Παρά την δημόσια προώθηση της αποκλιμάκωσης των σχέσεων μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου τα τελευταία χρόνια, που συνοδεύτηκε από διπλωματικές επισκέψεις υψηλού επιπέδου και χειρονομίες εξομάλυνσης, η Τουρκία και η Αίγυπτος παραμένουν σε βαθιά διαφωνία σχετικά με το μέλλον της Λιβύης.
Αυτή η ανεπίλυτη διαμάχη επανήλθε πρόσφατα στην επιφάνεια, όταν η Αίγυπτος εξαπέλυσε μια ισχυρή αντεπίθεση στα Ηνωμένα Έθνη, αποκαλύπτοντας πώς το ζήτημα της Λιβύης συνεχίζει να αποτελεί πηγή παρατεταμένων και στρατηγικά σημαντικών εντάσεων μεταξύ των δύο μεγάλων δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο.
Η τελευταία αίτηση της Αιγύπτου, που υποβλήθηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 2025, εκφράζει την ισχυρότερη μέχρι σήμερα απόρριψη από το Κάιρο των νέων αιτημάτων της Λιβύης σχετικά με την επέκταση των ορίων της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας και των θαλάσσιων συνόρων. Σύμφωνα με την Αίγυπτο, οι χάρτες και οι συντεταγμένες που υπέβαλε η Λιβύη τον Μάιο και τον Ιούνιο του 2025 δεν περιορίζονται στην οριοθέτηση νέων θαλάσσιων ζωνών: τοποθετούν τμήματα των περιοχών που διεκδικεί η Λιβύη εντός των αιγυπτιακών υδάτων, παραβιάζοντας τα χωρικά ύδατα, τη συνορεύουσα ζώνη, την αποκλειστική οικονομική ζώνη και τμήματα της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας της Αιγύπτου.
Η έκθεση του Καΐρου υποστηρίζει ότι τα εξωτερικά όρια της Λιβύης επικαλύπτουν τα δυτικά θαλάσσια σύνορα της Αιγύπτου και ότι το ανατολικό όριο που έχει δηλώσει η Λιβύη βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός των αιγυπτιακών χωρικών υδάτων. Στην πραγματικότητα, η Αίγυπτος θεωρεί αυτές τις αιτήσεις ως μια προσπάθεια μονομερούς αναδιαμόρφωσης της θαλάσσιας γεωγραφίας της Μεσογείου εις βάρος της.
Η υποβολή της Λιβύης στα Ηνωμένα Έθνη στις 27 Μαΐου 2025, παρουσιάζει την επίσημη δήλωση της Τρίπολης σχετικά με τα εξωτερικά όρια της ηπειρωτικής της υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο, συνοδευόμενη από χάρτη και κατάλογο συντεταγμένων. Το έγγραφο υποστηρίζει ότι τα θαλάσσια όρια της Λιβύης, που έχουν καθοριστεί σύμφωνα με το μνημόνιο θαλάσσιας οριοθέτησης του 2019 που υπογράφηκε με την Τουρκία, αποτελούν μια ισότιμη λύση σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και δηλώνει ρητά ότι ούτε η Ελλάδα ούτε η Αίγυπτος έχουν κυριαρχικά δικαιώματα στις περιοχές που οριοθετούνται μεταξύ της Λιβύης και της Τουρκίας.
Η Τρίπολη απορρίπτει τη συμφωνία ΑΟΖ του 2020 μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου ως νομικά άκυρη και κατηγορεί τις δύο κυβερνήσεις ότι εκδίδουν άδειες εξόρυξης υδρογονανθράκων σε περιοχές που η Λιβύη διεκδικεί ως δικές της. Η έγγραφη διαμαρτυρία υποστηρίζει ότι οι ελληνικές δραστηριότητες εξερεύνησης νότια της Κρήτης, συμπεριλαμβανομένων των ερευνών που ξεκίνησαν το 2022, παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Λιβύης και αγνοούν τα διεθνή ναυτιλιακά πρότυπα που έχουν εγκαθιδρυθεί. Η Λιβύη ισχυρίζεται περαιτέρω ότι τμήματα του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδίου της Ελλάδας για το 2025 και της πρόσφατα ανακηρυχθείσας ΑΟΖ της Ελλάδας στην Ιόνιο Θάλασσα παραβιάζουν την ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα της Λιβύης.
Στην υποβολή της, η Λιβύη περιγράφει ένα ευρύ θαλάσσιο όριο που εκτείνεται δυτικά προς την Τυνησία και ανατολικά προς την Αίγυπτο, το οποίο βασίζεται στο μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης του 2019 και υποστηρίζεται, όπως επισημαίνει, από τη διεθνή νομολογία που περιορίζει την επίδραση των νησιών στη θαλάσσια οριοθέτηση. Παρέχει έναν πλήρη κατάλογο συντεταγμένων μαζί με έναν χάρτη που δείχνει την ζώνη της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, τα χωρικά ύδατα και τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες δικαιοδοσίας που διεκδικεί.
Απαιτεί από την Ελλάδα και την Αίγυπτο να αναστείλουν όλες τις δραστηριότητες αδειοδότησης και εξερεύνησης υδρογονανθράκων σε αμφισβητούμενες περιοχές έως ότου συμφωνηθούν τα τελικά θαλάσσια όρια.
Φαίνεται ότι αυτό που αυξάνει την ανησυχία της Αιγύπτου δεν είναι μόνο το περιεχόμενο των αιτημάτων της Λιβύης, αλλά και το πολιτικό πλαίσιο πίσω από αυτά. Η αιτιολόγηση της Αιγύπτου αφιερώνει σημαντικό χώρο στην επιταχυνόμενη συνεργασία της Λιβύης με την Τουρκία στον τομέα της υπεράκτιας εξόρυξης.
Επισημαίνει το μνημόνιο κατανόησης της 25ης Ιουνίου 2025 μεταξύ της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου της Λιβύης και της κρατικής εταιρείας πετρελαίου και φυσικού αερίου της Τουρκίας, της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı, TPAO), το οποίο επιτρέπει σεισμικές έρευνες σε τέσσερα υπεράκτια τεμάχια, ένα από τα οποία — η «Περιοχή 4» — σύμφωνα με την Αίγυπτο επικαλύπτεται άμεσα με τα θαλάσσια σύνορά της.
Το Κάιρο απορρίπτει ολόκληρη τη συμφωνία, επιμένοντας ότι δεν μπορούν να προκύψουν νομικά αποτελέσματα από δραστηριότητες που βασίζονται σε αυτό που θεωρεί παράνομη αξίωση. Το έγγραφο επαναλαμβάνει περαιτέρω τη μακροχρόνια θέση της Αιγύπτου ότι οι προηγούμενες συμφωνίες της Τουρκίας με τις λιβυκές αρχές — η συμφωνία οριοθέτησης θαλάσσιων ορίων του 2019 και η συμφωνία υδρογονανθράκων του 2022 — είναι αμφότερες άκυρες και χωρίς νομική ισχύ.
Για το Κάιρο, δεν πρόκειται για μεμονωμένες τεχνικές διαφωνίες, αλλά για αποδείξεις συντονισμένης προσπάθειας της Λιβύης και της Τουρκίας να αναδιαμορφώσει το ενεργειακό και αμυντικό τοπίο της περιοχής με τρόπο που υπονομεύει τα στρατηγικά συμφέροντα της Αιγύπτου.
Η διαμαρτυρία της Λιβύης τον Ιούνιο κατά της διεθνούς πρόσκλησης υποβολής προσφορών της Ελλάδας για εξερεύνηση υδρογονανθράκων νότια της Πελοποννήσου και της Κρήτης επιτείνει την πολυπλοκότητα. Η Τρίπολη υποστηρίζει ότι ένα από τα τμήματα της πρόσκλησης, το «νότιο Κρήτη 2», βρίσκεται εντός της δικαιοδοσίας της Λιβύης. Η Αίγυπτος απορρίπτει κατηγορηματικά και αυτόν τον ισχυρισμό, υποστηρίζοντας ότι αγνοεί τα κυριαρχικά δικαιώματα που καθιέρωσαν τα κράτη της Αιγύπτου.
Η τριγωνική δυναμική που προκύπτει — η Αίγυπτος και η Ελλάδα από τη μία πλευρά, η Λιβύη και η Τουρκία από την άλλη — υπογραμμίζει πόσο αλληλένδετες έχουν γίνει οι διαφορές και πώς η ανατολική Μεσόγειος έχει εξελιχθεί σε ένα πολυεπίπεδο γεωπολιτικό θέατρο όπου κάθε θαλάσσια κίνηση έχει αντίκτυπο σε πολλές πρωτεύουσες.
Για να ενισχύσει τη θέση της, η Αίγυπτος βασίζει τις αντιρρήσεις της σε ένα ολοκληρωμένο νομικό και διπλωματικό πλαίσιο. Αναφέρεται στο Προεδρικό Διάταγμα αριθ. 595 του 2022 που ορίζει τα δυτικά θαλάσσια σύνορά της, στην Κοινοποίηση Θαλάσσιας Ζώνης του 2023 και σε προηγούμενες σημειώσεις που κατατέθηκαν στον ΟΗΕ το 2019, το 2023 και το 2024. Διασφαλίζοντας τα σύνορά της στα αρχεία του ΟΗΕ, η Αίγυπτος τοποθετείται ως υπερασπίστρια ενός νομικού status quo που καθιερώθηκε, ενώ παρουσιάζει τις υποβολές της Λιβύης και, κατ’ επέκταση, την επιρροή της Τουρκίας ως αποσταθεροποιητικές αναθεωρήσεις που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο.
Πίσω από την επίσημη γλώσσα, η υποκείμενη γεωπολιτική αφήγηση είναι σαφής. Ο συνεχής κατακερματισμός της Λιβύης έχει δημιουργήσει ένα παράθυρο ευκαιρίας για εξωτερικούς παράγοντες, με τη βαθιά στρατιωτική και πολιτική εμπλοκή της Τουρκίας με τις δυτικές φατρίες της Λιβύης να δίνει στην Άγκυρα σημαντική επιρροή στη διαμόρφωση της λιβυκής πολιτικής.
Το Κάιρο θεωρεί από καιρό την τουρκική επιρροή στη δυτική του πλευρά ως στρατηγική απειλή, και η τελευταία υποβολή του ΟΗΕ αντικατοπτρίζει μια διαρκή υποψία: ότι οι νέες θαλάσσιες αξιώσεις της Λιβύης δεν είναι τόσο έκφραση του εθνικού συμφέροντος της Λιβύης όσο επέκταση των στρατηγικών φιλοδοξιών της Τουρκίας στη Μεσόγειο.
Η ενεργητική περιφερειακή πολιτική της Τουρκίας, που βασίζεται στην εξερεύνηση ενεργειακών πόρων, τις συνεργασίες στον τομέα της ασφάλειας και την πολιτική υποστήριξη των φατριών της Λιβύης, έχει καταστεί το μόνιμο αντικείμενο ανησυχίας της Αιγύπτου, παρά τις δημόσιες δηλώσεις συμφιλίωσης.
Ενώ η Αίγυπτος κλείνει την υποβολή της εκφράζοντας ετοιμότητα για διαπραγματεύσεις «καλή τη πίστει», το περιεχόμενο του εγγράφου υπογραμμίζει το βάθος του χάσματος.
Το Κάιρο πιστεύει ότι οι κανόνες εμπλοκής έχουν ήδη παραμορφωθεί από μονομερείς δηλώσεις της Λιβύης και συμφωνίες υπό την αιγίδα της Τουρκίας. Με την Λιβύη ασταθή, την Τουρκία εδραιωμένη, την Ελλάδα άμεσα εμπλεκόμενη και τις προοπτικές για κερδοφόρα υπεράκτια κοιτάσματα υδρογονανθράκων σε κίνδυνο, οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο παραμένουν μακριά από την επίλυση.
Η Λιβύη δεν είναι πιθανό να αποσύρει τις υποβολές της, η Τουρκία δεν είναι πιθανό να μειώσει την παρουσία της και η Αίγυπτος είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει να εντείνει τη διπλωματική της αντίσταση.
Η διαμάχη εξακολουθεί να περιορίζεται στον διπλωματικό και νομικό τομέα, αλλά οι εμπλεκόμενοι παράγοντες προετοιμάζονται για μια μακροχρόνια αντιπαράθεση, στην οποία τα θαλάσσια σύνορα λειτουργούν ως υποκατάστατα μιας ευρύτερης στρατηγικής αντιπαλότητας που οι προσπάθειες εξομάλυνσης μεταξύ Άγκυρας και Καΐρου δεν έχουν ακόμη καταφέρει να γεφυρώσουν.
Πηγή: Nordic Monitor
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου