Παιχνίδι του καλαμαριού και ολοκληρωτικός καπιταλισμός

Βίκυ Παπαδοπούλου-ΠΡΙΝ

H σειρά φαινόμενο από τη Νότια Κορέα αποτελεί ήδη την πιο επιτυχημένη τηλεοπτική παραγωγή του Netflix. Πού οφείλεται η τεράστια απήχηση; Μήπως στο ότι αποτελεί μια αλληγορία του σύγχρονου καπιταλισμού;

Τη σειρά Παιχνίδι του καλαμαριού (Squid Game) την έχουν παρακολουθήσει περισσότερα από 100 εκατομμύρια θεατές μέσα σε λιγότερο από ένα μήνα που προβάλλεται από το Netflix (από τις 17 Σεπτεμβρίου), κάτι που αποτελεί ρεκόρ για την πλατφόρμα και τη διαδικτυακή τηλεόραση. Αποτελεί σύγχρονο πολιτισμικό φαινόμενο όχι μόνο γιατί είναι η πιο πολυσυζητημένη σειρά σε όλα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά γιατί πρόκειται για μια σειρά από την Κορέα που κατάφερε να σαρώσει όλες τις αγγλόφωνες παραγωγές και τα πολιτισμικά φράγματα ανάμεσα στις ηπείρους.

Οι νέοι σε πλατφόρμες όπως το Youtube, το ΤikΤok και το Instagram αναπαριστούν τα επικίνδυνα παιχνίδια από τη σειρά όπως μια μεταφορά του κλασικού παιχνιδιού των παιδικών μας χρόνων «στρατιωτάκια ακούνητα, αμίλητα, αγέλαστα». Στο TikTok, το χασταγκ SquidGame έχει 22,8 δισεκατομμύρια θεάσεις!

Μαθητές στην Αμερική και στην Αγγλία ζητάνε από τους δασκάλους τους αν μπορούν να παίξουν τα ίδια παιχνίδια που βλέπουν στη διάσημη σειρά. Με τη σειρά τους κάποιοι δάσκαλοι, χωρίς να ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, εξέφρασαν την ανησυχία μήπως ο μιμητισμός αυτός έχει τραγικές συνέπειες, εφόσον αυτά τα παιχνίδια στη σειρά είναι θανάσιμα. Σε κάποιες περιπτώσεις, σύλλογοι γονέων έχουν απευθύνει έκκληση σε άλλους γονείς να μην αφήνουν τα παιδιά να βλέπουν τη σειρά και τους δασκάλους να διακόπτουν αυτά τα παιχνίδια στα διαλείμματα.

Πρόκειται ωστόσο και για κάτι παραπάνω. Όπως και η σαφώς πιο ποιοτική βραβευμένη κινηματογραφική ταινία Παράσιτα, έτσι το Παιχνίδι του Καλαμαριού καταφέρνει μέσα από ένα αρκετά τραβηγμένο δυστοπικό θρίλερ που το σενάριο θυμίζει ταινία anime (γιαπωνέζικα κινούμενα σχέδια) να περιγράψει με ωμότητα τις σύγχρονες σχέσεις εκμετάλλευσης και την τεράστια ανισότητα που επικρατεί στη Νότια Κορέα, αποδομώντας τον μύθο ότι στον καπιταλισμό η σκληρή δουλειά είναι ο σίγουρος δρόμος για την επιτυχία και την ψευδαίσθηση που ταΐζει το σύστημα ότι «όλοι μπορούν να γίνουν πλούσιοι» φτάνει να το θέλουν πολύ.

To σενάριο δεν είναι ακριβώς πρωτότυπο, καθώς το έχουμε ξαναδεί σε διάφορες παραλλαγές, ενώ αντλεί «δάνεια» από κλασικά έργα όπως ο Άρχοντας των μυγών, Ο μετέωρος ουρανοξύστης, από γιαπωνέζικα μάνγκα όπως το Battle Royale και το Παιχνίδι του ψέματος και ταινίες όπως η Πλατφόρμα και το Cube.

Ένας απελπισμένος άνθρωπος 47 ετών, που έχει υπογράψει ότι παραχωρεί στους δανειστές του κάθε φυσικό δικαίωμα, αποφασίζει να συμμετάσχει σε μια σειρά από ακραία παιχνίδια, προκειμένου να κερδίσει χρήματα για να ξεχρεώσει και να μπορέσει να αναλάβει την κηδεμονία της κόρης του. Ο πρωταγωνιστής ζει από το χαρτζιλίκι που του δίνει η 75χρονη μάνα του. η οποία εργάζεται στην ψαραγορά μέχρι αργά το βράδυ για να μπορέσει να επιβιώσει.

Αυτό, ωστόσο, που διαφοροποιεί τη σειρά από ανάλαφρες ταινίες όπως Τα παιχνίδια πείνας δεν είναι η μορφή αλλά η έμφαση που δίνεται στις ταξικές ανισότητες. Οι εργαζόμενοι στην κορεάτικη σειρά ακόμα και αν θέλουν να φύγουν από αυτά τα παιχνίδια που παίζονται στις πλάτες τους, αναγκάζονται κάτω από το βάρος του χρέους και των αδυσώπητων κοινωνικών συνθηκών να επιστρέψουν σε αυτό. Στα περίεργα αυτά παιχνίδια λαμβάνουν μέρος άνεργοι νέοι, φτωχοποιημένα μεσαία στρώματα θύματα της καπιταλιστικής κρίσης και εργαζόμενοι που έχουν συσσωρεύσει χρέη σε μαφιόζους και funds.

Eίσαι διατεθειμένος να κάνεις τα πάντα για να κερδίσεις; Αυτό είναι

το ερώτημα που θέτει η σειρά

Οι διαγωνιζόμενοι αναγκάζονται να λάβουν μέρος σε μια σειρά από παραδοσιακά παιδικά παιχνίδια με μια ειδοποιό διαφορά: Ότι σε αυτό το παιχνίδι, όπως και στο Game of Thrones, όποιος χάνει, πεθαίνει. Η κατάσταση, όπως εξηγεί και ο δημιουργός της σειράς, είναι μια κριτική στον αρπακτικό καπιταλισμό της εποχής μας και στον πυρήνα βρίσκεται η απόγνωση που γεννούν τα χρέη σε κάθε χαρακτήρα, όπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή με δισεκατομμύρια νοικοκυριά να είναι χρεωμένα μέχρι το λαιμό στις τράπεζες.

«Αυτή τη στιγμή το χρέος των νοικοκυριών στη χώρα κατά κεφαλή είναι το υψηλότερο στον κόσμο» όπως τόνισε πρόφατα ο Σιν Γιονγκ-Σανγκ, ερευνητής του Ινστιτούτου Οικονομικών της Νότιας Κορέας, η οποία βρίσκεται στις πρώτες θέσεις και στις αυτοκτονίες. Η σειρά αντλεί έμπνευση από τις κοινωνικές ανισότητες μιας χώρας που αποτελεί έναν από τους «τέσσερις πυλώνες» της ασιατικής οικονομίας ωστόσο, όπως αποδεικνύεται και από την απήχηση του «Καλαμαριού», τα θέματα που αγγίζει είναι οικουμενικά.

Ο σκηνοθέτης Ντονγκ-Χιού δημιουργεί μια αλληγορία παίρνοντας έμπνευση από τη σύγχρονη κοινωνία που αποδέχεται την εκμετάλλευση και την ωμή κυριαρχία ως απαραίτητο κακό.