Ουκρανία: Στη σκιά των ολιγαρχών Από τη Monde Diplomatique

Οι αναταράξεις στο πολιτικό σκηνικό της Ουκρανίας είναι διαρκείς, με την κυβέρνηση του Πέτρο Ποροσένκο να διατηρείται τελικά στην εξουσία. Το φάντασμα της διαφθοράς όμως δεν παύει να πλανιέται πάνω από τη χώρα.

Δύο μήνες μετά το μπλοκάρισμα της εκτελεστικής εξουσίας, η Ράντα –το ουκρανικό Κοινοβούλιο– στις 14 Απριλίου ενέκρινε τη σύνθεση της νέας κυβέρνησης, αποτρέποντας τον πρόεδρο Πέτρο Ποροσένκο να πραγματοποιήσει την απειλή του για διάλυση. Οι Δυτικοί υποστηρικτές του Κιέβου απαίτησαν μάχη για την καταπολέμηση της διαφθοράς και την πολιτική σταθερότητα. Για να αποτραπεί η προκήρυξη πρόωρων εκλογών, χρειάστηκε να αναθεωρήσουν τις φιλοδοξίες τους σχετικά με την πρώτη προϋπόθεση.

Η αγαπημένη των δυτικών πρωτευουσών για τη θέση του πρωθυπουργού, η υπουργός Οικονομικών Ναταλία Γιαρέσκο, δεν πήρε καν την παλιά της θέση. Παρ’ ότι αυτή η παλιά Αμερικανίδα διπλωμάτισσα, πολιτογραφημένη Ουκρανή, έχει την εμπιστοσύνη του ΔΝΤ, δεν έχει επαρκή ερείσματα στο Κοινοβούλιο. Οι Ουκρανοί βουλευτές προτίμησαν για τη θέση τον Βολόντιμιρ Χρόισμαν, πρόεδρο της Ράντα και πρόσωπο κοντινό στον Ποροσένκο.

Για το Παρίσι, το Βερολίνο και την Ουάσιγκτον, η προκήρυξη πρόωρων εκλογών ήταν το χειρότερο σενάριο. Το κόμμα του απερχόμενου Πρωθυπουργού Αρσένι Γιατσενιούκ –το Λαϊκό Μέτωπο, η δεύτερη δύναμη στη Ράντα μετά το Μπλοκ του Πέτρο Ποροσένκο– συγκέντρωνε σχεδόν μηδενική πρόθεση ψήφου. Η σταθερότητα είναι «προϋπόθεση για να παρακολουθούνται οι μεταρρυθμίσεις», δήλωνε στις 22 Φεβρουαρίου ο Γερμανός υπουργός Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγιερ, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στην Ουκρανία με τον Γάλλο ομόλογό του Ζαν-Μαρκ Ερό. Η Γερμανία και η Γαλλία δεν ήθελαν να αλλάξουν συνομιλητές, καθώς διαπραγματεύονται για μήνες την εφαρμογή των ειρηνευτικών συμφωνιών του Μινσκ και την επίλυση της σύγκρουσης μεταξύ Κιέβου και των αποσχιστικών δημοκρατιών του Ντονμπάς.

Τον Φεβρουάριο, η προτίμηση των Δυτικών έγερνε προς τον σχηματισμό μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης, στο όνομα της καταπολέμησης της διαφθοράς: «Η Ουκρανία χρειάζεται συνεχείς προσπάθειες από μια ομάδα επαγγελματιών που βάζουν τα συμφέροντα του λαού της Ουκρανίας πάνω από τα δικά τους, προκειμένου να εξασφαλίσουν ένα μέλλον σταθερότητας και ευημερίας», δήλωσαν εννέα πρέσβεις στηρίζοντας τον παραιτηθέντα υπουργό Αϊβάρας Αμπρομαβίτσιους. Πριν τους βροντήξει την πόρτα, αυτός ο λιθουανικής καταγωγής πρώην συνεργάτης ενός σουηδικού ταμείου επενδύσεων, κατηγόρησε έναν βουλευτή ότι επωφελείται από την εγγύτητά του με τον πρόεδρο για να επιβάλει πρόσωπα αμφίβολης προέλευσης στην ομάδα του.

Η αποχώρηση του υπουργού Οικονομίας άσκησε πίεση στον Γιατσένιουκ, ο οποίος κατηγορήθηκε για τη διαιώνιση του διεφθαρμένου συστήματος, που είχε απορριφθεί το 2014. Στα μέσα Φεβρουαρίου, μόλις και μετά βίας κατάφερε να αποφύγει την πρόταση μομφής, χάρη στις ψήφους πενήντα βουλευτών που ελέγχονται από σημαίνοντες ολιγάρχες. Προκειμένου να καταγγείλουν αυτές τις αδιαφανείς δράσεις, δύο μικρά κόμματα εγκατέλειψαν τον κυβερνητικό συνασπισμό, οδηγώντας τον πρωθυπουργό σε παραίτηση στις 10 Απριλίου. Η απαξίωση της ηγετικής ομάδας έγινε εντονότερη όταν το όνομα του προέδρου, ενός μεγιστάνα της ζαχαροπλαστικής με περιουσία 640 εκατομμυρίων ευρώ, εμφανίστηκε στις λίστες των «Panama Papers». Όχι απλώς ο Ποροσένκο δεν έχει πουλήσει την επιχείρησή του, όπως είχε δεσμευθεί, αλλά εμφανίζεται και ως μέτοχος μιας υπεράκτιας εταιρείας στον φορολογικό παράδεισο των Βρετανικών Παρθένων Νήσων.

Αν και ακόμη αναμένεται το όνομα του νέου υπουργού Υγείας, ο ανασχηματισμός είναι τελικά μικρής κλίμακας: οι βασικοί υπουργοί (Εσωτερικών, Άμυνας, Εξωτερικών) παραμένουν στη θέση τους και η ισορροπία μεταξύ των δύο κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού διατηρήθηκε. Η κυβέρνηση στηρίχθηκε στις ψήφους του κόμματος της Αναγέννησης, που ελέγχεται από τον ολιγάρχη Ιχώρ Κολομόισκι. Οι ξένοι εταίροι φαίνεται, τουλάχιστον προσωρινά, να είναι ικανοποιημένοι με την ουκρανική πολιτική συνταγή. Παρ’ όλο που έχει ανασταλεί από τον Οκτώβριο η καταβολή της επόμενης δόσης του δανείου ύψους 17,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων (15.700.000.000 ευρώ) που χορηγήθηκε τον Μάρτιο του 2015 από το ΔΝΤ, η συνέχεια θα εξαρτηθεί από την εκτίμηση που θα δείξουν οι Δυτικοί στη νέα κυβέρνηση.