Φυλλοξήρα, ένα κακάσχημο έντομο –και ποιο δεν είναι;- που άλλοτε έχει φτερά και άλλοτε όχι. Όταν το ακούνε οι καλλιεργητές αμπελιών χτυπάνε ξύλο σαν τις προληπτικές γιαγιάδες φωνάζοντας μακριά από εμάς. Ε, λογικό είναι προκαλεί τέτοια ζημιά στα αμπέλια που κάνουνε χρόνια να συνέλθουν. Ειδικά για τους Γάλλους που ξυπνάνε και κοιμούνται με κρασί η φυλλοξήρα είναι ένας εφιάλτης. Την δεκαετία του 1870 εκατοντάδες χιλιάδες Γάλλοι έβλεπαν αυτόν τον εφιάλτη να κατασπαράζει τα όμορφα αμπελάκια τους στις απέραντες εκτάσεις τους ανήμποροι να κάνουν κάτι.
Η οινοπαραγωγή όμως δεν ήταν δυνατόν να σταματήσει αφού τα γαλλάκια διψούσαν. Έτσι έπρεπε να βρούνε από αλλού σταφίδα. Το μεσογειακό κλίμα της Ελλάδος έδινε την λύση. Η Πελοπόννησος ήταν το ιδανικό μέρος. Σχεδόν αμέσως όταν οι πονηροί Πυργιώτες, Πατρινοί Καλαματιανοί και όλο εκείνο το δυτικό τόξο του Μοριά μυρίστηκε λεφτά άρχισαν να ξεριζώνουν ότι παπαριά -όπως θεωρούσαν- είχαν φυτέψει, ακόμα και δέντρα αντικαθιστώντας τα με καλλιέργεια σταφίδας. Βέβαια, μην φανταστείτε καμιά καλλιέργεια της προκοπής. Το μεγαλύτερο μέρος που παρήγαγαν οι πελοπονήσσιοι ήταν κακής ποιότητας, ιδανικό για να φτιάχνουν οι γάλλοι φτηνιάρικα βρωμόκρασα, τον σταφιδίτη, για την φτωχολογιά.
Έτσι, λόγω αυτής της συγκυρίας η Ελλάδα είχε καταστεί μια μονοεξαγωγική δύναμη σταφίδας. 20 χρόνια πριν πει το αντίο ο 19ος αιώνας πάνω από το 50% των εξαγωγών του φτωχού ελληνικού βασιλείου αντιπροσωπευόταν από σταφίδα. Οι σταφιδέμποροι και σταφιδοπαραγωγοί βρέθηκαν απότομα με τόσα χρήματα που δεν τα φανταζόταν ούτε ο Συγγρός! Στην Πάτρα και τον Πύργο, άρχισαν να οικοδομούνται καθημερινά πολυτελή νεοκλασικά μεγαθήρια, βίλες, πυργόσπιτα. Όσο πιο μεγάλα και περίτεχνα τόσο πιο πολύ αποδείκνυαν την επιτυχία και τον πλούτο τους στους υπόλοιπους. Άρχιζαν να πηγαίνουν στο θέατρο γιατί έτσι κάνουν και οι Ευρωπαίοι ενώ πέταξαν τα παραδοσιακά τους ρούχα και παράγγελναν στους ράφτες να ράψουν την τελευταία λέξη της ευρωπαϊκής μόδας. Οι Πατρινοί άρχισαν να «ξύνονται» στην καινούργια μόδα ψυχαγωγίας, τα περίφημα κλαμπ γιατί έτσι έκαναν και οι Ευρωπαίοι ενώ χόρευαν ευρωπαϊκούς χορούς και μάθαιναν ευρωπαϊκά όργανα. Τη ψώνισαν οι άνθρωποι όχι ψέματα.
Όταν στην Πάτρα ένας μάγκας ονόματι Μίμαρος άρχισε να δίνει παραστάσεις της εξελληνισμένης εκδοχής του Καραγκιόζη κάποιοι ξιπασμένοι Ζακυνθινοί μπούκαραν μέσα και τα έκαναν λίμπα ενώ πυροβόλησαν και τον χριστιανό. Η αιτία; Ε, αιτία ήταν ο χαρακτήρας του Σιορ Διονύση, που ενσάρκωνε τον ξεπεσμένο ζακυνθινό σταφιδέμπορα πλην καταχρεωμένο. Ο Καραγκιόζης εμφανίστηκε τότε για να σατιρίσει εκείνο το νεοπλουτίστικο starsystem των βλαχοπατρινών του 19ου αιώνα. Κάτι ήξερε αυτός…
Στα 1891-1892 λοιπόν, οι νεόπλουτοι Πελοποννήσιοι έμαθαν ένα κακό μαντάτο: τα γαλλάκια θεράπευσαν τα αμπελάκια τους από την φυλλοξήρα… ουπς! Και το καλύτερο; Το γαλλικό κράτος επέβαλλε δασμό στην εισαγόμενη σταφίδα… δυο φορές ουπς. Η σταφιδοπαραγωγός Πελοπόννησος έχασε τον βασικότερο αγοραστή της και συνεπώς την πηγή του πλούτου της.
Οι σταφιδοπαραγωγοί και το μεγαλύτερο μέρος του εμπορικού κόσμου κοιμόντουσαν τον ύπνο του δικαίου, ήταν πλήρως ανοργάνωτοι. Κανείς δεν σκέφτηκε ότι κάποια στιγμή η φυλλοξήρα ήταν μεν μια καλή ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη αλλά η γαλλική αγορά δεν θα ήταν ανοιχτή για πάντα. Είχαν επενδύσει όλα τους τα χρήματα είτε στην επέκταση των αμπελιών είτε για φρου φρου και αρώματα με αποτέλεσμα όταν ξέσπασε η κρίση να μην έχουν βάλει ούτε μια δραχμή στην μπάντα για ώρα ανάγκης. Η «βιομηχανία» της σταφίδας έδωσε την θέση της στην «βιομηχανία της τοκογλυφίας». Χιλιάδες Πελοποννήσιοι κυριολεκτικά πεινούσαν. Όταν έρχονταν εκπρόσωποι του κράτους για συλλογή φόρων συλλέγανε μόνο χριστοπαναγίες και μώλωπες. Και το χειρότερο είναι ότι ενώ τα πράγματα πήραν τέτοια τροπή πολλοί παπάρες Πατρινοί συνέχιζαν να επενδύουν ότι τελευταία δεκάρα τους είχε μείνει στην καλλιέργεια σταφίδας.
Οι κυβερνήσεις του Τρικούπη πιστές στο νεοφιλελεύθερο πνεύμα και στην αρχή «το κράτος δεν παρεμβαίνει» τα κανε ρόιδο. Ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν αμετακίνητος μόνο στην αύξηση φόρων. Εντάξει ρε αδελφέ, το ξέρουμε, μεγάλα ντουγάνια οι Πατρινοί. Θες νεόπλουτοι; Οκ. Θες βλάκες με περικεφαλαία; Οκ. Θες ξιπασμένοι; Οκ. Αλλά εσείς κυρ Πρωθυπουργέ θα κάνετε κάτι ή θα λέτε τις ίδιες νεοφιλελεύθερες αερολογίες που θα πει κάποιος ασήμαντος Σαμαράς 130 χρόνια μετά που ευτυχώς δεν θα ζούμε. Ο Τρικούπης δεν καταλάβαινε Χριστό. Δεν έκανε απολύτως τίποτα να προστατεύσει τον κοσμάκη από τους τοκογλύφους ούτε καν να προβεί σε ψήφιση διακανονισμού για ρύθμιση πληρωμής των φόρων. Ο Τύπος της εποχής μιλούσε για «νέον Πελοποννησιακόν πόλεμον» καθότι η μισή Ελλάδα ήταν καζάνι που έβραζε ζητώντας άμεσα παρέμβαση του κράτους να τους γλιτώσει. Η αγορά θα λειτουργήσει από μόνη της “laissez-faire, laissez-passer ” πίστευε ο Μεσολογγίτης πολιτικός.
Η αδυναμία διαχείρισης της σταφιδικής κρίσης οδήγησε εν πολλοίς στην πτώχευση του ελληνικού κράτους το 1893 αφού μειώθηκαν δραματικά τα κρατικά έσοδα. Αυτό ο κόσμος δεν το συγχώρεσε. Οι εκλογές του 1895 θα σήμαναν τον πολιτικό θάνατο του χαρισματικού πλην καταστροφικού για την περίσταση πολιτικού άνδρα από το Μεσολόγγι.
Ηθική παρακμή της κοινωνίας και κρατική απραγία… κάκιστος συνδυασμός. Τότε είναι που εμφανίζονται οι Καραγκιόζηδες…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου