ΕΝΑ ΚΑΡΑΒΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΤΗΝ ΜΕΣΟΓΕΙΟ – ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΣΤΟ ΠΛΟΙΟ – <<ΒΟΜΒΑ>> CAPE RAY
Η καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας είναι καλό πράγμα. Γίνεται, όμως, εφιάλτης όταν πραγματοποιείται για πρώτη φορά εν πλω, μέσα σε ένα παλιό πλοίο, στη Μεσόγειο σε μια επιχείρηση πλήρως συσκοτισμένη. Στην ουσία πρόκειται για ένα <<πείραμα>> με πολλούς κινδύνους για το περιβάλλον. Ο Γερμανός ειδικός σε θέματα χημικών και βικολογικών όπλων, Ραλφ Τραπ, τους εκθέτει έναν προς έναν. PHOTO CREDITt: LARS MAGNE HOVTUN/EPA/AΠΕ
Ελευθεροτυπία, Περιοδικό Ε, 23.2.2014 Συνέντευξη: Σπύρος Χατζηγιάννης
Η τοξική αποστολή της καταστροφής των χημικών όπλων της Συρίας εν πλω στην Μεσόγειο έχει σπείρει τόνους από τοξικές και μη ανησυχίες στους κατοίκους της περιοχής. Συμπεριλαμβανομένης, βεβαίως, και της Κρήτης δυτικά της οποίας θα καταστραφούν τα χημικά των Συρίων στον βωμό της παγκόσμιας ειρήνης. Το πέπλο της μυστικότητας που καλύπτει την αποστολή αυτή εξάπτει δικαιολογημένα, όπως θα δούμε, την φαντασία και την επιστημονική πραγματικότητα, που σαν τα απρόβλεπτα κύματα της Μεσογείου ταρακουνάνε με απρόβλεπτο τρόπο το …πλοιάριο τόσο της διεθνούς όσο και της Ελληνικής κοινής γνώμης. Μιλήσαμε με τον Γερμανό ειδικό σε θέματα καταστροφής χημικών όπλων και τεχνικό σύμβουλο του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων ( OPCW), τον 61χρονο Ράλφ Τραπ, για τα πως και τα γιατί μιας υπόθεσης που αποκαλύπτει περιβαλλοντικές, γραφειοκρατικές, νομικές, πρακτικές και ιστορικές πτυχές της μολυσμένης από τα χημικά οπλοστάσια γεωπολιτικής πραγματικότητας. Το σίγουρο είναι ότι η παρθενική εμφάνιση επάνω σε πλοίο της Αμερικάνικης κινητής μονάδας καταστροφής χημικών όπλων στην Μεσόγειο θα προκαλέσει τρικυμίες στα κράτη της Μεσογείου. Δίνοντας έμπνευση, ταυτόχρονα, για σχετικές τοξικές μαντινάδες στους ταλαντούχους ρήτορες της Κρήτης.
PHOTO CREDIT: SHAWN THEW/EPA/ΑΠΕ
1) Γιατί η διεθνής κοινότητα, και κυρίως οι Αμερικάνοι και οι Ρώσοι, αποφάσισαν να καταστρέψουν τα χημικά της Συρίας επάνω σε ένα πλοίο στην Μεσόγειο και όχι στην ξηρά, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα όσον αφορά την καταστροφή χημικών όπλων;
Η αρχική αποφάση ήταν η καταστροφή των χημικών να μην γίνει μέσα στην Συρία για λόγους ασφαλείας λόγω του συνεχιζόμενου εμφυλίου πολέμου εκεί. Σχεδίαζαν πως να βγάλουν τα χημικά από την Συρία όσο πιο γρήγορα γίνεται και μετά ήθελαν να βρουν έναν τρόπο να τα καταστρέψουν εκτός της χώρας και στην ξηρά. Το επόμενο πρόβλημα που είχαν ήταν ότι οι Αμερικάνοι διέθεταν την τεχνολογία, τις εγκαταστάσεις και τα μέσα μεταφοράς για τα χημικά αυτά, αλλά χρειάζονταν μια τοποθεσία για να τα αφήσουν. Έκαναν σχετικό διάβημα σε πολλές χώρες, αλλά καμία δεν ήταν σε θέση να αναλάβει την ευθύνη. Οπότε στο τέλος τα χρονικά περιθώρια στενεύανε και αποφάσισαν έτσι να χρησιμοποιήσουν αυτόν τον κινητό μηχανισμό καταστροφής χημικών όπλων του Αμερικάνικου στρατού επάνω σε ένα πλοίο και όχι στην ξηρά.
2) Η Αμερική και η Ρωσία, όμως, είναι οι μόνες χώρες στον κόσμο που διαθέτουν την εμπειρία, την τεχνογνωσία και τις κατάλληλες εγκαταστάσεις στο έδαφός τους για να καταστρέψουν τέτοιου είδους χημικά. Γιατί δεν αποφάσισαν η όλη διαδικασία να γίνει στην ξηρά ενός εκ των δύο και όχι στην Μεσόγειο;
Όντως οι μόνες χώρες στον κόσμο στις οποίες έχουμε αυτή την στιγμή μεγάλες επιχειρήσεις καταστροφής χημικών όπλων είναι η Ρωσία και η Αμερική. Πέρα από το ζήτημα της μεταφοράς των χημικών αυτών στο έδαφός τους, μια διαδικασία με πολλά ρίσκα, και οι δύο έχουν σχετικά προβλήματα: Η μεν Ρωσία έχει καθυστερήσει πολύ την καταστροφή του δικού της οπλοστάσιου χημικών όπλων. Η δε Αμερική έχει μια νομοθεσία που απαγορεύει την εισαγωγή χημικών όπλων στην Αμερική. Ενώ χώρες σαν το Βέλγιο, την Αγγλία και την Γερμανία που έχουν μια φιλική νομοθεσία και μια εμπειρία στο ζήτημα της καταστροφής τέτοιων υλικών, δεν έχουν επαρκείς μονάδες για την καταστροφή τέτοιας ποσότητας χημικών. Και για διάφορους λόγους δεν δέχτηκαν να έχουν την κινητή αυτή μονάδα των Αμερικάνων.
3) Η υδρόλυση θα είναι η μέθοδος μέσω της οποίας η κινητή μονάδα των Αμερικάνων FDHS ( Field Deployable Hydrolysis System) θα καταστρέψει τα χημικά της Συρίας. Η επιλογή να μην χρησιμοποιήσουν την μέθοδο της καύσης ήταν τυχαία;
Δεν ξέρω γιατί επιλέξανε την υδρόλυση μιας και οι δύο μέθοδοι έχουν αποδειχθεί ότι είναι εξίσου αποτελεσματικές σε αυτή την διαδικασία. Και έχουν χρησιμοποιηθεί στο παελθόν από την Αμερική και άλλες χώρες. Το θέμα του διαθέσιμου εξοπλισμού έπαιξε ρόλο εδώ νομίζω. Τουλάχιστον ένας από τους αντιδραστήρες που θα χρησιμοποιήσουν στο πλοίο είχε αποκτηθεί μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001 ως μέρος του προγράμματος για μια πιθανή τρομοκρατική επίθεση στην Αμερική με τοξικά υλικά. Επίσης, το προτέρημα της καταστροφής χημικών όπλων με υδρόλυση και όχι με καύση επάνω σε ένα πλοίο είναι ότι με την καύση αναπτύσσονται θερμοκρασίες της τάξης των 1000 βαθμών Κελσίου και αν πάει κάτι στραβά αυτό μπορεί να βγει εύκολα εκτός ελέγχου επάνω σε ένα πλοίο. Ενώ με την υδρόλυση η διαδικασία καταστροφής γίνεται σε θερμοκρασίες βρασμού, οπότε είναι μια διαδικασία που μπορεί να ελεγχθεί πολύ ευκολότερα. Πρέπει να σας τονίσω όμως ότι η επιλογή της υδρόλυσης δεν έγινε με το σκεπτικό ότι η διαδικασία θα γίνει επάνω σε ένα καράβι.
PHOTO CREDIT: SHAWN THEW/EPA/ΑΠΕ
4) Πιστεύετε όμως ότι οι χώρες που πούλησαν τα χημικά αυτά όπλα στην Συρία πρέπει να αναλάβουν τώρα και την ευθύνη της καταστροφής τους;
Την δεκαετία του ’80 υπήρχε μια συνεργασία σε σχετικά τεχνικά ζητήματα μεταξύ Συρίας και Ρωσίας αλλά μέχρι στιγμής δεν γνωρίζουμε αρκετά για το ποιος παρείχε τι στην Συρία για το πρόγραμμα των χημικών της όπλων. Αρκετές ευρωπαικές χώρες σαν την Γερμανία έκαναν εξαγωγές χημικών στην Συρία, σαν το φθοριούχο νάτριο, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή χημικών όπλων. Αλλά με αυτό το υλικό φτιάχνεις και οδοντόπαστες και άλλα καταναλωτικά αγαθά! Καταλαβαίνετε λοιπόν το πρόβλημα εδώ…
5) Υπήρχαν και κάποιοι άλλοι παράμετροι που έκαναν την Μεσόγειο ιδανική λύση για την εξαφάνιση από προσώπου γης των χημικών της Συρίας;
Πρώτα από όλα αν κάτι πάει στραβά στην θάλασσα αυτό θα συμβεί τουλάχιστον 200 χιλιόμετρα μακριά από τις ακτές και από κατοικημένες περιοχές. Αν βρισκόμασταν στην ξηρά οι επιπτώσεις από κάποιο ατύχημα θα ήταν πιο άμεσες. Έπειτα, το θαλάσσιο περιβάλλον είναι ελεύθερο από τα νομικά προβλήματα που θα είχαμε στην ξηρά μιας χώρας. Τι εννοώ; Στην Μεσόγειο δεν θα μπλέξει κανείς με τις άδειες για μια τέτοια επιχείρηση, το ρυθμιστικό πλαίσιο και τους νόμους που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος. Όλα αυτά εξαφανίζονται όταν βρίσκεσαι σε διεθνή ύδατα. Δεν είσαι δεμένος από κάποια εθνική νομοθεσία! Οπότε είναι πολύ ευκολότερο και πολύ γρηγορότερο να το διαχειριστείς.
6) Έχει ανακοινωθεί ότι η όλη διαδικασία θα χρειαστεί 45 με 90 ημέρες για να ολοκληρωθεί. Πώς σχολιάζετε αυτό το χρονοδιάγραμμα δεδομένης της ποσότητας που πρέπει να καταστραφεί και του ιδιαίτερου περιβάλλοντος όπου θα συμβεί αυτό;
Αν λειτουργήσουν την μονάδα σε φουλ ρυθμούς θα μπορούσαν να καταστρέψουν τα χημικά σε 12 ημέρες. Αλλά τα χημικά βρίσκονται μέσα σε κοντέηνερ και θα συνδέονται με ειδικούς ευέλικτους σωλήνες με την μονάδα καταστροφής τους, που σημαίνει ότι πρέπει πολλά κοντέηνερ με ευαίσθητο υλικό να μετακινούνται επάνω σε ένα πλοίο, να ασφαλίζονται και να συνδέονται με μια σειρά από σωλήνες. Αυτό θα είναι χρονοβόρο και θα επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες στην θάλασσα εκεί. Το θετικό εδώ είναι ότι δεν έχουμε να κάνουμε με χημικά που βρίσκονται μέσα σε όπλα, όπως πυραύλους κτλ. Που σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να μπούμε στην πολύπλοκη διαδικασία του διαχωρισμού των εκρηκτικών από τα χημικά. Και αυτό είναι το πιο αργό βήμα με τα περισσότερα ρίσκα σε μια τέτοια διαδικασία όπου πολλά μπορεί να πάνε στραβά. Οπότε το έργο της καταστροφής των χημικών που έχουμε εδώ είναι πολύ πιο απλό, από ότι συνήθως.
PHOTO CREDIT: SHAWN THEW/EPA/ΑΠΕ
7) Παρόλα αυτά εξακολουθεί να είναι ένα πρόβλημα και μια πηγή τοξικών ρίσκων η ύπαρξη εκατοντάδων τόνων χημικών όπως το αέριο μουστάρδας, ή, το σαρίν, επάνω σε ένα πλοίο σαν το Cape Ray, που σε αντίθεση με όλα τα μοντέρνα τάνκερ, διαθέτει μονό και όχι διπλό κέλυφος κάτι που επισήμανε σε ανακοίνωσή της και η Γαλλική περιβαλλοντική ΜΚΟ Robin des Bois. Τί ρίσκα έχουμε εδώ λοιπόν για την Μεσόγειο και τους κατοίκους της;
Το πρώτο και κύριο ρίσκο είναι η ποσότητα των υλικών. Εάν το πλοίο βυθιζόταν θα υπάρχουν σε αυτό 500 με 600 τόνοι επικίνδυνων χημικών. Και επειδή αυτά είναι αποθηκευμένα σε κοντέηνερ το θέμα θα είναι αν θα μείνουν τότε μέσα τους, ή, αν τα κοντέηνερ αυτά θα διαβρωθούν και θα σπάσουν. Ή αν υπάρξει επίσης άμεση έκλυση των χημικών αυτών στην θάλασσα. Κάποια από αυτά μπορεί να μείνουν σταθερά για πολύ καιρό. Κάποια όταν έρθουν σε επαφή με το νερό θα υποστούν υδρόλυση και θα διαλυθούν σχετικά γρήγορα. Αλλά χημικά σαν το αέριο μουστάρδας μένουν σταθερά χωρίς να διαλύονται στο νερό και αν χυθούν στην θάλασσα θα έχουν σίγουρα τοπικές επιδράσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον και με τα θαλάσσια ρεύματα μπορεί να μολύνουν και άλλες περιοχές. Στον Πρώτο Παγκόσμιο είχανε ρίξει χημικά σε βαρέλια σε μέρη όπως η Βαλτική θάλασσα. Εκεί επειδή τα νερά είναι κρύα υλικά σαν το αέριο μουστάρδας παραμένουν στέρεα και συμπαγή. Στα πιο θερμά νερά της Μεσογείου διαλύονται πιο εύκολα. Και η Μεσόγειος είναι μια κλειστή θάλασσα, πολύ πιο ευπαθής σε χημικά από ότι ο Ατλαντικός ας πούμε.
PHOTO CREDIT: LARS MAGNE HOVTUN/EPA/AΠΕ
8) Έλληνες πολιτικοί σαν τον Κρίτων Αρσένη και τον κυβερνήτη της Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη έχουν ασκήσει δριμεία κριτική στην Ελληνική κυβέρνηση και ιδιαίτερα στον υπουργό εξωτερικών κύριο Βενιζέλο για τους χειρισμούς τους στο ζήτημα που κάνει την όλη επιχείρηση να κινείται σε σκοτεινά νερά. Ταυτόχρονα εσείς και αλλοί επιφανείς ειδικοί του χώρου στείλατε μια ανοιχτή επιστολή στον Τζον Κέρι ζητώντας περισσότερη διαφάνεια στην μεγάλη αυτή επιχείρηση. Πώς σχολιάζετε τα παραπάνω και αν ήσασταν κάτοικος της Κρήτης θα ανησυχούσατε για αυτή την επιχείρηση;
Από όσο γνωρίζω μετά την επεξεργασία μέσω της υδρόλυσης των χημικών, τίποτα δεν θα πεταχτεί στην θάλασσα. Οι ουσίες που θα παραχθούν θα αποθηκευτούν και θα σταλούν σε δύο μονάδες επεξεργασίας για να καταστραφούν. Η μία εταιρεία που πιθανόν να το κάνει είναι η Γερμανική GEKA στο Μούνστερ, που ανήκει στην κεντρική κυβέρνηση εκεί, και η οποία εξακολουθεί να καταστρέφει χημικά όπλα από τον Πρώτο Παγκόσμιο.
Τώρα αν δείτε τα προβλήματα που είχαν οι Αμερικάνοι και οι Ρώσοι στα δικά τους προγράμματα καταστροφής χημικών όπλων, αυτά ήταν απόρροια της έλλειψης διαφάνειας και πληροφοριών σχετικές με το που θα καταστραφούν αυτά τα όπλα, ποια ήταν τα ρίσκα κτλ. Εάν δεν μιλήσει κανείς για τα ζητήματα αυτά με τους κατοίκους των περιοχών σαν την Κρήτη, να τους εξηγήσει τι θα συμβεί, να ακούσει τις ανησυχίες τους και τις ερωτήσεις τους και επιμένει να λειτουργεί σε ένα περιβάλλον που διακατέχεται από μυστικότητα τότε θα υπάρξουν προβλήματα. Τέτοια εγχειρήματα μπορούν να γίνουν μόνο με την υποστήριξη των ανθρώπων που ζουν κοντά στο κέντρο του εγχειρήματος. Αυτό που κριτικάρω στην τωρινή επιχείρηση είναι ότι δεν μιλήσαμε με τους ανθρώπους που ζουν στην περιοχή και που μπορεί να επηρεαστούν από την διαδικασία αυτή. Ανησυχούν για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην θάλασσά τους. Χρειάζεται να τους δώσουμε κάποιες εξηγήσεις νομίζω. Ακόμη δεν γνωρίζουμε που θα λάβει μέρος η επιχείρηση αυτή. Ίσως οφείλεται σε λόγους ασφαλείας αλλά σε κάποια φάση πρέπει να μιλήσουν ανοιχτά για αυτό.
9) Έχετε τονίσει σε σχετικά άρθρα σας ότι το νούμερο ένα ρίσκο στην διαδικασία αυτή είναι η διαδικασία μεταφοράς των χημικών αυτών ουσιών. Παρόλα αυτά εάν η καταστροφή του γινόταν επί ξηράς και στην ίδια κινητή μονάδα σε ένα μέρος σαν την Σικελία που είναι σε ίδια απόσταση από την Συρία, όπως η θαλάσσια περιοχή όπου θα γίνει, τότε θα αισθανόσασταν πιο ασφαλής για τους κινδύνους που ελοχεύουν;
Νομίζω ότι θα ήταν μια επιλογή που θα προτιμούσα. Εάν κάτι τέτοιο συμβεί επί ξηράς έχει κανείς περισσότερο έλεγχο επάνω στην όλη διαδικασία. Και αυτό ήταν το αρχικό πλάνο να γίνει στην ξηρά αλλά δεν μπορούσαν να το κάνουν.
Ο Γερμανός ειδικός σε θέματα χημικών όπλων, Ράλφ Τραπ.
11) Πιστεύετε ότι μια επιτυχής καταστροφή των χημικών της Συρίας θα είναι μια συμβολική κίνηση για την πλήρη καταστροφή των οπλοστάσιων χημικών όπλων των χωρών του πλανήτη;
Νομίζω πως ναι. Εάν στεφθεί με επιτυχία και πιστεύω ότι θα πετύχουν να προφθάσουν την τελική ημερομηνία του Ιουνίου τότε αυτό θα είναι κάτι σημαντικό: Θα δείξει ότι η συνθήκη για τα χημικά όπλα μπορεί να λειτουργήσει κάτω από ακραίες συνθήκες. Ενώ θα ασκήσει έξτρα πίεση στις χώρες σαν την Βόρεια Κορέα που δεν έχουν υπογράψει την συνθήκη αυτή.
12) Σε πενήντα χρόνια από τώρα τα χημικά όπλα θα αποτελούν μια μακρινή και τοξική ανάμνηση της ανθρωπότητας;
Ελπίζω ότι αυτό θα συμβεί σε πολύ λιγότερο από 50 χρόνια! Πριν από λίγα χρόνια πολύς κόσμος έλεγε ότι η Λιβύη ας πούμε δεν θα υπογράψει την συνθήκη για τα χημικά όπλα. Το έκαναν και τα κατέστρεψαν. Το ίδιο θα έλεγε κανείς και για τα χημικά της Συρίας πριν από έναν χρόνο. Και στα επόμενα δέκα χρόνια οι Αμερικάνοι και οι Ρώσοι θα έχουν καταστρέψει τα δικά τους χημικά οπλοστάσια. Νομίζω ότι η γενιά μας θα γίνει μάρτυρας ενός κόσμου δίχως χημικά όπλα. Είμαι οπτιμιστής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου