Το άλλοτε «τρομερό παιδί» του κινηματογράφου βρίσκεται σε δυσμένεια στη Δύση, αντιμέτωπος με αποκλεισμό από φεστιβάλ, λογοκρισία και ανάκληση βραβείων, λόγω της στήριξής του στη Ρωσία.
Πολυβραβευμένος σκηνοθέτης, αλλά και ηθοποιός, μουσικός, τραγουδιστής και αγρότης, ο Εμίρ Κουστουρίτσα, μεταξύ άλλων, έχει καλέσει σε μονομαχία τον αρχηγό του εθνικιστικού κόμματος της Σερβίας, έχει υποδυθεί τον Ρώσο πράκτορα της KGB στη γαλλική ταινία Υπόθεση Farewell, έχει ανοίξει τη συναυλία του μουσικού συγκροτήματός του στο Παρίσι με τον εθνικό ύμνο της ΕΣΣΔ και έχει ανεβάσει στην Όπερα της Βαστίλης την πανκ όπερα Ο καιρός των τσιγγάνων.
Ο Εμίρ Κουστουρίτσα γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1954 στο Σεράγεβο της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας. Τελειώνοντας το σχολείο σπούδασε στην Ακαδημία Τεχνών της Πράγας, από την οποία αποφοίτησε το 1978. Τρία χρόνια μετά, σε ηλικία μόλις 27 ετών, κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα στο Φεστιβάλ της Βενετίας με την ταινία Ποιος θυμάται τη Ντόλυ Μπελ, ενώ το 1985 έκανε το μεγάλο άλμα κατακτώντας τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών με την πολιτική (διαμάχη Στάλιν-Τίτο) αλλά ταυτόχρονα και την πιο χαμηλόφωνη ταινία του Ο μπαμπάς λείπει σε ταξίδι για δουλειές. Πάλι στις Κάννες, τέσσερα χρόνια αργότερα, κέρδισε το βραβείο σκηνοθεσίας για την ταινία Ο καιρός των τσιγγάνων, ένα οδοιπορικό για τη βαρβαρότητα της ζωής των Τομά που ακροβατεί ανάμεσα στον ωμό και τον μαγικό ρεαλισμό, διανθισμένη με χιούμορ και ντυμένη με την ξεσηκωτική μουσική του Γκόραν Μπρέγκοβιτς. Το 1993 κατέκτησε την Αργυρή Άρκτο του Φεστιβάλ του Βερολίνου για την ταινία Αριζόνα Ντριμ, που γυρίστηκε στο Χόλιγουντ με πρωταγωνιστές τους Τζόνι Ντεπ, Φέι Νταναγουέι και Τζέρι Λιούις.
Ήταν όμως το 1995, όταν έφτασε στο ζενίθ της δημιουργικότητάς του, με το θρυλικό πια Underground, το οποίο κέρδισε στις Κάννες τον Χρυσό Φοίνικα απέναντι στο Βλέμμα του Οδυσσέα του Θ. Αγγελόπουλου. Η ταινία, με ένα ευφυέστατο σενάριο και μια πληθωρική σκηνοθεσία, ξεκινά από την αντίσταση στη γερμανική κατοχή για να καταλήξει στη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας.Το 1998 κέρδισε τον Αργυρό Λέοντα καλύτερης σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ της Βενετίας για την κωμωδία Μαύρη γάτα, άσπρος γάτος και το 2005 ορίστηκε πρόεδρος της κριτικής επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών. Την ίδια χρονιά, προς έκπληξη πολλών, βαπτίστηκε χριστιανός στην ορθόδοξη σερβική εκκλησία, ε-
νώ το 2007 σκηνοθέτησε το ντοκιμαντέρ για τον Ντιέγκο Μαραντόνα, αλλά και το συνοδευτικό μουσικό βίντεο στο τραγούδι του Μανού Τσάο Rainin In Paradize.
Το 2014 καταδίκασε την πυρπόληση του κτιρίου των Συνδικάτων στην Οδησσό συγκρίνοντας τα γεγονότα του Μαϊντάν με όσα είχαν συμβεί στη Γιουγκοσλαβία στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Έτσι, το 2015 δεν του επιτράπηκε η είσοδος στην Ουκρανία για να δώσει μια σειρά από συναυλίες με την μπάντα The No Smoking Band, στην οποία ως ενορχηστρωτής παντρεύει τα χάλκινα πνευστά και τα βιολιά με τις ηλεκτρικές κιθάρες, σε ένα εκρηκτικό μουσικό μίγμα όπου το ροκ συναντά το βαλκανικό πανηγύρι. Το 2016 η ταινία του On the Milky Road, με πρωταγωνίστρια την Μόνικα Μπελούτσι, δεν έγινε δεκτή στις Κάννες, ενώ σε συνέντευξή του τον Δεκέμβρη του 2022 στην Αθήνα δηλώνει ότι «στην εποχή μας η ιδεολογία της αγοράς σκότωσε την Δημοκρατία». Μετά τη θέση του με την οποία χαρακτήρισε ως αντιναζιστικό τον πρόσφατο ρωσοουκρανικό πόλεμο, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Febiofest αποφάσισε να του αφαιρέσει το βραβείο Christian που του είχε απονείμει για την προσφορά του στον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Βασίλης Τσιράκης
Ταξίδι στην Αθήνα «για δουλειές»
Ο Εμίρ Κουστουρίτσα βρίσκεται στην Αθήνα με αφορμή τη ρετροσπεκτίβα που διοργανώνει το Studio New Star Art Cinema και το 36o Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, από 23/11 έως και 29/11, όπου προβάλλονται και οι 13 ταινίες του — αναλυτικό πρόγραμμα στη σελίδα newstarartcinema.gr. Την Πέμπτη 23/11, στην πρεμιέρα της ρετροσπεκτίβας, ο σκηνοθέτης συνομίλησε με το κοινό, ενώ το Σάββατο στις 25/11 στις 3.00 μ.μ.
παρέδωσε masterclass (κινηματογραφικό σεμινάριο), στον ίδιο χώρο.
Από τις 22/11 ανεβαίνει στη σκηνή του θεάτρου Ακροπόλ το Underground, σε διασκευή και σκηνοθεσία Νικίτα Μιλιβόγεβιτς, με πρωταγωνιστές τους Βασίλη Χαραλαμπόπουλο, Γιάννη Τσορτέκη και Αλεξάνδρα Αϊδίνη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου