Γράφει: Ελένη Μαυρούλη - Πολιτική + Οικονομία - 30/07/2015
Όταν αιματοκυλίστηκε το Σουρούτς την περασμένη εβδομάδα όλοι όσοι στοιχειωδώς παρακολουθούν τα τεκταινόμενα στην Τουρκία ψυχανεμίστηκαν ότι το αίμα των 31 ανθρώπων και των περισσότερων από 100 τραυματιών πυροδοτούσε εξελίξεις. Το ότι η ηγεσία Ερντογάν έσπευσε, χωρίς καν να υπάρξει επίσημη και αδιαμφισβήτητη ανάληψη ευθύνης να αποδώσει την επίθεση στο «Ισλαμικό Κράτος», που μέχρι πρότινος ήταν στο «απυρόβλητο», ήταν η πρώτη σαφής ένδειξη. Η «σκούπα» που οι τουρκικές αρχές εξαπέλυσαν τις αμέσως επόμενες ώρες κατά πάντων επιβεβαίωσε τις αρχικές εκτιμήσεις. (Κεντρική φωτό: Τούρκικο F – 16, Reuters / Tobias Schwarz)
Μέσα σε λίγες μέρες από τη βομβιστική επίθεση με στόχο την εκδήλωση αλληλεγγύης στο Κομπάνι της Ένωσης Σοσιαλιστικής Νεολαίας, οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές. Με αφορμή την «τρομοκρατική δράση του ISIS» (την οποία αίφνης αναγνώρισε και η Άγκυρα μετά από χρόνια σιωπηλής ανοχής αν όχι ανοιχτής συνεργασίας) η τουρκική ηγεσία εξαπέλυσε «πόλεμο» κατά όσων απειλούν την απόλυτη εξουσία του ΑΚΡ και του Ερντογάν.
Μεταξύ των περισσοτέρων των 1000 ανθρώπων που έχουν συλληφθεί τα τελευταία 24ωρα σε επιχειρήσεις – «σκούπα» που πραγματοποιούνται σε 34 περιοχές της χώρας, η πλειοψηφία δεν είναι ούτε καν συμπαθώντες του ISIS (κάτι που επιβεβαιώνεται και από την έλλειψη αντίδρασης της ισλαμιστικής τουρκικής«Χεζμπολλά» – καμία σχέση με την ομώνυμη σιίτικη οργάνωση του Λιβάνου). Είναι κυρίως συμπαθώντες τουΡΚΚ, με άλλα λόγια του μεγάλου νικητή των βουλευτικών εκλογών της 7ης Ιουνίου, του κουρδικού HDP, και μέλη αριστερών και ακροαριστερών οργανώσεων, με το DHKP-C να είναι ο κύριος στόχος. Ταυτόχρονα, από την ημέρα της επίθεσης στο Σουρούτς έχει κατασταλεί με ιδιαίτερη σκληρότητα σχεδόν εν τη γενέσει της, κάθε διαδήλωση που έγινε προσπάθεια να διοργανωθεί σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα κατά του ISIS, αλλά και κατά της ανοχής – ή και συνεργασίας- της τουρκικής ηγεσίας στους ακραίους αυτούς ισλαμιστές. Οι συγκρούσεις που λαμβάνουν χώρα τόσο στην Κωνσταντινούπολη (στις περιοχές – προπύργια του DHKP – C) όσο και σε πολλές της νοτιοανατολικής Τουρκίας είναι συνεχείς και οδήγησαν στον θάνατο της Günay Özarslan, μέλους του DHKP – C. Το μήνυμα είναι σαφές.
Εικόνες από την κηδεία της Günay Özarslan (πατήστε πάνω στις εικόνες για μεγέθυνση):
Μια επίθεση στην …κατάλληλη στιγμή
Η επίθεση στο Σουρούτς «ήρθε λουκούμι» στην τουρκική ηγεσία. Κάνοντας μια εκπληκτική πολιτική «πιρουέτα», το ΑΚΡ, το οποίο ήταν αυτό που είχε ξεκινήσει τη διαδικασία «ειρήνευσης» με τους Κούρδους του ΡΚΚ και είχε πετύχει την επικράτηση μιας σχετικής εκεχειρίας, προχώρησε ουσιαστικά σε ολική αναίρεσή της, βάζοντας «ταφόπλακα» στην προοπτική αυτή. Τόσο ο Ερντογάν όσο και ο υπηρεσιακός Πρωθυπουργός Νταβούτογλου κατέστησαν σαφές ότι το ΡΚΚ (και κατ’ επέκταση το HDP) αποτελούν μαζί με τους ακραίους ισλαμιστές «αποσταθεροποιητικούς παράγοντες» για την Τουρκία, τους οποίους και θα «πατάξουν ανηλεώς». Ο Ερντογάν έφτασε ανοιχτά να μιλήσει για άρση βουλευτικών ασυλιών όσον αφορά στο HDP. Ως άλλοθι χρησιμοποίησαν τη δολοφονία τεσσάρων, μέχρι στιγμής, αστυνομικών στις νοτιοανατολικές περιοχές της Τουρκίας, οι οποίοι το ΡΚΚ υποστήριξε ότι είχαν άμεσες σχέσεις με το ISIS.
Ταυτόχρονα, η επίθεση στο Σουρούτς «έλυσε» τα χέρια του Ερντογάν, όσον αφορά στο εκλογικό του ακροατήριο, να προχωρήσει σε πιο άμεση εμπλοκή στις «συμμαχικές» επιχειρήσεις υπό τις ΗΠΑ κατά του ISIS στη βόρεια Συρία παραχωρώντας προς χρήση και τουρκικές αεροπορικές βάσεις. Για να γίνει αυτό χρειαζόταν μια «σοβαρή αφορμή». Ας μην ξεχνά κανείς ότι μία από τις πρώτες κινήσεις του Ερντογάν όταν πήρε την εξουσία στις αρχές της δεκαετίας του 2000 ήταν να μην «δώσει» τις τουρκικές βάσεις στη «συμμαχία των προθύμων» υπό τον Τζωρτζ Μπους τον νεότερο, για την επίθεση κατά του Ιράκ το 2003. Στο «ανάστημα» που κατά διαστήματα με τέτοιου είδους ελιγμούς η Άγκυρα έχει σηκώσει τα τελευταία χρόνια απέναντι στις ΗΠΑ, έχει «χτιστεί» σημαντικό μέρος της εκλογικής επιτυχίας του ΑΚΡ και του Ερντογάν προσωπικά.
Η τουρκική διπλωματία, μάλιστα, προχώρησε ένα βήμα περισσότερο. Ζήτησε έκτακτη σύγκληση του ΝΑΤΟ, επικαλούμενη το άρθρο 4, δηλαδή τις περιπτώσεις που μία χώρα μέλος βρίσκεται σε κίνδυνο, για να θέσει το θέμα της «απειλής» του ISIS. Η έκτακτη συνεδρίαση έγινε την Τρίτη 28 Ιουλίου και η Τουρκία έλαβε την «στήριξη της Συμμαχίας» για ν’ αντιμετωπίσει «την αστάθεια που επικρατεί στα σύνορα της Τουρκίας και κατ’ επέκταση του Βορειοατλαντικού Συμφώνου» με ό,τι αυτό συνεπάγεται, αλλά δεν λέγεται.
Με δύο λόγια, ο Ερντογάν έλαβε την ΝΑΤΟϊκή «κάλυψη» που επεδίωκε για τις αεροπορικές επιδρομές που έχει ήδη εξαπολύσει τόσο κατά θέσεων του ΡΚΚ στο βόρειο (Κουρδικό) Ιράκ όσο και κατά θέσεων του ISIS στη βόρεια Συρία. Επιθέσεις, οι οποίες όπως έχει καταγγείλει το κουρδικό YPG (δηλαδή οι πολιτοφύλακες των Μονάδων Λαϊκής Προστασίας) πρακτικά στρέφονται κατά του YPG και όχι του ISIS.
Διαδήλωση στο Παρίσι, έξω από την τουρκική πρεσβεία ενάντια στην πολεμική επιχείρηση του Ερντογάν. Ian Langsdon/EPA
Στόχος το Κουρδικό εντός…
Όσον αφορά στο εσωτερικό της χώρας, το τοπίο είναι ξεκάθαρο. Οι εκλογές της 7ης Ιουνίου αποτέλεσαν ηχηρό «χαστούκι» για τον Σουλτάνο Ερντογάν. Όχι μόνο δεν πέτυχε την κοινοβουλευτική αυτοδυναμία που επεδίωκε για να «ανοίξει ο δρόμος» αλλαγής του συντάγματος, έτσι ώστε να γίνει απόλυτος άρχοντας, αλλά έχασε και δυνάμεις. Και έχασε κυρίως στα νοτιοανατολικά της Τουρκίας, στις κουρδικές περιοχές όπου σάρωσε το κουρδικό HDP, το οποίο εξασφάλισε ένα 13% σε ολόκληρη την επικράτεια και 80 βουλευτές στο νέο κοινοβούλιο. Η άνοδος του HDP, το οποίο πήρε ψήφους κυρίως από το ΑΚΡ, ήταν αυτή που ψαλίδισε το στόχο του Ερντογάν. Αν το HDP έμενε εκτός βουλής, το AKP θα είχε αυτοδυναμία.
Ο πολιτικός χάρτης που διαμόρφωσαν οι εκλογές εκτός από τις σοβαρές πολιτικές και κοινωνικές μετατοπίσεις που κατέγραψε, ανέδειξε και κοινοβουλευτικό αδιέξοδο. Από το συγκεκριμένο κοινοβούλιο, μόνο κυβέρνηση συνεργασίας θα μπορούσε να προκύψει. Ο μοναδικός πιθανός, αν και δύσκολος, συνδυασμός, όπως γράφαμε και στο Περιοδικό μετά τις εκλογές, ήταν μια συνεργασία ΑΚΡ με το κεμαλικό CHP. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν παρά την, εξαρχής, τοποθέτηση Ερντογάν και Νταβούτογλου, ότι οι κυβερνήσεις συνεργασίας «δεν ευδοκιμούν» στην Τουρκία.
Λίγο λιγότερο από δύο μήνες μετά, κυβέρνηση δεν έχει σχηματιστεί (ένα από τα μεγαλύτερα «αγκάθια» φαίνεται ότι ήταν η επιμονή του CHP στον περιορισμό των αρμοδιοτήτων του Προέδρου Ερντογάν σε αυτές που ορίζει το Σύνταγμα). Ήδη οι συζητήσεις περί νέων εκλογών είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους πριν την επίθεση στο Σουρούτς. Και το αιματοκύλισμα έδωσε την πρόφαση στον ..Σουλτάνο να αποδείξει στο εσωτερικό ότι η μοναδική περίπτωση να υπάρχει σταθερότητα και ασφάλεια στη χώρα είναι η απόλυτη επικράτηση του ιδίου και του ΑΚΡ.
Το «χαρτί της αποσταθεροποίησης» που αναδεικνύει την αναγκαιότητα του ΑΚΡ είναι τόσο γνωστό και παλιό (το χρησιμοποιούσαν και οι κεμαλιστές παλιότερα και ο στρατός) που αναγνωρίζεται από μακριά. Παράλληλα, εξοβελίζεται και ένας λόγος τριβής με το CHP: η ειρηνευτική διαδικασία με το ΡΚΚ.
Φωτογραφίες από τις ταραχές στην Κωνσταντινούπολη και άλλες πόλεις, μετά την επίθεση στο Σουρούτς και τους βομβαρδισμούς της Τουρκίας. Στις συγκρούσεις ενεπλάκησαν και ένοπλες ομάδες αριστερών οργανώσεων (πατήστε πάνω στις εικόνες για μεγέθυνση):
…και εκτός
Με το αίμα των νεκρών του Σουρούτς στα χέρια (οι οποίοι παρεμπιπτόντως είναι πολιτικοί αντίπαλοι του Ερντογάν), η τουρκική ηγεσία επιχειρεί και κάτι άλλο ταυτόχρονα: να «ελαχιστοποιήσει τις απώλειες» από την μεγαλοϊδεατική εξωτερική πολιτική που ακολούθησε τα τελευταία χρόνια στηρίζοντας αναφανδόν κάθε κίνηση ισλαμιστικού χαρακτήρα (μετριοπαθούς ή ακραίου) στην ευρύτερη περιοχή και απέτυχε παταγωδώς. Ταυτόχρονα προσπαθεί να δώσει τέλος στον μεγάλο «εφιάλτη» που δημιουργήθηκε και με τη δική της συμβολή στην αιματοχυσία και στον κατακερματισμό των συριακών εδαφών: στο ενδεχόμενο δημιουργίας κουρδικού κράτους στα σύνορά της αλλά ακόμη και σε κομμάτι του εδάφους της.
Από τις διαλυτικές τάσεις που επικρατούν στη Συρία αναδείχτηκαν σε σημαντικό παράγοντα οι δυνάμεις του κουρδικού YPG, οι οποίες μετά την «ουδετερότητα» των πρώτων χρόνων των συγκρούσεων επί συριακού εδάφους, στράφηκαν κατά των ακραίων ισλαμιστών που άρχισαν να λυμαίνονται τη βόρεια Συρία έχοντας διασφαλίσει τη σιωπηλή ανοχή του Άσαντ που, σε αντάλλαγμα, φέρεται να τους υποσχέθηκε αυτονομία. Η υπεράσπιση του Κομπάνι απέναντι στο ISIS, με τη συμβολή βέβαια των αλλεπάλληλων αμερικανικών βομβαρδισμών, αποτελεί πλέον ορόσημο στην μάχη κατά των ακραίων ισλαμιστών.
Κωνσταντινούπολη. Περιοχή Gazi, προπύργιο του DHKP – C
Αντίστροφη μέτρηση μετά την κατάληψη του Ταλ Αμπιάντ
Ο εφιάλτης της Άγκυρας παίρνει σάρκα και οστά: όπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει και πριν τις εκλογές ο Ερντογάν, η Τουρκία δεν θα «επιτρέψει ποτέ» την ύπαρξη κουρδικής οντότητας στα σύνορά της.
Μόλις στις 15 Ιουνίου, το YPG πέτυχε μία ακόμη νίκη ύψιστης στρατηγικής σημασίας. Έθεσε υπό τον έλεγχό του την πόλη Ταλ Αμπιάντ, κοντά στα σύνορα με την Τουρκία. Κατόρθωσε, έτσι, να κόψει τη γραμμή εφοδιασμού του ISIS και να θέσει υπό τον έλεγχό του μία έκταση μήκους 400 χλμ κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία που στο σύνολό τους είναι 911 χλμ. Με άλλα λόγια: οι Κούρδοι της Συρίας έλεγχαν πλέον από τα μέσα Ιουνίου την συριακή πλευρά των περισσότερων μεθοριακών φυλακίων με την Τουρκία, ενώ το ISIS διατηρούσε τον έλεγχο μόνο σε δύο εξ αυτών.
Η κατάληψη της Ταλ Αμπιάντ διακόπτει ένα σημαντικό διάδρομο προμήθειας του ISIS αλλά ταυτόχρονα εξασφαλίζει πλέον οδική επικοινωνία μεταξύ των καντονιών που έχουν δημιουργήσει οι κουρδικές ομάδες.Η «εικόνα» προβάλλει ξεκάθαρη: ένα ενιαίο έδαφος ελεγχόμενο από κουρδική οργάνωση «αδελφή» του ΡΚΚ στα σύνορα της Τουρκίας. Ο εφιάλτης της Άγκυρας παίρνει σάρκα και οστά: όπως χαρακτηριστικά είχε δηλώσει και πριν τις εκλογές ο Ερντογάν, η Τουρκία δεν θα «επιτρέψει ποτέ» την ύπαρξη κουρδικής οντότητας στα σύνορά της.
Η παρουσία του κουρδικού PYD (του πολιτικού σκέλους των YPG) και ο έλεγχός του επί ενός τόσο σημαντικού στρατηγικού εδάφους δεν ενοχλεί μόνο την Άγκυρα. Ακόμη και ορισμένους που θεωρητικώς θα έπρεπε να είναι «σύμμαχοι», όπως πχ η ηγεσία του B. Ιράκ, δηλαδή του αυτόνομου κουρδικού εδάφους επί του Ιράκ. Η ενόχληση αυτή προκαλείται κυρίως από το γεγονός ότι οι φιλολαϊκές δομές εξουσίας που εδραιώνει το PYD δεν «συνάδουν» με τις δομές εξουσίας στην ευρύτερη περιοχή. Αποτελούν κακό παράδειγμα. Ας μην ξεχνά κανείς ότι η ηγεσία Μπαρζανί (που έχει στενές οικονομικές σχέσεις πλέον με την Άγκυρα) στο Κομπάνι, το φθινόπωρο, έστειλε έναν συμβολικό αριθμό δυνάμεων και μόνο μετά από διεθνή κατακραυγή.
Εξαπολύοντας αεροπορικές επιδρομές «κατά του ISIS», η Άγκυρα πλήττει ανηλεώς θέσεις του ΡΚΚ στο βόρειο Ιράκ αλλά και των YPG στη βόρεια Συρία επιδιώκοντας, ουσιαστικά, να «σπάσει» τον ενιαίο εδαφικό άξονα που έχουν αρχίσει να συγκροτούν οι Κούρδοι. Έχοντας κάνει «στροφή» διπλωματικά και έχοντας πλέον «καλοπιάσει» τις ΗΠΑ με την παραχώρηση των βάσεων, η Άγκυρα προωθεί και μία ακόμη πάγια επιδίωξή της: τη δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» εντός συριακού εδάφους.
Πρόκειται για μια προοπτική που έχει πολλαπλά οφέλη για την ίδια: διαλύει την κουρδική εδαφική ενότητα, κρατά αποστάσεις από τους ακραίους ισλαμιστές και ταυτόχρονα μπορεί να «προωθήσει» εκεί τους χιλιάδες πρόσφυγες από τη Συρία για να μην τους έχει στο έδαφός της. Αμερικανός αξιωματούχος υπό καθεστώς ανωνυμίας επιβεβαίωνε ότι η δημιουργία «ζώνης ασφαλείας» είναι στο πλαίσιο της συμφωνίας που έγινε για τη χρήση των τουρκικών αεροπορικών βάσεων. Επισήμως, πάντως, ο Λευκός Οίκος συνεχίζει να χαρακτηρίζει τους Κούρδους των YPG «καλούς συμμάχους στην μάχη κατά του ISIS». Το τελικό αποτέλεσμα θα δείξει ποιος ήταν ο «αδύναμος κρίκος» στο ευρύτερο αυτό γεωπολιτικό μέτωπο
Δείτε τους παρακάτω χάρτες με την ισορροπία δυνάμεων στα βόρεια της Συρίας και τους σχεδιασμούς της Τουρκίας (πατήστε πάνω στις εικόνες για μεγέθυνση):
Το νέο πλαίσιο γεωπολιτικών ισορροπιών μετά τη συμφωνία με το Ιράν
Τέλος, μια άλλη εξέλιξη, εξίσου αν όχι πιο σημαντική, που φαίνεται να ώθησε την τουρκική ηγεσία στο να σηκώσει επισήμως τουλάχιστον το «λάβαρο του πολέμου» κατά του ISIS είναι η συμφωνία του Ιράν με την ομάδα των 6 (μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας –Κίνα, ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία- και Γερμανία).Πρόκειται για συμφωνία – σταθμό στην ιστορία καταρχήν της περιοχής, η οποία προφανέστατα ανατρέπει τις γεωστρατηγικές ισορροπίες και συμμαχίες διαμορφώνοντας ένα νέο στάτους κβο. Ένα στάτους κβο στο οποίο το Ιράν, απαλλαγμένο σταδιακά από τις σκληρές κυρώσεις, αναδεικνύεται σε μείζονα περιφερειακή δύναμη ανταγωνιζόμενο στα ίσα τόσο τη Σ. Αραβία όσο και το Ισραήλ.
Οι αμερικανικές διαβεβαιώσεις για την σταθερή συμμαχική σχέση της Ουάσινγκτον και με τους δύο παλιούς αυτούς εταίρους στην περιοχή, δεν μπορούν να αποκρύψουν το εμφανές και αναπόφευκτο: η περιφερειακή τους ισχύ τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση και οι ΗΠΑ έχουν και άλλο «παίχτη» να συνομιλήσουν και να συμμαχήσουν. Η συμφωνία αυτή έχει και μια άλλη παράμετρο εξαιρετικά σημαντική για την περιοχή: την θρησκευτική. Μέχρι σήμερα, ο αμερικανικός και γενικά ο δυτικός ιμπεριαλισμός είχε συμμάχους μεταξύ των σουνιτικών χωρών της περιοχής και εξέθρεψε, άμεσα ή έμμεσα, και τα «τέρατα» της πιο φανατικής και ακραίας του έκφρασης του σαλαφισμού (ή ουαχαμπιτισμού όπως ονομάζεται η ιδιαίτερη έκφραση του σαλαφισμού στη Σαουδική Αραβία), την Al Qaida, το ISIS κλπ. Οι σιίτες μέχρι σήμερα, είτε ως το μοναδικό σιιτικό κράτος το Ιράν, είτε ως πληθυσμιακές πλειοψηφίες ή μειονότητες (η πλειοψηφία στο Μπαχρέιν, η μειονότητα στην Σ. Αραβία, ή πολύ περισσότερο η πλειοψηφία πια στο Λίβανο με κύρια έκφραση τη «Χεζμπολλάχ») ήταν «απέναντι» είτε από τις ΗΠΑ είτε από τους, μέχρι σήμερα, συμμάχους της.
Τώρα πια το σκηνικό αυτό ανασυντίθενται σε νέο πλαίσιο και με αλλαγμένες ισορροπίες. Στο πλαίσιο αυτό, ο νέο-οθωμανισμός της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής δεν «χωρά» άνετα. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η τουρκική ηγεσία δεν θα επιδιώξει να εδραιώσει τη θέση της, που αμφισβητήθηκε από τις πρόσφατες εκλογές, εντός και να επαναπροωθήσει την ισχύ της περιφερειακά, ώστε να μην μείνει «έξω» από το νέο συνδυασμό συμμαχιών και ισορροπιών. Ουδείς άλλωστε μπορεί να αμφισβητήσει ότι το «στρατηγικό βάθος» του κ. Νταβούτογλου έχει και αυτήν την ερμηνεία.
Από βίντεο με τους βομβαρδισμούς των τούρκικων μαχητικών στην Συρία και το Ιράκ που κυκλοφόρησε η Άγκυρα
http://www.toperiodiko.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου