Η χρήση φονικών αερίων συνεχίζεται 100 χρόνια μετά την πρώτη τοξική βόμβα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο
Ενας αιώνας έκλεισε χθες από την παρθενική χρήση χημικών όπλων, στα χαρακώματα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά ο εφιάλτης για την ανθρωπότητα δεν έχει τελειώσει. Παρότι 190 κράτη έχουν υπογράψει τη Συνθήκη του 1997 του ΟΗΕ για την Απαγόρευση Κατασκευής, Παραγωγής, Αποθήκευσης, Χρήσης, Χημικών Οπλων και την υποχρέωση καταστροφής τους, τα αέρια του θανάτου εξακολουθούν να θερίζουν ζωές στη Μέση Ανατολή.
Υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι και οι δύο πλευρές του συριακού εμφυλίου κάνουν χρήση απαγορευμένων αερίων χλωρίου, με θύματα μικρά παιδιά. Μέλη του Σ. Ασφαλείας του ΟΗΕ αποκάλυψαν τις προάλλες ότι τους ήρθαν δάκρυα στα μάτια κατά τη διάρκεια της προβολής ενός βίντεο με γιατρούς που προσπαθούσαν να κρατήσουν στη ζωή παιδιά 1, 2 και 3 χρόνων. Ο ΟΗΕ ερευνά και τις επιθέσεις με αέριο σαρίν από το καθεστώς Ασαντ το 2013, ενώ πέρυσι υπήρξαν έντονες καταγγελίες σε βάρος του Ισραήλ ότι χρησιμοποίησε απαγορευμένο χημικό φώσφορο στις αιματηρές επιχειρήσεις στη Γάζα.
Ολα ξεκίνησαν στις 22 Απριλίου 1915, στην Ιπρ του Βελγίου, περίπου εννέα μήνες μετά την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο γερμανικός στρατός αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ένα φονικό όπλο που είχε απαγορευτεί στις Συνθήκες της Χάγης, το 1899 και το 1907, χωρίς να έχει δοκιμαστεί στο πεδίο της μάχης.
Γύρω στις 5 το απόγευμα, κατά μήκος ενός μετώπου 6 χιλιομέτρων οι Γερμανοί απελευθέρωσαν 168 τόνους αερίου χλωρίου από 6.000 μεταλλικά δοχεία, με στόχο γαλλο-αλγερινές μεραρχίες. Τα αποτελέσματα ήταν καταστροφικά. Ενα πρασινοκίτρινο σύννεφο κάλυψε τις θέσεις των συμμάχων μέσα σε λίγα λεπτά, με αποτέλεσμα 1.150 Γάλλοι στρατιώτες να πεθάνουν ως το βράδυ. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 5.000 από εκείνη την επίθεση ενώ 10.000 τραυματίστηκαν σοβαρά στους πνεύμονες. Πολλοί από τους νεκρούς κατάφεραν αρχικά να διαφύγουν, αλλά υπέκυψαν από δηλητηρίαση.
Το χημικό αέριο, που προκαλεί ασφυξία στο αναπνευστικό σύστημα και εγκαύματα στο δέρμα, ονομάστηκε αργότερα υπερίτης, από την τοποθεσία Ιπρ της Φλάνδρας.
Υστερα από καιρό, ο διοικητής της βρετανικής δύναμης, σερ Τζον Φρεντς, που δέχθηκε επίθεση με αέριο μουστάρδας από τους Γερμανούς το 1917, έκανε λόγο για «κυνική και βάρβαρη πράξη των Γερμανών, που παραβίασε τους κανόνες του πολέμου». Ομως από τις 25 Σεπτεμβρίου 1915 ο βρετανικός στρατός είχε αρχίσει να μιμείται τους στρατιώτες του Ράιχ, ραντίζοντάς τους με εξίσου φονικό φωσγένιο. Μάλιστα, ώσπου να τελειώσει ο πόλεμος, το 1918, οι Σύμμαχοι είχαν χρησιμοποιήσει περισσότερους τόνους χημικών από τους Γερμανούς. Σύμφωνα με ιστορικούς υπολογισμούς, ρίφθηκαν σε όλη τη διάρκεια του πολέμου 113.000 τόνοι χημικών, που πρόσβαλαν 1.300.000 στρατιώτες. Από αυτούς πέθαναν οι 91.000, αλλά και το 80% όσων επέζησαν παρουσίασαν σοβαρά προβλήματα, από βρογχοπνευμονίες μέχρι καρκίνους.
Τι ακριβώς ένιωθαν οι στρατιώτες έναν αιώνα πριν το περιέγραψε στην Deutsche Welle ο ερασιτέχνης ερευνητής Πάτρικ φον Βάτσελε, όταν σε ανασκαφές ανακάλυψε μια μικρή οβίδα με αέριο μουστάρδας. «Ακούμπησα το βλήμα σε ένα δέντρο και το κρατούσα περίπου επί τρία λεπτά. Το χέρι μου έγινε κατακόκκινο. Το αέριο με έκαψε. Για δύο χρόνια είχα προβλήματα, ευτυχώς όμως επέζησα».
Αξίζει να σημειωθεί ότι το φονικό όπλο των Γερμανών διέλυσε μεν τις γραμμές των Συμμάχων στην Ιπρ, αλλά δεν τους διευκόλυνε στο στρατιωτικό πεδίο ούτε άλλαξε τη ροή του πολέμου.
Εκτός από τον υπερίτη, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν ακόμη φωσγένιο και διφωσγένιο. Θεωρείτο πιο αποτελεσματικό από το χλώριο επειδή ήταν άχρωμο και μύριζε σαν μουχλιασμένο άχυρο. Ενα άλλο καυστικό χημικό ήταν το αέριο μουστάρδας, που χρησιμοποιήθηκε για πρώτη εναντίον των Βρετανών στην Ιπρ σε οβίδες, τον Ιούλιο του 1917. Αργότερα το εκτόξευσαν και οι Σύμμαχοι στους Γερμανούς, τραυματίζοντας μάλιστα και το νεαρό δεκανέα Αδόλφο Χίτλερ, που πέρασε μήνες στο νοσοκομείο με φρικτούς πόνους στα μάτια.
Το 1925 η χρήση χημικών όπλων απαγορεύτηκε με διεθνείς συμφωνίες, που σε γενικές γραμμές τηρήθηκαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρέπει βέβαια να εξαιρέσει κανείς τα αέρια μουστάρδας των Ιταλών στην Αβησσυνία το 1936 και τους γερμανικούς θαλάμους αερίων…
Οι απαγορεύσεις ανανεώθηκαν με διάφορες συμβάσεις και πρωτόκολλα το 1972 και το 1993. Εκτεταμένη χρήση χημικών έγινε στον περσο-ιρακινό πόλεμο του 1979-1988 αλλά και από τον Σαντάμ Χουσεΐν κατά των Κούρδων στη Χαλάμπτζα.
Ως τον Οκτώβριο του 2013 υπέγραψαν τη Συνθήκη του 1997 190 χώρες, μεταξύ των οποίων και η Συρία, ενώ δεν αποτελούν μέλη της η Αίγυπτος, η Β. Κορέα, η Αγκόλα και το Νότιο Σουδάν. Ο ΟΗΕ υπολογίζει ότι ως τον Σεπτέμβριο του 2013 είχε καταστραφεί, βάσει της Συνθήκης, το 82% το δεδηλωμένων αποθεμάτων χημικών όπλων σε διάφορες χώρες.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου