Julien Salingue
Ντά’ις; Το όνομα αυτό ήταν στα χείλη όλων για αρκετούς μήνες, ιδιαίτερα μετά τις επιθέσεις στο Παρίσι...
Το Ισλαμικό κράτος ελέγχει μια περιοχή μεγαλύτερη από τη Βρετανία, με πληθυσμό μεταξύ 8 και 10 εκατομμυρίων ανθρώπων, και τους τελευταίους μήνες έχει εντείνει τις επιθέσεις έξω από «σύνορα» του, από τη Βηρυτό στο Σαρμ Ελ Σέιχ μέσω της Τυνησίας και της Τουρκίας. Έχει γίνει μια ανεξάντλητη πηγή για άρθρα και παρεμβάσεις από «ειδικούς», αλλά και για φήμες και φαντασιώσεις.
Η καθαρή ενσάρκωση της «απόλυτης βαρβαρότητας», ένα «πλάσμα» των Ηνωμένων Πολιτειών, μια έκφραση του «καθυστερημένου» χαρακτήρα των αραβικών κοινωνιών... Τι ακριβώς είναι;
Η καθαρή ενσάρκωση της «απόλυτης βαρβαρότητας», ένα «πλάσμα» των Ηνωμένων Πολιτειών, μια έκφραση του «καθυστερημένου» χαρακτήρα των αραβικών κοινωνιών... Τι ακριβώς είναι;
Το λίκνο του Ντά’ις: ένα ρημαγμένο Ιράκ
Η ανάπτυξη του Ντά’ις δεν μπορεί να θεωρηθεί ως η απλή επέκταση μιας ιδεολογίας που υποστηρίζει ένα ιδιαίτερα αντιδραστικό όραμα και την εφαρμογή του Ισλάμ. Ο ισλαμικός φονταμενταλισμός, ακόμα και οι πιο βίαιες και οπισθοδρομικές εκδοχές του, δεν γεννήθηκε τα τελευταία χρόνια: για να το καταλάβουμε, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στην Αραβική Χερσόνησο, όπου για δεκαετίες έχει αποτελέσει ένα όργανο της εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων του Κόλπου.
Για να κατανοήσουμε την ανάπτυξης του Ντά’ις πρέπει να πάρουμε υπόψη τις υλικές συνθήκες που την επέτρεψαν, παρατηρώντας τις αλλαγές που συντελέστηκαν στην περιοχή.
Και ένα από τα πρώτα πράγματα που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι φυσικά η επίδραση των εξωτερικών παρεμβάσεων στις αραβικές χώρες, είτε των στρατιωτικών αποστολών είτε της αμέριστης υποστήριξης που παρέχεται από δυτικές χώρες στα απολυταρχικά καθεστώτα τα οποία έχουν συστηματικά εξαλείψει κάθε προοδευτική αντιπολίτευση και προωθούν, άμεσα ή όχι, την φονταμενταλιστική πρόκληση.
Η καταστροφή του Ιράκ είναι έτσι ένας από τους βασικούς παράγοντες που εξηγούν την ανάπτυξη του Ντά’ις, ο οποίος δεν γεννήθηκε στη Συρία ή τη Σαουδική Αραβία, αλλά πάνω στα ερείπια μιας χώρας ρημαγμένης από στρατιωτικές επεμβάσεις. Η πραγματικότητα είναι, ότι στις διοικούμενες από τις ΗΠΑ φυλακές και στις σουνιτικές πόλεις και τα χωριά που δέχτηκαν επίθεση από ξένους στρατούς ή από τους ιρακινούς σιίτες βοηθούς τους, σχηματίστηκαν τα πρώτα κύτταρα αυτού που θα γινόταν ο Ντά’ις στα μέσα της δεκαετίας του 2000.
Το καλοκαίρι του 2014, όταν το Ισλαμικό Κράτος πήρε γρήγορα τον έλεγχο πολλών ιρακινών επαρχιών, εμείς «ανακάλυπταμε» τότε τη σημαντική παρουσία των πρώην αξιωματικών του Σαντάμ Χουσεΐν στο πολιτικό-στρατιωτικό μηχανισμό του Ντά’ις, από τον Αμπού Αμπντού Ραχμάν αλ-Μπιντάουι, στην ηγεσία των στρατιωτικών επιχειρήσεων, μέχρι τον Αμπού Αχμέντ αλ-Αλουάνι, ο οποίος διορίστηκε «διοικητής» της επαρχίας αλ-Άνμπαρ, και τον Σαντάμ αλ-Τζαμάλ, που διορίστηκε «διοικητής» της επαρχίας Ντέιρ εζ-Ζορ στη Συρία.
Μια κρίση κυριαρχίας στην περιοχή
Αυτή η σημαντική παρουσία των πρώην αξιωματικών δείχνει ότι η κινητήρια δύναμη πίσω από τον Ντά’ις δεν είναι μόνο η θρησκευτική ριζοσπαστικοποίηση, αλλά και η επιθυμία να αντιταχθούν στις πολιτικές που επιβλήθηκαν από τη Δύση και τους περιφερειακούς συμμάχους της. Το φιλοδυτικό ιρακινό καθεστώς που εγκαθιδρύθηκε το 2004, μέσω της πολιτικής της περιθωριοποίησης των Σουνιτών (κυρίαρχων υπό τον Σαντάμ Χουσεΐν), της αιματηρής καταστολής οποιασδήποτε αμφισβήτησης και της συμμαχίας του με το Ιράν, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην νομιμοποίηση της ρητορικής και των δράσεων του Ντά’ις: μερικές σουνιτικές περιοχές έφτασαν ακόμη και να χαιρετίσουν το ισλαμικό κράτος ως απελευθερωτή.
Έτσι, αν και η θρησκευτική ιδεολογία βρίσκεται στο επίκεντρο του έργου και του λόγου του Ντά’ις, στην πραγματικότητα αλλολοεπικαλύπτεται με άλλες διαστάσεις: την κοινωνική, την πολιτική, την οικονομική. Η ανάπτυξη του ισλαμικού κράτους είναι η έκφραση μιας κρίσης κυριαρχίας στην περιοχή, όπως αποδεικνύεται από τις εξεγέρσεις του 2010-2011 και από την αδυναμία των υπαρχόντων καθεστώτων και των ιμπεριαλιστών υποστηρικτών τους να αποκαταστήσουν την ηρεμία και τη σταθερότητα. Έτσι, ο Ντά’ις έχει συγκροτηθεί πάνω σε μια διπλή αποτυχία: αυτή των αραβικών εξεγέρσεων απέναντι στην αντεπανάσταση, αλλά και αυτή των θεσμικών αντεπαναστατικών δυνάμεων, τόσο των καθεστώτων, όσο και του πολιτικού Ισλάμ.
Γι’ αυτό το λόγο δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι το ισλαμικό κράτος βρίσκει ένα μέρος της ελκτικής του δύναμης στην απόρριψη των συνόρων και των πολιτικο-διοικητικών κέντρων που προέρχονται από μία αποικιακή χάραξη και της «ανεξαρτησίας» που δεν αμφισβητεί την ιμπεριαλιστική ηγεμονία στην περιοχή. Έτσι, ακόμη και αν το Ισλαμικό Κράτος έχει υιοθετήσει τις χειρότερες τοπικές μορφές κυριαρχίας (αντιδραστική ιδεολογία και αυταρχικές πρακτικές), σε δεκάδες χιλιάδες νέους, απογοητευμένους από την αποτυχία των εξεγέρσεων του 2010- 2011, εμφανίζεται ως «καινοτομία» σ’ ένα περιφερειακό σύστημα ακινητοποιημένο για δεκαετίες.
Μέχρι πότε;
Ο Ντά’ις διαθέτει πλέον ένα πραγματικό και σημαντικό πολεμικό θησαυρό. Ο ετήσιος προϋπολογισμός του εκτιμάται ότι είναι μεταξύ 2,5 και 3 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυξάνοντας τους φόρους, μαδώντας εμπόρους, παίρνωντας ομήρους, κάνοντας τράφικινγκ με ανθρώπους... Αυτές είναι όλες οι πηγές χρηματοδότησης του Ισλαμικού Κράτους, το οποίο έχει επίσης πετρελαϊκούς πόρους που παρέχουν εγγυημένο εισόδημα με μικρό κόστος. Ωστόσο, σε αντίθεση με κάποιες φαντασιώσεις, η πώληση του πετρελαίου ουσιαστικά γίνεται στα εδάφη που ελέγχονται από το Ισλαμικό Κράτος: μια δεσμευμένη αγορά, με τους ανθρώπους να αναγκάζονται για τις καθημερινές τους ανάγκες (βενζίνη, πετρέλαιο θέρμανσης, κλπ) να συναλλάσσονται με τους λαθρεμπόρους του Ντά’ις ή τους μεσάζοντές τους.
Επιπλέον, το Ισλαμικό Κράτος εξακολουθεί να επωφελείται και από την περισσότερο ή λιγότερο διακριτική υποστήριξη των υψηλών προσώπων και των άτυπων ομάδων της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων, που βλέπουν την επέκταση του ισλαμικού κράτους ως ένα τρόπο αντιμετώπισης του Ιρανού (Σιίτη) αντιπάλου. Αυτή είναι η άλλη τραγωδία που αντιμετωπίζουν οι λαοί της περιοχής: παρόλο που οι ιμπεριαλιστικές χώρες ισχυρίζονται ότι θέλουν να βάλουν ένα τέλος στον Ντά’ις, οι περιφερειακοί σύμμαχοί τους δεν τον θεωρούν εχθρό που πρέπει να ηττηθεί. Από την Τουρκία του Ερντογάν, που ήταν πανευτυχής βλέποντας τους Κούρδους να είναι αντιμέτωποι με το ισλαμικό κράτος, μέχρι τα κράτη του Κόλπου, των οποίων η ιδεολογία είναι κοντά σε αυτή του Ντά’ις και μέχρι το Ιράκ που κυβερνάται από σιίτες οι οποίοι δεν βλέπουν να έχουν μεγάλο συμφέρον στην ανακατάληψη των εχθρικών σουνιτικών περιοχών, οι περιφερειακές δυνάμεις παίζουν de facto το παιχνίδι του ισλαμικού κράτους.
Έτσι, θα πρέπει να απορρίψουμε οποιαδήποτε σχηματική εικόνα: ένας εχθρός των λαών της περιοχής, ο Ντά’ις είναι η έκφραση της χρεοκοπίας ενός συστήματος κυριαρχίας στην υπηρεσία των δυτικών χωρών και των περιφερειακών συμμάχων τους. Η ακλόνητη αντίθεση στον Ντά’ις δεν μπορεί να αγνοήσει τις κοινωνικο-ιστορικές συνθήκες της ανάπτυξής του: η συμμαχία με αυταρχικά καθεστώτα στην περιοχή και η διαιώνιση του στρατιωτικού χάους αποτελεί παροχή υπηρεσιών στο ισλαμικό κράτος. Έτσι, αν και αυτό σημαίνει κολύμπι ενάντια στο ρεύμα, μόνο μια πολιτική υποστήριξης στους λαούς και στις ομάδες που αγωνίζονται τόσο ενάντια στον Ντά’ις, όσο και ενάντια στα αυταρχικά καθεστώτα, μπορεί να αφήσει να φανεί μια αχτίδα φωτός σε έναν περιφερειακό ουρανό που είναι βυθισμένος στο σκοτάδι.
Μετάφραση: e la libertà
Πηγή: Julien Salingue, «The Islamic State, symptom of a crisis of regional domination», International Viewpoint, 21 Ιανουαρίου 2016.
Ο Julien Salingue είναι μέλος του Νέου Αντικαπιταλιστικού Κόμματος (NPA, Γαλλία) και ερευνητής των πολιτικών επιστημών. Έχει δημοσιεύσει τοA la recherche de la Palestine (Editions du Cygne, collection «Reports», Παρίσι, 2011) και επιμελείθηκε (μαζί με την Celine Lebrun) το Israel, un Etat d’apartheid? (L’Harmattan, Παρίσι, 2013). Επίκειται η δημοσίευση του:Palestine d’Oslo (Cahiers de l’Iremmo). Στο e la libertà έχει δημοσιευτεί και το άρθρο του: «Οι πόλεμοί τους, οι νεκροί μας. Σπαράγματα», e la libertà, 15 Νοεμβρίου 2015.
Σχετικά άρθρα στο e la libertà:
Ghayath Naisse, «Το “Ισλαμικό Κράτος” και η αντεπανάσταση»
Joseph Daher, «Η Συρία, το Ιράκ και το Ισλαμικό Κράτος»
Adam Hanieh, «Μια Σύντομη Ιστορία της ISIS»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου