Οι απειλές του Τραμπ προς τα κράτη BRICS και η απάντηση της Αιγύπτου

Οι απειλές του Τραμπ προς τα κράτη BRICS και η απάντηση της Αιγύπτου -Modern Diplomacy

President Trump Returns from Kentucky More: President Donald J. Trump disembarks Marine One on the South Lawn of the White House Wednesday evening, Aug. 21, 2019, returning from his trip to the American Veterans (AMVETS) 75th National Convention in Louisville, KY. (Official White House Photo by Tia Dufour). Original public domain image from Flickr

Οι πρόσφατες δηλώσεις του εκλεγμένου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με την επιβολή δασμών στις χώρες BRICS αντανακλούν μια ευρύτερη τάση οικονομικής αντιπαράθεσης που εκτείνεται πέρα από την Κίνα.

Αυτή η αναμενόμενη επιστροφή του οικονομικού πολέμου σηματοδοτεί μια εποχή προκλήσεων για τα αναπτυσσόμενα έθνη, ιδίως για εκείνα της συμμαχίας BRICS, η οποία περιλαμβάνει τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα, τη Νότια Αφρική, το Ιράν, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Ο Τραμπ πρέπει να αναγνωρίσει ότι οι χώρες BRICS δεν προσπαθούν να καταλύσουν την ηγεμονία των ΗΠΑ- αντίθετα, στοχεύουν στην αντιμετώπιση των επιζήμιων επιπτώσεων της συντριπτικής κυριαρχίας του δολαρίου. Το ιστορικό πλαίσιο είναι κρίσιμο εδώ: τα αναπτυσσόμενα έθνη έχουν επανειλημμένα υποφέρει από τις νομισματικές πολιτικές των ΗΠΑ, όπως η άνοδος των επιτοκίων που προκάλεσε φυγή κεφαλαίων, επιδεινώνοντας τις οικονομικές τους πιέσεις.

Εάν οι ΗΠΑ επιδιώκουν να διατηρήσουν την κυριαρχία τους, πρέπει να επανεξετάσουν πόσο καιρό μπορούν να το κάνουν αυτό ανεύθυνα. Οι προσπάθειες των χωρών BRICS να καθιερώσουν ένα εναλλακτικό νόμισμα για την εμπορική συνεργασία απορρέουν από την πραγματική επιθυμία να αμβλύνουν αυτές τις οικονομικές πιέσεις. Ενώ η δρομολόγηση ενός εναλλακτικού νομίσματος των BRICS απαιτεί ακόμη πολλή δουλειά, η αυξανόμενη οπλοποίηση του δολαρίου από τις ΗΠΑ θα οδηγήσει αυτές τις χώρες να εξαρτώνται περισσότερο από τα τοπικά τους νομίσματα.

Αντί να απειλεί με δασμούς, ο Τραμπ θα πρέπει να συνεργαστεί με αυτές τις χώρες για να προτείνει βιώσιμες οδούς προς τη νομισματική σταθερότητα. Ενώ οι απειλές του Τραμπ θα μπορούσαν να υλοποιηθούν σταδιακά, δεν θα πρέπει να υποθέσει ότι η προσέγγισή του θα επικρατήσει. Η οικονομική σταθερότητα έχει καταστεί αμετάκλητη προτεραιότητα για τις αναπτυσσόμενες χώρες και οι ΗΠΑ κινδυνεύουν με μεγαλύτερες απώλειες καθώς η εμπιστοσύνη διαβρώνεται. Αυτή η στροφή προς προστατευτικές πολιτικές θα μπορούσε να οδηγήσει άλλες χώρες να αντισταθούν στα αμερικανικά προϊόντα, υπονομεύοντας τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ.

Η απάντηση της Αιγύπτου στις απειλές του Τραμπ

Για να κατανοήσουμε την κατάσταση της Αιγύπτου, θα ξεκινήσουμε με την αναφορά της δυναμικής του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών. Ο όγκος του εμπορίου μεταξύ της Αιγύπτου και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής έφτασε τα 7,3 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023. Από αυτά, η αξία των αιγυπτιακών εξαγωγών προς τις Ηνωμένες Πολιτείες ανήλθε σε 1,9 δισ. δολάρια, ενώ οι αιγυπτιακές εισαγωγές από τις Ηνωμένες Πολιτείες ανήλθαν σε 5,4 δισ. δολάρια το ίδιο έτος. Ως εκ τούτου, οι απειλές του Τραμπ θα προκαλέσουν μεγάλο πανικό στην Αίγυπτο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν δυνητικά να χάσουν την αιγυπτιακή αγορά εάν ξεσπάσει ένας εμπορικός πόλεμος, κάτι που θα ήταν μεγαλύτερη απώλεια για τις ΗΠΑ παρά για την Αίγυπτο, καθώς η τελευταία μπορεί να διερευνήσει εναλλακτικές αγορές, ιδίως δεδομένου ότι ο όγκος των εξαγωγών προς την Αμερική δεν είναι τόσο σημαντικός.

Αν εξετάσουμε τη φύση των προϊόντων που κυριαρχούν στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, διαπιστώνουμε ότι τα έτοιμα ενδύματα κατέχουν την πρώτη θέση στις αιγυπτιακές εξαγωγές προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, αντιπροσωπεύοντας το 53,1% των συνολικών εξαγωγών. Ακολουθούν τα πλαστικά στη δεύτερη θέση και τα χαλιά στην τρίτη θέση. Εν τω μεταξύ, το πετρέλαιο και τα φαρμακευτικά φυτά κατέχουν την πρώτη θέση μεταξύ των αιγυπτιακών εισαγωγών από τις ΗΠΑ, αποτελώντας το 14,8% των συνολικών εισαγωγών.

Έτσι, οι δασμοί και οι εμπορικοί πόλεμοι θα αναγκάσουν την αιγυπτιακή κυβέρνηση να αναζητήσει αντιστάθμισμα για τις εξαγωγές της απευθυνόμενη σε άλλες αγορές. Αντίθετα, οι Ηνωμένες Πολιτείες κινδυνεύουν να χάσουν την αιγυπτιακή αγορά εάν η Αίγυπτος απαντήσει με την επιβολή δασμών στα αμερικανικά προϊόντα υψηλότερης αξίας. Αυτοί οι εμπορικοί πόλεμοι σίγουρα δεν προτιμώνται από την Αίγυπτο ή οποιαδήποτε άλλη χώρα, καθώς δεν είναι προς το συμφέρον κανενός.

Πριν από τις απειλές του Τραμπ, ο πρόεδρος της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι τόνισε πρόσφατα στη Σύνοδο Κορυφής των BRICS στο Καζάν τις ανεπάρκειες της τρέχουσας διεθνούς τάξης στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων ζητημάτων. Τάχθηκε υπέρ της αυξημένης συνεργασίας μεταξύ των χωρών BRICS, τονίζοντας τη σημασία των τοπικών νομισμάτων στις εμπορικές συμφωνίες.

Όσον αφορά στην απάντηση της Αιγύπτου στις απειλές του Τραμπ, η χώρα προέβη σε μια σημαντική κίνηση ανακοινώνοντας τη συμμετοχή της στο σύστημα «PAPSS» – μια πρωτοβουλία που αποσκοπεί στη διευκόλυνση του εμπορίου και των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών σε τοπικά νομίσματα μεταξύ των αφρικανικών χωρών. Η ανακοίνωση αυτή έγινε λίγο μετά τις δηλώσεις του Τραμπ, αναδεικνύοντας την προληπτική στάση της Αιγύπτου. Το σύστημα PAPSS, το οποίο διαχειρίζεται η Αφρικανική Τράπεζα Εξαγωγών-Εισαγωγών, περιλαμβάνει 14 κεντρικές τράπεζες σε όλη την Αφρική, με την Κεντρική Τράπεζα της Αιγύπτου να γίνεται ο 15ος συμμετέχων. Το σύστημα αυτό επιτρέπει γρήγορες διασυνοριακές πληρωμές εντός 120 δευτερολέπτων και έχει αποδειχθεί ότι αποτελεί μια αξιόπιστη, οικονομικά αποδοτική υποδομή για χρηματοοικονομικές συναλλαγές.

Αυτό αντανακλά μια προληπτική κίνηση της Αιγύπτου για την αύξηση των εξαγωγών προς τις αφρικανικές χώρες, με στόχο να αντισταθμίσει τυχόν απώλειες από την αγορά των ΗΠΑ. Τα επίσημα στοιχεία έδειξαν ότι οι εξαγωγές της Αιγύπτου κατά τους πρώτους επτά μήνες του 2024 κατευθύνθηκαν κυρίως προς τις αραβικές χώρες, ακολουθούμενες από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις Ηνωμένες Πολιτείες και στη συνέχεια τις αφρικανικές χώρες. Η είσοδος της Αιγύπτου στο σύστημα PAPSS σηματοδοτεί επί του παρόντος την ετοιμότητά της να ενισχύσει το εμπόριο και να βελτιώσει τις εξαγωγές προς τις αφρικανικές χώρες.

Η απόφαση της Αιγύπτου να ενταχθεί στο σύστημα PAPSS σε αυτή τη συγκυρία στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα: είναι πολύ αργά για τις ΗΠΑ να επιβάλλουν την παλιά ηγεμονία τους χωρίς να αναμένουν μια ισχυρή απάντηση από τα αναπτυσσόμενα έθνη. Η στήριξη στις κυρώσεις και τους δασμούς ως εργαλεία αποτροπής της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών BRICS δεν είναι πλέον βιώσιμη. Εάν ο Τραμπ αντιλαμβάνεται τις BRICS ως το πρόβλημα, κάνει λάθος. Η πραγματική πρόκληση έγκειται στα κενά και τις ελλείψεις του σημερινού διεθνούς συστήματος που οι χώρες αυτές επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν. Τα αναπτυσσόμενα έθνη θα στρέφονται όλο και περισσότερο στα τοπικά νομίσματα για το εμπόριο, ακόμη και ελλείψει ενός ενιαίου εναλλακτικού νομίσματος.

Επιπλέον, οι δηλώσεις του Τραμπ εγείρουν νομικές ανησυχίες, καθώς δεν ευθυγραμμίζονται με τους κανονισμούς και τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ). Αυτό εγείρει το ερώτημα: σε ποιο βαθμό οι ΗΠΑ θα εμφανιστούν να αγνοούν το διεθνές δίκαιο; Οι απειλές του Τραμπ αποτελούν περισσότερο πολιτική πόζα παρά εφαρμόσιμες πολιτικές, αλλά αν πραγματοποιηθούν, θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν το τέλος μιας σταθερής διεθνούς τάξης ικανής να διαχειριστεί τον παγκόσμιο ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών.

Ο Τραμπ πρέπει να κατανοήσει ότι οι απερίσκεπτες τακτικές εμπορικού πολέμου θα επηρεάσουν όχι μόνο τις χώρες-στόχους, αλλά και θα ενισχύσουν τις BRICS για να αποκτήσουν πολιτική νομιμοποίηση και να ενθαρρύνουν περισσότερα έθνη να αντιμετωπίσουν την αμερικανική μονομέρεια. Αυτή η μετατόπιση θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερες μακροπρόθεσμες απώλειες για τις Η.Π.Α. Ό,τι κι αν κάνει ο Τραμπ, το δολάριο δεν θα έχει το ίδιο βάρος όπως τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυτή η μετατόπιση δεν είναι αποκλειστικά αποτέλεσμα της επιθυμίας των αναπτυσσόμενων χωρών να περιθωριοποιήσουν το δολάριο, αλλά μάλλον απορρέει από την κατάχρηση αυτής της κυριαρχίας από διαδοχικές αμερικανικές διοικήσεις.

Συμπερασματικά, η διεθνής τάξη πραγμάτων έχει αλλάξει ριζικά. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να περιμένουν να συνεργαστούν με τις χώρες όπως έκαναν τις προηγούμενες δεκαετίες. Η εξελισσόμενη δυναμική ισχύος, η οποία επιδεινώνεται από τις συνεχιζόμενες παγκόσμιες διαμάχες, έχει ωθήσει τα αναπτυσσόμενα έθνη να υιοθετήσουν πιο πραγματιστικές και υπεύθυνες διπλωματικές σχέσεις. Η επιβολή δασμών δεν θα αποτρέψει αυτή τη στροφή- αντίθετα, μπορεί να επιταχύνει την κίνηση προς την οικονομική ανεξαρτησία και τη συνεργασία μεταξύ των χωρών BRICS.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, μέσω των απειλών του Τραμπ, οδεύουν προς το παιχνίδι του “κλωτσήματος της σκάλας” για δεύτερη φορά στην ιστορία τους. Η πρώτη φορά ήταν όταν οι δυτικές χώρες, ιδίως η Αμερική, ανέβηκαν οικονομικά χάρη στις παλιές προστατευτικές πολιτικές που υιοθετήθηκαν για την ενθάρρυνση της βιομηχανίας και της παραγωγής. Στη συνέχεια, αφού το έκαναν αυτό και το πέτυχαν, “κλώτσησαν αυτή τη σκάλα” και πολέμησαν κάθε χώρα που ήθελε να επιβάλει προστατευτικές πολιτικές για να πετύχει τον ίδιο στόχο. Αφού οι χώρες άρχισαν να σέβονται το οικονομικό άνοιγμα και την ελευθερία του εμπορίου, τώρα βλέπουμε τον Τραμπ να θέλει να ξανά “κλωτσήσει αυτή τη σκάλα” της ελεύθερης αγοράς και να επαναφέρει τις προστατευτικές πολιτικές σε ολόκληρο τον κόσμο. Η απειλή δεν περιορίζεται μόνο στις BRICS. Η Αμερική θα το κάνει αυτό με κάθε χώρα που μπορεί να θελήσει να την ανταγωνιστεί. Ο Τραμπ απείλησε επίσης το Μεξικό και τον Καναδά, οπότε αυτή η προσέγγιση είναι σοβαρή, διότι μπορεί να οδηγήσει, μετά από χρόνια ή απλά δεκαετίες, σε προστατευτικές πολιτικές που φτάνουν σε επίπεδο πολέμων.

Κατά συνέπεια, το αιγυπτιακό κράτος, όπως προκύπτει από τις δηλώσεις των αξιωματούχων, έχει επίγνωση του κινδύνου της τρέχουσας κατάστασης και της οπλοποίησης του δολαρίου. Ως εκ τούτου, θα καταβάλει, όπως όλες οι αναπτυσσόμενες χώρες, όλες τις προσπάθειες για την ενίσχυση του εμπορίου χωρίς πολιτικές προστατευτισμού και θα εργαστεί για την προσέγγιση διαφορετικών αγορών ώστε να μειωθεί ο οικονομικός αποκλεισμός από κάθε χώρα που ασκεί μονοπώλιο. Αυτή είναι μια μεγάλη ευκαιρία που αντιλαμβάνεται η Αίγυπτος για να φέρει πιο κοντά τις χώρες BRICS.

Η αιγυπτιακή απάντηση μπορεί να συνοψιστεί σε διάφορα βήματα. Πρώτον, η Αίγυπτος παραμένει προσηλωμένη στις διπλωματικές διαπραγματεύσεις με όλες τις χώρες σε διάφορες καταστάσεις. Ως εκ τούτου, η Αίγυπτος μπορεί να αρχίσει να παροτρύνει τον Τραμπ να επανεξετάσει τις πρακτικές του για την οπλοποίηση του δολαρίου και να υποστηρίξει τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου και τη δέσμευση στους κανόνες του ΠΟΕ.

Δεύτερον, η Αίγυπτος θα συνεχίσει να αναζητά εναλλακτικές λύσεις προωθώντας στενότερους δεσμούς με διάφορες αγορές στο πλαίσιο του οργανισμού BRICS και συνάπτοντας περισσότερες συμφωνίες πληρωμών σε τοπικό νόμισμα με σημαντικούς εταίρους. Η στρατηγική αυτή έχει ως στόχο να μετριάσει τυχόν πιθανές απώλειες σε περίπτωση που ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεν τηρήσει τον διπλωματικό διάλογο, όπως αποδεικνύεται από την είσοδο της Αιγύπτου στη συμφωνία PAPSS. Τελικά, η Αίγυπτος μπορεί να βρεθεί αναγκασμένη να επιβάλει ανταποδοτικούς δασμούς εάν ο Τραμπ κάνει πράξη τις απειλές του.

Τρίτον, η Αίγυπτος αναγνωρίζει τους κινδύνους της μονομέρειας στη διαχείριση των διεθνών υποθέσεων. Κατά συνέπεια, η Αίγυπτος ενδεχομένως να συνεχίσει να εργάζεται προς την κατεύθυνση της μακροπρόθεσμης ασφάλειας μέσω της περαιτέρω δέσμευσης με τις αναπτυσσόμενες χώρες και τις αναδυόμενες αγορές. Μπορεί να ενθαρρύνει επίσης περισσότερα έθνη να υιοθετήσουν τοπικά νομίσματα σε διμερείς εμπορικές συμφωνίες. Εν ολίγοις, οι απειλές του Τραμπ θα οδηγήσουν τις περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αιγύπτου, στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων για να αποφύγουν τον εξαναγκασμό τις επόμενες δεκαετίες.

Πηγή: Modern Diplomacy