Το παρελθόν του παρόντος

http://www.tanea.gr
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γράφει ο Πολυμέρης Βόγλης

 

Νίκος Αλιβιζάτος

Το Σύνταγμα

και οι εχθροί του

στη νεοελληνική

ιστορία, 1800-2010

Εκδοσεισ Πόλις

Με άξονες τα έξι Συντάγματα που εφαρμόστηκαν στο ελληνικό κράτος (1844, 1864, 1911, 1927, 1952, 1975) αλλά και τα άλλα συνταγματικά κείμενα, ο Ν. Αλιβιζάτος προβαίνει σε μια συνθετική προσέγγιση της νεώτερης και σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Μέλημά του είναι να αναδείξει την αμφίδρομη σχέση μεταξύ συνταγματικού δικαίου και πολιτικής και να διερευνήσει γιατί, παρά την πρώιμη και σχετικά σταθερή εμπέδωση του κοινοβουλευτισμού και του κράτους δικαίου κατά τον 19ο αιώνα, στη συνέχεια και για έξι δεκαετίες περίπου τόσο οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί όσο και το κράτος δικαίου αποσταθεροποιήθηκαν, υπονομεύτηκαν και κατά περιόδους καταργήθηκαν. Επιπλέον, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαπραγμάτευση των εξελίξεων και μετά τη Μεταπολίτευση, η οποία φτάνει μέχρι και το Μνημόνιο.

Εφη Γαζή

Πατρίς, Θρησκεία,

Οικογένεια.

Ιστορία ενός συνθήματος, 1880-1930

Εκδόσεις Πόλις

Το σύνθημα «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια» αποτέλεσε για δεκαετίες την επιτομή της συντηρητικής ιδεολογίας στην Ελλάδα. Πώς όμως αυτές οι τρεις έννοιες «συγκολλήθηκαν» και απέναντι σε ποιους «εχθρούς» κατασκευάστηκε αυτό το τρίπτυχο; Η Ε. Γαζή αναζητεί τις απαρχές του συνθήματος στα τέλη του 19ου αιώνα και αναλύει την ιστορία της συντηρητικής ιδεολογίας ερευνώντας σε δύο κατευθύνσεις: από τη μια στον κόσμο των χριστιανικών οργανώσεων που επιδίωξαν την αναμόρφωση της κοινωνίας και από την άλλη στις διαμάχες που ξέσπασαν με αφορμή τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και τον «ηθικό πανικό» που καλλιεργήθηκε.

Στράτος Δορδανάς

Η γερμανική στολή στη

ναφθαλίνη.

Επιβιώσεις του δοσιλογισμού στη Μακεδονία, 1945-1974

Εκδόσεις Εστία

Η συνεργασία Ελλήνων με τους κατακτητές στη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε εκτεταμένη. Μετά την απελευθέρωση δυστυχώς δεν ήλθε η στιγμή της απόδοσης της δικαιοσύνης και της τιμωρίας. Πολύ λίγοι δωσίλογοι καταδικάστηκαν ή έμειναν στη φυλακή για μεγάλο διάστημα. Αντίθετα, οι περισσότεροι προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στον αγώνα κατά του κομμουνισμού στη διάρκεια του Εμφυλίου. Ο Σ. Δορδανάς σε αυτή την τεκμηριωμένη μελέτη παρακολουθεί τις ποικίλες διαδρομές των δωσίλογων της Β. Ελλάδας και τον τρόπο με τον οποίο ενσωματώθηκαν στο μετεμφυλιακό καθεστώς. Οι περισσότεροι προτίμησαν την αφάνεια, κάποιοι πρωταγωνίστησαν στο Δημόσιο και τέλος κάποιοι άλλοι κινήθηκαν στον σκοτεινό κόσμο των παρακρατικών οργανώσεων.

Ιωάννης Στεφανίδης

Εν ονόματι του έθνους.Πολιτική κουλτούρα, αλυτρωτισμός και αντιαμερικανισμός στη μεταπολεμική Ελλάδα, 1945-1967

Εκδόσεις Επίκεντρο

Η εθνική ιδεολογία άσκησε θεμελιώδη επίδραση στη διαμόρφωση της πολιτικής κουλτούρας στην Ελλάδα. Τα ιδεολογήματα του ελληνοχριστιανισμού, της φυλετικής ανωτερότητας των Ελλήνων, του αντισημιτισμού, της προγονολατρίας, της απώλειας της ελληνικότητας, των «κινδύνων» και της «παρακμής» διαμόρφωσαν την κουλτούρα όχι μόνο παραδοσιακά συντηρητικών θεσμών (όπως η εκκλησία και ο στρατός) αλλά ολόκληρης της κοινωνίας. Ο συγγραφέας απομακρύνεται από μια παραδοσιακή διπλωματική ιστορία και εξετάζει με ποιο τρόπο οι αντιδράσεις του Τύπου, πολιτικών κομμάτων και τμημάτων της κοινωνίας για τα «εθνικά θέματα» επηρέασαν την ελληνική εξωτερική πολιτική.

Θανάσης Σφήκας (επιμ.)

Το Σχέδιο Μάρσαλ.

Ανασυγκρότηση και διαίρεση της Ευρώπης

Εκδόσεις Πατάκη

Το Σχέδιο Μάρσαλ έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ανασυγκρότηση της οικονομίας της Δυτικής Ευρώπης μεταπολεμικά και παράλληλα ήταν ένα βήμα στη διαίρεση της Ευρώπης και την έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Τα άρθρα που περιλαμβάνονται στον τόμο επανεκτιμούν τις οικονομικές, ιδεολογικές και πολιτικές διαστάσεις του Σχεδίου Μάρσαλ όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά γενικότερα στην Ευρώπη για να θέσουν μια σειρά από νέα ερωτήματα, όπως η επίδραση της αμερικανικής εσωτερικής πολιτικής στην απόφαση για το Σχέδιο, οι διαφορές μεταξύ Ελλάδας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών, η σχέση οικονομικής βοήθειας και πολιτισμικής πολιτικής κ.ά.

Θεοδόσης Τσιρώνης

Εκκλησία πολιτευόμενη.

Ο πολιτικός λόγος και ρόλος της Εκκλησίας της Ελλάδος (1913-1941)

Εκδόσεις Επίκεντρο

Η αμφίδρομη σχέση μεταξύ εκκλησίας και πολιτικής δεν έχει μελετηθεί όσο θα έπρεπε στην Ελλάδα. Ωστόσο η ιστορική έρευνα θα μπορούσε να μας δώσει περισσότερα στοιχεία για μια σειρά από ζητήματα, όπως η θέση της Εκκλησίας απέναντι στις πολιτικές εξελίξεις, η διαμόρφωση παρατάξεων στο εσωτερικό της Εκκλησίας, η προσπάθεια της Εκκλησίας να αποκτήσει αυτόνομη πολιτική παρουσία, οι παρεμβάσεις των κυβερνήσεων στις εξελίξεις στην ιεραρχία. Ο Θ. Τσιρώνης διαπραγματεύεται αυτά τα ζητήματα και μας δίνει μια νέα προσέγγιση για την περίοδο από τον εθνικό διχασμό μέχρι και τη μεταξική δικτατορία.

Paul Veyne (επιμ.)

Ιστορία της ιδιωτικής ζωής.

Από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία στο τέλος της πρώτης χιλιετίας μ.Χ.

Εκδόσεις Κέδρος

Αυτός ο συλλογικός τόμος, μέρος ενός πεντάτομου έργου, εκδόθηκε το 1985 και βρίσκεται στο μεταίχμιο δύο ιστοριογραφικών ρευμάτων: της ιστορίας των νοοτροπιών, που είχε ήδη αναπτυχθεί στη Γαλλία, και της πολιτισμικής ιστορίας που επρόκειτο να ανθήσει στη δεκαετία του 1990. Καλύπτει μια πολύ εκτεταμένη χρονική περίοδο (από τον Καίσαρα μέχρι τους Κομνηνούς του Βυζαντίου) και πέρα από κάποια γνώριμα ζητήματα (π.χ. δουλεία, οικογένεια, αρχιτεκτονική των κατοικιών) εστιάζει σε εκείνες τις πτυχές της κοινωνίας που μέχρι τότε είχαν παραμελήσει οι ιστορικοί, όπως η θρησκευτικότητα, η σχέση με το σώμα ή η σεξουαλικότητα.

Joanna Bourke

Φόβος.

Στιγμιότυπα από τον πολιτισμό του 19ου και του 20ού αιώνα

Εκδόσεις Σαββάλας

Στην πρόσφατη στροφή της ιστοριογραφίας στην ιστορία των συναισθημάτων, ο φόβος κατέχει εξέχουσα θέση ως αντικείμενο μελέτης. Οχι τυχαία, βέβαια, καθώς ο φόβος αποτελεί συναίσθημα που χαρακτηρίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά ανεξαρτήτως εποχής, ας θυμηθούμε τον φόβο του θανάτου. Η J. Bourke, ωστόσο, ενδιαφέρεται για τους φόβους που εμφανίστηκαν ή που «ανακαλύφθηκαν» στη νεώτερη και σύγχρονη εποχή. Ο φόβος της πυρηνικής καταστροφής και της εισβολής από το Διάστημα, του καρκίνου και του AIDS, του βιασμού και των παιδόφιλων για τη συγγραφέα αποτελούν ψηφίδες για να μελετήσει την τραυματική αντιπαράθεση της υποκειμενικότητας του ατόμου με τον κόσμο που τον περιβάλλει.

Αλίκη Σπυροπούλου

Μορφές κατοίκησης

στην Αθήνα κατά τα τέλη

του 19ου αιώνα.

Αρχιτεκτονικός χώρος

και λογοτεχνία

ΕκδόσειςΝήσος

Πώς βιώνουν οι άνθρωποι τον χώρο στην Αθήνα του 19ου αιώνα; Πώς είναι οι κατοικίες, οι εμπορικοί δρόμοι, τα καταστήματα, οι πλατείες, οι γειτονιές;

Η Α. Σπυροπούλου ανατρέχει στα λογοτεχνικά κείμενα του Παπαδιαμάντη, του Ξενόπουλου, του Ροΐδη, του Μητσάκη κ.ά. για να αναζητήσει τους τρόπους με τους οποίους οι Αθηναίοι σχετίζονται και βιώνουν το δημόσιο και τον ιδιωτικό χώρο. Εννοείται ότι στα κείμενα δεν αποτυπώνεται η πραγματική πόλη, αλλά μια πόλη διαμεσολαβημένη από τη λογοτεχνική φαντασία, η οποία είναι εγκλωβισμένη στο δίπολο νεωτερικότητα - παράδοση. Μια μελέτη που δείχνει με ποιο τρόπο μπορεί η αρχιτεκτονική να «συνομιλήσει» με τη λογοτεχνία και την ιστορία.