Σώμα Υπαξιωματικών: Η παραμονή στον βαθμό σε ΗΠΑ & Ελλάδα

 Ιωάννα Ηλιάδη

Σώμα Υπαξιωματικών: Πώς λειτουργεί η παραμονή στον βαθμό στις ΗΠΑ και τι προβλέπει το νομοσχέδιο Δένδια – Οι πραγματικές διαφορές πίσω από τη ρητορική

Αν υπάρχει κάτι που πραγματικά ξεχωρίζει στις Ένοπλες Δυνάμεις των ΗΠΑ, είναι ότι κανένας υπαξιωματικός δεν πορεύεται στο σκοτάδι. Από την πρώτη μέρα γνωρίζει πόσο χρόνο θα μείνει σε κάθε βαθμό, πότε θα κριθεί για προαγωγή και ποιο είναι το χρονικό όριο στο οποίο πρέπει να έχει ανέβει. Οι κανόνες είναι ανοιχτοί, δημοσιευμένοι και ίδιοι για όλους.

Στην Ελλάδα, παρά τις αναφορές του Νίκου Δένδια στο «αμερικανικό μοντέλο», το προτεινόμενο πλαίσιο δεν υιοθετεί ούτε αυτή την προβλεψιμότητα ούτε τη διαφάνεια. Για να φανεί το χάσμα, αρκεί να δουμε πώς δουλεύει το αμερικανικό σύστημα.

Πώς οργανώνουν οι ΗΠΑ τον χρόνο παραμονής σε κάθε βαθμό

Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν τρεις βασικές έννοιες:

Time in Service (TIS): συνολικός χρόνος υπηρεσίας.

Time in Grade (TIG): πόσο μένεις σε έναν βαθμό πριν δικαιούσαι να προαχθείς.

High Year Tenure (HYT): το μέγιστο επιτρεπτό όριο παραμονής σε έναν βαθμό, μετά το οποίο είτε έχεις προαχθεί είτε αποχωρείς.

Το σημαντικό εδώ είναι ότι το η παραμονή στον βαθμό δεν είναι τιμωρία. Είναι κανόνας σταδιοδρομίας. Λέει στον υπαξιωματικό:

«Μέχρι αυτό το σημείο πρέπει να έχεις ανέβει βαθμό. Αν όχι, αποχωρείς με όλα τα δικαιώματά σου». Και σε αυτά περιλαμβάνεται η πλήρης συνταξιοδότηση.

Και, για να μην υπάρχουν καχυποψίες, αυτά τα όρια είναι αναρτημένα επίσημα:

Army: AR 600-8-19

Air Force: AFI 36-2502 & HYT tables

Navy: MILPERSMAN 1160-120

Εδώ αρχίζει η ουσιαστική διαφορά με το ελληνικό σχέδιο νόμου.

E-4 Corporal – περίπου αντίστοιχος με Λοχία

Ο E-4 είναι ο πρώτος βαθμός όπου ο Αμερικανός υπαξιωματικός αναλαμβάνει ευθύνη για μικρή ομάδα στρατιωτών. Τα χρονικά όρια παραμονής του είναι συγκεκριμένα: συνήθως μπορεί να παραμείνει μέχρι περίπου οκτώ χρόνια συνολικής υπηρεσίας. Ή προχωρά ή εντοπίζει το σύστημα ότι δεν ταιριάζει σε αυτόν τον ρυθμό εξέλιξης.

Στην Ελλάδα, ο Λοχίας δεν έχει τέτοιο πλαίσιο. Δεν γνωρίζει πόσο χρόνο θα μείνει στον βαθμό. Δεν υπάρχει δημοσιευμένο όριο παραμονής. Και το νομοσχέδιο Δένδια δεν εισάγει κανέναν τέτοιο μηχανισμό.

E-5 Sergeant – πλησιέστερος στον Επιλοχία

Σε αυτό το σημείο, στις ΗΠΑ, ο υπαξιωματικός αναλαμβάνει ευθύνη μεγαλύτερης ομάδας. Ο μέσος χρόνος προαγωγής είναι 3–5 χρόνια υπηρεσίας, ενώ το HYT βρίσκεται ανάμεσα στα 14 και τα 20 έτη, ανάλογα με τον κλάδο.

Με άλλα λόγια: ο E-5 ξέρει ακριβώς ποιο είναι το όριο, πότε πρέπει να ανέβει βαθμό και τι θα γίνει αν δεν το πετύχει.

Στο ελληνικό πλαίσιο ο Επιλοχίας δεν έχει τέτοιο μονοπάτι. Η εξέλιξή του εξαρτάται από κρίσεις που δεν συνοδεύονται από σαφή χρονικά όρια. Και το νομοσχέδιο δεν επιχειρεί να καθορίσει καμία σταθερή πορεία.

E-6 Staff Sergeant – προσεγγίζει τον Αρχιλοχία

Ο E-6 είναι πλέον πυλώνας της διμοιρίας. Το HYT είναι στα 20–22 χρόνια. Αν δεν προαχθεί μέχρι τότε, αποχωρεί με πλήρη δικαιώματα συνταξιοδότησης.

Το σημαντικό στοιχείο εδώ είναι ότι ο ίδιος ο υπαξιωματικός γνωρίζει αυτή τη διαδρομή από την αρχή. Δεν βρίσκεται αντιμέτωπος με αποφάσεις που μπορεί να αλλάζουν ανάλογα με την περίοδο ή τις προτεραιότητες της ηγεσίας.

Για τον Έλληνα Αρχιλοχία κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Δεν υπάρχει δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα εξέλιξης. Το νομοσχέδιο διατηρεί την ίδια αβεβαιότητα.

E-7 Sergeant First Class – ο βαθμός που στις ΗΠΑ έχει βαρύτητα ανάλογη με Ανθυπασπιστή

Ο E-7 είναι η ραχοκοκαλιά ενός λόχου στις ΗΠΑ. Είναι υπαξιωματικός με σημαντικό εύρος αρμοδιοτήτων και είναι το σημείο όπου το HYT φτάνει στα 24 χρόνια. Η σταδιοδρομία μέχρι αυτό το σημείο έχει συγκεκριμένο ρυθμό και δεν αφήνει περιθώρια για αιφνίδιες αποφάσεις.

Στην Ελλάδα ο Ανθυπασπιστής είναι ο καταληκτικός βαθμός για πολλούς υπαξιωματικούς, αλλά το σχέδιο νόμου δεν του δίνει ανάλογο θεσμικό ρόλο ούτε καθορίζει πώς φτάνει κανείς εκεί.

E-8 και E-9 – ανώτατοι υπαξιωματικοί (στην Ελλάδα δεν υπάρχει αντίστοιχη βαθμίδα)

Εδώ το αμερικανικό σύστημα διαμορφώνει βαθμούς με θεσμική υπόσταση. Οι E-8 και E-9 έχουν ρόλο συμβούλου διοίκησης σε υψηλά επίπεδα. Τα χρονικά όρια παραμονής φτάνουν στα 26 και τα 30 χρόνια αντίστοιχα. Η πορεία μέχρι εκεί είναι σαφώς καθορισμένη.

Στο ελληνικό σύστημα δεν υπάρχει αντίστοιχο επίπεδο ευθύνης. Το νομοσχέδιο Δένδια δεν δημιουργεί τέτοια βαθμίδα και δεν τροποποιεί τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι ανώτεροι υπαξιωματικοί.

Τι σημαίνει στην πράξη το HYT

Στις ΗΠΑ, αν ο υπαξιωματικός δεν προαχθεί μέσα στο προβλεπόμενο χρονικό πλαίσιο, αποχωρεί με τρόπο που του επιτρέπει να έχει πλήρη δικαιώματα. Δεν υπάρχει αιφνιδιαστική απομάκρυνση ούτε «τρύπες» στο συνταξιοδοτικό του. Το σύστημα έχει φροντίσει από την αρχή για αυτό.

Στην Ελλάδα, ένας υπαξιωματικός μπορεί να βρεθεί εκτός χωρίς να έχει συμπληρώσει 20ετία και χωρίς να υπάρχει δημοσιευμένο, αντικειμενικό χρονοδιάγραμμα. Το σχέδιο νόμου δεν διορθώνει αυτό το πρόβλημα. Διατηρεί ισχυρό τον παράγοντα της κρίσης και αδύναμο τον παράγοντα της προβλεψιμότητας.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες το σύστημα εξέλιξης των υπαξιωματικών είναι καθαρό, σταθερό και δημόσιο. Ο υπαξιωματικός ξέρει πού βρίσκεται και πού πηγαίνει. Δεν εξαρτάται από κλειστά συμβούλια ούτε από αστάθμητες κρίσεις.

Το νομοσχέδιο Δένδια δεν παίρνει τίποτα από αυτή τη λογική. Δεν εισάγει κανόνες αντίστοιχους του HYT, δεν καθορίζει χρονικά όρια και δεν προστατεύει την πορεία των στελεχών. Η επίκληση του «αμερικανικού μοντέλου» είναι, στην καλύτερη περίπτωση, υπερβολή. Στη χειρότερη, παραπλάνηση.