Τη στιγμή που η Αγκυρα κινητοποιούσε τις δυνάμεις της εναντίον της «τρομοκρατικής οργάνωσης», σύμφωνα με την επίσημη φρασεολογία, ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν χαρακτήριζε τη Χαμάς «κίνημα λαϊκής αντίστασης». Ηδη το 2006, όταν η Τουρκία είχε υποδεχτεί μια επιτροπή αντιπροσώπων της Χαμάς στην Αγκυρα, το Ισραήλ είχε αντιδράσει: «Τι θα λέγατε αν δεχόμασταν τον Οτσαλάν στο Τελ Αβίβ;». Το ΡΚΚ και η Χαμάς περιλαμβάνονται στη μαύρη λίστα των τρομοκρατικών οργανώσεων και αποτελούν κύρια απειλή για την εθνική ασφάλεια των δύο χωρών.

Η σύγκριση ανάμεσα στους Κούρδους και στους Παλαιστίνιους, δύο λαούς χωρίς κράτος, δεν γίνεται για πρώτη φορά. Τα κοινά σημεία είναι πολλά.

Και τα δύο ζητήματα αφορούν το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών, το οποίο θεσπίζεται με το άρθρο 1 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών («σεβασμός της αρχής των ίσων δικαιωμάτων και της αυτοδιάθεσης των λαών»). Αυτό βεβαίως ισχύει και για τους δύο κυρίαρχους της περιοχής, που είναι μάλιστα σύμμαχοι των ΗΠΑ: την Τουρκία και το Ισραήλ.

Ενταγμένο σε γεωπολιτικό φόντο, το κουρδικό ζήτημα είναι «το άλλο μέτωπο της Μέσης Ανατολής», σύμφωνα με τον πολιτικό επιστήμονα Χαμίτ Μποζαρσλάν, διευθυντή σπουδών στην Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (ΕΗΕSS). Οπως συμβαίνει και με το μέτωπο της Παλαιστίνης, η μοίρα 32 εκατομμυρίων Κούρδων- διεσπαρμένων σε τέσσερις χώρες, την Τουρκία, το Ιράν, το Ιράκ και τη Συρίααπειλεί τη σταθερότητα της περιοχής και επηρεάζει τις γειτονικές χώρες.

Μετά την καταδίωξή τους σε Λίβανο και Συρία κατά τη δεκαετία του ΄90, οι στρατιωτικοί ηγέτες του ΡΚΚ βρίσκουν καταφύγιο στα βουνά του Βόρειου Ιράκ, μαζί με εκείνους του ΡJΑΚ, του ιρακινού βραχίονα του κουρδικού αντάρτικου. Η Τουρκία και το Ιράν βομβαρδίζουν και κάνουν επιδρομές πέρα από τα σύνορά τους, στο ιρακινό Κουρδιστάν.

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ ενισχύουν τον τούρκικο στρατό στις επιχειρήσεις του. Αλλά η τούρκικη κυβέρνηση αγνοεί κάθε είδους σύγκριση μεταξύ του κουρδικού και του παλαιστινιακού ζητήματος. «Η Τουρκία προσεγγίζει πιο ανοικτά τον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, λαμβάνοντας υπόψη της τις οικονομικές, πολιτισμικές και κοινωνικές διαστάσεις» εκτιμά ο Ιχσάν Μπαλ, αναλυτής στην οργάνωση της Διεθνούς Στρατηγικής Ερευνας (USΑΚ). Ο κ. Ερντογάν συγκρίνει πρόθυμα το ΡΚΚ με την «κρατική τρομοκρατία» του Ισραήλ. Η Τουρκία αφήνει να αιωρείται η ιδέα ότι το εβραϊκό κράτος παραδίνεται σε μυστικές δραστηριότητες στην κουρδική περιοχή του Ιράκ και εξοπλίζει το ΡΚΚ στα κρυφά.

Τα μέσα ενημέρωσης της Κωνσταντινούπολης έχουν κηρύξει ένοχο το Ισραήλ που ενθάρρυνε τις πρόσφατες επιθέσεις, σε αντίποινα για την αποστολή του στολίσκου με την ανθρωπιστική βοήθεια. Μια «εκστρατεία παραπληροφόρησης», σύμφωνα με την ηγεσία του ΡΚΚ, για την οποία «η Τουρκία προσπαθεί με αυτόν τον τρόπο να κερδίσει την κοινή γνώμη των αραβικών χωρών». Η Δύση έχει εξίσου κατηγορηθεί που μέσω της βοήθειας στους αντάρτες ευελπιστεί να αποδυναμώσει το Ιράν.

Αραγε η υποστήριξη στο ΡJΑΚ, και επομένως στο ΡΚΚ, έχει στόχο το καθεστώς των μουλάδων; Αυτή η άποψη έχει οπαδούς σε κάποιους αγγλοσαξωνικούς κύκλους αναλυτών. Οπως το παλαιστινιακό ζήτημα, έτσι και το κουρδικό δεν επιλύθηκε με την πάροδο του χρόνου. Στην Τουρκία οι Κούρδοι αντιστοιχούν στο 20% του συνολικού πληθυσμού. Καμία λύση, πέρα της στρατιωτικής επέμβασης, δεν τέθηκε ποτέ σε εφαρμογή για να βρεθεί μια διέξοδος. Αντίθετα οι αντάρτες του ΡΚΚ καταδιώκονται από το 1984 και η εκστρατεία εναντίον τους έχει ήδη στοιχίσει 250 δισ. ευρώ, 42.000 ανθρώπινες ζωές, ενώ 4.000 χωριά κάηκαν και εκατομμύρια αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Παράλληλα η εμμονή για ασφάλεια διατηρεί σε κατάσταση τρόμου την τουρκική κοινωνία. Το ΡΚΚ είναι το εικοστό ένατο κίνημα που εδώ και περίπου έναν αιώνα επαναστατεί κατά της Τουρκίας...

Ομοίως στη Συρία και στο Ιράν ξεσπούν συχνά κουρδικές εξεγέρσεις που έχουν επακόλουθο τις αλλεπάλληλες συλλήψεις στρατιωτικών και διανοουμένων. Ο κουρδικός εθνικισμός αλλά και αυτός των πολυπληθέστερων λαών ενισχύεται αμοιβαία. Στο Ιράκ η επανάσταση που ξεκίνησε από την οικογένεια Μπαρζανί έχει παίξει από τη δεκαετία του ΄30 καθοριστικό ρόλο στη διαδικασία χειραφέτησης των κουρδικού λαού.

Ο Μουσταφά Μπαρζανί ίδρυσε επίσης, το 1946, μια εφήμερη αλλά αυτόνομη Δημοκρατία στη Μαχαμπάντ, στο Δυτικό Ιράν. Υστερα από πολλές δεκαετίες καταπίεσης από το μπααθικό καθεστώς, οι Κούρδοι απολαμβάνουν σήμερα μια μεγάλη αυτονομία και αποτελούν, χάρη βεβαίως στην υποστήριξή τους από τις ΗΠΑ, ένα εμβρυακό κράτος με τη σημαία του, το κοινοβούλιό του και τον πρόεδρό του. Μήπως αυτή είναι η αρχή μιας οριστικής λύσης;