Δημήτρης Σταμούλης
H αγορά υπηρεσιών αλλάζει σε όλο τον κόσμο και στη χώρα μας με ραγδαίους ρυθμούς. Εταιρείες κολοσσοί που δραστηριοποιούνται στις ψηφιακές πλατφόρμες τείνουν να κυριαρχήσουν σε μια αγορά που ολοένα στρέφεται στις online παραγγελίες. Επιβάλλουν όλο και πιο σκληρούς όρους και σχέσεις εργασίας στους λεγόμενους gig εργαζόμενους, με βασική φιλοσοφία όλο το «μη μισθολογικό κόστος» να επιβαρύνει τους ίδιους τους εργαζόμενους. Γι αυτό βαφτίζονται «συνεργάτες» και partners.
Αλλά πέρα από το ζήτημα των εργασιακών σχέσεων και των τεράστιων ευθυνών της νυν κυβέρνησης της ΝΔ αλλά και των πρότερων, μαζί και του ΣΥΡΙΖΑ, που ουσιαστικά έχουν πετάξει στην αρένα της πιο σκληρής εκμετάλλευσης τους εργαζόμενους των πλατφορμών, υπάρχει και το ίδιο το ζήτημα των μισθών. Οι μισθοί που δίνουν εταιρείες-κολοσσοί με τεράστια κέρδη, είναι πενιχροί, της τάξης των λίγων ευρώ την ώρα, αν και οι περισσότερες από αυτές πληρώνουν με το κομμάτι (παράδοση).
Η ΕΕ και οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών σφυρίζουν αδιάφορα για το γεγονός ότι εταιρείες όπως η Uber ή η Deliveroo, αλλάζουν το εργασιακό μοντέλο που γνωρίζαμε και επιβάλουν ένα σκληρά αντεργατικό καθεστώς στους χώρους δουλειάς. Κι όσοι νομίζουν ότι αυτό το καθεστώς αφορά ένα μικρό ποσοστό εργαζομένων κάνουν λάθος. Στην ΕΕ, στην gig economy έχει δηλώσει ότι έχει εργαστεί κάποια στιγμή, για λογαριασμό διαδικτυακής πλατφόρμας, 1 στους 10 εργαζόμενους (ποσοστό 11%)!
Η νέα όμως πραγματικότητα έχει γεννήσει και νέους, πρωτότυπους αγώνες, όπως αυτόν που βλέπουμε σε εξέλιξη στην Ελλάδα. Σε αρκετές περιπτώσεις, εργαζόμενοι δοκιμάζουν νέους τρόπους συλλογικών δράσεων, όπως το «κλείσιμο» των apps σε συγκεκριμένο χρόνο ή τη συλλογική άρνηση να ανταποκριθούν στη ζήτηση επί μέρους παραδοτέων. Σε αρκετές περιπτώσεις έχουμε και σημαντικές δικαστικές νίκες.
Στην Ιταλία, οι αρχές αποφάνθηκαν ότι οι ταχυμεταφορείς είναι υπάλληλοι τους και όχι ανεξάρτητοι εργαζόμενοι και έχουν επιβάλει πρόστιμα στις Uber Eats, Glovo, Just Eat και Deliveroo 733 εκατ. ευρώ. Στην Ισπανία, δικαστήριο δικαίωσε οδηγούς της εταιρείας παράδοσης τροφίμων Glovo. Στη Βρετανία, το Συνδικάτο Ανεξάρτητων Εργαζόμενων (IWGB) κέρδισε δικαστική διαμάχη με την κυβέρνηση του Λονδίνου για την ανυπαρξία νομικού πλαισίου εργασιακής ασφάλειας και υγειονομικής προστασίας για τους «gig workers».
Η πετυχημένη start up, η ενοικίαση εργαζομένων, οι συνεργάτες της Wolt
«Κάθε μέρα θα είναι διαφορετική, οδηγώντας απλά το μηχανάκι ή ακόμα και το ποδήλατο σου» υπόσχεται η πλατφόρμα efood που είναι σήμερα η κορυφαία υπηρεσία delivery στην Ελλάδα. Ωστόσο η αποκάλυψη του ωμού εργοδοτικού εκβιασμού και μάλιστα εν μέσω εντυπωσιακής κερδοφορίας της, έδειξε το πόσο «διαφορετικές» είναι οι ημέρες των εργαζομένων σε τέτοιες εταιρείες. Η efood σήμερα συνεργάζεται με 15.000 καταστήματα σε 90 πόλεις και απασχολεί περίπου 700 εργαζόμενους στο γραφείο και 3.000 διανομείς, κάποιους με μισθωτή σχέση και τους περισσότερους ως «freelancers», δηλαδή εξωτερικούς… συνεργάτες. Πρόθεσή της είναι να τους φτάσει τους 7.000!
Η efood ξεκίνησε ως το απόλυτο «success story» της ελληνικής start-up (νεοφυούς) επιχειρηματικότητας. Δύο αδέλφια και ένας φίλος τους δημιούργησαν το 2012 την πρώτη πλατφόρμα για παραγγελίες φαγητού μέσω ίντερνετ και μόλις τρία χρόνια μετά, τους χτύπησε την πόρτα ο κολοσσός της λεγόμενης gig-economy, Delivery Hero, με έδρα το Βερολίνο, και με βασικό μέτοχο τον επίσης γερμανικό όμιλο Rock. Το deal έκλεισε το 2015, όταν η e-food είχε ήδη πάνω από 60% μερίδιο αγοράς, με τις εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για τίμημα περίπου 22 εκατ. ευρώ, καθώς επισήμως δεν ανακοινώθηκε το ποσό. Εκείνη την εποχή εξυπηρετούσε περισσότερες από 11.000 παραγγελίες την ημέρα, με ρυθμούς ανάπτυξης 30%-35% μηνιαίως.
Η πανδημία έφερε στον «αφρό» την efood, με τα έσοδά της να διαμορφώνονται το 2020 σε 64,4 εκατ. ευρώ, από 43,1 εκατ. το 2019, κάνοντας άλμα 49%, ενώ τα καθαρά κέρδη της αυξήθηκαν κατά 26,7% και από 16,8 εκατ. ευρώ ανήλθαν στα 21,3 εκατ. ευρώ. Η εκρηκτική άνοδος του τζίρου οφείλεται στη σημαντική αύξηση του αριθμού των παραγγελιών, γεγονός που οδήγησε και στην αύξηση των εσόδων από προμήθειες, τα οποία ήταν 13,4 εκατ. ευρώ περισσότερα σε σύγκριση με το 2019. Είναι εντυπωσιακό ότι ο αριθμός των παραγγελιών της efood έφτασε να ανέλθει μέσα στο 2020 (όχι όλο το έτος) περίπου στις 250.000-300.000 την ημέρα, με τον μέσο όρο της αξίας του καλαθιού να είναι μεταξύ 7-10 ευρώ. H efood απομυζεί και τα καταστήματα με τα οποία συνεργάζεται μέσω της χρήσης των υπηρεσιών προώθησής τους (premium placement, προτεινόμενα πιάτα κ.α.).
Η efood διαλαλούσε με πληρωμένα δημοσιεύματα ότι προσφέρει «ανταγωνιστικό πακέτο αποδοχών» τάζοντας «συνεχείς εκπλήξεις και bonus», κουπόνια σίτισης και κάρτα καυσίμων» και ιδιωτική ασφάλεια για τους υπαλλήλους. Η εταιρεία που δήθεν… δεν έχει να πληρώσει ασφάλιση και εξοπλισμό (εξ ου και ο εκβιασμός του… συνεργάτη) μέχρι πρότινος «πρόσφερε» στους «efooders» διάφορα «καθρεφτάκια», από… μασάζ, μανικιούρ και πεντικιούρ μέχρι playroom και δωρεάν πίτσα και μπίρες στο εστιατόριό της!
Η efood έχει άμεση σχέση με μια από τις πιο μεγάλες εταιρείες «ενοικίασης» εργαζομένων, την Manpower, από την οποία «προμηθεύονταν» διανομείς με τρίμηνες συμβάσεις που ανανεώνονταν μέχρι πρότινος αυτόματα. Μάλιστα η Manpower προσπάθησε με ανακοίνωσή της να «βγει λάδι» λέγοντας ότι «σκοπός της συνεργασίας είναι η κάλυψη προσωρινών αναγκών του συνεργάτη της, μόνο για ορισμένο χρόνο». Βέβαια αυτός ο χρόνος βάσει της νομοθεσίας μπορεί να ανέρχεται έως και 36 μήνες, δηλαδή τρία χρόνια! Αυτή η «διαπλοκή» άμεσου και έμμεσου εργοδότη φροντίζει καλά να κρατά σε απόλυτη ανασφάλεια τους εργαζόμενους με ανανεωνόμενες συμβάσεις ορισμένου χρόνου, και να διαιωνίζει το καθεστώς υποταγής τους. Η efood έχει κατηγοριοποιήσει τους διανομείς της. Ανάλογα με τη βαθμολογία που λαμβάνουν, βάσει κριτηρίων που έχει θεσπίσει, τους κατατάσσει σε τρεις κατηγορίες. Βασικό ζητούμενο για την εργοδοσία είναι να ρίχνει τους χρόνους των δρομολογίων, να ενισχύει την εργασία στις ώρες και ημέρες υψηλότερης ζήτησης και όλα αυτά με πενιχρά «μπόνους» της τάξης των 50 λεπτών ανά παραγγελία, ακόμα λιγότερα σε όσους είναι σε χαμηλότερη κατηγορία.
Ανάλογες πρακτικές υιοθετεί ο άλλος μεγάλος παίκτης του Online delivery στη χώρα μας, η Wolt, που προωθεί αποκλειστικά το μοντέλο του «συνεργάτη-διανομέα», και το διανθίζει με διάφορα μότο περί «ελευθερίας και ευελιξίας». Η εν λόγω πλατφόρμα εντέχνως πετάει το «μπαλάκι» στον διανομέα: «Εσύ αποφασίζεις πόσα χρήματα θα κερδίζεις. Περισσότερες διανομές, μεγαλύτερες απολαβές. Όσο πιο μακρινή η διανομή τόσο υψηλότερη η αμοιβή». H Wolt ξεκίνησε ως start-up στη Φινλανδία το 2016 και σήμερα έχει επεκταθεί σε 23 χώρες. Η αξία της ξεπερνάει το ένα δισεκατομμύριο δολάρια, ειδικεύεται μόνο σε τοπική εξυπηρέτηση (εντός πόλεως), όχι μόνο εστιατορίων αλλά και άλλων δραστηριοτήτων. Στην Ελλάδα απασχολεί περισσότερους από 500 υπαλλήλους, και θεωρείται πρωτοπόρα της λεγόμενης «uberοποίησης» του delivery. Παρά το ότι δίνει κάτι παραπάνω ανά διαδρομή, οι ίδιοι οι διανομείς της δηλώνουν ότι «για να βγει καλό μεροκάματο πρέπει να δουλεύεις ασταμάτητα», πολλοί δε κάνουν λόγο ακόμα και για 15ωρα! Είναι το τίμημα της… «ελευθερίας με ευελιξία»!
Στον κλάδο δραστηριοποιούνται και πολλές άλλες εταιρείες όπως η ΒΟΧ της Cosmote με 9.000 καταστήματα και παρουσία σε 64 πόλεις, ενώ το καλοκαίρι εισήλθε στην ελληνική αγορά και η ουκρανική Rocket, που εσχάτως «διαφημίστηκε» από τον ίδιο τον υπουργό Εργασίας για την πρόθεσή της να κάνει 500 προσλήψεις με συμβάσεις αορίστου χρόνου έως το τέλος του έτους.
Σε ποιους κλάδους κυριαρχούν
Τα βάρη στους εργαζόμενους
Οι διάφορες πλατφόρμες τύπου efood, wolt κ.α. δεν ανακάλυψαν τον τροχό, με το εργασιακό καθεστώς που προσπαθούν να επιβάλουν στο προσωπικό τους. Υπάρχει το κατάλληλο νομικό και ασφαλιστικό πλαίσιο που τους δίνει τη δυνατότητα «νόμιμα» να φορτώσουν όλα τα κόστη στους διανομείς. Ο λεγόμενος «τίτλος κτήσης» (γνωστό και ως «μπλοκάκι») είναι ένας τρόπος συναλλαγής που έχει ευρεία διάδοση σε πολλούς χώρους και κλάδους δουλειάς. Αφορά συναλλαγές μεταξύ προσώπων που έχουν προβεί σε έναρξη εργασιών στη ΔΟΥ για δραστηριότητα ή δραστηριότητες που ασκούν (ελεύθεροι επαγγελματίες) και προσώπων που δεν έχουν υποχρέωση απεικόνισης συναλλαγών στη ΔΟΥ (ιδιώτες) οι οποίοι παρέχουν τις υπηρεσίες τους ευκαιριακά — ως παρεπόμενη δραστηριότητα στους πρώτους, με την προϋπόθεση ότι το εισόδημα που αποκτούν από τις συναλλαγές αυτές δεν υπερβαίνει τα 10.000 ετησίως. Να σημειωθεί δε ότι οι ασφαλιστικές εισφορές των προσώπων που αμείβονται με τίτλο κτήσης επιβαρύνουν τους ίδιους τους αμειβόμενους και βέβαια συνεπάγεται ότι η εταιρεία δεν έχει υποχρέωση καταβολής 13ου και 14ου μισθού, επιδομάτων, άδειας κ.α.
Στους μηχανικούς κυριαρχεί η μορφή του Δελτίου Παροχής Υπηρεσιών με σχεδόν καθολικό τρόπο, ειδικά στις κατασκευαστικές και μελετητικές εταιρείες. Σημαντική ανάπτυξη του φαινομένου αυτών των σχέσεων εργασίας παρατηρείται τα τελευταία χρόνια και στις δικηγορικές εταιρείες, όπου ουσιαστικά δικηγόροι με έμμισθη σχέση παρουσιάζονται ως «συνεργάτες». Ενώ μεγάλη άνθηση έχει γνωρίσει αυτή η μορφή απασχόλησης και στον χώρο των μέσων ενημέρωσης και της «βιομηχανίας» του πολιτισμού.
ΠΗΓΗ ΠΡΙΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου