Μέλη της δεξιάς οργάνωσης Lehava σε διαμαρτυρία ενάντια στο γάμο μιας γυναίκας που γεννήθηκε εβραία και ενός μουσουλμάνου στο Ρισόν Λετζιόν
Το εθνικό μίσος αποτελεί βασικό στοιχείο της καθημερινής ζωής της ισραηλινής νεολαίας σύμφωνα με τα ευρήματα ενός υπό έκδοση βιβλίου του Or Kashti
«Για μένα προσωπικά οι Άραβες είναι κάτι που δεν μπορώ ούτε να αντικρύσω ούτε να αντέξω» λέει μία κοπέλα της β’ γυμνασίου από ένα σχολείο στο κεντρικό τμήμα της χώρας. «Είμαι εξαιρετικά ρατσίστρια. Προέρχομαι από ρατσιστική οικογένεια. Αν έχω την ευκαιρία στο στρατό να πυροβολήσω έναν από αυτούς, δεν θα το σκεφτώ δύο φορές. Είμαι έτοιμη να σκοτώσω κάποιον με τα χέρια μου και αυτός θα είναι Άραβας. Στην εκπαίδευσή μου το έμαθα αυτό… η εκπαίδευσή τους είναι να γίνονται τρομοκράτες και δεν υπάρχει καμία εμπιστοσύνη σε αυτούς. Ζω σε μια περιοχή Αράβων και κάθε μέρα βλέπω αυτούς τους Ισμαηλίτες να περνούν από τη στάση [του λεωφορείου] και να σφυρίζουν. Τους εύχομαι να πεθάνουν.”
Οι συγγραφείς του βιβλίου Yoram Harpaz και Idan Yaron (δεξιά)
Τα σχόλια της μαθήτριας δημοσιεύονται σε ένα κεφάλαιο για την εθνικότητα και τον ρατσισμό μεταξύ της νεολαίας του υπό έκδοση βιβλίου ‘’Σκηνές από τη σχολική ζωή’’ των Idan Yaron και Yoram Harpaz. Το βιβλίο βασίζεται σε ανθρωπολογικές παρατηρήσεις που έγιναν από τον κοινωνιολόγο δρ Yaron κατά τη διάρκεια τριών ετών σε εξαετές, κοσμικό σχολείο μέσης εκπαίδευσης στην ενδοχώρα του Ισραήλ – «το πιο συνηθισμένο σχολείο που θα μπορούσαμε να βρούμε» όπως λέει ο Harpaz που είναι καθηγητής.
Το βιβλίο διαβάζεται απνευστί, ειδικά τώρα μετά τις ξεκάθαρες εκφάνσεις ρατσισμού και μίσους που αποκαλύφθηκαν στη χώρα κατά τον τελευταίο μήνα. Ίσως η λέξη ‘’αποκαλύφθηκαν’’ να μην είναι η σωστή καθώς δείχνει έκπληξη με την ένταση του φαινομένου. Αλλά οι περιγραφές που κάνει ο Yaron όσων είδε στο σχολείο δείχνουν ότι ένα τέτοιο μίσος αποτελεί βασικό στοιχείο της καθημερινότητας της νεολαίας καθώς και της ταυτότητάς τους. Ο Yaron απεικονίζει αυτό το μίσος χωρίς εξωραϊσμούς ή οποιαδήποτε προσπάθεια να το παρουσιάσει ως σημάδι κοινωνικής «ενότητας». Αυτό που παρατήρησε είναι γνήσιο μίσος. Ένα ακόμη συμπέρασμα που προκύπτει από το κείμενο είναι πόσο λίγο το εκπαιδευτικό σύστημα είναι σε θέση – ή θέλει – να ασχοληθεί με το πρόβλημα του ρατσισμού.
Δεν είναι όλοι οι εκπαιδευτικοί αδιάφοροι ή αναποτελεσματικοί. Υπάρχουν, φυσικά, καθηγητές και άλλοι από τον χώρο της εκπαίδευσης που υιοθετούν μια διαφορετική προσέγγιση, που τολμούν να προκαλέσουν και να τα βάλουν με το σύστημα. Αλλά αποτελούν μειοψηφία. Η εσωτερική λογική του συστήματος λειτουργεί διαφορετικά.
Μεγάλο μέρος του κεφαλαίου για το ρατσισμό περιστρέφεται γύρω από τα μαθήματα της Βίβλου σε ένα τμήμα της α’ γυμνασίου, θέμα των οποίων ήταν η εκδίκηση. ‘’Το μάθημα ξεκινά και οι προτάσεις των μαθητών με παραδείγματα εκδίκησης γράφονται στον πίνακα’’ αναφέρει ο δάσκαλος στον Yaron. Ένας μαθητής, ο Yoav “επιμένει ότι η εκδίκηση είναι ένα σημαντικό συναίσθημα. Χρησιμοποιεί το υπό μελέτη υλικό για να πείσει για το ελαφρώς συγκεκαλυμμένο μήνυμά του: Όλοι οι Άραβες θα πρέπει να θανατωθούν. Η τάξη ξεθαρρεύει, πέντε άλλοι μαθητές συμφωνούν με τον Yoav και λένε ανοιχτά: οι Άραβες θα πρέπει να θανατωθούν. “
Ένας μαθητής αφηγείται ότι άκουσε στη συναγωγή το Σάββατο ότι ‘’οι Άραβες είναι όχλος, [κάνοντας ένα λογοπαίγνιο] και επίσης Αμαληκίτες και ότι υπάρχει εντολή να θανατωθούν όλοι’’ αναφερόμενος στην πρωτότυπη βιβλική ρήση για τους εχθρούς των Παιδιών του Ισραήλ. Ένας άλλος μαθητής λέει ότι θα έπαιρνε εκδίκηση εναντίον όποιου δολοφονούσε την οικογένειά του, αλλά δεν θα τους σκότωνε όλους.
“Μερικοί από τους υπόλοιπους μαθητές εξοργίζονται με αυτήν την ηπιότερη στάση”, αναφέρει ο δάσκαλος. “Ο μαθητής στη συνέχεια καθιστά σαφές ότι δεν έχει καμία αγάπη για τους Άραβες και ότι δεν είναι αριστερός.”
Μια άλλη μαθήτρια, η Michal, δηλώνει συγκλονισμένη από όσα ακούει. Πιστεύει ότι η επιθυμία για εκδίκηση απλώς θα υποδαυλίσει τον κύκλο του αίματος. Δεν είναι όλοι οι Άραβες κακοί, προσθέτει, και σίγουρα δεν αξίζουν όλοι να πεθάνουν. “Όσοι αποφασίζουν τόσο εύκολα για την τύχη των άλλων δεν είναι αντάξιοι της ζωής” συμπληρώνει.
Ο ίδιος ο Yoav ισχυρίζεται ότι έχει ακούσει τη Michal να λέει: «κρίμα που δεν σκοτώθηκες σε τρομοκρατική επίθεση.»
“Οι μαθητές αρχίζουν να φωνάζουν” λέει ο δάσκαλος σύμφωνα με τον Yaron. «Μερικοί νιώθουν να προσβάλλονται προσωπικά, άλλοι είναι έτοιμοι για επίθεση και η Michal βρίσκεται μόνη της να δέχεται όλα τα πυρά – την αποκαλούν «αραβόφιλη» και «αριστερή». Προσπαθώ να επικρατήσει ηρεμία. Η τάξη έχει τρελαθεί και δεν γίνεται να συνεχίσουμε με τη βιβλική ιστορία. Χτυπάει το κουδούνι. Τους αφήνω να βγουν και τους προτείνω να είναι πιο ανεκτικοί ο ένας με τον άλλο.»
Στο διάδρομο κατά τη διάρκεια του διαλείμματος ο δάσκαλος παρατηρεί ότι ένα πλήθος έχει συγκεντρωθεί από όλα τα τμήματα της α’ τάξης. Έχουν σχηματίσει μια ανθρώπινη αλυσίδα και χλευάζουν τη Michal φωνάζοντας « οι Άραβες θα πεθάνουν». Ο δάσκαλος συμπληρώνει: “σκέφτηκα για λίγα δευτερόλεπτα αν θα απαντήσω ή θα προχωρήσω στο διάδρομο. Τελικά διέλυσα τη συγκέντρωση και επέμεινα να με συνοδεύσει η Michal στο γραφείο των καθηγητών. Ήταν σε κατάσταση σοκ, τρομαγμένη από την προσβολή και ήρθε αμέσως κλαίγοντας.»
Έξι μαθητές αποβλήθηκαν για δύο μέρες. Ο δάσκαλος αναφέρει σχετικά με τη συνομιλία του με τη Michal: “συνεχίζει να είναι λακωνική. Αυτό συμβαίνει πάντα, μου λέει. Αυτές οι απόψεις είναι ρατσιστικές και μετανιώνει μόνο που μιλά ανοιχτά εναντίον τους. Θέλω απλώς να την αγκαλιάσω και να της πω ότι λυπάμαι που την έμπλεξα σε αυτήν την τραυματική εμπειρία. Ζηλεύω το θάρρος της να λέει ανοιχτά πράγματα που εγώ μερικές φορές είμαι ανίκανος να πω.”
Οι αριστεροί ως ‘’εχθροί του Ισραήλ’’
Για αυτήν την έρευνα o Yaron μίλησε με την Michal, τον Yoav, με άλλους μαθητές από την τάξη καθώς και με τον καθηγητή τους και τον διευθυντή του σχολείου. Η ποικιλία των εκδοχών για το συμβάν δείχνει βαθιά σύγκρουση και έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Κάθε κόσμος λειτουργεί χωριστά, με τους ενήλικες να ασκούν ελάχιστη ή και καθόλου επιρροή στους νεαρούς. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η αποβολή ή η τιμωρία που επιβλήθηκε σε μερικούς – πχ να ετοιμάσουν μια παρουσίαση για την α’ τάξη σχετικά με το θέμα του ρατσισμού – κατάφερε να αλλάξει τη γνώμη κανενός.
Το ίδιο ισχύει και για την κατηγορηματική δήλωση του διευθυντή ότι «δεν θα υπάρξουν ρατσιστικά σχόλια στο σχολείο μας.» Ακόμη και η εργασία που ζητήθηκε από τη Μichal να γράψει για το θέμα ξεχάστηκε σύντομα. «Η πρόθεση ήταν να ξεκινήσει ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα αλλά στο μεταξύ αναβλήθηκε» παραδέχεται ο δάσκαλος.
Ένα χρόνο αργότερα, ωστόσο, το περιστατικό το ίδιο το θυμούνταν ακόμα στο σχολείο. Η ίδια μαθήτρια που είχε πει στον Yaron ότι δεν θα το σκεφτεί δύο φορές αν έχει την ευκαιρία “να πυροβολήσει έναν από αυτούς” όταν θα υπηρετεί στο στρατό δήλωσε επίσης: “μόλις έμαθα για τη διαμάχη με αυτό το αριστερό κορίτσι [τη Michal], ήμουν έτοιμη να της πετάξω ένα τούβλο στο κεφάλι και να τη σκοτώσω. Κατά τη γνώμη μου, όλοι οι αριστεροί μισούν το Ισραήλ. Προσωπικά το θεωρώ αυτό πολύ οδυνηρό. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν καμία θέση στη χώρα μας – τόσο οι Άραβες όσο και οι αριστεροί.”
Όποιος το αντιλαμβάνεται αυτό ως ένα τοπικό, προσωρινό ξέσπασμα κάνει λάθος. Το ίδιο άλλωστε συνέβη με την κοπέλα από το δίκτυο επαγγελματικής εκπαίδευσης ORT που ισχυρίστηκε νωρίτερα φέτος ότι ένας δάσκαλός της είχε εκφράσει «αριστερές απόψεις» στην τάξη – και σε αυτήν την περίπτωση ένας μαθητής ανέφερε ότι έβρισε και φώναξε σε έναν δάσκαλο ο οποίος “δικαιολογούσε τους Άραβες”. Οι μαθητές λένε ότι τα σεμινάρια κατά του ρατσισμού, που διοργανώνονται από μια εξωσχολική οργάνωση, αφήνουν ελάχιστη εντύπωση. «Ο ρατσισμός είναι μέρος της ζωής μας, δεν έχει σημασία πόσοι άνθρωποι λένε ότι είναι κάτι κακό», υποστήριξε ένας μαθητής.
Στην καταληκτική συζήτηση σε ένα τέτοιο ακριβώς σεμινάριο ο συντονιστής ρώτησε τους μαθητές πώς πιστεύουν ότι μπορεί να εξαλειφθεί ο ρατσισμός. “Με λιγότερους Άραβες” ήταν η άμεση απάντηση. «Θέλω να φύγετε από εδώ με τη γνώση ότι το φαινόμενο υπάρχει, να κάνετε αυτοκριτική και τότε ίσως θα το αποτρέψετε» τους είπε ο συντονιστής. Ένας μαθητής του απάντησε “αν δεν είμαστε ρατσιστές, αυτό μας κάνει αριστερούς.”
Ο συντονιστής, με έναν τόνο απογοήτευσης, συμπληρώνει: «Θα το ήθελα πολύ να παίρνατε τουλάχιστον κάτι ελάχιστο από αυτό το σεμινάριο.» Ένας μαθητής ανταποκρίνεται στην πρόκληση: «Ότι ο καθένας θα πρέπει να ζει με όποιο τρόπο θέλει, ότι αν νομίζει πως είναι ρατσιστής, αφήστε τον να νομίζει ό,τι θέλει, και αυτό είναι όλο.»
Ως συμπλήρωμα του ρατσισμού και του μίσους οι εθνοτικές ταυτότητες – Mizrahi (Εβραίοι από τις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής) και Αshkenazi – γνωρίζουν επίσης άνθηση. Ο Yoav πιστεύει ότι υπάρχει «διάκριση μεταξύ των Mizrahi και των Ashkenazi. Τιμωρηθήκαμε αυστηρά για το περιστατικό [με τη Michal], αλλά αν ήταν αντίστροφα τα πράγματα αυτό δεν θα είχε συμβεί.” Ο Yoav είπε αργότερα στον Yaron ότι άκουσε κάποιους να αναρωτιούνται «τι είναι εδώ, υπαίθρια αγορά;» και το εξέλαβε ως προσβολή καθώς όλη του η οικογένεια δουλεύει στην τοπική αγορά.
“Η επιχείρησή μας υπάρχει από τότε που ιδρύθηκε το κράτος,” είπε. “Είμαι περήφανος για τον πατέρα μου που είναι άνθρωπος της αγοράς. Τι προσπαθούν να πουν, ότι ο πατέρας μου δεν είναι καλλιεργημένος; Όταν λέει κανείς κάτι για τους «Άραβες» θεωρείται γενίκευση αλλά όταν μιλούν για την «αγορά» όλα είναι εντάξει. Όταν ο κόσμος μιλά για την «αγορά» στην πραγματικότητα μιλά για τους Mizrahi. Πρέπει να αλλάξουμε τις προκαταλήψεις σχετικά με την αγορά και τους Mizrahi. Λένε ότι είμαι ρατσιστής αλλά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο.”
“Δεν υπάρχει καμία συζήτηση για το θέμα του ρατσισμού στο σχολείο και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα υπάρξει,” παραδέχεται ο διευθυντής. «Δεν είμαστε προετοιμασμένοι για τη βαθιά, μακροπρόθεσμη διαδικασία που απαιτείται. Παρόλο που έχω συνεχή επίγνωση του προβλήματος βρισκόμαστε μακριά από το στάδιο αντιμετώπισής του. Το πρόβλημα πηγάζει κατά κύριο λόγο από την οικογένεια, την κοινότητα και την κοινωνία και είναι δύσκολο για μας να το παλέψουμε. Θυμηθείτε ότι ένας ακόμη λόγος που είναι δύσκολο να ασχοληθούμε με το πρόβλημα είναι ότι συναντάται επίσης μεταξύ των εκπαιδευτικών. Θέματα όπως «ανθρώπινη αξιοπρέπεια» ή «ανθρωπισμός» θεωρούνται σε κάθε περίπτωση αριστερών αντιλήψεων και όποιος τα θέτει επί τάπητος κρίνεται ως αλλοιωμένος.”
Η απειλή της φασαρίας
Ο καθηγητής Yoram Harpaz διδάσκει στο Beit Berl Teachers College και εκδίδει το Hed Hahinuch, ένα σημαντικό εκπαιδευτικό περιοδικό. Υπενθυμίζοντας την πρόσφατη υπόσχεση του Υπουργού Παιδείας Shay Piron ότι τα μαθήματα των δύο πρώτων βδομάδων του επόμενου σχολικού έτους θα είναι αφιερωμένα στις «συναισθηματικές και κοινωνικές πτυχές των γεγονότων του καλοκαιριού» συμπεριλαμβανομένων «των εκδηλώσεων και της υποκίνησης ρατσισμού» ο Harpaz παρατηρεί ότι τα σχολεία στην παρούσα μορφή τους «αδυνατούν να αντιμετωπίσουν την ρατσιστική προσωπικότητα και ταυτότητα.»
Και προσθέτει: «τα σχολεία δεν είναι προσανατολισμένα σε αυτό. Μπορούν μόνο να μεταδώσουν βασικές γνώσεις και δεξιότητες, να διενεργήσουν τις εξετάσεις τους και να βαθμολογήσουν τους μαθητές. Στην πραγματικότητα δυσκολεύονται να κάνουν ακόμη και αυτό. Με τάξεις των 40 μαθητών, με αυστηρό πρόγραμμα σπουδών και με εξετάσεις που πρέπει να πραγματοποιηθούν, είναι αδύνατον να δεσμευτείς για μία παιδεία βασισμένη σε αξίες.»
Ο Yaron, καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Academic College του Ashkelοn, υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι για τους καθηγητές και τους διευθυντές (και για το εκπαιδευτικό σύστημα γενικότερα) να μείνουν προσκολλημένοι στο πρόγραμμα σπουδών και τα προκαθορισμένα μαθήματα – δύο νησίδες ηρεμίας μέσα στη γεμάτη κινδύνους πραγματικότητα.
«Κάνοντας απλά αυτό οι εκπαιδευτικοί αποφεύγουν να μπουν σε μια δυναμική σφαίρα που απαιτεί ανοιχτά μυαλά και ενδέχεται επίσης να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας» σημειώνει. «Η μεγαλύτερη απειλή για το δάσκαλο είναι ότι θα υπάρξει φασαρία – κάποιος θα διαμαρτυρηθεί, κάποιο επιχείρημα θα ακουστεί κλπ. Ο εν λόγω κίνδυνος μπορεί να πάρει μεγάλες διαστάσεις ιδιαίτερα με θέματα που ενδιαφέρουν τη νεολαία όπως η σεξουαλικότητα, η εθνικότητα, η βία και ο ρατσισμός. Οι καθηγητές στερούνται των απαραίτητων εργαλείων για τη διαχείριση αυτών των ζητημάτων έτσι ώστε η αντιμετώπισή τους μετατίθεται στον εξωσχολικό χώρο, κάτι που απλώς αποδυναμώνει ακόμη περισσότερο το εκπαιδευτικό προσωπικό.”
Η έκκληση για ησυχία στα σχολεία δεν είναι μόνο ένα εργαλειακό ζήτημα που απορρέει από τη δυσκολία να διατηρηθεί η τάξη στις σχολικές αίθουσες. Μια ιδεολογική πτυχή εμπλέκεται επίσης. Σε γενικές γραμμές μια ολόκληρη σειρά θεμάτων δεν συνιστώνται για συζήτηση στα σχολεία, όπως η Νάκμπα (ή ‘’καταστροφή’’, ο όρος που χρησιμοποιείται από τους Παλαιστινίους για να υποδηλώσει την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ), τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ηθική των επιχειρήσεων του ισραηλινού στρατού. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους για τις προειδοποιήσεις που εξέδωσαν το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ και το Πανεπιστήμιο Ben-Gurion της Νεγκέβ κατά τη διάρκεια των μαχών στη Λωρίδα της Γάζας σχετικά με «ακραίες και προσβλητικές παρατηρήσεις.»
Ο Harpaz συμπληρώνει: «στο Ισραήλ, την πιο πολιτική χώρα που υπάρχει, η πολιτική εκπαίδευση δεν έχει αναπτυχθεί ως επιστημονικός κλάδος όπου οι μαθητές γυμνασίων και λυκείων θα διδάσκονται πώς να σκέφτονται κριτικά πάνω στις πολιτικές συμπεριφορές, ή ότι αυτές οι συμπεριφορές πάντα εξαρτώνται από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία και από κεκτημένα δικαιώματα.»
Τι μπορεί να γίνει λοιπόν; Σύμφωνα με τον Harpaz, η λύση δεν θα βρεθεί σε συζητήσεις μεταξύ των δασκάλων και των μαθητών. Ούτε μία καταδίκη, αν και καθυστερημένη, από τον Υπουργό Παιδείας είναι επαρκής. Είναι απαραίτητη μια πιο ριζική αλλαγή.
“Αξίες και προοπτικές αποκτούνται με μια μακρά διαδικασία ταύτισης με τους ‘’εξέχοντες άλλους’’ όπως οι εκπαιδευτικοί” εξηγεί ο Harpaz. «Αυτό σημαίνει ότι κάθε πτυχή της σχολικής διαδικασίας – πρότυπα διδασκαλίας, μέθοδοι αξιολόγησης, προγράμματα σπουδών, φυσική δομή και πολιτιστικό κλίμα – θα πρέπει να αλλάξει προς την κατεύθυνση του να γίνει πολύ πιο διαλογική και δημοκρατική.»
Και κάνει και μία ακόμη σύσταση – όχι για να αποφύγει τα πολιτικά και ηθικά διλήμματα ή την πιθανή κριτική. “Οι ηγέτες μας φοβούνται πολύ την κριτική αλλά δεν καταλαβαίνουν ότι η κριτική εκπαίδευση είναι αυτό που παράγει στενούς δεσμούς και φροντίδα. Θυμώνουμε με εκείνους που αγαπάμε.»
Άρθρο μεταφρασμένο από τη Haaretz
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου