Τηλεργασία, τηλεμοναξιά και τηλεκμετάλλευση

Γιώργος Πισίνας

▸ Η εργοδοσία απαλλάσσεται από έξοδα που φορτώνονται οι εργαζόμενοι

Η τηλεργασία έγινε ξαφνικά, λόγω της πανδημίας, κεντρικό φαινόμενο στις οικονομίες μας. Όμως δε πρόκειται να μειωθεί η σημασία της το ίδιο ξαφνικά. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι τρεις στους τέσσερις εργοδότες σκοπεύουν να διατηρήσουν τους υπαλλήλους τους σε αυτή τη σχέση, τουλάχιστον σε έναν βαθμό. Αυτό προκύπτει καθώς η νέα αυτή μορφή εργασίας είναι ιδιαίτερα επικερδής για τις επιχειρήσεις. Τα σημαντικά οφέλη της τηλεργασίας παρουσιάζονται συχνά πυκνά στις έρευνες που εξετάζουν την κατάσταση των επιχειρήσεων. Βοηθητική σε αυτή την κατεύθυνση πρόκειται να είναι σίγουρα η τριετής αναστολή του δικαιώματος των εργοδοτών στην «μη αποσύνδεση» των εργαζομένων τους.

Τα ευέλικτα ωράρια και η πίεση για τη μη αποσύνδεση δεν είναι φαινόμενο της επέκτασης της τηλεργασίας. Ακόμα και αν λαμβάνουν πλέον κεντρικό χαρακτήρα, προκύπτουν από τις ανάγκες της εργοδοσίας. Μια έξυπνη και επιχρυσωμένη τέτοιου τύπου διαδικασία είναι οι διάφοροι προσωπικοί σύμβουλοι που μας αναθέτουν διάφορες εταιρίες. Οι προσωπικοί σύμβουλοι που προσφέρουν τα κινητά τους τηλέφωνα για να τους ενοχλήσουν όποτε θέλουν οι καταναλωτές στην τηλεπικοινωνία, την τραπεζική και όπου αλλού μπορεί κανείς να φανταστεί. Το αποτέλεσμα τότε είναι η πλήρης αδυναμία αποσύνδεσης του εργαζόμενου, του οποίου ο προσωπικός και ο επαγγελματικός χρόνος/χώρος χάνουν τα όριά τους.

Μετά την πανδημία προτείνεται από τον ΣΕΒ ένα νέο «υβριδικό» μοντέλο εργασίας και ίσως με αυτό εννοούν να εργάζεται κάποιος εντατικά στη δουλειά του, και μετά να εργάζεται και λίγο τηλεματικά.

Όμως, παρόλο που η δυσκολία αποσύνδεσης είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα τα οποία προκύπτουν στη τηλεργασία, δεν είναι το μοναδικό το οποίο καλούνται να αντιμετωπίσουν όσοι υπάγονται σε αυτό. Ήδη μια σειρά από συλλογικότητες εργαζομένων έχουν εστιάσει στα διάφορα θέματα τα οποία προκύπτουν σε όσους τηλεργάζονται και με βάση την εμπειρία τους αλλά και βάσει ερευνών.

Μια από τις πιο σημαντικές απώλειες των εργαζομένων κατά την τηλεργασία μετά την ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας τους, είναι η δυσκολία να την αντιμετωπίσουν συλλογικά. Οι εργαζόμενοι έχουν περιορισμένη επαφή μεταξύ τους και η επικοινωνία τους διαρρηγνύεται. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για όσους προσλαμβάνονται σε συνθήκες τηλεργασίας, οι οποίοι αδυνατούν να έρθουν σε επαφή με τους συναδέλφους τους. Έτσι, οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν τους εργοδότες τους (και της πιθανές αυθαιρεσίες τους) κατά μόνας. Δύσκολα μαθαίνει κάποιος ποιοι, πόσοι, και πόσο υπερεργάστηκαν, και έτσι μια συζήτηση για μη καταβολές δεδουλευμένων μπορεί να μην γίνεται ποτέ. Ακόμα περισσότερο, κάποιος μπορεί να έχει παραιτηθεί ή να έχει απολυθεί και οι συνάδελφοί του να μην το γνωρίζουν. Συνεπώς, η συνεργασία εξ αποστάσεως δημιουργεί σημαντικά προβλήματα και ως προς τη διαμόρφωση κοινής συνείδησης, την ίδρυση σωματείων, αλλά και ως προς τις εργατικές διεκδικήσεις.

Ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα για την τηλεργασία είναι το μισθολογικό. Συνήθως η εξ αποστάσεως εργασία συνοδεύεται από αυξημένες απαιτήσεις σε έξοδα, όπως οι λογαριασμοί τηλεφωνίας και οι υψηλότερες απαιτήσεις σε γρήγορο internet, η χρήση καλύτερων κινητών ή προσωπικών υπολογιστών. Τα οποία όμως δεν καλύπτονται από αντίστοιχες αυξήσεις στους μισθούς των εργαζομένων. Αντίθετα, συχνά οι εργοδότες μπορεί να απαιτούν μικρότερες καταβολές «αφού πλέον δεν υπάρχουν τα έξοδα μετακίνησης».

Η εργασία εξ αποστάσεως δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στη διαμόρφωση κοινής συνείδησης των εργαζομένων, την ίδρυση σωματείων και τις εργατικές διεκδικήσεις

Από την άλλη μεριά, οι εργοδότες, ακόμα και αν δε μειώσουν τους μισθούς, απαλλάσσονται από μια σειρά έξοδα τα όποια όπως φαίνεται πλέον αναλαμβάνουν οι εργαζόμενοι. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα θα μπορούσε να είναι τα έξοδα θέρμανσης, όπου ενώ που δεν πληρώνει ο εργοδότης για θέρμανση του χώρου εργασίας, οι εργαζόμενοι αναλαμβάνουν τη θέρμανση του χώρου εργασίας τους (δηλαδή της κατοικίας τους) για όσο εργάζονται. Το ίδιο όμως συμβαίνει ως προς πολλές κατηγορίες εξόδων. Χαρακτηριστικά, μια έρευνα που έγινε σε διευθυντές επιχειρήσεων δείχνει ότι το 32% των εταιρειών φαίνεται να εξοικονομεί σε δαπάνες τεχνολογίας και ένα 22% προβλέπει εξοικονομήσεις σε δαπάνες ακίνητης περιουσίας.

Τέλος, ο αντίκτυπος της τηλεργασίας δεν περιορίζεται στο πλαίσιο των επιχειρήσεων. Αντίθετα, η τηλεργασία επηρεάζει σημαντικά την ψυχολογική κατάσταση του εργαζόμενου, όσο και του περίγυρού του. Οδηγεί σε ένα αίσθημα αποξένωσης και μοναξιάς, συμβάλλει στη διόγκωση της ενδοοικογενειακής βίας, ενώ πλήττει άνισα γυναίκες και άντρες.

Πρόκειται σύντομα να κυκλοφορήσει μια συνολικότερη έκθεση ως προς το ζήτημα της τηλεργασίας από τη νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση στα πλαίσια της καμπάνιας «Κομμουνισμός – Επιστροφή στο Μέλλον», στην οποία θα παρουσιάζονται διεξοδικότερα τα χαρακτηριστικά και τα αποτελέσματα της τηλεργασίας.

Μια τεχνολογία που «απελευθερώνει» αλλά βρίσκεται σε λάθος χέρια

Το βίωμα της τηλεργασίας μπορεί σήμερα να μην είναι και η καλύτερη εμπειρία, όμως αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι ως τεχνολογία δεν ενέχει στο εσωτερικό της θετικά απελευθερωτικά χαρακτηριστικά. Σήμερα, αν τηλε-εργάζεσαι μπορεί να σε παίρνει το αφεντικό σου Παρασκευή βράδυ και να σου αναθέτει δουλειές για το Σαββατοκύριακο, να σε φορτώνει με υπέρογκο έργο και να απαιτεί εμμέσως τις (απλήρωτες) υπερωρίες σου.

Ίσως να ακούγεται γραφικό, όμως για τα σημερινά δεινά της τηλεργασίας ευθύνεται η βασική αντίθεση αντίθεση κεφαλαίου-εργασίας, η αποξένωση του εργαζόμενου από τα μέσα παραγωγής και το προϊόν του (και άρα συντήρησής του). Ουσιαστικά, ως τεχνολογία παραγωγής η τηλεργασία σημαίνει μια μεγαλύτερη ελευθερία η οποία κυρίως προκύπτει από την υψηλότερη χωροχρονική ευελιξία της εργασίας. Όμως σε έναν κόσμο όπου οι ανάγκες επιβάλλονται και εξαϋλώνουν την ελευθερία, τα οφέλη αυτής της διαδικασίας δεν τα δρέπει η πλειοψηφία, αλλά αντίθετα τα εκμεταλλεύεται και τα τεντώνει το κεφάλαιο για το δικό του όφελος σε βάρος της.

Σε μια κοινωνία των ελεύθερα συνεταιρισμένων ανθρώπων, η τηλεργασία θα μπορεί να αποτελέσει σημαντικό στοιχείο της ελευθερίας της εργασίας. Στα πλαίσια αυτά, στο βαθμό που του επιτρέπει η τεχνολογία, κάποιος θα μπορεί να συνεισφέρει στην παραγωγή από όπου θέλει, θα μπορεί να απολαμβάνει διαστήματα μακριά από το χώρο εργασίας του, να μειώνει τις μετακινήσεις του, να εργάζεται από κάποιο εξοχικό θέρετρο για λίγο, χωρίς όμως να χάνει τη σύνδεσή του από τον εργασιακό χώρο και τους συναδέλφους του, χωρίς να του επιβάλλεται αυτή η σχέση, να εξωθείται σε απομόνωση ή να καταλήγει ανέστιος εργαζόμενος.

Για να συμβεί όμως αυτό, πρέπει η κοινωνία να απαιτήσει την κάλυψη των αναγκών της και πάνω τους να οικοδομήσει την ελευθερία της.

ΠΗΓΗ ΠΡΙΝ