Η 28η Οκτωβρίου του 1940 ήταν η μέρα που χιλιάδες νέοι άφησαν τα σπίτια τους χωρίς να γνωρίζουν πού ακριβώς πάνε. Στα ημερολόγια και τις επιστολές που σώζονται, αποτυπώνεται το ξάφνιασμα, ο φόβος και ο ενθουσιασμός των πρώτων ωρών της επιστράτευσης – οι φωνές εκείνων που έφυγαν στο άγνωστο και έγραψαν Ιστορία χωρίς να το ξέρουν.
Η είδηση και ο ηχητικός κόσμος της ημέρας
«Από τις πρωινές ώρες πυκνό ακούεται το κανονίδι.»— Γρηγόρης Αγγελόπουλος, ημερολογιακή εγγραφή 28/10/1940 (ψηφιακή δημοσίευση)
Η λιτή φράση αποτυπώνει την άμεση αίσθηση του πολέμου, όπως εγγράφεται στην καθημερινότητα των επιστρατευμένων.
Πώς γινόταν η επιστράτευση: σημεία συγκέντρωσης και ροές
Η επιστράτευση ενεργοποιήθηκε με φύλλα πορείας και οδηγίες παρουσίασης στα στρατολογικά γραφεία. Οι μεγάλοι σιδηροδρομικοί κόμβοι λειτούργησαν ως «συσσωρευτές» ανθρώπων και υλικού, ενώ η ροή προς τη Δυτική Ελλάδα και την Ήπειρο ακολούθησε συνδυασμούς τρένων, επιταγμένων οχημάτων και πορείας.
«Συνωθούνται ποίος πρώτος θα έμβη, ποίος πρώτος θα φθάση στα σύνορα.»
— Εφ. ανθυπολοχαγός Νικόλαος Κωστόπουλος, ημερολογιακή αφήγηση (ψηφιακή δημοσίευση)
Το απόσπασμα αποδίδει ταυτόχρονα τη βιασύνη και τον ζήλο των εφέδρων, αλλά και την υλική συμφόρηση στους σταθμούς.
Η αναχώρηση στις πόλεις: σταθμοί, αποχαιρετισμοί, ρυθμός
Στις πόλεις η αναχώρηση γίνεται κοινωνικό γεγονός. Σχολεία, υπηρεσίες και γειτονιές ανασυντάσσονται γύρω από την κίνηση προς τους σταθμούς, με αποχαιρετισμούς και αυτοσχέδιες μικρο-τελετουργίες υποστήριξης. Οι προσωπικές καταγραφές επιμένουν στην εικόνα της «μυρμηγκοφωλιάς» που ξεκινά και χάνεται προς τα σύνορα.
Η αναχώρηση στην επαρχία: κοινότητες σε ετοιμότητα
Στην επαρχία οι αποχαιρετισμοί έχουν πιο έντονη κοινοτική διάσταση: εκκλησία, πλατεία, πρόχειρα εφόδια για τον δρόμο. Η συνδρομή πολιτών καταγράφεται και σε στρατιωτικές μελέτες για τη μεταφορά φορτίων και την υποστήριξη κινήσεων σε δύσβατο έδαφος, στοιχείο που εξηγεί γιατί οι διαδρομές προς την Ήπειρο απαιτούσαν συνδυασμούς μέσων.
Διαδρομές και πρακτικές της μετακίνησης
Το περιορισμένο οδικό δίκτυο και το ορεινό ανάγλυφο επέβαλαν σιδηροδρομικούς κόμβους ως βασική ραχοκοκαλιά των μετακινήσεων, με τμήματα που συνέχισαν πεζή ή με επιταγμένα μέσα. Η εικόνα αυτή επιβεβαιώνεται από μεταγενέστερες στρατιωτικές συνόψεις για το θέατρο επιχειρήσεων στα Βαλκάνια, που περιγράφουν τις υλικοτεχνικές δυσκολίες των πρώτων φάσεων.Η επιστράτευση και η αναχώρηση του Οκτωβρίου 1940 δεν είναι μόνο στρατιωτικές διαδικασίες. Είναι εμπειρίες που ενώνουν τον ήχο της είδησης με τον ρυθμό της πορείας, την πόλη με το χωριό, το ιδιωτικό με το δημόσιο χρέος. Οι λίγες λέξεις των ημερολογίων αρκούν για να μεταφέρουν αυτή τη μετάβαση, χωρίς ρητορείες.
Πηγές (ανοιχτές ψηφιακές)Γρηγόρης Αγγελόπουλος, «Ημερολόγιο Πολέμου (1940–1941)» — ψηφιακή δημοσίευση (μεταγραφή Κ. Γ. Τσικνάκη).
Νικόλαος Κωστόπουλος, «28η Οκτωβρίου 1940: Ένα ημερολόγιο πολέμου» — ψηφιακή δημοσίευση αποσπασμάτων.
«Στρατιωτική Επιθεώρηση», τ. Σεπτεμβρίου–Οκτωβρίου 2008 — μελέτη για οδικό/σιδηροδρομικό δίκτυο και υποστήριξη κινήσεων στο βαλκανικό θέατρο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου