Herve Georgelin: «Η Σμύρνη σε κλοιό πολέμου (1914–1922)»

 

Armyvoice News

Το βιβλίο του Herve Georgelin «Η Σμύρνη σε κλοιό πολέμου (1914–1922)» αποδομεί μύθους και προσφέρει μια ψύχραιμη, τεκμηριωμένη ματιά

Η Σμύρνη είναι ίσως η πιο φορτισμένη συναισθηματικά πόλη στη συλλογική μνήμη του ελληνισμού. Στις σελίδες της ιστορίας της συνυπάρχουν ο κοσμοπολιτισμός, η οικονομική άνθηση, αλλά και η τραγωδία της καταστροφής. Στην ελληνική ιστοριογραφία, ωστόσο, η εικόνα της πόλης συχνά σκιάζεται από νοσταλγία ή ωραιοποιήσεις, που σπάνια αφήνουν χώρο για μια νηφάλια, κριτική αποτίμηση.
Σε αυτό ακριβώς το κενό έρχεται να απαντήσει ο καθηγητής Ιστορίας του Τμήματος Τουρκικών Σπουδών του ΕΚΠΑ, Herve Georgelin, με το έργο του «Η Σμύρνη σε κλοιό πολέμου (1914–1922)» (μτφρ. Ι.Σ. Παπαχρήστου, εκδόσεις Ηρόδοτος, 2023).

Βασισμένο σε πλούσιο αρχειακό υλικό –γερμανικές, αυστροουγγρικές, βρετανικές, γαλλικές, ελληνικές, αρμενικές, εβραϊκές και τουρκικές πηγές– το βιβλίο σκιαγραφεί με ακρίβεια τα γεγονότα που διαμόρφωσαν τη μοίρα της πόλης την κρίσιμη δεκαετία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Μικρασιατικής Εκστρατείας. 

Μια πόλη σε αναβρασμό

Η αφήγηση ακολουθεί χρονολογική δομή και αναλύει τη Σμύρνη ως πολυεθνικό και σύνθετο κοινωνικό σύνολο. Από την οικονομική απομόνωση και την αυταρχική διοίκηση του βαλή Ραχμί μπέη, μέχρι την αβεβαιότητα μετά την ανακωχή του Μούδρου, ο Georgelin καταγράφει τις αντιδράσεις κάθε κοινότητας: τον φόβο των μουσουλμάνων για πιθανή ελληνική διοίκηση,
τον ενθουσιασμό των Ελλήνων που έβλεπαν την ένωση ως προ των πυλών,
την προσδοκία των Λεβαντίνων για αποικιακή σταθερότητα,
την ανησυχία της εβραϊκής κοινότητας και την αισιοδοξία των Αρμενίων.
Απόβαση και απομυθοποίηση

Η ελληνική απόβαση στη Σμύρνη παρουσιάζεται χωρίς ωραιοποιήσεις. Ο συγγραφέας καταγράφει την ταχεία διάψευση του αρχικού ενθουσιασμού, τη διοίκηση του Αριστείδη Στεργιάδη, την πολιτική κατευνασμού προς τους μουσουλμάνους και τα περιστατικά βίας εκατέρωθεν. Σημειώνει την επιδείνωση της κατάστασης μετά την ήττα του Βενιζέλου και την άνοδο του Κεμάλ, υπογραμμίζοντας πως η επίσημη ελληνική προπαγάνδα απέτυχε να προετοιμάσει τον πληθυσμό για την επερχόμενη καταστροφή.

  Ο αιματηρός επίλογος

Η αφήγηση σταματά λίγο πριν την είσοδο των κεμαλικών στρατευμάτων τον Σεπτέμβριο του 1922, τα οποία –κατά τον συγγραφέα– έβαλαν σκόπιμα και προγραμματισμένα φωτιά στην πόλη. Ο Georgelin δεν αποσιωπά την «ύστατη ελληνική βία» κατά την υποχώρηση, επιχειρώντας να την εξηγήσει μέσα στο ιστορικό της πλαίσιο, σε αντίθεση με τμήμα της ελληνικής βιβλιογραφίας που την παραλείπει.

Ένα έργο εκτός εθνικής ιστοριογραφίας

Με κριτική ματιά, ο Georgelin προσφέρει μια ερμηνεία που υπερβαίνει τα στενά εθνικά αφηγήματα. Το βιβλίο αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τον ιστορικό και συναρπαστικό ανάγνωσμα για τον φιλίστορα. Το συμπέρασμά του είναι σαφές: η προσπάθεια ένταξης όλων των κατοίκων της Μικράς Ασίας σε ένα ελληνικό διοικητικό σχήμα, όσο ειλικρινής κι αν ήταν, απέτυχε.

Το Η Σμύρνη σε κλοιό πολέμου είναι ένα έργο που αξίζει να διαβαστεί όχι μόνο για όσα αποκαλύπτει, αλλά και για τον τρόπο που μας υπενθυμίζει ότι η ιστορία δεν είναι μόνο μνήμη – είναι και τεκμηρίωση, κριτική σκέψη και απαλλαγή από τον μύθο.