Οι στρατιωτικοί, μόνιμοι και κληρωτοί, ως ειδική κατηγορία κρατικών οργάνων με σημαντική ισχύ αλλά και με επαχθέστερες υποχρεώσεις τελούν σε ειδική κυριαρχική σχέση. Στις κατηγορίες πολιτών που τελούν σε αυτή τη σχέση με το κράτος επιβάλλονται αυξημένες υποχρεώσεις ενώ ταυτόχρονα περιορίζονται τα συνταγματικά τους δικαιώματα ή απαγορεύεται η άσκηση τους για να μην τεθεί σε κίνδυνο η ύπαρξη ή η ομαλή λειτουργία των θεσμών. Ας δούμε ορισμένα ατομικά δικαιώματα και πως αυτά εμφανίζονται στη ζωή ενός στρατιωτικού.
Το δικαίωμα στη ζωή, τη σωματική και ψυχική ακεραιότητα (άρθρο 5 παρ. 2 και 7 παρ. 2 του Συντάγματος).
Ο περιορισμός του θεμελιώδους δικαιώματος της σωματικής και ψυχικής ακεραιότητας δικαιολογείται για τα μόνιμα στελέχη από την εκούσια ανάληψη κινδύνου που συνεπάγεται ο χειρισμός του όπλου και αποσκοπεί στην υπεράσπιση της πατρίδας. Σχετικά με τους κληρωτούς, συνταγματικό έρεισμα και περιορισμός του δικαιώματος της ζωής και της ψυχικής και σωματικής υγείας αποτελεί το άρθρο 4 παρ. 6 του Συντάγματος το οποίο προβλέπει την υποχρέωση συμβολής στην άμυνα της πατρίδας η οποία ενδέχεται να επιβάλει και την υπέρτατη θυσία.
Το δικαίωμα προσωπικής ελευθερίας, ασφάλειας, ελευθερίας κίνησης, εγκατάστασης (άρθρο 5 παρ. 2α και άρθρο 3 του Συντάγματος).
Η στρατιωτική ετοιμότητα και οργάνωση επιβάλλουν στους στρατιωτικούς την υποχρεωτική παραμονή σε στρατιωτική μονάδα ή καταυλισμό, τις αναγκαστικές μετακινήσεις λόγω μεταθέσεων ή ασκήσεων αλλά και τον περιορισμό της ελεύθερης μετακίνησης άνευ αδείας ακόμα και εκτός υπηρεσιακού ωραρίου και βέβαια ανεξαρτήτως αν η χώρα βρίσκεται ή όχι σε εμπόλεμη κατάσταση ως προς μια άλλη χώρα.
Το δικαίωμα της οικονομικής ελευθερίας των στρατιωτικών (άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος).
Οι κανονισμοί απαγορεύουν στους στρατιωτικούς να ασκήσουν οποιοδήποτε επάγγελμα ή αμειβόμενη εργασία. Για τους υπόχρεους θητείας η απαγόρευση αυτή ισχύει μόνο κατά το χρόνο της υπηρεσίας τους και σε καμιά περίπτωση εκτός αυτού.
Το δικαίωμα συλλογικής δράσης και ειδικότερα συλλογικές αναφορές, συναθροίσεις, ενώσεις, δικαίωμα για απεργία (άρθρα 10 παρ. 1, 11 παρ.1, 12 παρ. 1 και 23 παρ. 1 και 2).
Παρότι το Σύνταγμα δεν προβλέπει κάποια ειδική ρύθμιση θεωρείται ότι οι στρατιωτικοί λόγω της ιδιότητάς τους απαγορεύεται να κάνουν χρήση αυτών των δικαιωμάτων αφού εκτός των άλλων κάτι τέτοιο αναιρεί κατ” ουσία τη στρατιωτική πειθαρχία.
Το δικαίωμα συμμετοχής και εκδήλωσης υπέρ πολιτικού κόμματος (άρθρο 29 παρ. 3).
Το άρθρο αυτό προβλέπει την πολιτική ουδετερότητα των στρατιωτικών ενώ το άρθρο 56 του Συντάγματος καθιερώνει γι” αυτούς κωλύματα εκλογιμότητας. Το άρθρο 29 παρ. 3 του Συντάγματος απαγορεύει ρητά οποιασδήποτε μορφής εκδηλώσεις υπέρ ή κατά κόμματος σε όσους υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις, στους δικαστικούς λειτουργούς και στα σώματα ασφαλείας. Η απαγόρευση αυτή αφορά το σύνολο των στρατιωτικών τόσο δηλαδή τα μόνιμα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων όσο και τους οπλίτες θητείας.
Το δικαίωμα της ελεύθερης ανάπτυξης προσωπικότητας των στρατιωτικών και σεβασμού της αξίας τους ως ανθρώπων (άρθρα 5 παρ. 1 και 2 παρ. 1 του Συντάγματος).
Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια όπως προκύπτει από το άρθρο 2 παρ. 1 Σ ταυτίζεται με την προσωπικότητα δηλαδή την ανθρώπινη αξία του κάθε συγκεκριμένου ατόμου και δεν επιτρέπεται να υποτιμάται από κανέναν. Ασκήσεις, δοκιμασίες υπέρμετρης σκληρότητας, στέρηση ύπνου και φαγητού, καψώνια, συμπεριφορές που γίνονται από ανώτερους προς κατώτερους δεν μπορούν να δικαιολογηθούν για λόγους πειθαρχίας και στρατιωτικής οργάνωσης και συνιστούν προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Το δικαίωμα της προστασίας της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής των στρατιωτικών (άρθρα 9 παρ. 1 και 21 παρ. 1 του Συντάγματος).
Με τα άρθρα 9 παρ. 1 και 21 το Σύνταγμα κατοχυρώνει το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Παλαιότερα είχε απασχολήσει τη νομολογία η ύπαρξη άδειας από το διοικητή της μονάδας για την τέλεση γάμου ενός στρατιωτικού με την έλλειψη της οποίας τελούνταν ποινικό αδίκημα από τον ίδιο. Το ΣτΕ το 1988 έκρινε ότι η απαίτηση της προηγούμενης άδειας είναι αντίθετη προς το Σύνταγμα και προς το άρθρο 12 της ΕΣΔΑ αναφέροντας ενδεικτικά ότι «η επιβολή του καθεστώτος της προηγούμενης διοικητικής αδείας συνιστά ουσιαστική αποδυνάμωση του δικαιώματος συνάψεως γάμου και έντονη επέμβαση στην ιδιωτική ζωή του στρατιωτικού υπαλλήλου ενώ ακόμα αποτελεί ηθική μείωση του ίδιου και της μέλλουσας συζύγου του και προσβολή της προσωπικότητας του που δεν συμβιβάζονται προς τα άρθρα 2 παρ.1, 4 παρ.1, 4 παρ.2, 5 παρ.1, 5 παρ.2, 9 παρ.1, 21 παρ.1, και προς τις αρχές του δημοκρατικού πολιτεύματος».
Το δικαίωμα της ελευθερίας άντλησης πληροφοριών, έκφρασης και διάδοσης γνώσης (άρθρο 14 παρ.1 του Συντάγματος).
Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του κράτους, όπως ορίζει το Σύνταγμα. Απαγορεύεται όμως από το νόμο «η ανάγνωση ή με οποιοδήποτε τρόπο προβολή εντός των μονάδων πάσης φύσεως πολιτικών εντύπων και εκδόσεων που άμεσα ή έμμεσα μπορούν να κλονίσουν την πειθαρχία καθώς και εντύπων με καθαρά αντιστρατιωτικό περιεχόμενο». Όσον αφορά την ελευθερία των στρατιωτικών να εκφράζουν και να διαδίδουν γνώμη, η νομολογία δέχεται ότι η γενική απαγόρευση δημοσιεύσεων, χωρίς προηγούμενη άδεια του ΥΠΕΘΑ ή του αρχηγού του οικείου κλάδου δεν αφορά δημοσιεύματα επί καθαρά επιστημονικών ζητημάτων. Η σχετική απαγόρευση του ισχύοντος κανονισμού του ΓΕΣ περιορίζεται σε δημοσιεύματα με πολιτικό και κομματικό περιεχόμενο, κάτι που είναι θεμιτό σύμφωνα με το άρθρο 29 παρ. 3.
Το δικαίωμα της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης (άρθρα 13 παρ.1 και 13 παρ.2 του Συντάγματος).
Σύμφωνα με το άρθρο 13 του Συντάγματος η απόλαυση των ατομικών και πολιτικών δικαιωμάτων δεν εξαρτάται από τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός. Για παράδειγμα, ο αποκλεισμός υποψηφίων μονίμων αξιωματικών και υπαξιωματικών, οι οποίοι ανήκουν σε θρησκευτικές αιρέσεις έχουν κριθεί αντισυνταγματικές και αντίθετες προς το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ με το σκεπτικό ότι τα καθήκοντα του στρατιωτικού υπαλλήλου δεν περιλαμβάνονται σε εκείνα που κατ” εξαίρεση, σύμφωνα με την πάγια εν προκειμένω νομολογία, επιτρέπουν να θεσπιστεί ως προσόν ή κώλυμα η πίστη ή η αποχή από την πίστη σε ορισμένη θρησκεία. Από την άλλη, η αναγκαστική συμμετοχή στρατιωτικού σε θρησκευτική τελετή είναι αντίθετη με το Σύνταγμα καθώς δεν σχετίζεται με την εκτέλεση των καθηκόντων του.
Αργυρόπουλος Γιώργος, Δικηγόρος, ΜΔΕ Δημοσίου Δικαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου