Τα «μυστικά» της Σούδας

ΤΟ ΒΗΜΑ

Πριν από λίγα χρόνια έλληνας αξιωματούχος μετέβαινε στη βάση της Σούδας συνοδευόμενος από Αμερικανούς. Καθώς πλησίαζαν, ένας από τους αμερικανούς αξιωματούχος γύρισε προς το μέρος του έλληνα συναδέλφου του. «Φθάνουμε στο αεροπλανοφόρο “Κρήτη”» του είπε, θέλοντας να δείξει την τεράστια στρατηγική σημασία που αποδίδει η υπερδύναμη στη Σούδα. Η βάση χρησιμοποιήθηκε άλλωστε εκτενώς από τους Αμερικανούς στις επιχειρήσεις τους εναντίον του Ιράκ τόσο το 1991 όσο και το 2003, αλλά και στον πόλεμο του Αφγανιστάν.

Η απόφαση των Δυτικών να επιτεθούν στη Λιβύη για να εμποδίσουν την προέλαση του Μοαμάρ Καντάφι προς τη Βεγγάζη επανέφερε τη Σούδα στο προσκήνιο. Αμερικανικά πλοία και πυρηνοκίνητα υποβρύχια, αλλά και συμμαχικά αεροσκάφη ζήτησαν και έλαβαν άδεια να ελλιμενιστούν ή να προσγειωθούν αντιστοίχως στη βάση, στο πλαίσιο των διευκολύνσεων που παραχώρησε η χώρα μας.

Η παρουσία των Αμερικανών στη Σούδα έχει κατά καιρούς προκαλέσει έντονες αντιδράσεις, τόσο από πολιτικά κόμματα όσο και από την τοπική κοινωνία. Γύρω από το καθεστώς της βάσης όμως υπάρχει ένα μυστήριο. Ποιος έχει τον έλεγχο; Τι ακριβώς δικαιώματα έχουν οι Αμερικανοί ή το ΝΑΤΟ και πού; Ποια η διαφορά ανάμεσα στο ναυτικό και στο αεροπορικό «κομμάτι» της βάσης;

Η γενική συμφωνία που διέπει το καθεστώς της βάσης της Σούδας είναι η Μutual Defence Cooperation Αgreement που υπεγράφη το 1990, όταν υπουργός Εξωτερικών ήταν ο σημερινός πρόεδρος της ΝΔ κ. Αντ. Σαμαράς. Σε αυτό το πλαίσιο συμφωνήθηκε η παραχώρηση ναυτικών και αεροπορικών διευκολύνσεων προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η συμφωνία έχει συμπληρωθεί έκτοτε από διάφορα Μνημόνια Κατανόησης (ΜoUs) επί διαφόρων ειδικότερων ζητημάτων. Ωστόσο οι διευκολύνσεις παραχωρούνται κατόπιν άδειας της ελληνικής κυβέρνησης.

Η βάση της Σούδας βρίσκεται υπό ελληνική διοίκηση. Το αμερικανικό πολεμικό ναυτικό όμως διατηρεί τη διοίκηση και τον έλεγχο στο δικό του προσωπικό, υλικό και λειτουργίες όταν χρησιμοποιεί εγκαταστάσεις. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες όμως, η Σούδα αποτελεί προκεχωρημένη βάση ανεφοδιασμού για τις επιχειρήσεις τους στην Ανατολική Μεσόγειο και στη Μέση Ανατολή. Οι Αμερικανοί μπορούν να χρησιμοποιούν δεξαμενές καυσίμων στη Σούδα, τις οποίες γεμίζουν με δικό τους καύσιμο. Παράλληλα, διαθέτουν και αποθήκες στρατιωτικού υλικού (βλέπε πυρομαχικών). Ωστόσο η Σούδα δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καθαρή επιχειρησιακή στρατιωτική δράση.

Το «καμάρι» των ναυτικών εγκαταστάσεων της Σούδας είναι το περίφημο κρηπίδωμα Κ-14. Κατασκευασμένο με κονδύλια του ΝΑΤΟ, το Κ-14 μπορεί να φιλοξενήσει αεροπλανοφόρο. Το μήκος του υπολογίζεται περίπου 300 μέτρα και το πλάτος του περίπου 100 μέτρα. Αυτό το στοιχείο προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα στη Σούδα, καθώς πρόκειται για τη μοναδική τέτοια εγκατάσταση στη Μεσόγειο.

Στο αεροπορικό κομμάτι της βάσης, οι Αμερικανοί διατηρούν δικό τους τμήμα, που το διοικούν αποκλειστικά οι ίδιοι, εντός της 115 Πτέρυγας Μάχης της Πολεμικής Αεροπορίας. Εκεί μπορούν να φιλοξενηθούν όλοι οι τύποι αεροσκαφών, από μαχητικά ως και μεταγωγικά C-130. Εν όψει των επιχειρήσεων στη Λιβύη, βρίσκονται στη Σούδα, μεταξύ άλλων, δύο αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου RC-135 και δύο ιπτάμενα τάνκερ ΚC-135 των Ηνωμένων Πολιτειών.

Στη Σούδα υπάρχει επίσης ένα από τα ελάχιστα ανά τον κόσμο κέντρα Foracs. Πρόκειται για κέντρο στο οποίο επισκευάζονται τα ηλεκτρονικά συστήματα πολεμικών πλοίων όταν αυτά απομαγνητίζονται και αποσυντονίζονται. Ανάλογες δυνατότητες υπάρχουν σε ελάχιστες χώρες, όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία. Δεν πρέπει επίσης να λησμονείται και το Πεδίο Βολής Κρήτης, χώρες χρήστες του οποίου είναι η Ελλάδα, το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ολλανδία, χωρίς να αποκλείεται η ενοικίασή του και σε άλλα νατοϊκά κράτη. Επίσης από το 2003 λειτουργεί στη Σούδα το Κέντρο Εκπαίδευσης και Επιχειρήσεων Ναυτικής Αποτροπής (ΚΕΝΑΠ).

Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 600 Αμερικανοί υπηρετούν στη βάση της Σούδας. Οι ΗΠΑ πληρώνουν και συντηρούν όλες τις εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν, ενώ στο πλαίσιο των ανταλλαγμάτων συνέδραμαν στον εκσυγχρονισμό του τοπικού Ναυτικού Νοσοκομείου.