Ο Ελληνοαμερικανός ερευνητής και ο έμπορος τέχνης των ναζί

Ο Χέρμαν Γκέρινγκ και ο Μπρούνο Λόζε κοιτάζουν ένα βιβλίο για τον Ρέμπραντ στο Jeu de Paume στο Παρίσι Φωτ.:Archives des Musées Nationaux/Archives Nationales

Επιμέλεια: Παρή Σπίνου

Επί μία δεκαετία ο Τζόναθαν Πετρόπουλος είχε πολλές συναντήσεις με τον άνθρωπο που βοήθησε τους ναζί να λεηλατήσουν τις πολύτιμες εβραϊκές συλλογές. Μια περίπλοκη σχέση που αποτυπώνεται στο βιβλίο «Göring’s Man in Paris».

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1990 οι περισσότεροι ειδικοί έργων τέχνης των ναζί που βοήθησαν να λεηλατηθούν οι περιουσίες των Εβραίων της Ευρώπης ήταν ήδη νεκροί ή ζούσαν τις ήσυχες, αόρατες ζωές τους. Δεν ίσχυε το ίδιο όμως για τον Μπρούνο Λόζε, σύμβουλο τέχνης του Χέρμαν Γκέρινγκ, δεξιού χεριού του Χίτλερ, ο οποίος συνέχιζε ανενόχλητα τις δραστηριότητές του.

Ο Τζόναθαν Πετρόπουλος, Ελληνοαμερικανός καθηγητής Ιστορίας στο Claremont McKenna College, από τους πλέον ειδικούς στη σχέση των ναζί με την τέχνη, το 1998 γνώρισε τον 87χρονο τότε Λόζε στο Μόναχο και προσπάθησε να τον πείσει να μοιραστεί τις ιστορίες του από τον πόλεμο. Εκτοτε και επί εννέα χρόνια συναντήθηκαν δεκάδες φορές και ανάμεσά τους αναπτύχθηκε μια περίπλοκη σχέση.

Φωτ.: Figge Art Museum

Οπως αναφέρουν οι New York Times, στην αρχή έπαιζαν τη γάτα με το ποντίκι, στη συνέχεια όμως ο Λόζε τού ανοίχτηκε αρκετά και έδωσε πρωτογενές υλικό που περιλαμβάνεται στο νέο βιβλίο του Πετρόπουλου με τίτλο «Göring’s Man in Paris: The Story of a Nazi Art Plunderer and His World» (Ο άνθρωπος του Γκέρινγκ στο Παρίσι: η ιστορία ενός ναζί λαφυραγωγού έργων τέχνης και ο κόσμος του), που θα κυκλοφορήσει αυτήν την εβδομάδα από το Yale University Press.

Ο Λόζε, ένας «τεράστιος» άντρας με ύψος 1,93 μ. και βάρος 134 κιλά, φυλακίστηκε στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, δικάστηκε αλλά αθωώθηκε στη Γαλλία το 1950. Χαρακτηριζόταν από μια «ακατανίκητη υπεροψία», συχνά έβγαζε ένα κουτί με παλιές φωτογραφίες και αναμνηστικά, αφήνοντας τον Πετρόπουλο να τις κοιτάξει και να τον βομβαρδίσει με ερωτήσεις. Οταν ο Λόζε πέθανε σε ηλικία 96 ετών, το 2007, κληροδότησε το κουτί στον Ελληνοαμερικανό ιστορικό που το αξιοποίησε για το νέο του βιβλίο.

«Τα ίχνη που άφησαν στο χαρτί αυτοί οι λαφυραγωγοί τέχνης, όπως συνέβη με τα περισσότερα “δευτερεύοντος ρόλου” πρόσωπα της ναζιστικής Γερμανίας, χάθηκαν μετά τις ανακρίσεις τους και την αποναζιστικοποίηση στα τέλη της δεκαετίας του 1940», γράφει ο Πετρόπουλος. «Η προφορική αφήγηση του Λόζε και άλλων πρώην ναζιστών προσφέρει έναν από τους ελάχιστους τρόπους που έχουμε στη διάθεσή μας για την ανασύσταση των μεταπολεμικών εμπειριών».

Από την έρευνα του Πετρόπουλου προκύπτει το πορτρέτο μιας «χαρισματικής και εγκληματικής προσωπικότητας που λέρωνε όποιον ακουμπούσε». Ο ίδιος υποστηρίζει ότι ο Λόζε δεν ήταν μόνο σημαντικός παράγοντας για τις λεηλασίες του Γκέρινγκ, αλλά έκλεψε και έργα για τον εαυτό του, κρατώντας ορισμένα κρυμμένα μέχρι και τον θάνατό του. Μάλιστα είχε προσωπική εμπλοκή στο άδειασμα εβραϊκών σπιτιών και περηφανευόταν σε Γερμανό αξιωματικό ότι είχε ξυλοκοπήσει μέχρι θανάτου τους Εβραίους ιδιοκτήτες των έργων «με τα ίδια του τα χέρια».

Το βιβλίο ρίχνει φως στις περίπλοκες σχέσεις ανάμεσα στους ναζιστές εμπόρους και τους αποδέκτες των έργων που είχαν κλαπεί. Ο Λόζε συνέχισε να εμπορεύεται έργα τέχνης στη δεκαετία του 1950 από τη νέα βάση του στο Μόναχο, όπου και άλλοι πρώην ειδικοί τέχνης των ναζί είχαν αρχίσει και πάλι τις δουλειές τους, πουλώντας έργα, κυρίως εντός ενός «κύκλου εμπιστοσύνης» στη Γερμανία και την Ελβετία.

Τα δίκτυα αυτά συνδέθηκαν πολλές φορές με τον ευρύτερο καλλιτεχνικό κόσμο, με εμπόρους τέχνης, συλλέκτες, διευθυντές και υψηλά ιστάμενους μεγάλων μουσείων σε ΗΠΑ και Ευρώπη.

🔴 INFO: Ο Τζόναθαν Πετρόπουλος είναι συγγραφέας των βιβλίων «Art as Politics in the Third Reich» (University of North Carolina Press, 1996), «The Faustian Bargain: The Art World in Nazi Germany» (Oxford University Press, 2000), «Royals and the Reich: The Princes von Hessen in Nazi Germany» (Oxford University Press, 2006), ενώ έχει συμμετοχές σε συλλογικά έργα.

ΠΗΓΗ ΕΦΣΥΝ