Ερείπια[1]

της Ρόζας Λούξεμπουργκ

Το συντριμμένο τρένο του παγκόσμιου πολέμου σε όλες του τις διαδρομές στη ξηρά και στη θάλασσα, κατ΄ αρχή, δεν αφήνει παντού τίποτα άλλο πίσω του εκτός από ερείπια. Ερείπια πόλεων και χωριών, ερείπια από κατεστραμμένα φρούρια, πυροβόλα και τουφέκια, ερείπια από τεράστια θωρηκτά και τορπιλικά. Και μέσα σ΄ αυτά τα ερείπια, κατεστραμμένη ανθρώπινη ευτυχία. Εκατόμβες διαμελισμένων ανθρώπινων σωμάτων, ανακατεμένων με φρικτά ψόφια άλογα, σκύλους και πεινασμένα, απανθρακωμένα ζώα.

Οι πόλεμοι διατρέχουν σαν μια ματωμένη κλωστή μέσα από χιλιάδες χρόνια όλη την παλιά ιστορία της ταξικής κοινωνίας. Όσο διάστημα υπάρχει ατομική ιδιοκτησία, εκμετάλλευση, πλούτος και φτώχεια, οι πόλεμοι είναι αναπόφευκτοι, και κάθε πόλεμος σκορπίζει γύρω του θάνατο και μυρωδιά από πανώλη, καταστροφή και δυστυχία. Ο σημερινός όμως παγκόσμιος πόλεμος ξεπερνά όλα τα μέχρι τώρα δεδομένα σε ορμή, σε ισχυρή επίδραση. Ποτέ τόσοι πολλοί λαοί, χώρες, τμήματα του κόσμου, δεν αγκαλιάστηκαν μονομιάς από τις φλόγες του πολέμου, ποτέ δεν τέθηκαν τόσα τεράστια τεχνικά μέσα στην υπηρεσία της καταστροφής, ποτέ δεν εκτέθηκαν τόσοι πλούσιοι θησαυροί του υλικού πολιτισμού στην καταχθόνια θύελλα. Ο σύγχρονος καπιταλισμός ουρλιάζει στο σημερινό παγκόσμιο τυφώνα το σατανικό τραγούδι του θριάμβου του: Μόνο αυτός είναι σε θέση μέσα σε λίγες δεκαετίες να στοιβάξει λαμπρά πλούτη και έργα του πολιτισμού, για να τα μετατρέψει στη συνέχεια μέσα σε λίγους μήνες, με τα πιο πανούργα μέσα, σ΄ ένα πεδίο από ερείπια. Μόνο αυτός κατόρθωσε να κάνει τον άνθρωπο ηγεμόνα στη ξηρά, στη θάλασσα και τον αέρα, έναν γελαστό ημίθεο και κυρίαρχο όλων των στοιχείων, για να τον αφήσει στη συνέχεια να πεθάνει άθλια κάτω απ΄ τα ερείπια της δικής του δόξας μέσα στα αυτοδημιούργητα βάσανα, όπως ένας ζητιάνος. Οι κραυγαλέες εσωτερικές αντιφάσεις αυτού του κοινωνικού συστήματος, η δύναμή του, που ταρακουνά και ανατρέπει, το απότομο πάνω και κάτω του ρυθμού του, δεν ήταν τόσο σαφή, τόσο συναρπαστικά να τα νιώσει κάποιος, όπως σ΄ αυτό τον παγκόσμιο πόλεμο –το μεγαλύτερο καταστροφικό έργο του καπιταλισμού εδώ και δυό αιώνες.

Αλλά κάθε πόλεμος δεν καταστρέφει απλά τους ανθρώπους, τις υλικές αξίες του πολιτισμού. Ο πόλεμος είναι ταυτόχρονα ένας ασεβής επιτιθέμενος ενάντια στις παραδοσιακές έννοιες. Παλιοί ιεροί τόποι, λατρευτικά ιδρύματα, θρησκευτικά επαναλαμβανόμενες διατυπώσεις, ρίχνονται από τη σιδερένια σκούπα στον ίδιο σωρό ερειπίων, όπου αποθηκεύονται τα υπολείμματα καταστραμμένων κανονιών, τουφεκιών, σακιδίων και άλλων πολεμικών σκουπιδιών. Και μ΄ αυτή επίσης την έννοια ο σημερινός πόλεμος ξεπερνά τους προκατόχους του σε αναλγησία και ορμή ως προς την επίδρασή του.

Για δεκαετίες ολόκληρες οι ευρωπαϊκοί λαοί διαπαιδαγωγήθηκαν στη φαινομενική ειρήνη με συγκεκριμένες έννοιες από τότε που έλαβε χώρα ο πρωσο-γαλλικός πόλεμος, συνήθισαν σε συγκεκριμένες παραστάσεις. Στην «ευρωπαϊκή ισορροπία» αντιστοιχούσε μια ισορροπία των εννοιών που ίσχυαν για το τι είναι καλό και τι κακό, τι είναι επιτρεπτό και τι αξιοκατάκριτο, τι είναι αξιέπαινο και τι επονείδιστο. Και το σύστημα αυτό των εννοιών ήταν σύνηθες για κάθε πολίτη από μικρό παιδί, τού δινόταν διαρκώς από το σχολείο, από τον αστικό Τύπο, από το κοινοβούλιο. Σ΄ αυτό το σύστημα ανήκε π.χ. η παράσταση των αδιαφιλονίκητων δεσμών φιλίας, οι οποίοι συνέδεαν όλους τους κυριάρχους στους θρόνους σε μια μεγάλη οικογένεια με αλληλέγγυα συμφέροντα. Εδώ ανήκε η παράσταση για την απαραβίαστη ισχύ του διεθνούς δικαίου, των κρατικών συμβάσεων, των διπλωματικών συμμαχιών. Ο πόλεμος μαίνεται εδώ και λίγες βδομάδες, και παντού πετάνε αξιοθρήνητα κουρέλια. Το «βοήθα!» και το «σταύρωσε!» άλλαξαν απότομα μεταξύ τους θέση. Τα αστικά φύλλα δείχνουν γραπτώς ότι η «ανέντιμη Αλβιόνα» είναι το κύριο κακό ανθρωπάκι, ξεσκεπάζουν τις σιχαμάρες του τσαρικού στρατού στη Ρωσία, μεταφέρουν χαρούμενες ειδήσεις για τις ταραχές που έχουν αρχίσει στις αγγλικές και γαλλικές αποικίες. Μια ταραχή στους ρώσους Εβραίους υπόσχεται σ΄ αυτούς απελευθέρωση και ανθρώπινα δικαιώματα στο εβραϊκό ιδίωμα, στο όνομα της ανώτατης διοίκησης «von die beide grusse Armees»[2][από τους δυό μεγάλους στρατούς]. Στα κατεχόμενα από το γερμανικό στρατό εδάφη της Πολωνίας διαδίδεται ένα μικρό βιβλιαράκι στην πολωνική γλώσσα, το οποίο προβάλλει παραστατικά στο λαό τις θηριωδίες του ρωσικού στρατού, δραστικά, με εικονογραφήσεις. Πάνω στο χρωματιστό εξώφυλλό του φαίνεται στη μέση η μητέρα του θεού, η οποία ως γνωστό λατρεύεται από τον απλό λαό ως η «πολωνή βασίλισσα», δεξιά από αυτήν είναι η εικόνα του Πάπα και αριστερά η εικόνα του κάιζερ Βίλχελμ. Οι σημερινοί φίλοι και εχθροί μας δεν είναι ασφαλώς χθεσινοί, το καλό και το κακό, όπως αυτά ίσχυαν επίσημα στη κοινωνία, έχουν αλλάξει πολλές φορές θέσεις.

Έτσι ο κόσμος μετά τον πόλεμο θα φαίνεται εντελώς αλλαγμένος. Φυσικά, τα προκομμένα χέρια θα προσπαθήσουν να ανεγείρουν ξανά τα ερείπια. Η υλική όμως καταστροφή μπορεί να επανορθωθεί νωρίτερα απ΄ ό,τι η ηθική. Τα κατεστραμμένα κανόνια μπορούν να αντικατασταθούν με καλύτερα, οι κουρελιασμένες έννοιες και η εξοντωμένη πίστη δεν μπορούν να συγκολληθούν ξανά. Έτσι οι σοσιαλιστές εργάτες και οι εργάτριες σε όλες τις χώρες πρέπει να δουν ότι στη μέση, κάτω από τα ερείπια της αστικής κοινωνίας, δεν θα αφήσουν να καταρρεύσουν και τα ιερά ιδεώδη τους σε ερείπια. Στις καρδιές τους πρέπει να διαφυλάξουν πιστά και προσεκτικά τα παλιά διδάγματα, την παλιά πίστη, και το μοναδικό, αυτό που πρέπει να σωθεί. Ο σοσιαλιστικός κόσμος των ιδεών στη θύελλα του πολέμου υπόφερε ήδη πολύ. Τώρα για τον διαφωτισμένο προλετάριο, αυτόν που αποτελεί παρ΄ όλα αυτά τη βάση της κοινωνίας, ισχύουν τα λόγια του ποιητή:

Κουβαλάμε

Τα ερείπια απέναντι, στο τίποτα

Και θρηνούμε

Για την χαμένη όμορφη.

Ισχυρέ

Γιε της Γης,

Λαμπρέ

Οικοδόμησέ τα ξανά,

Στο στήθος σου ανοικοδόμησέ τα![3]

Δημοσιεύτηκε στο Sozialdemokratische Korrespondenz (Βερολίνο), Αρ. 112, στις 30 Σεπτεμβρίου 1914

Πηγή: Rosa Luxemburg, Gesammelte Werke, τομ. 4, σ. 9-11

Μετάφραση – Επιμέλεια: Παναγιώτης Γαβάνας