Στο στρατό ορκιζόμαστε να εκτελούμε «προθύμως και άνευ αντιλογίας τις διαταγές των ανώτερων», ενώ σε γενικές γραμμές ισχύει ο κανόνας πρώτα εκτελείς και μετά διαμαρτύρεσαι.
Όμως υπάρχουν σημαντικές εξαιρέσεις:
Οι κατώτεροι λοιπόν, μπορούν να αρνηθούν να εκτελέσουν διαταγή των ανώτερων χωρίς να τιμωρηθούν πειθαρχικά ή ποινικά στις εξής περιπτώσεις:
α) Φανερή κατάλυση του Συντάγματος- εκτέλεση πραξικοπήματος (άρθρο 11 παρ. 11 του στρατιωτικού κανονισμού το οποίο προβλέπει όχι μόνο ότι ο κατώτερος δικαιούται αλλά και ότι οφείλει να μην εκτελέσει τη διαταγή). Πρέπει όμως να θεωρήσουμε ότι στο πεδίο εφαρμογής της διάταξης εμπίπτει και οποιαδήποτε διαταγή για ευθεία παραβίαση του Συντάγματος, όπως για παράδειγμα η κατάργηση συνταγματικών δικαιωμάτων ανεπίδεκτων περιορισμών (πχ διαταγή σε κατώτερο να εκτελέσει ή να βιάσει άμαχο ή γενικά να διαπράξει εγκλήματα πολέμου ή η οικειοποίηση αρμοδιοτήτων συντεταγμένων εξουσιών, (πχ της Κυβέρνησης).
β) Διαταγή για διάπραξη αξιόποινης πράξης ή αδικοπραξίας (αστικού αδικήματος). Προκύπτει από το άρθρο 10 παρ. 1 του στρατιωτικού κανονισμού «… να εκτελεί χωρίς αντιλογία τις διαταγές τους που αφορούν την εφαρμογή των στρατιωτικών νόμων, των κανονισμών και των διαταγών της υπηρεσίας». Αφού γίνεται αναφορά σε εφαρμογή των νόμων και των κανονισμών, συνεπάγεται ότι διαταγή για παραβίασή τους δεν είναι δεσμευτική. Μπορώ πχ να αρνηθώ να κοινοποιήσω ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα στρατιωτών, να χειρουργήσω χωρίς να πληρούνται οι νόμιμες προϋποθέσεις (προγενέστερη ενημέρωση του ασθενούς και συναίνεση αυτού, εφόσον αυτή είναι δυνατή).
γ) Διαταγή που εκδίδεται από αναρμόδιο όργανο, εκτός κι αν έχει σχέση με την εφαρμογή των γενικών κανόνων πειθαρχίας (άρθρο 10 παρ. 7 στρατιωτικού κανονισμού). Μπορεί δηλαδή ο οποιοσδήποτε ανώτερος να σε διατάξει να ξυριστείς ή να καθαρίσεις τις αρβύλες σου (γενικοί κανόνες πειθαρχίας) όχι όμως και να διατάξει ταξίαρχος που υπηρετεί στο ΓΕΣ αντισυνταγματάρχη διοικητή στην επαρχία να δοθεί τιμητική άδεια σε στρατιώτη της μονάδας του τελευταίου. Ο διοικητής θα μπορεί να αρνηθεί να εκτελέσει τη «διαταγή» και να μη δώσει τιμητική στο βύσμα του ταξίαρχου
δ) Διαταγή που δεν αφορά την εκτέλεση στρατιωτικής υπηρεσίας, όπως αυτή ορίζεται από τις οικείες διατάξεις επίσης δεν είναι δεσμευτική, ενώ, είναι, φυσικά και παράνομη, αφού το άρθρο 10 παρ. 1 του στρατιωτικού κανονισμού αναφέρεται σε διαταγές της υπηρεσίας. Δεν μπορεί επομένως ανώτερος να δώσει διαταγή για εκτέλεση εργασιών όλως άσχετων προς τη στρατιωτική υπηρεσία (πχ ιδιωτικές εξυπηρετήσεις, όπως να πάτε το παιδί του σχολείο ή να πάρετε μαζί με τα ψώνια του στρατοπέδου και έστω ένα αντικείμενο για προσωπική χρήση του ανώτερου ή να βάψετε το σπίτι του (άλλο αν είναι στρατιωτικό σπίτι) ακόμα και έναντι αμοιβής ή να του εκπονήσετε μία εργασία για το μεταπτυχιακό του ή να του δώσετε επαγγελματικές/επιστημονικές συμβουλές για ιδιωτικές του υποθέσεις). Σε αυτή την περίπτωση ο ανώτερος διαπράττει πειθαρχικό αδίκημα. Επίσης αποτελεί πειθαρχικό παράπτωμα του ανώτερου η πρόταση σε κατώτερο να εκτελέσει μία ιδιωτική του υπηρεσία προκειμένου να του χορηγήσει οποιοδήποτε αντάλλαγμα (πχ τιμητική άδεια ή καλύτερη μεταχείριση). Δείτε και την απόφαση του Αρείου Πάγου 196/1989 στην οποία. το δικαστήριο δέχθηκε ότι συνιστά το αδίκημα της εκμετάλλευσης διαπιστευμένων η χρησιμοποίηση από αξιωματικό, ναύτη για τη βαφή της οικείας του αντί ευτελούς αμοιβής και για την παράδοση ιδιαίτερων μαθημάτων στην κόρη του.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, επομένως, ο κατώτερος μπορεί (ή και οφείλει) να αρνηθεί να εκτελέσει τη διαταγή, χωρίς να τιμωρείται ούτε πειθαρχικά, ούτε βέβαια και ποινικά.
Πρέπει όμως να αναφέρουμε και μία πέμπτη περίπτωση δυνατότητας άρνησης εκτέλεσης διαταγής χωρίς ούτε ποινικές, ούτε πειθαρχικές συνέπειες για τον κατώτερο. Αυτή της διαταγής για τέλεση πράξης που προσβάλει την προσωπικότητα ή και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Καψόνια, κάμψεις και τρέξιμο για τιμωρία, πόσο μάλλον, όταν αυτή είναι συλλογική για ατομικό όμως παράπτωμα, αλλά και αν είναι για ατομικό, υποχρεωτική συμμετοχή σε θρησκευτικές τελετές, διαταγή για εξέταση του πρωκτού προς ανεύρεση κλοπιμαίων (έχει καταγγελθεί για στρατόπεδο στων Κω) και άλλες προσβολές, δεν δεσμεύουν τον κατώτερο. Στήριξη σε αυτή την άποψη προσφέρουν η τρίτη (η πειθαρχία σε καμία περίπτωση δεν έχει σκοπό τη συντριβή της προσωπικότητας» και η έκτη παράγραφος (ο ανώτερος οφείλει να φέρεται προς τον κατώτερο με αξιοπρέπεια) του άρθρου 10 του στρατιωτικού κανονισμού, αλλά κυρίως στο άρθρο 10 παρ. 1 το οποίο αναφέραμε και στις περιπτώσεις β) και δ). Είναι δηλαδή η διαταγή για εκτέλεση πράξης που προσβάλλει την προσωπικότητα ή και την αξιοπρέπεια διαταγή παράνομη και συνεπώς μη δεσμευτική. Έτσι, στην ουσία αυτή η περίπτωση εντάσσεται στην πιο πάνω περίπτωση β) (διαταγή για διάπραξη αξιόποινης πράξης ή αδικοπραξίας), μόνο που εδώ θύμα της αξιόποινης πράξης της αδικοπραξίας δεν είναι τρίτος αλλά ο ίδιος ο διατασσόμενος κατώτερος. Επίσης, έρεισμα μπορεί να βρεθεί και στις συνταγματικές διατάξεις που προστατεύουν την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια.
Σε κάθε δε περίπτωση παράνομης διαταγής θα υπάρχει και ευθύνη του στρατιωτικού που την εξέδωσε (ποινική και πειθαρχική) αλλά και αστική ευθύνη του κράτους. Είναι λοιπόν πολύ πιο πιθανό ο ανώτερος να καταλήξει στο στρατοδικείο κατηγορούμενος για τα εγκλήματα των άρθρων 72 και 73 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα, παρά ο κατώτερος που δεν εκτέλεσε καψόνι.Άρθρο 72: Στρατιωτικός που με κατάχρηση της υπηρεσιακής του εξουσίας, απευθύνει σε υφιστάμενό του διαταγές ή διατυπώνει αξιώσεις ασχέτες προς την
υπηρεσία, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.Άρθρο 73: Στρατιωτικός που σφετερίζεται πειθαρχική εξουσία ή υπερβαίνει τα όρια της πειθαρχικής του εξουσίας ή επιβάλλει ποινές που δεν προβλέπονται από το νόμο ή τους κανονισμούς ή διώκει πειθαρχικά υφιστάμενό του, αν και γνωρίζει ότι δεν συντρέχει λόγος πειθαρχικής του δίωξης, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών.
Μπορείτε λοιπόν να αρνηθείτε να εκτελέσετε καψόνι και κάθε πράξη που προσβάλλει την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια (πχ καθαριότητα στα μπάνια χωρίς γάντια). Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να τιμωρηθείτε πειθαρχικά από κάποιο στέλεχος που πιθανόν να μην έχει πρόβλημα να παρανομήσει. Όμως αυτή η ποινή θα είναι παράνομη και το στέλεχος που επέβαλε την ποινή αλλά και αυτό που εξέδωσε τη διαταγή θα πρέπει να τιμωρηθούν. Μία καταγγελία θα τους βάλει στη θέση τους. Από στρατοδικείο, δε, δεν πρόκειται να καταδικασθείτε.
Βιβλιογραφια:
1) Αδάμ Παπαδαμάκης: “Η ανυπακοή του στρατιωτικού ως αξιόποινη πράξη κατά το άρθρο 70 Στρ ΠΚ»,
2) Νίκου Αλιβιζάτου «Η συνταγματική θέση των ενόπλων δυνάμεων, τόμος ΙΙ» στις σελίδες 177 και επόμενα
3) «Αστυνομικό Δίκαιο», β έκδοση, εκδ, Σάκκουλας, 2006 της Αναπληρώτριας καθηγήτριας στη νομική σχολή της Αθήνας και καθηγήτριας στη σχολή αξιωματικών της αστυνομίας Ζωής Παπαϊωάννου
ΔΙΚΤΥΟ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΦΑΝΤΑΡΩΝ ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΣΤΡΑΤΕΥΜΕΝΩΝ
ΤΗΛ. ΕΠΙΚ. 6932 955437
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου