Ήταν καλοκαίρι του 1959, όταν οι κάτοικοι τριών μακεδονικών χωριών αναγκάστηκαν να ορκιστούν δημόσια –μπροστά στον ελληνικό στρατό, τη χωροφυλακή και τους παπάδες- πως δεν θα ξαναμιλήσουν στο ‘σλαβικό ιδίωμα’.
Σήμερα, 60 χρόνια μετά, μιλάμε με τον Νίκο Σακελλάριο, αγωνιστή από τη μακεδονική μειονότητα, που κατάγεται από το χωριό Τρέμιο (Καρδιά), ένα από τα χωριά που υπέστησαν την ταπεινωτική αυτή δοκιμασία.
ΚΟΚΚΙΝΗ: Νίκο, αυτές οι μαζικές ορκωμοσίες ήταν αυθόρμητες;
Ν.Σ: Αυτή η εξευτελιστική διαδικασία πρόλαβε να γίνει σε τρία χωριά. Στο Τρέμιο, όπως ονομαζόταν μέχρι το 1927 το χωριό Καρδιά στην Πτολεμαΐδα Κοζάνης, στο Λούντοβο (Κρύα Νερά) της Καστοριάς και στον Ατραπό της Φλώρινας. Με τη συνδρομή στρατού και χωροφυλακής, οργανώνονταν από μία ορκωμοσία ανά Κυριακή. Φυσικά σε όλες αυτές τις ορκωμοσίες πάντα υπήρχαν και κάποιοι κάτοικοι από τα χωριά τα ίδια, οι οποίοι βοηθούσαν στο έργο των αστυνομικών, στρατιωτικών και των άλλων κρατικών αρχών. Σκοπός τους ήταν να υποχρεώσουν τους απλούς κατοίκους να ορκιστούν πως δεν θα μιλούν τη γλώσσα που έμαθαν και χρησιμοποιούν εδώ και αιώνες. Έτσι, στην Καρδιά, ο πρόεδρος του χωριού Ιωάννης Τσώτσιας ήταν ο πρωτεργάτης που συνέβαλλε σε σημαντικό βαθμό στην ορκωμοσία αυτή, την πρώτη από τις τρεις. Εξάλλου είχε δείξει δείγματα νομιμοφροσύνης στο δεξιό εθνικόφρον κράτος, από την εποχή ήδη του εμφυλίου. Από τότε βρίσκουμε και την υπογραφή του σαν πρόεδρος, καθώς και τη θέση που παίρνει ενάντια στον ΔΣΕ (εφημ. “ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ”, 9.1.1948). Φυσικά για τις υπηρεσίες του αυτές επιβραβεύεται επί χούντας, οπότε και τοποθετείται εκ νέου πρόεδρος του χωριού. Το άστρο του θα δύσει το 1974 με την πτώση της χούντας, οπότε και δεν θα εκλεγεί πια. Για την ιστορία να σημειώσουμε πως ο αδελφός του ήταν με το μέρος του ΔΣΕ και σκοτώθηκε κάπου στην Καστοριά.
Η ιστορία αυτή σταμάτησε μετά από διαμαρτυρίες που έφτασαν στον ΟΗΕ. Η κάθε ορκωμοσία πραγματοποιούταν μέσα σ’ ένα κλίμα τρομοκρατίας. Σε κάθε χωριό στρατοπέδευαν ισχυρές δυνάμεις στρατού και χωροφυλακής, ενώ η ίδια η τελετή γινόταν παρουσία νομαρχών, ταξιαρχών και συνταγματαρχών του Β΄ Σώματος Στρατού και δεσποτάδων. Αξιωματικοί και παπάδες υποχρέωναν τον κόσμο που παρατάσσονταν στην πλατεία του κάθε χωριού να σηκώσουν το δεξί τους χέρι και αν ορκιστούν πως δεν θα ξαναμιλήσουν στο ‘σλαβικό ιδίωμα’. Η κύρια γλώσσα στα χωριά αυτά -όχι μόνο το διάστημα των ορκωμοσιών, αλλά και πολύ αργότερα- ήταν η ντόπια (εντόπσκι) ή εντόπικα προς το ελληνικότερον.
Η πρωτοβουλία για τις ορκωμοσίες, αλλά και το τελετουργικό τους ως την τελευταία λεπτομέρεια, ξεκινούσε από το ελληνικό κράτος (εποχή Κωνσταντίνου Καραμανλή) και αφορούσε φυσικά μόνο τα χωριά που κατοικούνταν από εθνικά Μακεδόνες (‘οι γηγενείς άπαντες Μακεδόνες’, όπως αναφέρει και ο αρθρογράφος της εφημερίδας ‘ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ’ στο ρεπορτάζ του για τις ορκωμοσίες).
Όσο για την επιτυχία που είχαν οι ορκωμοσίες να αναφέρουμε μόνο -και προς μεγάλη απογοήτευση των τοπικών παραγόντων της Δεξιάς-, είναι χαρακτηριστικό το γεγονός που κυκλοφορεί σαν ανέκδοτο πια στα χωριά. Όταν ολοκληρωνόταν η «εθελοντική» ορκωμοσία και αποχωρούσαν πια οι ταξιαρχίες των τζιπ, των αξιωματικών και των συνταγματαρχών, οι κάτοικοι τούς αποχαιρετούσαν φωνάζοντας από τα σπίτια και τα χωράφια τους, γεμάτοι αφέλεια:
– Αϊ σουσντράε, δηλαδή ‘Χαιρετίσματα’, ‘στο καλό’.
Και αυτοί σαν σωστοί «δημοκράτες» αντιγύριζαν:
– Καλά, δεν είπαμε ότι δεν θα μιλάμε πια αυτή τη «γύφτικη» γλώσσα;
Μετά από αυτή την πράξη, συνέχισαν το έγκλημα και σε άλλα δύο χωριά: στο Λούντοβο (Κρύα Νερά) του νομού Καστοριάς στις 2 Αυγούστου 1959 και, για να ολοκληρωθεί η ‘φιέστα’, στο χωριό Ατραπός του νομού Φλώρινας, στις 9 Αυγούστου 1959.
Στα Κρύα Νερά (Λούντοβο) Καστοριάς, διάλεξαν τις 2 Αυγούστου όχι τυχαία ίσως. Και μάλιστα το ανέφερε ένας από τους ομιλητές ο κ. Γιαννούσης εκ μέρους των έφεδρων Αξιωματικών Καστοριάς «όστις υπεγράμμισε το γεγονός ότι η σεμνή αυτή τελετή συμπίπτει με το συγκαλούμενον εις Λάρισσαν 1ον Πανελλήνιον Συνέδριον των Εφέδρων Αξιωματικών της Ελλάδος, καθ’ ο θα ακουστή η ανανέωσις του όρκου πίστεως των χιλιάδων εφ. Πολεμιστών της Ελλάδος. Περαιτέρω ο ομιλητής ετόνισεν ότι τόσον η σεμνή τελετή του χωρίου όσον & το επιβλητικόν συνέδριον θα αποτελέσουν ηχηρόν ράπισμα κατά των παντοειδών εχθρών της Ελλάδος που εορτάζοντες & αυτοί την ιδίαν ημέραν μίαν αποφράδα επέτειον, την του Ήλιντεν, την γνωστήν αιματοβαφή Βουλγαρικήν ψευδοεπανάστασιν, να καθυβρίζουν την χώραν μας. Τους λόγους των ανωτέρω ομιλητών εκάλυψαν ζωηρά & παρατεταμένα χειροκροτήματα ως & ζητωκραυγαί υπέρ του Βασιλέως & του Στρατού» (εφημ. “ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ”, Τρίτη 4 Αυγ. 1959, σελ.7).
Η τρίτη ορκωμοσία γίνεται την επόμενη Κυριακή στο χωριό Ατραπός (Καρπέσινα) στη Φλώρινα. Πάλι η ίδια κατάσταση στρατοκρατούμενου κλίματος. Οι δημοσιογράφοι που θα γράψουν σχετικά ανήκουν στο ίδιο φάσμα εθνικοφροσύνης. Την ορκωμοσία αυτή καλύπτει με άρθρο του στην εφημερίδα “ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΒΟΡΡΑΣ” την 11.5.1959 ο Νικ. Στάγκος. Είναι ο ίδιος δημοσιογράφος που είχε καλύψει γεγονότα του εμφυλίου, ασφαλώς από τη μεριά του λεγομένου κυβερνητικού στρατού, ενάντια στον ΔΣΕ.
ΚOKKINH: Πώς είναι τα πράγματα σήμερα; Υπάρχει κόσμος που υποφέρει επειδή αισθάνεται εθνικά Μακεδόνας ή επειδή μιλάει τη Μακεδονική γλώσσα;
Ν.Σ: Άρση των συνεπειών του εμφυλίου πολέμου δεν έχει ισχύσει ακόμα για τους Μακεδόνες. Άνθρωποι που πολέμησαν σαν φαντάροι στην Αλβανία, και μετά σαν αντάρτες ενάντια στη γερμανική, ιταλική και βουλγάρικη κατοχή, δεν έχουν το δικαίωμα, ακόμα και σήμερα, να γυρίσουν στα σπίτια τους. Με τη χριστουγεννιάτικη απόφασή τους του 1982 (υπ’ αριθμ. 106-841) οι υπουργοί Γεννηματάς και Σκουλαρίκης αποφάσισαν πως μπορούν να επιστρέψουν από την προσφυγιά μονάχα οι ‘Έλληνες το γένος’. Έτσι, όσοι πρόσφυγες κατοικούν σήμερα στη Δημοκρατία της Μακεδονίας, αλλά και οικογένειες που ζουν στη Βουλγαρία, στην Τασκένδη, στο χωριό ‘Νίκος Μπελογιάννης’ στην Ουγγαρία, δεν επιτρέπεται να πατήσουν το πόδι τους στην Ελλάδα ούτε και στην κηδεία του πατέρα, του αδελφού ή του γιου τους και υποχρεώνονται σε εκβιασμούς από τα κατά τόπους ελληνικά προξενεία και το υπουργείο Εξωτερικών.
Η αναλγησία του ελληνικού κράτους δεν αφήνει έξω ούτε και τους νεκρούς. Έτσι, κάποιος σλαβόφωνος δοσίλογος υπουργός της κυβέρνησης Τσολάκογλου, ο Σωτήρης Γκοτζαμάνης, αποκαταστάθηκε εν ζωή και επιβραβεύθηκε ως έμπιστος του ελληνικού κράτους, ενώ αγωνιστές όπως η Μίρκα Γκίνοβα, ο Τερπόφσκι, ο Τάσκο Καρατζά, στελέχη του Μακεδονικού Κομμουνιστικού Κινήματος που πολέμησαν και στα δυο αντάρτικα και εξοντώθηκαν από τα ελληνικά στρατιωτικά αποσπάσματα, περιμένουν ακόμα την αναγνώρισή τους.
ΚOKKINH: Όμως, τι ακριβώς ζητάτε σήμερα;
Ν.Σ: Εμείς υπερασπιζόμαστε την υπόθεση της μακεδονικής μειονότητας μέσα σε ένα πνεύμα μακριά από εθνικισμούς. Πιστεύουμε στη φιλία των βαλκανικών λαών. Δεν θέλουμε πόλεμο στα Βαλκάνια, αλλά σεβασμό όλων των εθνικών, γλωσσικών και θρησκευτικών μειονοτήτων για το καλό όλων των λαών της περιοχής. Δεν ζητάμε τίποτε υπερβολικό, όπως μεταβολή των συνόρων ή τίποτα παρόμοιο.
Ζητάμε όμως να διδάσκεται η γλώσσα μας στα σχολεία της περιοχής για κάποιες ώρες την εβδομάδα, όπως και η ιστορία και η παράδοσή μας. Θέλουμε τα τραγούδια μας να ακούγονται στο ραδιόφωνο με λόγια, όπως είναι στη γλώσσα μας. Θέλουμε να λέγονται ‘Έλενο Μόμε’ και όχι Ελένη κόρη, να λέγονται ‘σιαρένοι τσιουράποι’ και όχι παρδαλές κάλτσες. Όπως και οι Πόντιοι δεν εγκαταλείπουν την παράδοσή τους και λένε τικ, κοτσάρι –χωρίς μετάφραση- και καλά κάνουν.
ΚOKKINH: Όλα αυτά τα χρόνια έχετε υποστεί διώξεις από το ελληνικό κράτος;
Ν.Σ: Στη Φλώρινα πήγε να δημιουργηθεί η ‘Στέγη Μακεδονικού Πολιτισμού’. Το Καταστατικό της απορρίφθηκε τόσο από το Πρωτοδικείο όσο και από το Εφετείο. Αφού εξαντλήσαμε όλα τα ένδικα μέσα καταφύγαμε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Στρασβούργο. Δικαιωθήκαμε και ήδη το ελληνικό κράτος υποχρεώθηκε να καταβάλει την αποζημίωση που ορίστηκε στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Λίγα χρόνια αργότερα, απορρίφθηκε επίσης από το Πρωτοδικείο και το Καταστατικό του Συλλόγου ‘Ρουσαλίι’ στην Κεντρική Μακεδονία, ενώ μόλις πρόσφατα είχαμε την απαγόρευση λειτουργίας του πολιτιστικού συλλόγου της Αδελφότητας «Κύριλλος και Μεθόδιος» στον νομό Σερρών. Διώξεις υπήρξαν και σε σχέση με τη δίγλωσση πινακίδα (στην ελληνική και τη μακεδονική γλώσσα) που αναρτήθηκε στα γραφεία του ουράνιου Τόξου. Τελικά όμως αθωώθηκαν τα τέσσερα μέλη του ουράνιου Τόξου, λόγω και της δημοσιότητας που πήρε το θέμα τόσο εντός όσο και εκτός Ελλάδας, καθώς και της αλληλεγγύης που επιδείχθηκε.
*Η συνέντευξη είναι δημοσιευμένη στο φύλλο 4, Οκτώβρης 2019, της εφημερίδας «Η Κόκκινη», που κυκλοφορεί.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου