PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας
Η Συρία βιώνει δραματικές ώρες. Το Χαλέπι έπεσε στα χέρια της λεγόμενης μετριοπαθούς Ισλαμικής αντιπολίτευσης, η οποία προελαύνει σε όλη τη χώρα. Οι δυνάμεις του Αραβικού Στρατού της Συρίας (SAA) υποχωρούν στα νοτιοδυτικά για να ανασυνταχθούν-αντεπιτεθούν. Οι Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDF) με κορμό τους Κούρδους του PYD, καλύπτουν σε συνεννόηση με τον SAA ορισμένα από τα κενά που αυτός αφήνει, δίχως να εμπλέκονται για την ώρα σε σοβαρά επεισόδια με τους Ισλαμιστές. Το Ισλαμικό Κράτος (IS) που διατηρεί θύλακες στην κεντρική Συρία πιθανά θα επωφεληθεί και αυτό τον εξελίξεων. Όλα δείχνουν μία δραματική αλλαγή των συσχετισμών επί του εδάφους.
Προς ώρας, ο μεγάλος κερδισμένος των εξελίξεων είναι η λεγόμενη μετριοπαθής Ισλαμική αντιπολίτευση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για οργανώσεις τζιχαντιστών που προήλθαν από την ίδια μήτρα με το IS και για καιρό υπήρξαν σύμμαχοι του, μέχρι το τελευταίο να φανεί εντελώς ανελαστικό στο ζήτημα της κατανομής της εξουσίας στο εσωτερικό του χαλιφάτου που από κοινού δημιουργούσαν. Η Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ (HTS) και ο Εθνικός Στρατός της Συρίας (SNA) είναι οι μεγαλύτερες απ’ αυτές. Η πρώτη αποτελεί μετεξέλιξη του Μετώπου Αλ-Νούσρα, δηλαδή της Αλ-Κάιντα στη Συρία. Η δεύτερη αποτελείται από άλλες Ισλαμικές οργανώσεις και έχει ισχυρότερους δεσμούς με την Τουρκία. Όλες τους είχαν καταφύγιο τα εδάφη που διατηρούσε η Άγκυρα υπό τον έλεγχο της στη βόρεια Συρία μετά από τις τέσσερις στρατιωτικές επιχειρήσεις της και τελούν με ανομοιομορφία υπό την ισχυρή επιρροή της. Η οικονομική επιβίωση και ο ανεφοδιασμός των περιοχών που ήλεγχαν εξαρτιόταν σε πολύ μεγάλο βαθμό από την Τουρκία. Το Κατάρ και η Γαλλία ασκούσαν επίσης κάποια επιρροή. Η συμβολή πρωτίστως των ΗΠΑ, αλλά και της Γαλλίας, της Σαουδικής Αραβίας, του Κατάρ ήταν καθοριστική για τη δημιουργία τους, όταν όλοι τους από κοινού είχαν ως προτεραιότητα την ανατροπή του Άσαντ στην πρώτη φάση του πολέμου στη χώρα. Συνεπώς, οι εξελίξεις στη Συρία αποτελούν μέρος ευρύτερων διαδικασιών και έχουν ευρύτερες προεκτάσεις.
Άλλωστε, η διαδικασίας επαναδιαμόρφωσης του status quo στο Λίβανο και στα εδάφη των Παλαιστινίων συνδέεται άμεσα μαζί τους. Η αντεπίθεση των τζιχαντιστών στη Συρία ξεκίνησε την επόμενη μέρα της υπογραφής συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και της Χεσμπολά, ενώ παράλληλα υπήρχαν δημοσιεύματα σχετικά με διεργασίες για μία τέτοια συμφωνία και στη Γάζα. Ως εκ τούτων, τα γεγονότα στη Συρία έπονται της σταθεροποίησης μίας νέας ισορροπίας ισχύος στο μέτωπο του Λιβάνου και της Παλαιστίνης.
Συγκεκριμένα, η επίτευξη των στόχων του Ισραήλ και της Χεσμπολά έδειχνε αδύνατη δίχως την κλιμάκωση του πολέμου. Το Ισραήλ σε καμία περίπτωση δεν έδειχνε ικανό να συντρίψει τη Χεσμπολά ή να την καταστήσει αδύναμη να πολεμά. Η Χεσμπολά αδυνατούσε να φθείρει το Ισραήλ σε βαθμό που θα το ανάγκαζε σε μία άνευ όρων διακοπή των επιχειρήσεων του σε όλα τα μέτωπα. Σε αυτό το σημείο, το κόστος της σύγκρουσης ωθούσε τις εμπλεκόμενες πλευρές σε έναν συμβιβασμό, εφόσον βέβαια απέρριπταν τη μεγαλύτερη στρατιωτική τους κινητοποίηση. Μόλις λίγες μέρες νωρίτερα η Χεσμπολά είχε επιτύχει νέα πλήγματα στο Τελ-Αβίβ, ενώ απέτρεπε κάποια σημαντική προώθηση του Ισραήλ στο νότιο Λίβανο. Το Ισραήλ συνέχιζε να διαλύει τις υποδομές του Λιβάνου και να σκορπά τον πόνο και τον τρόμο στους άμαχους της χώρας. Η απροθυμία των ΗΠΑ και του Ιράν να ρισκάρουν μία μεγαλύτερη τριβή μεταξύ τους, αλλά και μεταξύ των κύριων «εξαρτημάτων» τους στην περιοχή ήταν καίρια για τη στροφή του Ισραήλ και της Χεσμπολά στην επιλογή του συμβιβασμού. Η συνάντηση του Μασκ με Ιρανούς αξιωματούχους προφανώς συνδέεται με τις εξελίξεις. Το κόστος/όφελος της κάθε πλευράς από την επίτευξη του συμβιβασμού δηλώνεται στις προβλέψεις της συμφωνίας για τη μεταφορά της Χεσμπολά βόρεια του ποταμού Λιτάνι (30 χλμ από τα σύνορα), την εκχώρηση του δικαιώματος στο Ισραήλ της στρατιωτικής επέμβασης στο Λίβανο κατά το δοκούν, την απόσυρση των δυνάμεων του Ισραήλ από το νότιο Λίβανο εντός δύο μηνών, την ανάπτυξη στο νότιο Λίβανο του Λιβανέζικου στρατού και μιας ενισχυμένης δύναμης του ΟΗΕ. Αναμφίβολα, όμως η εφαρμογή της συμφωνίας θα είναι δύσκολη.
Τυχόν μη επίτευξη συμφωνίας στη Γάζα και συνέχιση της γενοκτονίας θα φέρει αντιδράσεις. Η Χεσμπολά υπονοεί ότι η συμφωνία στο Λίβανο είναι μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας για την αποκλιμάκωση της έντασης στην περιοχή, μία θέση που ενισχύεται από την αισιοδοξία και τον τρόπο με τον οποίο την ερμηνεύουν και οι ένοπλες Παλαιστινιακές οργανώσεις. Σε κάθε περίπτωση η Χεσμπολά έχει αποδείξει ότι διαθέτει μέσα που τις επιτρέπουν να χτυπά βαθιά μέσα στο Ισραήλ και στο ενδεχόμενο μεταφοράς της βόρεια του Λιτάνι, η οποία δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη όπως διδάσκει η εμπειρία για ότι ακολούθησε τον πόλεμο του 2006. Οι πανηγυρισμοί των μελών της αλλά και η γκρίνια στο εσωτερικό του Ισραήλ για τη συμφωνία εκφράζουν αυτό το γεγονός. Συνεπώς, αυτό που επετεύχθη με το «πιστόλι στον κρόταφο» στο Λίβανο είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στις εξελίξεις.
Οι τελευταίες χαρακτηρίζονται από τα έντονα παζάρια ΗΠΑ-Ρωσίας και ΗΠΑ-Ιράν, στο φόντο αλλά και με τη συμμετοχή της επερχόμενης διοίκησης Τραμπ. Η κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία και της αντιπαράθεσης αναφορικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι τα απότοκα της. Η αδειοδότηση της Ουκρανίας να χτυπά με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς στο έδαφος της Ρωσίας από μέρους των ΗΠΑ, η χρήση και η ένταξη σε μάχιμη θέση από τη Ρωσία στρατηγικών πυραύλων, η επιτάχυνση από το Ιράν διαδικασιών που θα μπορούσαν να του προσφέρουν πυρηνικά όπλα, είναι εξελίξεις που επιφέρουν αυτό το αποτέλεσμα. Την ίδια ώρα, το πλαίσιο στο οποίο θα αναζητηθούν συγκλίσεις, αρχίζει επίσης να σκιαγραφείται. Σε αυτό εντάσσονται η ίδια η συμφωνία για κατάπαυση πυρός στο Λίβανο, στην οποία οι ΗΠΑ και η Γαλλία αναφέρονται ως μέλη μίας διεθνούς επιτροπής που θα την επιτηρεί, οι προαναφερθείσες αναφορές για επικείμενη κατάπαυση του πυρός και στη Γάζα, αλλά και οι δηλώσεις Ζελένσκι ότι δέχεται συνομιλίες με τη Ρωσία με βάση αυτό που έχει διαρρεύσει ως σχέδιο Τραμπ. Η συνάντηση του Έλον Μασκ με Ιρανούς αξιωματούχος και το ταξίδι Άσσαντ στη Ρωσία οφείλουν να ιδωθούν υπό αυτό το πρίσμα. ΗΠΑ και Ρωσία θα επιχειρήσουν μία συνεννόηση για το μέρος της Ουκρανίας που θα περάσει υπό τον προσωρινό έλεγχο της κάθε πλευράς, κάτι που θα επιτρέψει το πάγωμα του πολέμου και την αποτροπή της εξέλιξης του άμεσα σε απευθείας σύγκρουση ΝΑΤΟ-Ρωσίας. ΗΠΑ και Ιράν θα ψάξουν ένα modus Vivendi αναφορικά με τον βαθμό στρατιωτικής ισχύος και περιφερειακής επιρροής του Ιράν αλλά και με την «ασφάλεια» του Ισραήλ (το σχέδιο Μεγάλο Ισραήλ) Συνακόλουθα, η προσοχή και οι δυνατότητες της Ρωσίας και του Ιράν εξαντλούνται σε αυτά τα πεδία, ενώ συμβιβασμοί αυτών με τις ΗΠΑ ενδεχόμενα να αναζητηθούν και σε δευτερεύοντα πεδία, οι οποίοι θα μπορούσαν να επιφέρουν και τη «θυσία» δευτερευόντων συμμάχων, προκειμένου να ευκολυνθούν οι διαπραγματεύσεις στα κύρια πεδία.
Σε αυτό το φόντο, η προέλαση των Τζιχαντιστών στη Συρία έχει τα ακόλουθα αποτελέσματα. Η θέση των ΗΠΑ ενισχύεται στις διαπραγματεύσεις, καθώς μπορούν να εκμεταλλευτούν την αποσταθεροποίηση της Συρίας για να πιέσουν περεταίρω τη Ρωσία και το Ιράν, τους κύριους συμμάχους της. Η Νατοϊκή Τουρκία διευρύνει τη ζώνη επιρροή της στη βόρειο Σύρια, αλλά και τη θέση της στην περίπτωση διαπραγματεύσεων για τη πολιτική διευθέτηση της κρίσης, ευνοώντας στόχους της, όπως τα σύνορα του Εθνικού Όρκου και η αύξηση της επιρροής της στον Ισλαμικό-Τουρανικό χώρο. Η αποσταθεροποίηση του Άσσαντ θέτει προς ώρας σε δεύτερη μοίρα την αντιπαράθεση της Τουρκίας και των συμμάχων των ΗΠΑ SDF. Το Ισραήλ διευκολύνεται από τα πλήγματα που δέχονται οι διάδρομοι ανεφοδιασμοί της Χεσμπολά στη Συρία για να επιβάλλει τη δική του ερμηνεία στη συμφωνία για κατάπαυση του πυρός στο Λίβανο, αλλά και για να συνεχίσει τη γενοκτονία στη Γάζα και να επεκτείνει τις πρακτικές εθνοκάθαρσης στη Δυτική Όχθη ή να αποσπάσει μία ευνοϊκότερη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός εκεί. Το Ιράν επιβαρύνεται με την προστασία της κυβέρνησης στη Δαμασκό, καθώς η Συρία είναι κομβική για τον ανεφοδιασμό της Χεσμπολά στο Λίβανο, αλλά και για τη διατήρηση του «Σιιτικού άξονα» επιρροής που έχει οικοδομήσει από το Αφγανιστάν ως τη Μεσόγειο. Η Ρωσία καλείται να διασώσει τα «κεφάλαια» που απόκτησε στην Αν. Μεσόγειο, χάριν της στρατιωτικής επέμβασης της στη Συρία το 2015. Έτσι, η νέα κατάσταση στη Συρία επηρεάζει με τη σειρά της σημαντικά τις διεθνείς και περιφερειακές ισορροπίες.
Ως εκ τούτων, η ανάφλεξη στη Συρία αναδεικνύει τη σύγκρουση εκεί σε νέο θερμό μέτωπο στη διαμάχη που μαίνεται για την κατανομή των σφαιρών επιρροής στον πλανήτη. Η σχέση της Δαμασκού με την Τεχεράνη και τη Μόσχα, καθιστά τον πόλεμο στη Συρία κάτι παραπάνω από την τρίτη εστία ενός ευρύτερου τελικά πολέμου στη Μέση Ανατολή, καθώς μέσω αυτού είναι εύκολο να ενιαιοποιηθούν σε έναν οι πόλεμοι της Ουκρανίας και της Μέσης Ανατολής. Ο αριθμός και η γεωγραφική θέση των περιφερειακών δυνάμεων που εμπλέκονται στη Συρία ευνοούν αυτή την εξέλιξη. Αντίστοιχα, η εύθραυστη κατάπαυση του πυρός στο Λίβανο δεν πρέπει επουδενί να θεωρείται «κλείσιμο» του μετώπου, ενώ γίνεται ακόμη πιο εύθραυστη στη νέα συνθήκη. Σε αυτό το πλαίσιο, το διακύβευμα της διαπραγμάτευσης των ΗΠΑ με Ιράν και Ρωσία μεγαλώνει και η έκβαση της γίνεται πιο περίπλοκη, αυξάνοντας τις πιθανότητες αποτυχίας της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου