Χιλή: προς τις κάλπες με σκάνδαλα και καταστολή

Διαδηλωτές ντυμένοι σαν διάβολοι γιορτάζουν τη δεύτερη επέτειο από την έναρξη της αντικυβερνητικής εξέγερσης στο ΣαντιάγκοAP Photo/Luis Hidalgo

Χριστίνα Πάντζου

Αντιμέτωπος με το ενδεχόμενο παραπομπής σε δίκη για τις αποκαλύψεις των Pandora Papers βρίσκεται ο πρόεδρος Σεμπαστιάν Πινιέρα, που καταστέλλει βίαια τις διαδηλώσεις και στέλνει στρατό στις περιοχές του Νότου που διεκδικούν οι ιθαγενείς Μαπούτσε. ● Φαβορί στις προεδρικές εκλογές ο υποψήφιος του αριστερού συνασπισμού Γκαμπριέλ Μπορίκ.

Δύο χρόνια μετά την κοινωνική έκρηξη στη Χιλή, χιλιάδες πολίτες κατέβηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας, Σαντιάγο, και άλλων 30 πόλεων, για να γιορτάσουν το ιστορικό κίνημα διαδηλώσεων που ξεκίνησε στις 18 Οκτωβρίου του 2019 και οδήγησε στην εκλογή Συντακτικής Συνέλευσης.

Την ώρα που το ιστορικό αυτό σώμα ολοκλήρωσε τον κανονισμό λειτουργίας του και ξεκίνησε πλέον να επεξεργάζεται ένα νέο δημοκρατικό Σύνταγμα σε αντικατάσταση του χουντικού και ενώ υπολείπεται ένας μήνας για τις προεδρικές εκλογές της 21ης Νοεμβρίου, ο πρόεδρος Σεμπαστιάν Πινιέρα στρατιωτικοποιεί τα εδάφη των ιθαγενών Μαπούτσε και απαντά ξανά με βία και καταστολή.

Επιχειρώντας έτσι να στρέψει την προσοχή από τη δικαστική έρευνα εναντίον του και τη διαδικασία για παραπομπή του σε πολιτική δίκη, που διεξάγεται στη Βουλή μετά τις αποκαλύψεις των Pandora Papers για συναλλαγές σε φορολογικό παράδεισο.

Ομάδες φοιτητών και υγειονομικών πήδηξαν στις μπάρες του μετρό, θυμίζοντας την πρώτη αντίδραση των νέων στις 18 Οκτωβρίου του 2019, όταν ανακοινώθηκε η αύξηση της τιμής των εισιτηρίων: αυτή ήταν η σπίθα η οποία άναψε τη φωτιά των κινητοποιήσεων, που γενικεύτηκαν απαιτώντας βαθιές πολιτικές αλλαγές και μια κοινωνία πιο δίκαιη.

Στην Πλατεία της Αξιοπρέπειας της πρωτεύουσας, που ήταν το επίκεντρο των κινητοποιήσεων του 2019, περισσότεροι από 10.000 πολίτες διαδήλωσαν ειρηνικά κατά της κυβέρνησης, με την παρουσία περισσότερων από 5.000 καραμπινιέρων, ενώ δεν έλειψαν επεισόδια στο τέλος της συγκέντρωσης, με συγκρούσεις ανάμεσα σε ομάδες διαδηλωτών και της στρατιωτικής αστυνομίας.

Οι νέες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις έρχονται τη στιγμή που ο πολυεκατομμυριούχος πρόεδρος Σεμπαστιάν Πινιέρα βρίσκεται αντιμέτωπος με έρευνα που διέταξε η Γενική Εισαγγελία για «φορολογική απάτη», μετά την αποκάλυψη της έρευνας Pandora Papers της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), για πώληση της μεταλλευτικής Minera Dominga από την οικογένεια Πινιέρα σε φίλο επιχειρηματία του προέδρου, έναντι 152 εκατ. δολαρίων, στον φορολογικό παράδεισο των Παρθένων Νήσων. Και μάλιστα με ρήτρα η τρίτη δόση να δοθεί εφόσον δεν κηρυχθεί προστατευόμενη η περιοχή των μεταλλείων, όπερ και έπραξε η κυβέρνηση Πινιέρα.

Για την ίδια υπόθεση, σύσσωμη η αντιπολίτευση κατέθεσε στη Βουλή αίτημα για πολιτική δίκη του προέδρου, με την κατηγορία ότι «εκμεταλλεύτηκε το αξίωμά του για να διευθετήσει προσωπικές επιχειρηματικές του συναλλαγές». Διαδικασία που αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν από τις εκλογές: παρότι είναι πιθανόν να εγκριθεί από τη Βουλή, όπου η αντιπολίτευση έχει την πλειοψηφία, δύσκολα θα περάσει από τη Γερουσία, όπου απαιτούνται τα δύο τρία των ψήφων.

Επτά στους δέκα Χιλιανούς (ανάμεσά τους ένα 37,7% πολιτών που δηλώνουν δεξιοί) στηρίζουν το αίτημα για πολιτική δίκη του Πινιέρα, σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσιοποιήθηκε στην Κυριακή, ενώ μόνο ένα 14,9% αντιτίθεται σε αυτό. Η ίδια δημοσκόπηση έδειξε πως η δημοτικότητα του προέδρου βρίσκεται στο 12,5%, η χαμηλότερη από όταν ανέλαβε την προεδρία, τον Μάρτιο του 2018.

Με τον κλοιό να σφίγγει γύρω του, ο Σεμπαστιάν Πινιέρα κατέφυγε πάλι στην καταστολή, όχι μόνο κατά των ειρηνικών διαδηλώσεων της Τρίτης, αλλά ανοίγοντας ένα νέο μέτωπο: κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, στέλνοντας τον στρατό στον Νότο της χώρας, στην περιοχή της Αραουκανίας, όπου χρόνια τώρα μαίνεται πόλεμος των γαιοκτημόνων (και του κράτους) κατά των ιθαγενών Μαπούτσε, που διεκδικούν τα εδάφη τους.

Στρατιωτικές δυνάμεις μπροστά από το κυβερνείο της Αραουκανίας στη νότια ΧιλήAP Photo/Jose Luis Saavedr

Μετά τη δολοφονία της ιθαγενούς Ντενίσε Κορτές Σααβάδρα σε διαδήλωση των Μαπούτσε στην πρωτεύουσα, στις 10 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση κατηγόρησε τους διαδηλωτές για τον θάνατό της (που οι διαδηλωτές καταγγέλλουν ότι έγινε από τους καραμπινιέρους) και ο Πινιέρα δικαιολόγησε τη στρατιωτικοποίηση των εδαφών των Μαπούτσε, κάνοντας λόγο για «σοβαρά και επαναλαμβανόμενα επεισόδια βίας που σχετίζονται με το ναρκεμπόριο, την τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα στην περιοχή».

Ποινικοποιεί, για μια ακόμη φορά, τους αγώνες τους, σε μια συγκυρία που οι Μαπούτσε και άλλοι ιθαγενικοί λαοί έχουν τη μεγαλύτερη πολιτική επιρροή στη χώρα: η Συντακτική Συνέλευση, που εκλέχτηκε τον περασμένο Μάιο, έχει 17 ιθαγενείς εκπροσώπους ανάμεσα στα 155 μέλη της, ενώ η πρόεδρός της, Ελίσα Λονκόν, είναι Μαπούτσε ακαδημαϊκός.

O Γκαμπριέλ Μπορίκ, προεδρικός υποψήφιος του αριστερού συνασπισμού «Εγκρίνω Αξιοπρέπεια» (συμμαχίας του Πλατιού Μετώπου με το Κομμουνιστικό Κόμμα) κατηγόρησε τον Πινιέρα ότι χρησιμοποιεί τη σύρραξη για να αποσπάσει την προσοχή από τα σκάνδαλά του. Σημείωσε, μάλιστα, πως η επίδειξη δύναμης και σιδερένιας πυγμής στοχεύει να εμφανίσει τους συντηρητικούς ως θεματοφύλακες του νόμου και της τάξης, κατηγορώντας συγχρόνως την Αριστερά (που καταγγέλλει την καταστολή) ως «συνένοχη των βίαιων ομάδων» και άρα «εξίσου επικίνδυνη».

Ο πρόεδρος της Χιλής Σεμπαστιάν ΠινιέραAP Photo/Esteban Felix

Σείοντας ξανά το λάβαρο της «απειλής ασφαλείας» o Πινιέρα ελπίζει να κερδίσει μέρος της πιο αντιδραστικής Δεξιάς, τώρα που ο δελφίνος του και προεδρικός υποψήφιος του κυβερνώντος συντηρητικού συνασπισμού Σεμπαστιάν Σιτσέλ χάνει σοβαρό έδαφος. Ολες οι δημοσκοπήσεις δίνουν μεγάλο προβάδισμα στον Μπορίκ, ενώ πλέον φέρουν τον Σιτσέλ να έρχεται τρίτος με (μέσο όρο) ένα 12%, εκτοπισμένος από τον ακροδεξιό υποψήφιο του χουντικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, Χοσέ Αντόνιο Καστ που κατακτά το 16,1% των ψήφων.

Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο δυσοίωνη για τον Σιτσέλ, καθώς, την περασμένη εβδομάδα, έρευνα των τηλεοπτικών σταθμών Chilevisión και CNN, αποκάλυψε ότι ο ίδιος και ο Κριστόμπαλ Ασεβέδο, συντονιστής της φετινής προεκλογικής του εκστρατείας, ενέχονται σε σκάνδαλο παράνομης χρηματοδότησης το 2009, όταν ο σημερινός προεδρικός υποψήφιος της Δεξιάς διεκδικούσε μία βουλευτική έδρα.

Σύμφωνα με την έρευνα, ο Σιτσέλ χρηματοδότησε μέρος τής τότε εκστρατείας του με «παράτυπες συναλλαγές έναντι παροχής υπηρεσιών» από διάφορες επιχειρήσεις, ανάμεσά τους και επτά αλιευτικές. Η καταγγελία του για «ενορχηστρωμένη πολιτική επίθεση» εναντίον του δεν φαίνεται να πείθει πολλούς ψηφοφόρους.