Ένας σύμβουλος του Πούτιν για Ελλάδα, Ρωσία, σύγχρονο κράτος και υβριδικό πόλεμο
Στην συζήτηση που διεξάγεται το τελευταίο χρονικό διάστημα και αφορά τους εναλλακτικούς δρόμους που ενδεχομένως θα μπορούσε να ακολουθήσει ο ελληνικός αστικός σχηματισμός ήρθε να προστεθεί η παρέμβαση του συμβούλου του Ρώσου προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν για θέματα ευρασιατικής ολοκλήρωσης, ακαδημαϊκού Σεργκέι Γκλάζιεφ, ο οποίος παραχώρησε συνέντευξη στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό.
Η ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ αποκαλύπτει αυτούς τους προβληματισμούς και προτάσεις ακριβώς για να αποδείξει τα πραγματικά επίδικα αυτών των σχεδιασμών, τα γεωστρατηγικά συμφέροντα που διακυβεύονται και την εχθρικότητα για τον κόσμο της εργασίας που αναδεικνύεται από τους στόχους, τις στρατηγικές επιδιώξεις και τις μεθόδους ικανοποίησης τους.
Είναι μια πραγματικότητα που θεωρούμε ότι αποδεικνύει για μια ακόμη φορά ότι για τους εργαζόμενους τίθεται η ανάγκη ενός σύγχρονου εργατικού διεθνιστικού αντικαπιταλιστικού κινήματος.
Ένας σύμβουλος του Πούτιν για Ελλάδα, Ρωσία, σύγχρονο κράτος και υβριδικό πόλεμο
“Ο σύμβουλος του Ρώσου Προέδρου Πούτιν για θέματα ευρασιατικής ολοκλήρωσης ακαδημαϊκός Σεργκέι Γκλάζιεφ υποστηρίζει, στη συζήτηση που είχαμε μαζί του, ότι η Ελλάδα δεν έχει πολύ μέλλον σε μια Ευρωπαϊκή ‘Ενωση της οποίας ο χαρακτήρας μεταβάλλεται τώρα πολύ έντονα σε απολυταρχική κατεύθυνση και λειτουργεί προς όφελος των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων και εις βάρος των εθνικών οικονομιών χωρών όπως η Ελλάδα. Προσθέτει μάλιστα ότι η ελληνική οικονομία θα είχε πολύ περισσότερα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στο ευρασιατικό πλαίσιο ολοκλήρωσης.”
Η πρόταση του Γκλαζίεφ για την Ελλάδα, γνωστού συμβούλου του Πούτιν, μπορεί να κωδικοποιηθεί ως εξής: α) αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ, και εμβάθυνση των διμερών της σχέσεων με τη Ρωσία, αλλά και με τη ζώνη της ευρασιατικής ολοκλήρωσης και των χρηματοδοτικών μηχανισμών των Bricks, με τη μορφή εξωτερικής συνεργασίας β) αποχώρηση της Ελλάδας και από την Ε.Ε, και ένταξή της στην ευρασιατική ολοκλήρωση, η οποία, σύμφωνα με τον Γκλαζίεφ, παρουσιάζει για την Ελλάδα δύο πλεονεκτήματα: είναι πιο δημοκρατική από την Ε.Ε, με ισοτιμία των εθνών-κρατών, και είναι πιο ευνοικό για την Ελλάδα περιβάλλον ανταγωνιστικότητας σε σύγκριση με τις ισχυρές καπιταλιστικές οικονομίες της Ε.Ε γ) αναδιαμόρφωση του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού στο πρότυπο του πλέον δυναμικά αναδυόμενου μοντέλου διακυβέρνησης, του “ασιατικού μοντέλου” της “εναρμόνισης συμφερόντων” μεταξύ οικονομικών παραγόντων, ιδιωτικού και δημοσίου τομέα.
Η γεωστρατηγική αυτή στροφή, πέραν δηλαδή του επιπέδου των διμερών βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων σχέσεων, προτείνεται στην Ελλάδα από τον Γκλαζίεφ μέσα σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, το οποίο ο Ρώσος καθηγητής αναλύει ως εξής:
ο δυτικός ηγεμονικός συνασπισμός συσσώρευσης κεφαλαίου και ισχύος, με κέντρο ΗΠΑ-Ε.Ε και FED-EKT, αποτελεί τη Δυτική Αυτοκρατορία που βρίσκεται σε παρακμή και επιτίθεται, εξαπολύοντας πολύμορφο, “υβριδικό πόλεμο” απέναντι στον αναδυόμενο αντιηγεμονικό “ασιατικό” συνασπισμό συσσώρευσης κεφαλαίου και ισχύος.
Σύμφωνα με τον Γκλαζίεφ, ο ιστορικός δυτικοκεντρικός φιλελεύθερος καπιταλισμός οδηγείται στο χάος μέσα από τη δομική του κρίση και αντιδρά με αυταρχικοποίηση, όπως κάθε Αυτοκρατορία σε παρακμή, ενώ ο αναδυόμενος ασιατοκεντρικός καπιταλισμός χαρακτηρίζεται από ένα νέο, πιο κρατικιστικό μοντέλο, ένα “μείγμα καπιταλισμού και σοσιαλισμού”, που αναφέραμε προηγουμένως στο σημείο
Η ιστορική, βαθιά δομική κρίση του δυτικοκεντρικού καπιταλισμού, το σύγχρονο Επιχειρηματικό Κράτος Άμυνας-Ασφάλειας ως προσπάθεια απάντησης στη κρίση, ο υβριδικός πόλεμος απέναντι στον εκ-σωτερικό εχθρό ως μορφή του σύγχρονου πολέμου, είναι οι τρεις ακρογονιαίοι λίθοι της ανάλυσής μας για την κατανόηση του σύγχρονου καπιταλισμού.
Όμως η “λύση” που προτείνει ο Γκλαζίεφ, δεν είναι λύση για τους λαούς, παρά μόνο μια πρόταση λύσης για το ελληνικό κεφάλαιο. Όλη αυτή η διαδικασία που περιγράφει μιας τεράστιας δομικής αναπροσαρμογής του ελληνικού καπιταλισμού, θα σημαίνει θυσίες για τους εργαζομένους, άγνωστο αν πρόκειται για μεγαλύτερες ή για μικρότερες από τώρα.
1. Αποχώρηση της Ελλάδας από ευρώ, ίσως και Ε.Ε
ΣΓ Δεν βλέπω να μπορεί να υπάρξει ουσιαστική λύση στο οικονομικό και το κοινωνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζετε στην Ελλάδα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης. Εγώ καταλαβαίνω ότι η ΕΕ είναι μια γραφειοκρατική αυτοκρατορία, που δεν ενδιαφέρεται για τους λαούς και τα έθνη της Ευρώπης. Πρόβλημα δεν έχει μόνο η Ελλάδα, έχει επίσης η Ιταλία, η Ισπανία, οι χώρες της Βαλτικής. Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν είναι ανεξάρτητες. Η ευρωπαϊκή γραφειοκρατική αυτοκρατορία δεν ελέγχεται από τα κράτη-μέλη, από τα έθνη- κράτη της Ευρώπης. Σε μεγάλο βαθμό ελέγχεται από τρίτες δυνάμεις.
Φερ’ ειπείν, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία δημιουργεί τα προβλήματα με τη Ρωσία. Η πολιτική τους στην Ουκρανία και την Βαλτική, εξ όσων μπορώ να αντιληφθώ, γίνεται υπό αμερικανική κυριαρχία και επίβλεψη. ‘Όχι προς όφελος των εθνικών κρατών που συγκροτούν την ΕΕ. Από την όλη πολιτική της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας ωφελούνται οι μεγάλες επιχειρήσεις, το μεγάλο κεφάλαιο και όσοι κινούν τα νήματα. Επιβάλλεται μια οικονομική πολιτική που οδηγεί σε εξαθλίωση και εξόντωση των λαών.
Η ελληνική κατάσταση δεν είναι μόνο ελληνική, τα ίδια υφίσταται και η πλειονότητα των ευρωπαϊκών κρατών. Υποτίθεται ότι ο σκοπός είναι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αυτοί που κερδίζουν είναι όμως οι μεγάλες επιχειρήσεις, που δεν είναι μόνο ευρωπαϊκές, είναι παγκόσμιες και κυρίως αμερικανικές. Οι εθνικές οικονομίες, όπως η ελληνική, είναι οι μεγάλοι χαμένοι. Οι μεγάλες επιχειρήσεις δημιουργούν τις συνθήκες που προκαλούν την απομύζηση και εξαθλίωση των Ευρωπαίων, με αποτέλεσμα μικρές χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, οι βαλτικές χώρες, η Ουγγαρία, να μην μπορούν να ανταγωνιστούν στο πλαίσιο αυτών των αγορών. Γιατί δεν έχουν μεγάλη συγκέντρωση κεφαλαίου και τη δυνατότητα να παίξουν επί ίσοις όροις.
Τα τελευταία πέντε χρόνια βλέπουμε την ΕΚΤ να έχει αυξήσει να έχει αυξήσει πέντε φορές την κεφαλαιακή βάση. Που είναι όλα αυτά τα λεφτά; Γιατί δεν διοχετεύονται να υποστηρίξουν την οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα και τις άλλες χώρες της ΕΕ; Αυτά με κάνουν να πιστεύουν ότι η λύση στο ελληνικό πρόβλημα και στη μεγάλη ανθρωπιστική κρίση δεν μπορεί να βρεθεί στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών θεσμών.
Δ.Κ. Αν έχετε μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα και θελήσει να αρνηθεί τους «νεοαποικιακούς» όρους που της επιβλήθηκαν, έχει τη δυνατότητα να το κάνει ή θα αποκλειστεί από την κυκλοφορία χρήματος; Αν δεν είσαστε σύμβουλος του κ. Πούτιν, αλλά του κ. Τσίπρα, τι συμβουλή θα του δίνατε ως οικονομολόγος και ως ακαδημαϊκός;
ΣΓ. Ο μόνος τρόπος για να ξεφύγετε από τον χρηματοπιστωτικό αποικιακό ζυγό είναι να δημιουργήσετε δικό σας χρηματοπιστωτικό σύστημα, κάτι που είναι αδύνατο χωρίς εθνικό νόμισμα. ‘Οσο μένετε στο ευρώ παραμένετε στην περιφέρεια του δυτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, ο πυρήνας του οποίου είναι η Federal Reserve μαζί με την ΕΚΤ. Πρέπει να φύγετε από κει αν θέλετε να ξεφύγετε από το χρηματοπιστωτικό αποικιακό καθεστώς.
Δ.Κ. Θυμάστε πόσο δύσκολη απεδείχθη η οικοδόμηση «σοσιαλισμού σε μια και μόνη χώρα». Πόσο εύκολο είναι να οικοδομήσεις ένα καθεστώς εθνικής κυριαρχίας στα πλαίσια φτωχοποιημένης Ελλάδας που υπέστη ήδη καταστροφή και που θα της επιτίθεντο σκληρά γιατί θα ήταν πολύ κακό παράδειγμα;
ΣΓ Εθνική κυριαρχία δεν σημαίνει απομόνωση. Σημαίνει ότι η χώρα έχει επαρκείς ευκαιρίες να προσδιορίσει το μέλλον της, να αποφασίσει τα αναπτυξιακά σχέδια. Ας υποθέσουμε ότι η Ελλάδα κηρύσσει χρεωκοπία προς τους Ευρωπαίους πιστωτές και δεν πληρώνει αυτές τις πιστώσεις που δημιουργήθηκαν απλά από αέρα…
ΔΚ ‘Η ενδεχομένως τις μετατρέπει σε δικό της νόμισμα αν το εισάγει. Τώρα γίνονται πολλές συζητήσεις στην Ελλάδα. Μια ιδέα είναι η υιοθέτηση ενός διπλού νομίσματος, που θα επιτρέψει να πληρώνονται οι μισθοί χωρίς να φύγουμε από το ευρώ. ‘Αλλοι τάσσονται υπέρ της εξόδου.
ΣΓ Διπλό σύστημα σημαίνει ότι το μέρος σε ευρώ του συστήματος θα έχει ως μόνη αποστολή να πληρώνει το χρέος και όλη η οικονομική δραστηριότητα θα πάει στο εθνικό νόμισμα. Δεν έχει νόημα γιατί, σε μια τέτοια κατάσταση, το εθνικό νόμισμα θα υποτιμάται διαρκώς και θα απαιτούνται διαρκώς μεγαλύτερες προσπάθειες να πληρωθεί το χρέος σε ευρώ. Στο δικό μου μυαλό ο μόνος δρόμος είναι να δηλώσετε αδυναμία πληρωμής αυτών των χρεών που επεβλήθησαν στην Ελλάδα, το χρέος που δημιουργήθηκε από την εκτύπωση χρήματος από την ΕΚΤ και να κινηθείτε προς το δικό σας νόμισμα, όπου οι εθνικές νομισματικές αρχές θα μπορούν να οργανώσουν νομισματική πολιτική προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης. Γιατί τώρα η Ελλάδα δεν έχει εργαλεία να χρηματοδοτήσει την οικονομική ανάπτυξη. Το τραπεζικό σύστημα λειτουργεί ως αντλία μεταφοράς χρήματος από την Ελλάδα στην Ευρώπη. Και η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία διευθύνει αυτό το μηχάνημα.
ΔΚ Η παραγωγική μας βάση είναι περιορισμένη, εξαρτώμεθα από τις εισαγωγές, το κράτος και η κοινωνία μας συνήθισαν να ζουν με ευρωπαϊκά χρήματα. Πόσο εύκολο είναι να τα αλλάξεις όλα αυτά, σε συνθήκες μάλιστα έντονης διαμάχης;
ΣΓ. Ασφαλώς η κατάσταση είναι πολύ περίπλοκη και δραματική. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι, στην ΕΕ, η μακροοικονομική πολιτική της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας ασκείται προς όφελος των μεγάλων επιχειρήσεων. Αυτές έχουν απεριόριστη πρόσβαση στις πιστώσεις που δημιουργεί η ΕΚΤ μέσω των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών εμπορικών τραπεζών. Σε μια τέτοια κατάσταση οι μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, που είναι πολύ σημαντικές για οικονομίες όπως η ελληνική, δεν έχουν ελπίδα επιβίωσης. Γιατί δεν έχουν ευκαιρία πρόσβαση σε φτηνές πιστώσεις, όπως οι μεγάλες επιχειρήσεις. Η ΕΕ σχεδιάστηκε να στηρίξει τις μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές επιχειρήσεις, που έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, και, μερικές, στη Γαλλία και την Ιταλία. Αυτές έχουν τη δυνατότητα να κατακτήσουν όλη την ευρωπαϊκή αγορά πιέζοντας τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις. Αυτός είναι ο λόγος που η Ελλάδα έχασε τη βιομηχανία της, γιατί η οικονομία της είναι μάλλον μικρή για μεγάλες επιχειρήσεις και δεν είχε μεγάλες επιχειρήσεις. Το ίδιο συμβαίνει και στην ανατολική Ευρώπη, που άνοιξε στη Δύση και μπήκε στην ΕΕ. ‘Ολο το ενεργητικό της αν. Ευρώπης ελέγχεται τώρα από μεγάλες ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες. Η ανατολική και η νότια Ευρώπη δεν μπόρεσαν να ανταγωνισθούν τις μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους στις ΗΠΑ κα το Ηνωμένο Βασίλειο και, μερικώς, στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Αυτό οδήγησε σε αρνητικό εμπορικό ισοζύγιο και υποχρέωσε την Ελλάδα και μερικές ακόμα χώρες να παίρνουν όλο και περισσότερες πιστώσεις για να διατηρήσουν το βιοτικό επίπεδο και να επιδοτήσουν βιομηχανίες που δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν.
ΔΚ Αυτό δεν είναι αλήθεια μόνο για την Ελλάδα. Μερικώς είναι αλήθεια και για πιο αναπτυγμένες χώρες, όπως η Γαλλία.
ΣΓ Σας είπα. Το σύστημα ήταν μερικά σχεδιασμένο υπέρ των ΗΠΑ και της Γερμανίας, μερικά για ορισμένες άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ιταλία π.χ. βλέπετε την πλήρη καταστροφή των μεσαίων επιχειρήσεων. Ακόμα και στα πιο ευημερούντα, πλούσια τμήματα βλέπετε πολλές οικογενειακές επιχειρήσεις που έκλεισαν. Μόνο οι μεγάλες επιχειρήσεις ελέγχουν τις αγορές. Αλλά στην Ελλάδα δεν έχετε ούτε αυτή τη δυνατότητα, λόγω του μεγέθους της οικονομίας, γεγονός που οδηγεί στην αποβιομηχάνιση και αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα. Γιατί, ακόμα κι αν φύγετε από το ευρώ και αποκαταστήσετε το εθνικό χρηματοδοτικό σύστημα, το πρόβλημα-κλειδί είναι πως θα οργανώσετε τη χρηματοπιστωτική υποστήριξη για την οικονομική δραστηριότητα. Το πρόβλημα είναι ποιά οικονομία μπορεί να αναπτυχθεί στις παρούσες συνθήκες.
ΔΚ Στο σημερινό σύστημα των ανοιχτών αγορών, οι περιφερειακές χώρες της Ευρώπης δεν έχουν την τεχνολογική ισχύ να ανταγωνιστούν, ούτε είναι ή μπορούν να γίνουν τόσο φτηνές όσο η Κίνα, η Αφρική, το Μπαγκλαντές. Μοιάζουν να έπεσαν σε «χαράδρα» ανάμεσα στον ευρωπαϊκό βορρά και τον τρίτο κόσμο. Ποια θα μπορούσε να είναι η στρατηγική τους;
ΣΓ. Η τωρινή κατάσταση είναι απελπιστική γιατί δεν έχετε ανταγωνιστική βιομηχανία και δεν έχετε και χρηματοπιστωτικούς θεσμούς να ενισχύσετε την ανάπτυξη οικονομικής δραστηριότητας. Αν κάνετε το πρώτο βήμα να απαλλαγείτε από τη νομισματική ένωση και να δημιουργήσετε δικές σας χρηματοπιστωτικές, νομισματικές αρχές, τουλάχιστο θα αποκτήσετε εργαλεία για να χρηματοδοτήσετε την οικονομική επέκταση. Για να χρηματοδοτήσετε όμως επέκταση χρειάζεστε ανταγωνιστικούς οικονομικούς φορείς έτοιμους να αναπτυχθούν. Αυτό είναι πολύ δύσκολο μέσα στην ΕΕ όπου δεν έχετε καμιά εμπορική ή οικονομική ανεξαρτησία. ‘Ολη η εμπορική και οικονομική ρύθμιση γίνεται στις Βρυξέλλες.
ΔΚ Ακόμα και εκτός ΕΕ, έχετε τον ΠΟΕ και όλους τους θεσμούς της παγκοσμιοποίησης.
ΣΓ. Ναι, αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα. ‘Οσο είστε εντός ΕΕ, αυτό σημαίνει ότι όλες οι αποφάσεις που αφορούν την προστασία της εγχώριας αγοράς δεν μπορούν κατ’ αρχήν να ληφθούν στην Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν έχει εργαλεία εμπορικής πολιτικής και προστασίας της εθνικής οικονομίας, ακόμα και στην περιοχή των τεχνικών standards. Η τεχνική ρύθμιση, η χρηματοπιστωτική ρύθμιση και η ρύθμιση της εσωτερικής αγοράς, όλα εξαρτώνται από τις ντιρεκτίβες των Βρυξελλών. Πράγμα που σημαίνει ότι απαλλασσόμενοι από τη νομισματική ένωση, θα σπρωχτείτε, από τη λογική αυτής της πράξης, να κάνετε και δεύτερο βήμα, να φύγετε από την ΕΕ.
Κυττάξτε, υπάρχει ένα σχήμα, αν διαπραγματευθείτε με την ΕΕ στη βάση «να μιλήσουμε για μια πιο αποτελεσματική και δίκαιη συνεργασία», προτείνοντας στην ΕΕ το σχήμα «χρέος έναντι επενδύσεων». Που σημαίνει ότι το ελληνικό χρέος θα χρησιμοποιούνταν ως όχημα να έλξει επενδύσεις. Θα σήμαινε χρέος έναντι περιουσιακών στοιχείων. Θα μπορούσαν να προσφερθούν ορισμένα περιουσιακά στοιχεία σε Ευρωπαίους επενδυτές, να δουλέψουν για όλη την ευρασιατική αγορά. Aυτή η option όμως είναι πολύ σύνθετη και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην παρούσα οικονομική κατάσταση της Ελλάδας. Γιατί το ύψος των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων είναι μάλλον μικρό συγκρινόμενο με το ύψος του χρέους. Και για την Ελλάδα θα ήταν πολύ επικίνδυνο να χρησιμοποιήσει ένα τέτοιο σχήμα που μερικές φορές χρησιμοποιείται όταν μια χώρα δεν μπορεί να πληρώσει το χρέος της. Οι πιστωτές συνήθως πρότειναν ένα σχήμα να δοθούν περιουσιακά στοιχεία αντί του χρέους και να ανακτηθεί το χρέος μέσω των περιουσιακών στοιχείων.
Δ.Κ. Η Ελλάδα δίνει ήδη άμεσα και έμμεσα περιουσιακά στοιχεία για την αποπληρωμή χρέους δια των ιδιωτικοποιήσεων, αλλά δίνει και ιδιωτική περιουσία μέσω της τεράστιας φορολογίας
ΣΓ Η ιδέα μου είναι ότι, αν η Ελλάδα κινηθεί προς την ευρασιατική ολοκλήρωση, η αξία των ελληνικών περιουσιακών στοιχείων θα αυξηθεί γιατί θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως βάση επενδύσεων για ολόκληρη την ευρασιατική αγορά.
ΔΚ Τι γίνεται με την τράπεζα των BRICKS; Υπάρχει πρόταση του Ρώσου Υπουργού Οικονομικών να περιληφθεί και η Ελλάδα
ΣΓ. Είναι ένας από τους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς που δημιουργήθηκαν για να προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη μέσω μακροχρόνιων πιστώσεων για ανάπτυξη υποδομών και πολύ μεγάλων επιχειρήσεων. Είναι ένας από τους αναπτυξιακούς θεσμούς που θα μπορούσε να συμμετάσχει η Ελλάδα γιατί δεν είναι ανοιχτή μόνο στουςBRICKS, αλλά και σε άλλες χώρες. Είναι μια πολυεθνική τράπεζα.
ΔΚ Ασκήθηκε κριτική στον ελληνικό τύπο ότι αυτή η τράπεζα δίνει δάνεια με διπλάσιο επιτόκιο από ότι προσφέρει η ΕΕ στην Ελλάδα
ΣΓ Παράξενο. Από πού ξέρει ο ελληνικός τύπος τα επιτόκια; Η αναπτυξιακή τράπεζα των BRICKS θα αρχίσει τη λειτουργία της του χρόνου και θα δούμε ποια θα είναι τα επιτόκια. Νομίζω θα είναι ελκυστικά.
2. Ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωσιακή Ένωση-Ολοκλήρωση
Επιστρέφοντας στην Ελληνική κατάσταση, θεωρώ ότι θα είχατε τεράστια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στα πλαίσια της ευρασιατικής ολοκλήρωσης, λόγω της δομής της οικονομίας σας, του τουρισμού, των αγροτικών παραγόντων που σχεδόν μόνο εσείς παράγετε σε αυτόν τον χώρο, της ναυτιλίας μας που θα μας ήταν τόσο πολύτιμη, της επιχειρηματικότητάς σας. Θα μπορούσατε να γίνετε μια γέφυρα μεταξύ Δύσης και Ευρασίας. Αλλά υπάρχει και κάτι άλλο που θα ήθελα να τονίσω, ποιες είναι δηλαδή οι διαφορές μεταξύ της Ευρωπαϊκής ολοκληρώσεως την οποία βλέπουμε τώρα, ιδίως σε αμφότερες τις κρίσεις που λαμβάνουν χώρα, στο εσωτερικό της ΕΕ αλλά και με τις γειτονικές χώρες όπως η Ουκρανία.
Η Ευρασιατική ένωση δημιουργήθηκε, όπως γνωρίζετε, μετά από συζητήσεις και διαπραγματεύσεις με το Καζαχστάν, με την Αρμενία, με το Κιργιζστάν και υπάρχει προσπάθεια μιας οικονομικής ενώσεως. Η διαφορά μεταξύ της Ευρασιατικής οικονομικής ενώσεως και της Ευρωπαϊκής οικονομικής ενώσεως είναι ουσιώδης, κεφαλαιώδης. Προσπαθούν οι χώρες της Ευρασίας να δημιουργήσουν μια οικονομική ένωση προς όφελος των λαών, εν αντιθέσει προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν έχουν συγκεντρώσει όλες τις δυνάμεις και όλες τις εξουσίες, που έχει κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και τις έχει συγκεντρώσει στις Βρυξέλλες. Όλες οι αποφάσεις οι οποίες έχουν ληφθεί στο πλαίσιο αυτό, λαμβάνονται από τους λαούς για τους λαούς και επι τη βάση της συναινέσεως. Επομένως η διαφορά είναι ότι η Ευρασιατική Ένωση δίνει μία εναλλακτική θεσμική διάρθρωση, η οποία μπορεί να δώσει λύση σε προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζουν όλες αυτές οι χώρες, με αμοιβαίο σεβασμό της εθνικής κυριαρχίας και αμοιβαίο σεβασμό των συμφερόντων.
Μια από τις αρχές της ευρασιατικής ολοκλήρωσης είναι ο καθαρά εθελοντικός μηχανισμός της. Αυτό είναι κύριο σημείο. Αυτή η ολοκλήρωση δεν πρέπει να είναι εκβιασμένη. Γι’ αυτό η ρωσική πολιτική προς τους γείτονές μας είναι πολύ ήπια. Ο Ρώσος Πρόεδρος ποτέ δεν προσπάθησε να εκβιάσει τις χώρες να συμμετάσχουν στην ολοκλήρωση. Πιστεύει ότι η ολοκλήρωση στον παρόντα κόσμο πρέπει να είναι μόνο εθελοντική και σέβεται την αρχή της συναίνεσης στη λήψη των αποφάσεων. Κι αυτό δουλεύει γιατί το κοινό συμφέρον είναι πολύ σημαντικότερο από κάποια σημεία διαφωνιών. Η υπερεθνική Ευρασιατική Επιτροπή πήρε πάνω από 2000 αποφάσεις, όλες βασισμένες σε ομόφωνη ψήφο. Αυτός είναι ο νέος τύπος ολοκλήρωσης, πολύ περισσότερο προσαρμοσμένες στις μοντέρνες τάσεις. Βλέπουμε ότι δεν λειτουργεί η γραφειοκρατική ολοκλήρωση όπως στην ΕΕ. ‘Όπως δεν δουλεύει και η φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση, με τη δικτατορία των ΗΠΑ, οικονομική και στρατιωτική. Χρειάζεται να κινηθούμε προς μια άλλη οικονομική, χρηματοπιστωτική, ακόμα και πολιτική τάξη, που θα σέβεται τη διαφορετικότητα των συμμετεχόντων και θα συνδυάζει τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα διαφορετικών χωρών σε εθελοντική βάση, με κάθε μία από αυτές να βλέπουν το συμφέρον τους από τη συμμετοχή τους στη διαδικασία ολοκλήρωσης. Αλλοιώτικα, αν εξαναγκάζεις θα καταβάλλεις στο τέλος τίμημα. ‘Όπως καταβάλλει τώρα τίμημα η ΕΕ και στο παρελθόν κατέβαλε η ΕΣΣΔ.
Πριν από 20 χρόνια αυτό ίσως μπορούσε να το κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση, όχι πια σήμερα. Έχει αλλάξει ο χαρακτήρας της τα τελευταία 20 χρόνια. Θα μπορούσε να εξευρεθεί ίσως μία λύση εάν τα τοπικά προβλήματα, τα κοινωνικά προβλήματα μπορούσαν να τεθούν μπροστά και πάνω από τα οικονομικά προβλήματα. Θα πρέπει να βρεθεί ένας τελείως διαφορετικός θεσμικός τρόπος που να δώσει μια λύση και να επιτευχθεί η πολυπόθητη ολοκλήρωση. Η πρώτη ιδέα την οποία πρότεινε ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προς τους Ευρωπαίους ομολόγους του ήταν να δημιουργηθεί μια οικονομική ζώνη προτιμισιακού καθεστώτος μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενώσεως και της Ευρασιατικής Ενώσεως προκειμένου να βρεθούν λύσεις για τα προβλήματα των ανατολικο-ευρωπαϊκών χωρών οι οποίες θα προσχωρούσαν σε αυτού του είδους την ολοκλήρωση. Όμως η Ευρωπαϊκή γραφειοκρατία δεν το επέτρεψε γιατί δεν λειτουργεί προς όφελος των Ευρωπαϊκών χωρών άλλα λειτουργεί προς όφελος των Αμερικάνων- αφεντικών της.
Τα τελευταία πέντε χρόνια οι ηγέτες μας πρότειναν στους Ευρωπαίους γραφειοκράτες να χρησιμοποιήσουν αυτή την ευκαιρία προκειμένου να δημιουργήσουν μια αμοιβαία θετική ολοκλήρωση συμπεριλαμβανομένης μιας ζώνης εμπορίου με ελεύθερη διακίνηση εργασίας, και πιο σημαντικό, αμοιβαίες επενδύσεις, δηλαδή θεσμούς οι οποίοι θα προωθούσαν αμοιβαίες επενδύσεις, αλλά δυστυχώς ουδεμία απάντηση υπήρξε. Η μόνη απάντηση είναι οικονομικές κυρώσεις, επιβολή οικονομικών κυρώσεων στην Ρωσία και ένας οικονομικός και πραγματικός πόλεμος στην νοτιοανατολική Ευρώπη. Αυτά τα κίνητρα, αυτά τα οποία υιοθετούν οι γραφειοκράτες στις Βρυξέλλες δεν μας δίνουν την δυνατότητα να είμαστε αισιόδοξοι ως προς το μέλλον. Τουλάχιστον αυτή η ομάδα Ευρωπαίων πολιτικών και Ευρωπαίων γραφειοκρατών φαίνεται να είναι προετοιμασμένη να ανοίξει πόλεμο στην Ευρώπη ο οποίος βεβαίως προκαλείται από τους Αμερικάνους διαχειριστές, οι οποίοι χρησιμοποιούν την Ουκρανία ως όργανο, ως εργαλείο, ως μέσο, για να δημιουργήσουν προβλήματα στην Ευρώπη και να σταματήσει η «προέλαση» της Ρωσίας προς την Ευρώπη. Θεωρώ ότι η Ελληνική κρίση θα πρέπει να αναλυθεί υπό αυτό το πρίσμα. Να δούμε δηλαδή ποια είναι η Ευρωπαϊκή κατάσταση, ποια είναι η σχέση μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής και τι ακριβώς ρόλο παίζει η Ουκρανία.
ΔΚ. Θα ήθελα να σας κάνω μια ερώτηση σχετικά με το πως βλέπετε τώρα τη διαμόρφωση των σχέσεων μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας. Μπορείτε να φανταστείτε έναν ρόλο της Ρωσίας στην σημερινή κρίση στην Ελλάδα; Δεν χρειάζεται να σας πω ότι υπάρχουν πολλοί στην Αθήνα που θεωρούν ότι αν προχωρήσουμε σε μεγαλύτερη προσέγγιση προς την Ρωσία θα αντιμετωπίσουμε σοβαρές απειλές και για την ασφάλεια μας. Τι πιστεύετε εσείς;
ΣΓ Θα ήθελα να σας πω την δική μου προσωπική γνώμη. ‘Οσα θα σα πω δηλαδή δεν πρέπει να εκληφθούν ως επίσημη θέση της Ρωσικής κυβέρνησης. Έχουμε πολύ καλές επαφές μεταξύ των ηγετών μας, τον τελευταίο καιρό, υπήρξαν διαπραγματεύσεις που έγιναν και οι ηγέτες μας θα μπορούσαν να βοηθήσουν στο να ξεπεραστούν τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζετε σήμερα. Όμως το δύσκολο σημείο είναι ότι, όταν είναι κανείς εντός της Ε.Ε., δεν έχει αρκετή ισχύ, αρκετή δύναμή και αρκετή ανεξαρτησία, προκειμένου να λάβει αποφάσεις ως προς το οικονομικό καθεστώς και το εμπόριο και αυτό ισχύει και για την Ελλάδα. Σύμφωνα με ειδικούς του ΔΝΤ, 300 δις ευρώ ή και περισσότερα διατέθηκαν για την στήριξη του Ελληνικού οικονομικού συστήματος. Δεδομένου ότι το εθνικό εισόδημα είναι πολύ χαμηλότερο και δεδομένου του Ευρωπαϊκού οικονομικού συστήματος που δεν δίνει νομισματικές δυνατότητες στην Ελλάδα, πιστεύω προσωπικά ότι η μόνη λύση είναι να ξεφορτωθεί η Ελλάδα την Ευρωζώνη και να αναζητήσει νέες ευκαιρίες σε συνεργασία με την Ρωσία. Εάν συγκρίνουμε την Ελληνική με την Ρωσική οικονομία, θα δούμε ότι τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των δύο χωρών, συνηγορούν υπέρ μιας συνεργασίας. Η Ελληνική οικονομία εντός της Ευρωπαϊκής ένωσης υφίσταται όλες τις δυσκολίες του ανταγωνισμού μιας ευρείας συνεργασίας. Δεν υπάρχει καμία πρόσβαση στις οικονομικές δυνατότητες που παρέχει η ΕΚΤ για χώρες όπως η Ελλάδα και αν μιλήσουμε για την Ρωσία και για την Ελλάδα και για τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα τότε θα πρέπει να πούμε ότι η ελληνική γεωργία, ο τουρισμός, το εμπόριο, αυτοί είναι τομείς που συνδέονται με την ρωσική οικονομία. Είναι δηλαδή περισσότερο συμπληρωματικές οι δύο αυτές οικονομίες απ’ ότι είναι η Ελληνική οικονομία σε σχέση με τις άλλες Ευρωπαϊκές οικονομίες ή τις οικονομίες της ανατολικής Ευρώπης. Αν τώρα επίσης δούμε τον ρόλο που είχε η Ελλάδα στον ρωσικό πολιτισμό, στην ρωσική παράδοση είναι σημαντικός αλλά δυστυχώς η Ρωσία μέχρι τώρα δεν έχει καταφέρει να βοηθήσει αρκετά γιατί η Ελλάδα στην ουσία δεν είναι ανεξάρτητο κράτος.
Τώρα τι μπορείτε να βρείτε αν βγείτε από την ΕΕ. Η δική μου ιδέα είναι ότι μπορείτε να βρείτε ευκαιρίες στην Ευρασιατική ολοκλήρωση, που σχεδιάζεται από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία, το Καζαχστάν και επίσης τώρα την Αρμενία, την Κιργιζία και ορισμένες άλλες χώρες. Πρώτα από όλα εννοώ τη ζώνη ελευθέρου εμπορίου εντός των χωρών της ΚΑΚ (σ.σ. Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών, δημιουργήθηκε από τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όταν διαλύθηκε η ΕΣΣΔ) και τις ειδικές σχέσεις που τώρα προσπαθούμε να οργανώσουμε με τις χώρες BRICKS, ιδιαίτερα την Κίνα, περιλαμβανομένης της Ευρασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης, της Τράπεζας για την Ανάπτυξη Υποδομών και ορισμένων άλλων χρηματοπιστωτικών θεσμών, που τώρα οργανώνονται, για να προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη σε όλη την ευρασιατική περιφέρεια.
Υπάρχουν όμως και άλλες ευκαιρίες για την Ελλάδα αν μιλάμε για ευρασιατική ολοκλήρωση. Η Ελλάδα έχει σαφή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα συγκρινόμενη με τη Ρωσία και την Ευρασιατική Οιονομική ‘Ενωση. Πρώτα από όλα ο τομέας των υπηρεσιών και ιδίως του τουρισμού, όπου η Ελλάδα μπορεί στην πραγματικότητα να υποκαταστήσει όλους τους πόρους της ΕΕ που χρησιμοποιούνται τώρα από τις ρωσικές ομάδες. Αν η Ελλάδα είναι εντός της ευρασιατικής οικονομικής ολοκλήρωσης σημαίνει ότι δεν υπάρχουν φραγμοί για τους πολίτες της Ρωσίας, του Καζαχστάν, της Λευκορωσίας να ταξιδέψουν στην Ελλάδα, να περάσουν καιρό εκεί, να επενδύσουν σε σπίτια, σε υπηρεσίες και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα στην Ευρασιατική οικονομική ένωση.
Δεύτερο, φυσικά, είναι η ελληνική τεχνογνωσία και οι ελληνικές ευκαιρίες στις μεταφορές. Υποφέρουμε επί αιώνες λόγω έλλειψης πρόσβασης στις θάλασσες. Η Ελλάδα έχει μια πολύ μεγάλη ιστορική εμπειρία κατάκτησης του θαλάσσιου εμπορίου.
Το τρίτο σημείο είναι η ελληνική γεωργία, που παράγει προϊόντα που δεν υπάρχουν καν στη ρωσική αγορά, όπως το κρασί, οι εληές κι ένα σωρό άλλα. Αυτό που βλέπουμε λοιπόν είναι ότι η Ελλάδα, συμμετέχοντας στην ευρασιατική οικονομική ολοκλήρωση, έχει σαφή ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Κι αυτά τα πλεονεκτήματα είναι πολύ ανταγωνιστικά για τους επενδυτές. Αν η Ελλάδα ενσωματωνόταν στην ευρασιατική οικονομική ένωση, είμαι βέβαιος ότι πολλοί επενδυτές από τη Ρωσία και τις άλλες χώρες της ευρασιατικής ολοκλήρωσης θα ήταν πολλοί ενεργοί στην Ελλάδα. Επίσης το ελληνικό επιχειρηματικό πνεύμα θα είχε μεγάλες ευκαιρίες στην ρωσική αγορά. Η Ελλάδα θα γινόταν ελκυστική και στους ευρωπαίους επενδυτές ως σημείο πρόσβασης στη ρωσική αγορά.
3. Το Επιχειρηματικό Κράτος Άμυνας/Ασφάλειας
(βλ. και https://bestimmung.blogspot.gr/2015/08/blog-post_33.html)
ΔΚ Είστε οπαδός ισχυρότερου κρατικού ρόλου στην οικονομία…
ΣΚ ‘Όχι μόνο εγώ. Αυτό είναι το νέο παράδειγμα που αναδεικνύεται ως νέο θεσμικό σύστημα για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Η συνύπαρξη κυβέρνησης και ιδιωτικής επιχείρησης πρέπει να σχεδιαστεί με τον τρόπο εναρμονισμού των συμφερόντων, που σας περιέγραψα προηγουμένως. Ασφαλώς ο ρόλος του κράτους πρέπει να είναι πολύ πιο ενεργός, γιατί το κράτος πρέπει να δημιουργήσει ευκαιρίες για οικονομική μεγέθυνση, μακροχρόνιες πιστώσεις, σταθερό περιβάλλον, επιδότηση της έρευνας και ανάπτυξης, ενίσχυση της καινοτομίας. Ταυτόχρονα, πρέπει να δώσει χώρο στις δυνάμεις της αγοράς, στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Mιλάμε για την εναρμόνιση των συμφερόντων που νομίζω ότι είναι το κύριο πλεονέκτημα του νέου θεσμικού συστήματος που ανεδείχθη στην Κίνα και είναι κοινό για όλες τις αστιατικές χώρες.
ΔΚ Κύριε Γκλάζιεφ, περιγράψατε προηγουμένως την πρώην ΕΣΣΔ ως πεδίο μάχης για έναν πόλεμο κατά της Κίνας. Η ίδια η Ρωσία δεν είναι από μόνη της πρόβλημα για την παγκοσμιοποίηση, λόγω της ισχύος και των όπλων της;
ΣΓ. Κυττάξτε περιγράφω την κατάσταση ως ανταγωνισμό μεταξύ παληάς ηγεμονίας των ΗΠΑ, των Αμερικανών ολιγαρχών εναντίον της κινεζικής οικονομίας, κι αν θέλετε όχι μόνο της κινεζικής αλλά επίσης του νέου, «ανατολικού» κέντρου ανάπτυξης. Το οποίο βασίζεται σε αρκετά διαφορετικούς θεσμούς από το αμερικανικό κέντρο. Για παράδειγμα η κύρια ιδέα της κινεζικής οικονομικής ρύθμισης, όπως και της ρύθμισης στην Ινδία, την Ιαπωνία, την Κορέα είναι η εναρμόνιση των συμφερόντων. Στον αμερικανικό τύπο καπιταλισμού το χρήμα είναι η μόνη επιδίωξη. Ο αμερικανικός ολιγαρχικός καπιταλισμός είναι σχεδιασμένος για την χρηματοπιστωτική ολιγαρχία, θέλουν να αυξάνουν διαρκώς τα κέρδη τους αυξάνοντας το χρήμα και ιδιωτικοποιώντας όλο τον κόσμο προς όφελος της χρηματοπιστωτικής ολιγαρχίας. Στο ασιατικό σύστημα η ρύθμιση είναι αρκετά διαφορετική. Η δημιουργία του χρήματος χρησιμοποιείται για να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη και η κύρια ιδέα, ο κύριος μηχανισμός που καθοδηγεί την οικονομική ανάπτυξη της Κίνας, της Ινδίας, της Κορέας, της Ιαπωνίας, του Βιετνάμ, της Μαλαισίας, είναι η εναρμόνιση των συμφερόντων διαφορετικών οικονομικών παραγόντων. Επιχειρούν να εναρμονίσουν τα συμφέροντα διαφορετικών οικονομικών παραγόντων με τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιστοποιήσουν τις ευκαιρίες οικονομικής μεγέθυνσης. Πρόκειται για ένα μείγμα καπιταλισμού και σοσιαλισμού. ‘Οπου έχουμε τον στρατηγικό σχεδιασμό, μαζί με τον μηχανισμό της αγοράς.
ΔΚ Κάπως ταυτίζετε τον στρατηγικό σχεδιασμό με τον σοσιαλισμό
ΣΓ Το λέω γιατί ο στρατηγικός σχεδιασμός αναπτύχθηκε πρώτη φορά στα πλαίσια του σοσιαλιστικού πειράματος στη Σοβιετική ‘Ενωση. Οι Κινέζοι μιλάνε και τώρα για τη χώρα τους ως σοσιαλιστική χώρα.
ΔΚ Τώρα κανείς δεν είναι σίγουρος με την Κίνα. Είναι καπιταλιστικός κομμουνισμός ή κομμουνιστικός καπιταλισμός;
Υφίσταται μια σύγκλιση αυτών των δύο συστημάτων, που δημιουργεί στην πραγματικότητα ένα νέο σύστημα. Κι αυτό το σύστημα δείχνει τώρα πόσο αποτελεσματικό είναι σε όρους οικονομικής ανάπτυξης, τεχνολογικής προόδου κλπ. Μπορούμε να δούμε πολλούς από τους θεσμούς που αναπτύχθηκαν πρώτα στη Σοβιετική ‘Ενωση να χρησιμοποιούνται τώρα στην Κίνα και άλλες χώρες στο νέο κέντρο οικονομικής μεγέθυνσης, φυσικά με κάπως διαφορετικό τρόπο. Βλέπουμε μια σαφή ιστορική διαδικασία που διατηρείται σε ένα βαθμό, παρά την κατάρρευση της Σοβιετικής ‘Ενωσης και του σοσιαλιστικού συστήματος. Διατηρείται η έννοια του κεντρικού στρατηγικού σχεδιασμού, περιλαμβανομένης της προτεραιότητας των κοινών και των εθνικών συμφερόντων επί των ιδιωτικών συμφερόντων. Αντανακλάται αυτό στο κινεζικό και το ινδικό σύνταγμα και, ντε φάκτο, ισχύει το ίδιο στην Κορέα και την Ιαπωνία. Αυτό είναι αρκετά διαφορετικό από το αμερικανικό σύστημα και είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματικό.
4. Σύγχρονος Πόλεμος
ΔΚ Πιστεύετε ότι μια τέτοια σύρραξη θα ήταν δυνατή σήμερα, παρά την ύπαρξη των πυρηνικών όπλων;
ΣΓ Ασφαλώς η κατάσταση αλλάζει κάθε φορά. Ο πόλεμος της Ισπανίας με την Αγγλία ήταν διαφορετικός από τους ναπολεόντειους πολέμους. Και αυτοί ήταν πολύ διαφορετικοί από τους πολέμους που είδαμε τον προηγούμενο αιώνα. Σήμερα, είναι ασφαλώς αδύνατο να φανταστεί κανείς την επανάληψη του πολέμου που έγινε πριν από 70 χρόνια.
Ο τωρινός πόλεμος είναι πολύ πιο περίτεχνος, ιδίως γιατί η ηγετική δύναμη δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα όπλα μαζικής καταστροφής χωρίς κίνδυνο για την ίδια. ‘Εχουμε λοιπόν ένα νέο είδος πολέμου σε όρους μεθόδων και τεχνολογιών. Είναι ένας νέος τύπος πολέμου, όπως γίνεται ήδη όλο και πιο σαφές, ένας «υβριδικός πόλεμος», που περιλαμβάνει επικοινωνιακό πόλεμο, χρηματιστικό πόλεμο, οικονομικό πόλεμο και μόνο τελικά βλέπουμε τις στρατιωτικές μάχες, που έρχονται να αποτελειώσουν τον αντίπαλο, όταν έχει ήδη ηττηθεί.
Το είδαμε αυτό στη Γιουγκοσλαβία, στα Βαλκάνια, το είδαμε στο Ιράκ, στη Βόρειο Αφρική και το βλέπουμε τώρα στην Ουκρανία. Στην Ουκρανία η στρατιωτική ισχύς χρησιμοποιείται κυρίως για εσωτερικούς λόγους, για να προστατέψει το φιλο-αμερικανικό καθεστώς από τον πληθυσμό του. Η στρατιωτική ισχύς χρησιμοποιείται μόνο σε κρίσιμες καταστάσεις. Η αμερικανική στρατηγική είναι η δημιουργία χάους. Δεν χρειάζονται άμεσο έλεγχο σε όλη την επικράτεια.
ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου