Ιστορική συμφωνία υπέγραψαν ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Κινέζος ομόλογός του Σι Τζινπίνγκ, για κατασκευή αγωγού που θα συνδέσει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου της Σιβηρίας με τις ενεργοβόρες βιομηχανίες της Ανατολικής Κίνας.
Οι ρωσο-κινεζικές σχέσεις βρίσκονται σε φάση άνθησης. Καθώς η Μόσχα βρίσκεται σε σύγκρουση με τη Δύση για την Ουκρανία, κινείται ολοένα και πιο κοντά στον επί μακρό εταίρο της, το Πεκίνο. Το 2014 οι δύο χώρες υπέγραψαν μια μεγάλη ενεργειακή συμφωνία, άλλες οικονομικές και ενεργειακές συμφωνίες, αλλά και στρατιωτικές συμφωνίες.
Του Björn Alexander Düben ΠΗΓΗ: http://thediplomat.com/
ΑΠΟΔΟΣΗ: Παντελής Καρύκας
Παρόλα αυτά πολλά από τα σχέδια που οι συμφωνίες αυτές προέβλεπαν έχουν παγώσει. Για παράδειγμα η μεγάλη συμφωνία για το φυσικό αέριο, του Μαΐου του 2014, δεν έχει προχωρήσει. Οι ρωσικές κινήσεις στην Ουκρανία δεν ενθουσίασαν τους Κινέζους, παρά το γεγονός ότι, δημοσίως, χαιρετίσθηκαν, καθώς και η Κίνα προβάλει εδαφικές διεκδικήσεις στην Ανατολική και Νότια Κινεζική θάλασσα.
Η ρωσική επέμβαση στη Ουκρανία συμβαδίζει με τις κινεζικές διεκδικήσεις, αλλά δεν πρόκειται να προωθήσει τις σινορωσικές σχέσεις, καθώς οι δύο χώρες προβάλλουν και η μια έναντι της άλλης εδαφικές διεκδικήσεις, ιστορικά.
Το μεγαλύτερο, πάντως, αγκάθι, που περιορίζει την περαιτέρω προσέγγιση των δύο χωρών, είναι η Κεντρική Ασία. Σε κάθε άλλο επίπεδο, η ουκρανική κρίση έχει βοηθήσει στην σύσφιξη των σχέσεων. Στην Κεντρική Ασία όμως συμβαίνει το αντίθετο. Στην περιοχή η ένταση μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, αν και κρύβεται επιμελώς, υπάρχει εδώ και χρόνια.
Η Κίνα κατάφερε να διεισδύσει οικονομικά στην περιοχή σπάζοντας το ρωσικό μονοπώλιο που υπήρχε εκεί από τον 19ο αιώνα. Ήδη η Κίνα είναι ο βασικός εμπορικός εταίρος και των πέντε κεντροασιατικών κρατών. Ο όγκος των εμπορικών της συναλλαγών εκεί είναι διπλάσιος σε σχέση με τον αντίστοιχο με τη Ρωσία. Οι κινεζικές επενδύσεις πλημμυρίζουν την περιοχή.
Η Κίνα κατασκεύασε αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου που ανατρέπουν τον ρωσικό ενεργειακό έλεγχο της περιοχής. Αυτή την στιγμή η Κίνα εισάγει από την Κεντρική Ασία το 40% του φυσικού της αερίου. Τον περασμένο Σεπτέμβριο Κίνα και Τατζικιστάν ανακοίνωσαν τη δημιουργία ενός νέου αγωγού, ο οποίος θα μετατρέψει το Τατζικιστάν σε ενεργειακό κόμβο.
Η Μόσχα ανησυχεί ιδιαίτερα για τις κινεζικές αυτές κινήσεις σε μια περιοχή που θεωρούσε πάντοτε ως δική της ζώνη επιρροής. Η Ρωσία συμμετέχει σε μερικά από τα κινεζικά σχέδια, αλλά ο ρόλος της είναι δευτερεύων. Η αποχώρηση των Αμερικανών από το Κιργιστάν, τον Ιούνιο του 2014, σημαίνει πως η Ρωσία είναι μόνη της απέναντι στην Κίνα, στην Κεντρική Ασία.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο πρώην Κινέζος πρέσβης στο Καζακστάν δήλωσε πως «στην Κεντρική Ασία, Ρωσία και Κίνα είναι οικονομικοί αντίπαλοι». Είπε επίσης πως οι όποιες ρωσικές αντιδράσεις δεν πρόκειται να υποχρεώσουν την Κίνα να περιορίσει τις συνεργασίες της στην περιοχή. Προέβλεψε μάλιστα πως η ενίσχυση της κινεζικής επιρροής «θα σπάσει το ρωσικό μονοπώλιο στην περιοχή». Ο ίδιος μάλιστα πρότεινε να προσκληθεί το ΝΑΤΟ, ως παρατηρητής, στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης.
Η ουκρανική κρίση έχει φέρει νέα δεδομένα και στην Κεντρική Ασία. Οι ρωσικές κινήσεις στην Ουκρανία αποτελούν την προβλέψιμη αντίδραση μιας μεγάλης δύναμης έναντι της εχθρικής Δύσης, η οποία επιχειρεί να διεισδύσει στον πυρήνα της ζώνης επιρροής της. Αν όμως η Ρωσία σκοπεύει να προασπίσει κάθε διείσδυση στη ζώνη επιρροής της, ίσως θα πρέπει να αναμένεται μια ανάλογη αντίδραση και έναντι της Κίνας, η οποία υπονομεύει τη ρωσική ηγεμονία στην Κεντρική Ασία, μια περιοχή που επίσης αποτελεί, παραδοσιακά, τον έτερο πυρήνα της ζώνης επιρροής της.
Έτσι, η κατάσταση στην Κεντρική Ασία αρχίζει και ομοιάζει πολύ με αυτή της Ουκρανίας. Όπως στην Κριμαία, η Ρωσία έχει στρατιωτικές βάσεις και στρατεύματα στην περιοχή. Σε όλα τα κράτη της Κεντρικής Ασίας υπάρχουν ρωσικές μειονότητες, τα μέλη των οποίων, με ρωσικό νόμο του Απριλίου του 2014, μπορούν να έχουν και τα ρωσική υπηκοότητα. Στο Καζακστάν οι Ρώσοι ανέρχονται στο 22% του πληθυσμού. Ειδικά στο βόρειο τμήματα της χώρας το ποσοστό αυτό φτάνει το 50%.
Τα κράτη της Κεντρικής Ασίας έχουν, βέβαια, σαφώς μικρότερη ιστορική και πολιτιστική σημασία για τη Ρωσία από ότι η Ουκρανία. Ωστόσο, αυτό δεν τα καθιστά λιγότερο σημαντικά για τη Ρωσία. Τον Μάρτιο του 2014, επ’ ευκαιρία της προσάρτησης της Κριμαίας, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν είχε πει πως το ρωσικό έθνος είναι η μεγαλύτερη εθνική ομάδα στον κόσμο τα μέλη της οποίας χρίζονται από σύνορα και πως επιθυμία των Ρώσων είναι να επιτευχθεί η ενότητα. Ο Πούτιν είχε επίσης δηλώσει πως η Ρωσία θα προασπίζεται, πάντα, ενεργά, τα δικαιώματα των Ρώσων και στο εξωτερικό με κάθε διαθέσιμο μέσο.
Οι διαθέσεις αυτές του Ρώσου προέδρου προφανώς δυσχεραίνουν τη μακροχρόνια εναρμόνιση των ρωσικών και κινεζικών συμφερόντων στην Κεντρική Ασία. Σε βάθος χρόνου το Πεκίνο θα δυσκολευτεί να αφήσει αναπάντητες τις ρωσικές κινήσεις σε μια περιοχή που ήδη η Κίνα θεωρεί ως δική της ζώνη επιρροής.
Ακόμα περισσότερο επιδεινώνει την κατάσταση η σύσταση της ρωσικής έμπνευσης Ευρασιατική Οικονομική Ένωση. Το Καζακστάν έχει γίνει μέλος της και το Κιργιστάν αναμένεται να ενταχθεί σύντομα. Η ουκρανική κρίση ξέσπασε όταν η Ουκρανία θέλησε να υπογράψει μια συμφωνία ελευθέρου εμπορίου με την ΕΕ.
Στην Κεντρική Ασία λειτουργεί ήδη, η ίδια σχεδόν δυναμική. Η προοπτική δημιουργίας μια ισχυρότερης οικονομικής, και τελικά, πολιτικής ένωσης, σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του Πούτιν, υπονομεύεται συνεχώς από την κινεζική διείσδυση. Η όλη, δε, διαδικασία επιταχύνεται από την προσπάθεια του Πεκίνου να εμπλέξει τα κράτη της περιοχής σε μια σειρά σχεδίων για έργα υποδομής, ενέργειας και εμπορίου που θα συνδέσουν την Κίνα με τις δυτικές αγορές.
Πρόκειται για το περίφημο σχέδιο της Οικονομικής Ζώνης του Νέου Δρόμου του Μεταξιού. Το σχέδιο αυτό είναι το σημαντικότερο που έχει θέσει σε εφαρμογή η κινεζική εξωτερική πολιτική. Στο σχέδιο αυτό δεν υπάρχει θέση για τη Ρωσία, η οποία ελάχιστα εμπλέκεται.
Αν και η Κίνα προσπαθεί να καθησυχάσει τις ανησυχίες της Μόσχας και δηλώνει πως το σχέδιο δεν στρέφεται κατά της Ρωσίας, ελάχιστοι αμφιβάλουν πως η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση του Πούτιν και το κινεζικό σχέδιο, είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους. Επίσης, η κινεζική πρόταση δημιουργίας μιας ζώνης ελευθέρου εμπορίου στην περιοχή, εντός του πλαισίου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης, αντιμετωπίστηκε με ψυχρότητα από τη Μόσχα.
Μέχρι στιγμής η Ρωσία έχει πράξει ελάχιστα για να ανατρέψει την κινεζική διείσδυση στην Κεντρική Ασία. Δεν πρόκειται όμως να παραμείνει θεατής για πάντα. Για την ώρα η Μόσχα έχει συμφέρον να μην κινηθεί κατά του Πεκίνου. Όταν όμως θα το κρίνει σκόπιμο η Ρωσία μπορεί εύκολα και γρήγορα να αποσταθεροποιήσει τα κράτη της περιοχής, εις βάρος της Κίνας, η οποία έχει κάθε συμφέρον να διατηρηθεί η ειρήνη στην περιοχή.
Αν η Ρωσία δοκιμάσει μια ουκρανικού τύπου επέμβαση στο Καζακστάν, για παράδειγμα, θα απειληθεί άμεσα η κινεζική ενεργειακή ασφάλεια. Καθώς μεγάλο μέρος της εισαγόμενης ενέργειας της Κίνας περνά από το Καζακστάν, μια τέτοια κίνηση θα είχε ως αποτέλεσμα να κερδίσει η Ρωσία τον έλεγχο της ενέργειας προς την Κίνα. Η Μόσχα θα μπορούσε επίσης να εκμεταλλευτεί την κρίση στο Σινγιάνγκ μεταξύ Κινέζων και Ουιγούρων.
Καζάκοι διπλωμάτες έχουν δηλώσει πως Ρώσοι αξιωματούχοι, επανειλημμένα αναφέρονται στην δυνατότητα της Μόσχας να προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις στο Καζακστάν με όχημα τη ρωσική μειονότητα, αν η κυβέρνηση της χώρας αποφασίσει να απομακρυνθεί από τη γραμμή της Μόσχας.
Η ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία προκάλεσε ανησυχία και στα κράτη της Κεντρικής Ασίας. Ο πρόεδρος του Καζακστάν, αρχικά, υποστήριξε σθεναρά τη ρωσική προσάρτηση της Κριμαίας και τη ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία, γενικότερα. Ωστόσο, αργότερα η υποστήριξη αυτή εξασθένησε καθώς ο φόβος πως κάτι παρόμοιο μπορεί να συμβεί και στο Καζακστάν εντάθηκε από δηλώσεις του Ρώσου προέδρου.
Ο Πούτιν δήλωσε πως οι Καζάκοι δεν είχαν ποτέ κράτος. Συμπλήρωσε μάλιστα πως ο καζακικός λαός πρέπει να αποφασίσει ότι είναι ωφέλιμο για αυτόν να παραμείνει εντός της σφαίρας του «ευρύτερου ρωσικού κόσμου».
Ο πρόεδρος του Καζακστάν Ναζαρμπάγιεφ, απάντησε πως το Καζακστάν έχει κάθε δικαίωμα να αποχωρήσει, όποτε το κρίνει σκόπιμο, από την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση και πως το Καζακστάν δεν μπορεί να είναι μέλος ενός οργανισμού που αποτελεί απειλή για την ανεξαρτησία του. Την ίδια γραμμή ακολούθησε και το Ουζμπεκιστάν. Φαίνεται πως ο ρωσικός φόβος οδηγεί τις χώρες της περιοχής βαθύτερα στην κινεζική αγκάλη.
Για την ώρα η ένταση στις σχέσεις Ρωσίας – Δύσης και η κακή οικονομική κατάσταση της Ρωσίας συγκρατούν την ένταση μεταξύ Ρωσίας και Κίνας και απαγορεύουν στη Μόσχα να θέτει άλλες εδαφικές διεκδικήσεις. Όταν όμως η κατάσταση αυτή ανατραπεί η Ρωσία θα αντιδράσει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου