http://www.tovima.gr
Στο «χαρτί» της εθνικής υπερηφάνειας ποντάρει η Τεχεράνη για να αντιµετωπίσει εσωτερική αµφισβήτηση και εξωτερική απειλή
Η βρετανική σημαία παραδίδεται στην πυρά από σκληροπυρηνικούς Ιρανούς στην Τεχεράνη
Σύννεφα µαζεύονται πάλι πάνω από το Ιράν. Ολα ξεκίνησαν από πρόσφατη έκθεση της ∆ιεθνούς Υπηρεσίας Ατοµικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) η οποία κατηγόρησε το Ιράν ότι είχε επιχειρήσει και πιθανώς να επιχειρεί ξανά να αποκτήσει πυρηνικά. Οι ΗΠΑ, η Βρετανία και ο Καναδάς έσπευσαν να επιβάλουν κυρώσεις στην Τεχεράνη και, την περασµένη Κυριακή, η ιρανική Βουλή ψήφισε την αποποµπή των βρετανών διπλωµατών από το Ιράν. ∆ύο ηµέρες αργότερα «αγανακτισµένοι» Ιρανοί εισέβαλαν στη βρετανική πρεσβεία στην Τεχεράνη και συνέλαβαν για λίγη ώρα ως οµήρους επτά διπλωµάτες. Ακολούθησε η αποποµπή των ιρανών διπλωµατών από το Λονδίνο, επιβολή νέων κυρώσεων από την ΕΕ και η πιο σοβαρή απειλή: το ενδεχόµενο να επιβληθεί εµπάργκο στο ιρανικό πετρέλαιο. Αρκετοί ∆υτικοί θεωρούν ότι οι εισβολείς υποκινήθηκαν από το ιρανικό καθεστώς, άλλοι αντιτάσσουν ότι η έκθεση της ΙΑΕΑ «δεν ανέφερε τίποτε καινούργιο» και ότι η ∆ύση ψάχνει αφορµή για να περιορίσει το «µακρύ χέρι» του Ιράν στη Συρία, στον Λίβανο, στη Λωρίδα της Γάζας και στο Ιράκ. Γεγονός είναι ότι το φθαρµένο καθεστώς των µουλάδων ποντάρει στο πρόγραµµα εµπλουτισµού ουρανίου ως πυρηνικό σωσίβιο για την πολιτική του επιβίωση. Και αν αναφλεγεί πολεµικά η περιοχή, οι επιπτώσεις θα είναι απρόβλεπτα σοβαρές.
Η κοινή γνώµη στο Ιράν υποστήριζε παραδοσιακά τη σκληρή γραµµή σε σχέση µε τα πυρηνικά που τηρεί η ιρανική ηγεσία. Φαίνεται όµως ότι το µέτωπο του «εµείς εναντίον της ∆ύσης» έχει αρχίσει να σπάει καθώς οι οικονοµικές κυρώσεις υπονοµεύουν το επίπεδο ζωής των Ιρανών, ενώ παράλληλα ενισχύεται η ανησυχία ότι θα υπάρξει στρατιωτικό πλήγµα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας από το ΙΣραήλ ή τις ΗΠΑ. «∆εν συµφωνώ µε την πολιτική που εφαρµόζει η χώρα µου» λέει στο «Βήµα» ο 32χρονος Ρεζά, ο οποίος δεν επιθυµεί να δηµοσιευθεί το επώνυµό του για ευνόητους λόγους. «Αυτά που έγιναν στη βρετανική πρεσβεία στην Τεχεράνη θα φέρουν πιο αυστηρές κυρώσεις που θα δυσκολέψουν ακόµη περισσότερο τη ζωή των Ιρανών». Ο Ρεζά είναι από την Τεχεράνη και παραπονιέται για την οικονοµική αποµόνωση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. «Καµία ξένη τράπεζα δεν συνεργάζεται πλέον µε το Ιράν. Οι κυρώσεις επιβάλλονται επί πολλά χρόνια και οι επιπτώσεις τους είναι εµφανείς. Η κατάσταση έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Ο φανατισµός έχει κάνει πολύ κακό».
Σύµφωνα µε τον Αλιρεζά Νέιντερ από το αµερικανικό Rand Corporation, «η Ισλαµική ∆ηµοκρατία επιθυµεί να είναι η κύρια δύναµη στη Μέση Ανατολή. Το καθεστώς θεωρεί ότι η πυρηνική ικανότητα ενισχύει το κύρος του ως ηγέτη του µουσουλµανικού κόσµου. Επιπλέον, αν η Τεχεράνη αποκτήσει πυρηνικά όπλα, θα αντισταθµίσει την επιρροή των ανταγωνιστών του στην περιοχή, όπως η Σαουδική Αραβία, ενώ θα αισθάνεται λιγότερη απειλή από το πυρηνικό Πακιστάν όπου οι φονταµενταλιστικές σουνίτες γίνονται όλο και πιο εχθρικοί προς το σιιτικό Ιράν».
Προσθέτει µιλώντας στο «Βήµα» ότι η εµπειρία του πολέµου µε το Ιράκ στη δεκαετία του ‘80, όταν ο Σαντάµ Χουσεΐν επιτέθηκε ανενόχλητος µε πυραύλους και χηµικά όπλα σε ένα Ιράν αποµονωµένο αµέσως µετά την ισλαµική επανάσταση, «έκανε την Τεχεράνη πιο αποφασισµένη να αποκτήσει ένα πυρηνικό αποτρεπτικό σχήµα εν όψει παρόµοιων επιθέσεων στο µέλλον».
Ο κυριότερος στόχος του ιρανικού καθεστώτος είναι να επιβιώσει. Αυτό σηµαίνει ότι θα ποντάρει εθνικιστικά στο «δικαίωµα στην πυρηνική ενέργεια» και θα υποµένει το κόστος των οικονοµικών κυρώσεων και της διεθνούς αποµόνωσης. Η «Αραβική Ανοιξη» δηµιουργεί πρόσθετες ανησυχίες στην Τεχεράνη, η οποία την αποκαλεί «ισλαµικό ξύπνηµα» και ισχυρίζεται ότι «ο αραβικός κόσµος µιµείται την ισλαµική επανάσταση του 1979». Αλλά στην πραγµατικότητα υπάρχει ο κίνδυνος το ιρανικό καθεστώς να χάσει τον κυριότερο σύµµαχό του, τη Συρία, αν ανατραπεί ο Μπασάρ αλ Ασαντ.
Σήµερα τρεις πόλοι ανταγωνίζονται για να παίξουν τον ρόλο του ηγέτη του µουσουλµανικού κόσµου: το Ιράν – που εκτός από τη Συρία επηρεάζει τη σιιτική Χεζµπολάχ στον Λίβανο, τη σουνιτική Χαµάς στη Γάζα, τους σιίτες που αποτελούν την πλειονότητα στο Ιράκ, το ∆υτικό Αφγανιστάν και προσπαθεί να ξεσηκώσει τη σιιτική µειονότητα της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών στον Κόλπο –, η Τουρκία, που προωθεί στην ευρύτερη περιοχή το δικό της µοντέλο του µετριοπαθούς Ισλάµ, και η Σαουδική Αραβία, που αισθάνεται ότι δεν παίζει τον ρόλο που της αναλογεί ως θρησκευτικού και οικονοµικού ηγέτη των µουσουλµάνων.
Πολλοί εκτιµούν ότι τα γεγονότα της περασµένης εβδοµάδας ήταν αποτέλεσµα του εσωτερικού ανταγωνισµού στο Ιράν µεταξύ του προέδρου Μαχµούντ Αχµαντινετζάντ και του ανώτατου πνευµατικού ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαµενεΐ και συγκεκριµένα µια προσπάθεια υπονόµευσης του πρώτου εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2012. Αιτία πιθανολογείται ότι είναι η οικονοµική πολιτική του προέδρου που έχει εκτοξεύσει τον πληθωρισµό.
Αλλά οι κυρώσεις δίνουν την ευκαιρία στον Αχµαντινετζάντ να παρουσιάσει την ύφεση και την αύξηση του ελλείµµατος του προϋπολογισµού ως αποτέλεσµα των µέτρων που έλαβε η ∆ύση εναντίον του Ιράν και όχι της δικής του οικονοµικής πολιτικής.
Μπροστά στο ενδεχόµενο να κόψει «µε το µαχαίρι» όλες τις εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν, η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι διχασµένη. Γκρεµίζοντας διπλωµατικό ταµπού δεκαετιών, η Γαλλία κατέθεσε τη συγκεκριµένη πρόταση, η οποία, αν περάσει, θα έχει σοβαρές επιπτώσεις για την παγκόσµια οικονοµία, και την πολιτική. Το Λονδίνο φυσικά συµφωνεί. Η Γερµανία και η Ολλανδία στηρίζουν κατ’ αρχήν, αλλά σοβαρές επιφυλάξεις εκφράζουν οι πιο αδύναµες οικονοµικά χώρες της ευρωζώνης. Η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία εξαρτώνται από το ιρανικό αργό και αγοράζουν άνω του 70% των εισαγωγών στην ΕΕ.
«Οι επιπτώσεις σε απόλυτες τιµές θα ήταν σχετικά µικρές, ιδίως αν η Σαουδική Αραβία αυξήσει την παραγωγή. Αλλά το γεγονός και µόνο ότι συζητείται σοβαρά ένα ευρωπαϊκό εµπάργκο, σε συνδυασµό µε τις σκληρές κυρώσεις από τις ΗΠΑ, είναι σηµάδι ότι το πυρηνικό πρόγραµµα του Ιράν µπαίνει σε νέα και επικίνδυνη φάση για την αγορά πετρελαίου και την παγκόσµια οικονοµία» λέει µιλώντας στο «Βήµα» ο Μποµπ Μακ Νάλι, πρόεδρος του Raπdan Group, εταιρείας συµβούλων για την αγορά ενέργειας, στην Ουάσιγκτον. «Τέτοιο εµπάργκο, σε καιρούς οικονοµικής κρίσης, θα εκτόξευε τις τιµές του αργού. Θα µπορούσε να τινάξει στον αέρα προϋπολογισµούς κρατών. Είναι το τελευταίο πράγµα που χρειάζεται τώρα η Ευρώπη» εκτιµά ο Μάικλ Γουίτνερ, αναλυτής στη Societe Generale, στη Νέα Υόρκη.
Πέρυσι οι χώρες-µέλη της ΕΕ αγόραζαν 450.000 βαρέλια ιρανικού αργού την ηµέρα, περί το 20% των εξαγωγών της Ισλαµικής ∆ηµοκρατίας. Η τρέχουσα τιµή του µπρεντ είναι 111 δολάρια το βαρέλι. Αν προκύψει εµπάργκο, το Ιράν θα χάνει περί τα 18,2 δισ. δολάρια τον χρόνο, µε σηµερινές τιµές. Ο βαθµός εξάρτησης της Ελλάδας από το αργό της Τεχεράνης έχει φθάσει σε 40% από 16% το 2010. Αναλυτές λένε ότι έχουµε στραφεί στο Ιράν ως ύστατη επιλογή προµηθευτή, επειδή η έλλειψη τραπεζικής χρηµατοδότησης δεν µας επιτρέπει να αγοράζουµε το πιο ακριβό ρωσικό πετρέλαιο.
«Αυτή τη στιγµή το Ιράν είναι ο µόνος µε τον οποίο µπορείς να δουλέψεις σε βάση ανοιχτής πίστωσης, χωρίς µετρητά και άµεση εξόφληση» λέει πηγή στην Αθήνα. Πρόβληµα έχουν η Ιταλία και η Ισπανία, οι µεγαλύτεροι αγοραστές στην ΕΕ. Τους πρώτους έξι µήνες του 2011 η Ρώµη εισήγε κατά µέσον όρο 183.000 βαρέλια την ηµέρα, η Μαδρίτη 137.000, ενώ το Παρίσι µόλις 49.000.
Αναλυτές λένε ότι αν βγει εκτός ευρωπαϊκής αγοράς η πετρελαϊκή παραγωγή του Ιράν, η τιµή του βαρελιού θα εκτιναχθεί σταθερά επάνω από τα 100 δολάρια. Ηδη, από τον Φεβρουάριο, η τιµή του µπρεντ δεν έχει πέσει κάτω από τριψήφιο νούµερο.
«∆εν νοµίζω ότι χρειάζονται περισσότερες εξηγήσεις για τις επιπτώσεις στην παγκόσµια οικονοµία, αν αναλογιστούµε ότι η σηµερινή τιµή του αργού είναι γύρω στα 90 δολάρια το βαρέλι» λέει ο Γουίτνερ.
Οι Ιρανοί επιµένουν ότι δεν θα έχουν πρόβληµα να πουλήσουν, µε τόσο πρόθυµους πελάτες στην Ασία. Η ροή του πετρελαίου προς την Κίνα; Σχεδόν 560.000 βαρέλια την ηµέρα, το ένα τέταρτο των εξαγωγών αργού του Ιράν, αξίας 20 δισ. δολαρίων τον χρόνο.
Το θέµα θα συζητηθεί πάλι τον Ιανουάριο, στην επόµενη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ. Ολα όµως δείχνουν ότι δεν θα υπάρξει εύκολα οµοφωνία των «27».
Ιδρυτικό μέλος του ΟPEC, με το ένα δέκατο των παγκόσμιων αποθεμάτων, το Ιράν είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός (4,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα) και ο τρίτος εξαγωγός (2,2 εκατομμύρια βαρέλια), μετά τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία. Τα έσοδά του θα φθάσουν εφέτος τα 82 δισ. δολάρια.
Αν προκύψει εμπάργκο της ΕΕ, το Ιράν θα χάνει 18,2 δισ. δολ. τον χρόνο. Στην Ευρώπη καταλήγει το 20% της παραγωγής, στην Ασία το 56%. Κίνα και Ιαπωνία μαζί αγοράζουν το ένα τρίτο των εξαγωγών. Οι ΗΠΑ επέβαλαν πετρελαϊκό εμπάργκο από τη δεκαετία του 1980.
Βρετανοί αποικιοκράτες ίδρυσαν την πετρελαϊκή βιομηχανία, με την Αγγλο-Περσική Πετρελαϊκή Εταιρεία (APOC) το 1908, μετά την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων. Για πολλούς Ιρανούς η Βρετανία είναι «ο Μικρός Σατανάς», ο πιο πανούργος και σκληρός εχθρός μετά τον «Μεγάλο Σατανά», τις ΗΠΑ.
Το πυρηνικό πρόγραμμα είναι παλιά ιστορία: ξεκίνησε από την εποχή του Σάχη, στη δεκαετία του 1950, με βοήθεια από τις ΗΠΑ. Το πρόγραμμα διεκόπη στη διάρκεια του πολέμου Ιράν -Ιράκ (1980-88). Το επανέφερε ο Αγιατολάχ Χομεϊνί το 1989.
Το Ιράν προσπαθεί να εδραιώσει γεωπολιτική υπεροχή με στρατηγικούς εταίρους στη Μέση Ανατολή: το καθεστώς Ασαντ στη Συρία, συμμάχους στο Ιράκ, όπου η πλειονότητα του πληθυσμού είναι σιίτες, τη φιλοσιιτική Χεζμπολάχ στον Λίβανο και τους ισλαμιστές της Χαμάς στα παλαιστινιακά εδάφη.
Μερικοί αναλυτές εξηγούν ιστορικά το τελευταίο πλήγµα στις σχέσεις της Τεχεράνης µε το Λονδίνο, υποστηρίζοντας ότι οι Ιρανοί συνεχίζουν να θεωρούν τη Βρετανία αποικιοκρατική δύναµη, η οποία βρίσκεται πίσω ακόµη και από την αµερικανική πολιτική προς το Ιράν. Αλλοι, όπως η ιρανή αναλύτρια Τάχιρι Ντανές από το Foreign Policy Centre του Λονδίνου, µε την οποία επικοινώνησε «Το Βήµα», πιστεύουν πως το Ιράν θεωρεί ότι οι βασικοί «εχθροί» παραµένουν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, όµως η επίθεση στη βρετανική πρεσβεία έγινε «γιατί Αµερικανοί και Ισραηλινοί δεν διατηρούν διπλωµατικές αποστολές στο Ιράν».
«Τελικά φθάσαµε στο σηµείο όπου νοοτροπία της ιρανικής ηγεσίας αποτελεί το να στρέφεται κατά πάντων. Στο εσωτερικό έχει πολλαπλασιάσει τους διωγµούς και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ενώ στο εξωτερικό, εκτός από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, έχει βάλει πλέον στο στόχαστρο και τις άλλες δυτικές δυνάµεις» µας είπε η κυρία Ντανές, η οποία γεννήθηκε και µεγάλωσε στο Ιράν.
Θεωρεί ότι η ενίσχυση των κυρώσεων δεν θα φέρει αποτέλεσµα. «Το Ιράν δεν θα υποκύψει στις πιέσεις από το εξωτερικό. Η νοοτροπία της ισλαµικής δηµοκρατίας είναι να ενθαρρύνει το να τιµούνται οι µάρτυρες. Αλλωστε το ιρανικό καθεστώς έγινε πιο σκληροπυρηνικό τα τελευταία δύο χρόνια, παρά τις κυρώσεις».
Προς το παρόν δεν βλέπει λύση στον ορίζοντα. «Το Ιράν είναι σαν κινούµενος στόχος. Ας περιµένουµε να δούµε πώς θα εξελιχθούν τα πράγµατα» λέει. Σε ερώτηση αν οι Ιρανοί υποστηρίζουν την πολιτική για τα πυρηνικά που ακολουθεί η ηγεσία τους, η κυρία Ντανές τονίζει ότι ένα µέρος του πληθυσµού είναι έντονα εθνικιστικό. «Οι Ιρανοί στράφηκαν εναντίον της ∆ύσης λόγω του Τζαλάλ αλ ι Αχµάντ, ενός ιρανού διανοουµένου που έγραψε βιβλία τα οποία επηρέασαν τους νέους. Αυτός εφηύρε τον όρο “westoxification”, δηλαδή “µόλυνση από τη ∆ύση”, τον οποίο πήρε ο Χοµεϊνί και έκανε σηµαία του».
Ο όρος αυτός διαδόθηκε χάρη στο βιβλίο του «Μια πληγή από τη ∆ύση», που εκδόθηκε παράνοµα στο Ιράν το 1962 και στο οποίο ο Αλ ι Αχµάντ θεωρεί ότι η παρακµή παραδοσιακών ιρανικών δραστηριοτήτων, όπως η ύφανση χαλιών, ήταν «οικονοµική και υπαρξιακή νίκη της ∆ύσης επί της Ανατολής». Η µοναδική όψη της ιρανικής κουλτούρας που µένει «αµόλυντη» από τη ∆ύση είναι η θρησκεία. Η θεωρία αυτή επηρέασε την ισλαµική επανάσταση του 1979.
Τα τελευταία 100 χρόνια στο Ιράν επικρατεί η τάση να κατηγορούνται οι δυτικές δυνάµεις για όλα τα δεινά. Η αντιδυτική νοοτροπία είναι ζήτηµα κουλτούρας, όχι κρατικής πολιτικής. Πολλοί Ιρανοί είναι εξ ορισµού πρόθυµοι να ορθώσουν το ανάστηµά τους στη ∆ύση, λένε πολλοί αναλυτές.
Η κοινή γνώµη στο Ιράν υποστήριζε παραδοσιακά τη σκληρή γραµµή σε σχέση µε τα πυρηνικά που τηρεί η ιρανική ηγεσία. Φαίνεται όµως ότι το µέτωπο του «εµείς εναντίον της ∆ύσης» έχει αρχίσει να σπάει καθώς οι οικονοµικές κυρώσεις υπονοµεύουν το επίπεδο ζωής των Ιρανών, ενώ παράλληλα ενισχύεται η ανησυχία ότι θα υπάρξει στρατιωτικό πλήγµα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της χώρας από το ΙΣραήλ ή τις ΗΠΑ. «∆εν συµφωνώ µε την πολιτική που εφαρµόζει η χώρα µου» λέει στο «Βήµα» ο 32χρονος Ρεζά, ο οποίος δεν επιθυµεί να δηµοσιευθεί το επώνυµό του για ευνόητους λόγους. «Αυτά που έγιναν στη βρετανική πρεσβεία στην Τεχεράνη θα φέρουν πιο αυστηρές κυρώσεις που θα δυσκολέψουν ακόµη περισσότερο τη ζωή των Ιρανών». Ο Ρεζά είναι από την Τεχεράνη και παραπονιέται για την οικονοµική αποµόνωση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. «Καµία ξένη τράπεζα δεν συνεργάζεται πλέον µε το Ιράν. Οι κυρώσεις επιβάλλονται επί πολλά χρόνια και οι επιπτώσεις τους είναι εµφανείς. Η κατάσταση έχει ξεπεράσει κάθε όριο. Ο φανατισµός έχει κάνει πολύ κακό».
Σύµφωνα µε τον Αλιρεζά Νέιντερ από το αµερικανικό Rand Corporation, «η Ισλαµική ∆ηµοκρατία επιθυµεί να είναι η κύρια δύναµη στη Μέση Ανατολή. Το καθεστώς θεωρεί ότι η πυρηνική ικανότητα ενισχύει το κύρος του ως ηγέτη του µουσουλµανικού κόσµου. Επιπλέον, αν η Τεχεράνη αποκτήσει πυρηνικά όπλα, θα αντισταθµίσει την επιρροή των ανταγωνιστών του στην περιοχή, όπως η Σαουδική Αραβία, ενώ θα αισθάνεται λιγότερη απειλή από το πυρηνικό Πακιστάν όπου οι φονταµενταλιστικές σουνίτες γίνονται όλο και πιο εχθρικοί προς το σιιτικό Ιράν».
Προσθέτει µιλώντας στο «Βήµα» ότι η εµπειρία του πολέµου µε το Ιράκ στη δεκαετία του ‘80, όταν ο Σαντάµ Χουσεΐν επιτέθηκε ανενόχλητος µε πυραύλους και χηµικά όπλα σε ένα Ιράν αποµονωµένο αµέσως µετά την ισλαµική επανάσταση, «έκανε την Τεχεράνη πιο αποφασισµένη να αποκτήσει ένα πυρηνικό αποτρεπτικό σχήµα εν όψει παρόµοιων επιθέσεων στο µέλλον».
Ο κυριότερος στόχος του ιρανικού καθεστώτος είναι να επιβιώσει. Αυτό σηµαίνει ότι θα ποντάρει εθνικιστικά στο «δικαίωµα στην πυρηνική ενέργεια» και θα υποµένει το κόστος των οικονοµικών κυρώσεων και της διεθνούς αποµόνωσης. Η «Αραβική Ανοιξη» δηµιουργεί πρόσθετες ανησυχίες στην Τεχεράνη, η οποία την αποκαλεί «ισλαµικό ξύπνηµα» και ισχυρίζεται ότι «ο αραβικός κόσµος µιµείται την ισλαµική επανάσταση του 1979». Αλλά στην πραγµατικότητα υπάρχει ο κίνδυνος το ιρανικό καθεστώς να χάσει τον κυριότερο σύµµαχό του, τη Συρία, αν ανατραπεί ο Μπασάρ αλ Ασαντ.
Σήµερα τρεις πόλοι ανταγωνίζονται για να παίξουν τον ρόλο του ηγέτη του µουσουλµανικού κόσµου: το Ιράν – που εκτός από τη Συρία επηρεάζει τη σιιτική Χεζµπολάχ στον Λίβανο, τη σουνιτική Χαµάς στη Γάζα, τους σιίτες που αποτελούν την πλειονότητα στο Ιράκ, το ∆υτικό Αφγανιστάν και προσπαθεί να ξεσηκώσει τη σιιτική µειονότητα της Σαουδικής Αραβίας και άλλων χωρών στον Κόλπο –, η Τουρκία, που προωθεί στην ευρύτερη περιοχή το δικό της µοντέλο του µετριοπαθούς Ισλάµ, και η Σαουδική Αραβία, που αισθάνεται ότι δεν παίζει τον ρόλο που της αναλογεί ως θρησκευτικού και οικονοµικού ηγέτη των µουσουλµάνων.
Πολλοί εκτιµούν ότι τα γεγονότα της περασµένης εβδοµάδας ήταν αποτέλεσµα του εσωτερικού ανταγωνισµού στο Ιράν µεταξύ του προέδρου Μαχµούντ Αχµαντινετζάντ και του ανώτατου πνευµατικού ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαµενεΐ και συγκεκριµένα µια προσπάθεια υπονόµευσης του πρώτου εν όψει των προεδρικών εκλογών του 2012. Αιτία πιθανολογείται ότι είναι η οικονοµική πολιτική του προέδρου που έχει εκτοξεύσει τον πληθωρισµό.
Αλλά οι κυρώσεις δίνουν την ευκαιρία στον Αχµαντινετζάντ να παρουσιάσει την ύφεση και την αύξηση του ελλείµµατος του προϋπολογισµού ως αποτέλεσµα των µέτρων που έλαβε η ∆ύση εναντίον του Ιράν και όχι της δικής του οικονοµικής πολιτικής.
Στα δύο η Ευρώπη ενώπιον του εµπάργκο πετρελαίου
Η Ελλάδα περιλαμβάνεται στις χώρες που μπορεί να πληγούν ενεργειακά και οικονομικά από σχετική απόφαση
Μπροστά στο ενδεχόµενο να κόψει «µε το µαχαίρι» όλες τις εισαγωγές πετρελαίου από το Ιράν, η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι διχασµένη. Γκρεµίζοντας διπλωµατικό ταµπού δεκαετιών, η Γαλλία κατέθεσε τη συγκεκριµένη πρόταση, η οποία, αν περάσει, θα έχει σοβαρές επιπτώσεις για την παγκόσµια οικονοµία, και την πολιτική. Το Λονδίνο φυσικά συµφωνεί. Η Γερµανία και η Ολλανδία στηρίζουν κατ’ αρχήν, αλλά σοβαρές επιφυλάξεις εκφράζουν οι πιο αδύναµες οικονοµικά χώρες της ευρωζώνης. Η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία εξαρτώνται από το ιρανικό αργό και αγοράζουν άνω του 70% των εισαγωγών στην ΕΕ.
«Οι επιπτώσεις σε απόλυτες τιµές θα ήταν σχετικά µικρές, ιδίως αν η Σαουδική Αραβία αυξήσει την παραγωγή. Αλλά το γεγονός και µόνο ότι συζητείται σοβαρά ένα ευρωπαϊκό εµπάργκο, σε συνδυασµό µε τις σκληρές κυρώσεις από τις ΗΠΑ, είναι σηµάδι ότι το πυρηνικό πρόγραµµα του Ιράν µπαίνει σε νέα και επικίνδυνη φάση για την αγορά πετρελαίου και την παγκόσµια οικονοµία» λέει µιλώντας στο «Βήµα» ο Μποµπ Μακ Νάλι, πρόεδρος του Raπdan Group, εταιρείας συµβούλων για την αγορά ενέργειας, στην Ουάσιγκτον. «Τέτοιο εµπάργκο, σε καιρούς οικονοµικής κρίσης, θα εκτόξευε τις τιµές του αργού. Θα µπορούσε να τινάξει στον αέρα προϋπολογισµούς κρατών. Είναι το τελευταίο πράγµα που χρειάζεται τώρα η Ευρώπη» εκτιµά ο Μάικλ Γουίτνερ, αναλυτής στη Societe Generale, στη Νέα Υόρκη.
Πέρυσι οι χώρες-µέλη της ΕΕ αγόραζαν 450.000 βαρέλια ιρανικού αργού την ηµέρα, περί το 20% των εξαγωγών της Ισλαµικής ∆ηµοκρατίας. Η τρέχουσα τιµή του µπρεντ είναι 111 δολάρια το βαρέλι. Αν προκύψει εµπάργκο, το Ιράν θα χάνει περί τα 18,2 δισ. δολάρια τον χρόνο, µε σηµερινές τιµές. Ο βαθµός εξάρτησης της Ελλάδας από το αργό της Τεχεράνης έχει φθάσει σε 40% από 16% το 2010. Αναλυτές λένε ότι έχουµε στραφεί στο Ιράν ως ύστατη επιλογή προµηθευτή, επειδή η έλλειψη τραπεζικής χρηµατοδότησης δεν µας επιτρέπει να αγοράζουµε το πιο ακριβό ρωσικό πετρέλαιο.
«Αυτή τη στιγµή το Ιράν είναι ο µόνος µε τον οποίο µπορείς να δουλέψεις σε βάση ανοιχτής πίστωσης, χωρίς µετρητά και άµεση εξόφληση» λέει πηγή στην Αθήνα. Πρόβληµα έχουν η Ιταλία και η Ισπανία, οι µεγαλύτεροι αγοραστές στην ΕΕ. Τους πρώτους έξι µήνες του 2011 η Ρώµη εισήγε κατά µέσον όρο 183.000 βαρέλια την ηµέρα, η Μαδρίτη 137.000, ενώ το Παρίσι µόλις 49.000.
Αναλυτές λένε ότι αν βγει εκτός ευρωπαϊκής αγοράς η πετρελαϊκή παραγωγή του Ιράν, η τιµή του βαρελιού θα εκτιναχθεί σταθερά επάνω από τα 100 δολάρια. Ηδη, από τον Φεβρουάριο, η τιµή του µπρεντ δεν έχει πέσει κάτω από τριψήφιο νούµερο.
«∆εν νοµίζω ότι χρειάζονται περισσότερες εξηγήσεις για τις επιπτώσεις στην παγκόσµια οικονοµία, αν αναλογιστούµε ότι η σηµερινή τιµή του αργού είναι γύρω στα 90 δολάρια το βαρέλι» λέει ο Γουίτνερ.
Οι Ιρανοί επιµένουν ότι δεν θα έχουν πρόβληµα να πουλήσουν, µε τόσο πρόθυµους πελάτες στην Ασία. Η ροή του πετρελαίου προς την Κίνα; Σχεδόν 560.000 βαρέλια την ηµέρα, το ένα τέταρτο των εξαγωγών αργού του Ιράν, αξίας 20 δισ. δολαρίων τον χρόνο.
Το θέµα θα συζητηθεί πάλι τον Ιανουάριο, στην επόµενη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ. Ολα όµως δείχνουν ότι δεν θα υπάρξει εύκολα οµοφωνία των «27».
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ, ΑΡΙΘΜΟΙ ΚΑΙ ΣΦΑΙΡΕΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ
Εσοδα $82 δισ. ετησίως
Ιδρυτικό μέλος του ΟPEC, με το ένα δέκατο των παγκόσμιων αποθεμάτων, το Ιράν είναι ο πέμπτος μεγαλύτερος παραγωγός (4,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα) και ο τρίτος εξαγωγός (2,2 εκατομμύρια βαρέλια), μετά τη Σαουδική Αραβία και τη Ρωσία. Τα έσοδά του θα φθάσουν εφέτος τα 82 δισ. δολάρια.
Οι ΗΠΑ έφυγαν νωρίς
Αν προκύψει εμπάργκο της ΕΕ, το Ιράν θα χάνει 18,2 δισ. δολ. τον χρόνο. Στην Ευρώπη καταλήγει το 20% της παραγωγής, στην Ασία το 56%. Κίνα και Ιαπωνία μαζί αγοράζουν το ένα τρίτο των εξαγωγών. Οι ΗΠΑ επέβαλαν πετρελαϊκό εμπάργκο από τη δεκαετία του 1980.
Βρετανία: ο «Μικρός Σατανάς»
Βρετανοί αποικιοκράτες ίδρυσαν την πετρελαϊκή βιομηχανία, με την Αγγλο-Περσική Πετρελαϊκή Εταιρεία (APOC) το 1908, μετά την ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων. Για πολλούς Ιρανούς η Βρετανία είναι «ο Μικρός Σατανάς», ο πιο πανούργος και σκληρός εχθρός μετά τον «Μεγάλο Σατανά», τις ΗΠΑ.
Από την εποχή του Σάχη
Το πυρηνικό πρόγραμμα είναι παλιά ιστορία: ξεκίνησε από την εποχή του Σάχη, στη δεκαετία του 1950, με βοήθεια από τις ΗΠΑ. Το πρόγραμμα διεκόπη στη διάρκεια του πολέμου Ιράν -Ιράκ (1980-88). Το επανέφερε ο Αγιατολάχ Χομεϊνί το 1989.
Φιλοδοξίες γεωπολιτικής υπεροχής
Το Ιράν προσπαθεί να εδραιώσει γεωπολιτική υπεροχή με στρατηγικούς εταίρους στη Μέση Ανατολή: το καθεστώς Ασαντ στη Συρία, συμμάχους στο Ιράκ, όπου η πλειονότητα του πληθυσμού είναι σιίτες, τη φιλοσιιτική Χεζμπολάχ στον Λίβανο και τους ισλαμιστές της Χαμάς στα παλαιστινιακά εδάφη.
Τάχιρι Ντανές
«Το Ιράν είναι σαν κινούµενος στόχος»
Μερικοί αναλυτές εξηγούν ιστορικά το τελευταίο πλήγµα στις σχέσεις της Τεχεράνης µε το Λονδίνο, υποστηρίζοντας ότι οι Ιρανοί συνεχίζουν να θεωρούν τη Βρετανία αποικιοκρατική δύναµη, η οποία βρίσκεται πίσω ακόµη και από την αµερικανική πολιτική προς το Ιράν. Αλλοι, όπως η ιρανή αναλύτρια Τάχιρι Ντανές από το Foreign Policy Centre του Λονδίνου, µε την οποία επικοινώνησε «Το Βήµα», πιστεύουν πως το Ιράν θεωρεί ότι οι βασικοί «εχθροί» παραµένουν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, όµως η επίθεση στη βρετανική πρεσβεία έγινε «γιατί Αµερικανοί και Ισραηλινοί δεν διατηρούν διπλωµατικές αποστολές στο Ιράν».
«Τελικά φθάσαµε στο σηµείο όπου νοοτροπία της ιρανικής ηγεσίας αποτελεί το να στρέφεται κατά πάντων. Στο εσωτερικό έχει πολλαπλασιάσει τους διωγµούς και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ενώ στο εξωτερικό, εκτός από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, έχει βάλει πλέον στο στόχαστρο και τις άλλες δυτικές δυνάµεις» µας είπε η κυρία Ντανές, η οποία γεννήθηκε και µεγάλωσε στο Ιράν.
Θεωρεί ότι η ενίσχυση των κυρώσεων δεν θα φέρει αποτέλεσµα. «Το Ιράν δεν θα υποκύψει στις πιέσεις από το εξωτερικό. Η νοοτροπία της ισλαµικής δηµοκρατίας είναι να ενθαρρύνει το να τιµούνται οι µάρτυρες. Αλλωστε το ιρανικό καθεστώς έγινε πιο σκληροπυρηνικό τα τελευταία δύο χρόνια, παρά τις κυρώσεις».
Προς το παρόν δεν βλέπει λύση στον ορίζοντα. «Το Ιράν είναι σαν κινούµενος στόχος. Ας περιµένουµε να δούµε πώς θα εξελιχθούν τα πράγµατα» λέει. Σε ερώτηση αν οι Ιρανοί υποστηρίζουν την πολιτική για τα πυρηνικά που ακολουθεί η ηγεσία τους, η κυρία Ντανές τονίζει ότι ένα µέρος του πληθυσµού είναι έντονα εθνικιστικό. «Οι Ιρανοί στράφηκαν εναντίον της ∆ύσης λόγω του Τζαλάλ αλ ι Αχµάντ, ενός ιρανού διανοουµένου που έγραψε βιβλία τα οποία επηρέασαν τους νέους. Αυτός εφηύρε τον όρο “westoxification”, δηλαδή “µόλυνση από τη ∆ύση”, τον οποίο πήρε ο Χοµεϊνί και έκανε σηµαία του».
Ο όρος αυτός διαδόθηκε χάρη στο βιβλίο του «Μια πληγή από τη ∆ύση», που εκδόθηκε παράνοµα στο Ιράν το 1962 και στο οποίο ο Αλ ι Αχµάντ θεωρεί ότι η παρακµή παραδοσιακών ιρανικών δραστηριοτήτων, όπως η ύφανση χαλιών, ήταν «οικονοµική και υπαρξιακή νίκη της ∆ύσης επί της Ανατολής». Η µοναδική όψη της ιρανικής κουλτούρας που µένει «αµόλυντη» από τη ∆ύση είναι η θρησκεία. Η θεωρία αυτή επηρέασε την ισλαµική επανάσταση του 1979.
Τα τελευταία 100 χρόνια στο Ιράν επικρατεί η τάση να κατηγορούνται οι δυτικές δυνάµεις για όλα τα δεινά. Η αντιδυτική νοοτροπία είναι ζήτηµα κουλτούρας, όχι κρατικής πολιτικής. Πολλοί Ιρανοί είναι εξ ορισµού πρόθυµοι να ορθώσουν το ανάστηµά τους στη ∆ύση, λένε πολλοί αναλυτές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου