Η βίαιη «μεταμόρφωση» της Ευρώπης

Τα Νέα- Βιβλιοδρόμιο

του Π.ΒΟΓΛΗ

Ο Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΟΧΗ ΑΝΤΑΝΑΚΛΟΥΝ

ΤΟ ΝΑΖΙΣΤΙΚΟ ΟΡΑΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ: ΕΔΑΦΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ,

ΕΚΓΕΡΜΑΝΙΣΜΟΣ, ΒΙΑΙΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ, ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ

ΕΡΓΑΣΙΑ, ΦΥΛΕΤΙΚΗ ΕΞΟΝΤΩΣΗ. ΤΟ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

ΜΑΡΚ ΜΑΖΑΟΥΕΡ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΜΙΑ ΝΕΑ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ, ΕΣΤΙΑΖΟΝΤΑΣ

ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΒΙΑΙΗΣ «ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ» ΟΛΟΚΛΗΡΗΣ ΤΗΣ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Ο Μαρκ Μαζάουερ είναι από τους λίγους ξένους ιστορικούς που είναι ευρύτερα γνωστός στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, έχει δημοσιεύσει πλήθος μελετών που αφορούν την Ελλάδα ( Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου, Στην Ελλάδα του Χίτλερ, Θεσσαλονίκη. Πόλη των φαντασμάτων ) αλλά και γενικότερα τη νεώτερη και σύγχρονη ευρωπαϊκή Ιστορία ( Τα Βαλκάνια, Σκοτεινή Ήπειρος ). Στο πρόσφατο, ογκώδες βιβλίο του, καταπιάνεται με τη ναζιστική πολιτική στην κατεχόμενη Ευρώπη. Η βιβλιογραφία για το θέμα είναι ογκωδέστατη και πάρα πολλοί σημαντικοί ιστορικοί έχουν μελετήσει τις βασικές διαστάσεις της ναζιστικής πολιτικής, όπως οι G. Wright, Α. Μilward, R. Οvery, Ι. Κershaw, C. Βrowning, Ο. Βartov, G. Weinberg και πολλοί άλλοι. Τo ερώτημα άρα που τίθεται είναι τι καινούργιο έρχεται να προσθέσει Η αυτοκρατορία του Χίτλερ; Ο στόχος του Μαζάουερ είναι διπλός. Από τη μία πλευρά επιχειρεί μια συνθετική προσέγγιση της ναζιστικής κατοχής, δηλαδή συμπεριλαμβάνει όλες τις πτυχές της ναζιστικής πολιτικής: την οικονομία, τον τρόπο διεξαγωγής του πολέμου, την εξόντωση των Εβραίων, τη διοίκηση των κατεχόμενων χωρών, την αντίσταση κ.λπ. Από την άλλη, καταθέτει μια νέα ερμηνευτική προσέγγιση για τον πόλεμο και τη ναζιστική κατοχή, κάτι που κάνει το βιβλίο του καινοτόμο και ενδιαφέρον.

Δύο πόλεμοι

Είναι κοινή διαπίστωση των ιστορικών ότι αυτό που ονομάζουμε Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη, στην πραγματικότητα συνίσταται από δύο πολέμους. Ο πόλεμος στη Δύση πολύ λίγα κοινά έχει με τον πόλεμο της Γερμανίας στην Ανατολή. Οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης, όπως η Δανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Γαλλία, κατακτήθηκαν με αστραπιαία ταχύτητα. Εκεί οι ναζί εγκατέστησαν φιλικές κυβερνήσεις ή γερμανικές κατοχικές διοικήσεις, διατήρησαν τον υπάρχοντα κρατικό μηχανισμό, έστρεψαν τον παραγωγικό ιστό προς την κατεύθυνση της εξυπηρέτησης των γερμανικών στρατιωτικών αναγκών και για ένα μεγάλο διάστημα της Κατοχής άφησαν τον πληθυσμό (εκτός των Εβραίων) στην ησυχία του. Η εκστρατεία των ναζί στην Ανατολική Ευρώπη, αντίθετα, ήταν ασύγκριτα πιο βίαιη και καταστροφική. Ήταν, όπως ονομάστηκε, ένας «πόλεμος εξόντωσης» γιατί εκεί δοκιμάστηκαν τα φιλόδοξα ναζιστικά σχέδια, οι φυλετικές προκαταλήψεις και ο ολοκληρωτικός πόλεμος. Με βάση αυτήν την αφετηρία, ο Μαρκ Μαζάουερ ανασυνθέτει την ιστορία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και της Κατοχής στην Ευρώπη ως την προσπάθεια του Χίτλερ να οικοδομήσει μια αυτοκρατορία, όχι στην Ασία ή την Αφρική όπως είχαν κάνει Βρετανοί και Γάλλοι, αλλά στην Ευρώπη. Στο κέντρο, κυριολεκτικά και μεταφορικά, θα βρισκόταν μια γεωγραφικά διευρυμένη και εθνικά ομοιογενής Γερμανία, η οποία θα ήλεγχε τη Δυτική Ευρώπη, απ΄ όπου θα αντλούσε βιομηχανικά προϊόντα και πρώτες ύλες, ενώ η Ανατολική Ευρώπη θα μετατρεπόταν σε αποικία του Γ΄ Ράιχ, από την οποία θα αντλούσε εργατικό δυναμικό και αγροτικά προϊόντα. Η βίαιη «μεταμόρφωση» ολόκληρης της Ανατολικής Ευρώπης βρίσκεται στο επίκεντρο της ανάλυσης του Μαζάουερ γιατί εκεί ξεδιπλώθηκε σε όλη την αγριότητά της η ναζιστική ιδεολογία και πολιτική και σε αυτήν αφιερώνει το μεγαλύτερο και εξαιρετικά ενδιαφέρον μέρος της μελέτης του.