Πανεπιστήμιο, στρατός, πόλεμος-η παραγωγή γνώσης της ελληνικής πολεμικής μηχανής

Μια νέα συνεργασία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών έκλεισε πριν λίγες μέρες 

(http://www.onalert.gr/stories/ekleise-h-nea-synergasia-metaksy-ype8a-kai-ekpa-ayrio-peftoun-oi-ypografes/66691). 
Η ελληνική πολεμική μηχανή συνεχίζει, και αξιοποιεί τις παραγωγικές και δημιουργικές δυνάμεις του τόπου. 
Όπως σε όλα τα σύγχρονα πολεμικά δόγματα των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών έτσι και στο ελληνικό δόγμα στρατού ξηράς που εκδόθηκε το 2014 -ως θεωρία πολέμου του ελληνικού κράτους- το κλασικό στρατιωτικό δίπολο επίθεση/άμυνα έχει αντικατασταθεί από το πρόταγμα της υπεράσπισης των εθνικών συμφερόντων απέναντι σε οποιαδήποτε απειλή.
Ως απειλή θεωρείται οτιδήποτε παρεκκλίνει των εθνικών συμφερόντων-απεργοί, μεταναστευτικές ροές, «τρομοκρατικές οργανώσεις», φυσικές καταστροφές, ανταγωνιστικά κρατικά συμφέροντα. Στόχος του στρατού είναι, ξεκάθαρα πλέον, η δημιουργία του απαραίτητου περιβάλλοντος ασφάλειας για την επίτευξη της ανάπτυξης του κεφαλαίου. Η υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων περνάει από την παρουσία του ελληνικού στρατού στην ανατολική μεσόγειο, τις στρατιωτικές επιχειρήσεις συλλήψεων, εγκλεισμού και επαναπροώθησης προσφύγων, τις ασκήσεις καταστολής πλήθους και άλλα πολλά.

Όλη αυτή η γκάμα δραστηριοτήτων του Ε.Σ. απαιτούν μια σειρά από αλλαγές στην δομή και την λειτουργία του. Απαιτείται η ύπαρξη ενός στρατού δεξιοτήτων που θα διαχειρίζεται αποτελεσματικά κρίσεις, θα αξιοποιεί αποδοτικά το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει, θα εκπαιδεύει και θα διαχειρίζεται την πληροφορία για να μπορεί να ανταπεξέλθει στο ενοποιημένο πεδίο μάχης (εποπτεία γης αέρα θάλασσας, υποθαλάσσιος χώρος διάστημα, ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, χρόνος, πληροφορία, πληθυσμός). Ιδιαίτερα σημαντική σε αυτή την διαδικασία είναι η αξιοποίηση-παραγωγή εξειδικευμένης γνώσης για την καλύτερη δυνατή αποδοτικότητα του στρατού σε αυτό το νέο διευρυμένο πεδίο δραστηριοτήτων. Για αυτό το λόγο γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στο στρατιωτικό δόγμα του 2014 για την σύνδεση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων με τον στρατό για την ανάπτυξη έρευνας και τεχνολογιών σε διάφορους τομείς.

Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ θεωρούνται πρωτοπορίες στην σύνδεση στρατού, γνώσης, εκπαίδευσης, τεχνολογίας.

Προφανώς, αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη στρατιωτικής έρευνας εντός των ιδρυμάτων είναι να επικρατεί το δόγμα «τάξη και ασφάλεια». Ο περιορισμός των χώρων ελευθερίας και της ανταγωνιστικής πολιτικής μέσα σε αυτό (βλ. εκκενώσεις καταλήψεων, αυτοδιαχειριζόμενων χώρων εντός των πανεπιστημιακών χώρων, διώξεις φοιτητών για, συνδικαλιστική, αντιφασιστική-αντιπολεμική δράση) συνδέεται άμεσα με τις επιδιώξεις κράτους-κεφαλαίου- κυβέρνησης-πρυτανικών αρχών για ανάπτυξη έρευνας υπέρ της κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Πέρα από την εξειδικευμένη πολεμική γνώση που (ανα)παράγεται στις ελληνικές στρατιωτικές σχολές¹, στα ελληνικά πανεπιστήμια μέχρις στιγμής –ενδεικτικά- έχουν υπάρξει οι ακόλουθες βασικές συνεργασίες με το στρατιωτικό-βιομηχανικό σύμπλεγμα:

Στο ΕΜΠ αναπτύχθηκε το ερευνητικό πρόγραμμα Poseidon. Τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας είναι τεράστια(...)συνεπώς είναι αδύνατον να περιπολούνται πλήρως ώστε να αποφεύγεται η λαθρομετανάστευση, η λαθρεμπορία, η παράνομη αλιεία κ.λ.π. Σύμφωνα με την ελ.ας μεταξύ Ιαν.2006- Αυγ.2009 συνελήφθησαν περισσότεροι από 400.000 λαθρομετανάστες, ενώ μόνο το 2008 κατασχέθηκαν 500 κιλά ναρκωτικών από το λιμενικό. Έκθεση του Υ.Ε.Ν. δείχνει ότι οι παράτυπες μεταναστευτικές ροές θα συνεχίσουν να έχουν αυξητική τάση λόγω των μεγάλων κοινωνικών και οικονομικών μεταβολών σε Ασία και Αφρική. Αποτέλεσμα αυτών των φαινομένων είναι το τεράστιο κοινωνικό/οικονομικό/πολιτικό κόστος (...)την τελευταία 4ετία οι δαπάνες επαναπροώθησης ξεπέρασαν τα 70 εκάτ. ευρώ(...) Επιπρόσθετα μειώνεται το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών και η εμπιστοσύνη στην πολιτεία(...) Ως λύση στα παραπάνω προβλήματα, το έργο POSEIDON (υπεύθυνος: Αναστάσιος Δουλάμης) προτείνει την ανάπτυξη ευφυούς, οικονομικού και βιώσιμου συστήματος επιτήρησης θαλασσίου χώρου με χρήση συστοιχιών καμερών και δικτύου αισθητήρων. Το σύστημα θα εντοπίζει, θα παρακολουθεί, θα εστιάζει σε πλωτά μέσα και επιβάτες, ακόμα και υπό συνθήκες χαμηλού φωτισμού, κυματισμού ή άλλες καιρικές συνθήκες ενώ θα ειδοποιεί έγκαιρα τις αρχές. Επιπρόσθετα θα μπορεί να τοποθετείται και στις πιο δυσπρόσιτες περιοχές.” από το site του εργαστηρίου φωτογραμμετρίας ε.μ.π. παρακολουθήσεις θαλάσσιων συνόρων (μεταναστευτικές ροές)

Jason (frontex/space hellas/ irida labs από το πανεπιστήμιο Πάτρας) το JASON (με υπεύθυνους τους: Α. Γεωργόπουλο, Χ.Ιωαννίδη και Α. Δουλάμη) στοχεύει στην έρευνα και την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος για την ενίσχυση της ασφάλειας των συνόρων (χερσαίων και θαλασσίων), με σύνθεση δεδομένων από διαστημικούς αισθητήρες δορυφόρους, εναέριους αισθητήρες, ναυτικά συστήματα και επίγειους/παράκτιους αισθητήρες, όπως κάμερες θερμικής απεικόνισης και οπτικές. (...) Η ασφάλεια των συνόρων είναι ένα θέμα με μεγάλο ενδιαφέρον σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Ένα ευρωπαϊκό σύστημα επιτήρησης των συνόρων (EUROSUR) είναι στο στάδιο της προετοιμασίας για τη στήριξη των κρατών μελών στις προσπάθειές τους για τη μείωση του αριθμού των παράνομων μεταναστών που εισέρχονται στην Ε.Ε. με τη βελτίωση της επίγνωσης της κατάστασης στα εξωτερικά σύνορα και την αύξηση της ικανότητας αντίδρασης των αρχών ελέγχου των συνόρων.²

Τα τελευταία χρόνια οι μορφές συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και στρατού, σχηματίζονται ακόμη πιο ξεκάθαρα. Οι συνεργασίες αυτές αφορούν κατά βάση την ίδρυση επώνυμων εδρών (στο ΠΑΜΑΚ και το Τμήμα Τουρκικών και Ασιατικών Σπουδών του ΕΚΠΑ) με προσανατολισμό το πεδίο της γεωπολιτικής και των διεθνών σχέσεων, χρηματοδοτούμενες από το ΥΠΕΘΑ. Σε αυτές τις σχολές, κομμάτι του καθηγητικού προσωπικού, διδάσκουν στην Σχολή Εθνικής Άμυνας, αρθρογραφούν και εκπονούν έρευνες/μελέτες/εργασίες που καθορίζουν την γραμμή του ελληνικού κράτους στα διεθνή, αλλά και τον δημόσιο διάλογο , συμβάλλοντας στην ανασυγκρότηση του εθνικού κορμού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Πάντειο Πανεπιστήμιο. Στο τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών Σχέσεων υπάρχει μεταπτυχιακό πρόγραμμα με τον χαρακτηριστικό τίτλο: Στρατηγικές Σπουδές Ασφάλειας το οποίο διεξάγεται σε συνεργασία με τη σχολή εθνικής άμυνας. Στην περιγραφή του διαβάζουμε: "Σκοπός του Π.Μ.Σ. στις Στρατηγικές Σπουδές Ασφάλειας είναι να παράσχει στους Αξιωματικούς των Ενόπλων Δυνάμεων, των Σωμάτων Ασφαλείας, του Πυροσβεστικού και του Λιμενικού Σώματος − Ελληνικής Ακτοφυλακής, καθώς και στους υπαλλήλους του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και των λοιπών Υπουργείων, Αυτόνομων Κρατικών Οργανισμών Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου που φοιτούν στη ΣΕΘΑ, τις απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες (κρίσης, ανάλυσης και σύνθεσης) προκειμένου να χειριστούν ζητήματα εθνικής και διεθνούς ασφάλειας σύμφωνα με τις ανάγκες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (ΥΠΕΘΑ) και του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Άμυνας (ΓΕΕΘΑ)’’. Αρκετοί διδάσκοντες του ΔΕΣ έχουν εκφράσει πολλάκις τις ακροδεξιές τους απόψεις. Το ΔΕΣ έχει στενή σχέση με το ΙΔΙΣ (Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων) που σχετίζεται με έρευνες για ζητήματα του υπουργείου εξωτερικών και προωθεί τον πόλεμο με την Τουρκία. Στο ΙΔΙΣ δουλεύουν πανεπιστημιακοί του Παντείου μαζί με επιστήμονες της σχολής ευελπίδων και απόστρατους αξιωματικούς.

Ειδικά τον τελευταίο χρόνο, οι συνεργασίες αυτές βαθαίνουν και γίνονται πιο ουσιώδεις, από την άποψη ότι επηρεάζουν ανοιχτά τα προγράμματα σπουδών και παράγουν πιο αποτελεσματικές έρευνες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το μνημόνιο-συνεργασία του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης με τον Ε.Σ στο Πανεπιστήμιο του Βόλου, που ανέδειξε, στην αρχή της νέας αυτής συνεργασίας, νέο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών πάνω στην «οικονομική της άμυνας» -πεδίο που αφορά την ανάπτυξη logistics για να ανταπεξέλθει ο στρατός σε αποδοτικότερους και φονικότερους σχεδιασμούς βάσει κερδών/απωλειών και την ανορθολογισμό του κόστους οποιουδήποτε project του ελληνικού στρατού-. Επιπλέον πρόσφατη είναι ανακοίνωση των Ενόπλων Δυνάμεων για την ίδρυση Τάγματος Βιοχημικού Πολέμου στην Λάρισα, ύστερα από νέα συνεργασία και καθοριστική συμβολή μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών της Τοξικολογίας³. Τέλος το παράδειγμα του Παντείου δεν θα μπορούσε να λείπει, όπου στο τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, το μεταπτυχιακό πάνω στις “Στρατηγικές Σπουδές Ασφάλειας” σε συνεργασία με την Σχολή Εθνικής Άμυνας και σε σύνδεση με το ΙΔΙΣ⁴ , με ειδίκευση στην έρευνα ζητημάτων του Υπουργείου Εξωτερικών όπως την προώθηση του ελληνοτουρκικού ανταγωνισμού⁵.

Το έργο Ocean 2020 και η ελληνική συμμετοχή

Η Intracom Defense Electronics (IDE), η Altus, η Barracuda και το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών συμμετέχουν στο πρόγραμμα Ocean 2020, το πιο σημαντικό έργο που σχετίζεται με την πρώτη πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας για την ενίσχυση των ευρωπαϊκών αμυντικών δυνατοτήτων

Το έργο θα υλοποιηθεί από μια κοινοπραξία που απαρτίζεται από 42 εταίρους από 15 χώρες της ΕΕ, υπό την καθοδήγηση της εταιρείας Leonardo S.p.A. και θα χρηματοδοτηθεί με επιχορήγηση περίπου 35 εκατ. ευρώ. Στο πρόγραμμα θα συνεργαστούν διαφορετικού τύπου μη επανδρωμένες πλατφόρμες (αέρος, επιφανείας και υποβρύχιες) με κέντρα διοίκησης και ελέγχου διαφόρων ναυτικών μονάδων με σκοπό την ανταλλαγή πληροφοριών μέσω δορυφόρων με κέντρα διοίκησης και ελέγχου που βρίσκονται στην ξηρά. Το 2019 το έργο θα πραγματοποιήσει δύο επιδείξεις σε πραγματικές συνθήκες: μία στη Βαλτική θάλασσα, υπό την ηγεσία του σουηδικού ναυτικού, και μία στη Μεσόγειο, υπό την ηγεσία του ιταλικού ναυτικού. Οι ασκήσεις αυτές θα διεξαχθούν από ευρωπαϊκά πολεμικά πλοία με τη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών, σκαφών επιφανείας και υποβρύχιων σκαφών.

Οι Έλληνες εταίροι αναμένεται να συμβάλουν ουσιαστικά στην επιτυχία του προγράμματος Ocean 2020. Πιο συγκεκριμένα, η IDE σε συνεργασία με την Barracuda, ένα ελληνικό ναυπηγείο που ειδικεύεται στην κατασκευή φουσκωτών σκαφών, θα διαθέσει στο πρόγραμμα ένα μη Επανδρωμένο Σκάφος Επιφανείας (USV) που θα χρησιμοποιηθεί για λειτουργίες θαλάσσιας επιτήρησης και νηοψίες στην Μεσόγειο Θάλασσα. Η IDE είναι ακόμη υπεύθυνη για διάφορες εργασίες που σχετίζονται με την ανάλυση των προδιαγραφών των μη Επανδρωμένων Σκαφών Επιφανείας, με τις τεχνολογίες και την αρχιτεκτονική των επικοινωνιών που θα χρησιμοποιηθούν στο πρόγραμμα καθώς επίσης και με την ασφάλεια των επικοινωνιών (COMSEC) και των πληροφοριών (INFOSEC). Επιπλέον η ΙDE θα είναι το σημείο επαφής και ο συντονιστής του προγράμματος με το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας.

Η Altus συμμετέχει στο πρόγραμμα με εργασίες που σχετίζονται με την μοντελοποίηση και την προσομοίωση επιχειρησιακών σεναρίων καθώς και την ανάλυση και σχεδίαση εκπαιδευτικών μέσων, ενώ το Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών συμμετέχει σε εργασίες που σχετίζονται με την μοντελοποίηση της ανάπτυξης στο πεδίο των μη επανδρωμένων πλατφορμών. (παραπομπήhttp://www.ekt.gr/el/news/21631)

Αξίζει να αναφέρουμε μερικές ακόμη περιπτώσεις συνεργασιών και σχέσεων μεταξύ πανεπιστημίων και στρατού, που είναι λιγότερο «φανερές» αλλά αρκετά καθοριστικές. Συγκεκριμένα, οι πρακτικές του ΝΑΤΟ για φοιτητές και μεταπτυχιακούς φοιτητές, ήδη άρχισαν να αναδεικνύονται από το 2006, κάτω από την μύτη του φοιτητικού κινήματος τότε, και φτάνουν ως και τον Απρίλη του 2018, επιδιώκοντας ανταπόκριση κυρίως από κόσμο των σχολών κοινωνικών-ανθρωπιστικών επιστημών. Παράλληλα διάφορα παραπανεπιστημιακά thinks tanks και ακαδημαϊκά ινστιτούτα (ΙΔΙΣ,ΙΔΟΣ, ΚΕΑΣΜ κ.α) που διοργανώνονται πλάι σε επιχειρηματικά clusters και ΜΚΟ, επιδιώκουν συνεχώς μέσω πρακτικής άσκησης, σεμιναρίων και μορφωτικών κύκλων, να παρουσιάσουν θέσεις για την υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων , την εθνική ανασυγκρότηση, την εξωτερική πολιτική, παίζοντας ενεργό ρόλο στις στρατηγικές του ελληνικού κράτους/κεφαλαίου. Βέβαια η δράση τους είναι τόσο διευρυμένη και σύνθετη, που καθιστούν δύσκολη την διάκρισή τους ως προς τις σχέσεις τους με τον Ελληνικό στρατό, κάτι που χρίζει περισσότερη έρευνα. Τέλος αξίζει να αναφερθεί η περίπτωση του ΑΠΘ που φιλοξενεί σπουδαστές των Σ.Α.Σ σε Νομική, Ιατρική, Οικονομικό και Κτηνιατρική.

Όλα τα παραπάνω σε καμία περίπτωση δεν δίνουν συνολικά την εικόνα όλων των σχέσεων μεταξύ πανεπιστημίου-στρατού. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όμως πως το σύμπλεγμα μεταξύ πανεπιστημίου-στρατού-ΜΚΟ-επιχειρήσεων-think tanks-ινστιτούτων δημιουργούν μεταξύ τους σχέσεις που αλληλοδιαπλέκονται (Το Πανεπιστήμιο συμμετέχει ως τμήμα του ευρύτερου συμπλέγματος παραγωγής γνώσης μέσα σε αυτές τις σχέσεις), έχοντας κοινή στρατηγική την προώθηση των εθνικών συμφερόντων. Στην προώθηση αυτών των συμφερόντων άμεσο ρόλο έχει ο στρατός. Παρόλο που από οικονομική πλευρά της σύνδεσης στρατού πανεπιστημίων φαίνεται μικρή αξίζει να κρατήσουμε δύο στοιχεία. Πρώτον έχει ιδιαίτερη σημασία ο αυξανόμενος βαθμός σύνδεσης τους που υπάρχει σε οικονομικό και μη επίπεδο- τάση που δεν είναι ελληνικό προνόμιο.⁶ Επίσης στο σύγχρονο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο η ύπαρξης και δραστηριοποίηση επιχειρήσεων εντός των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων κατέχει κομβική θέση στην λειτουργία του. Έτσι η ελληνική πολεμική μηχανή που εγγυάται και προωθεί τα συμφέροντα του ελληνικού κεφαλαίου εγγυάται και τις επενδύσεις τους εντός των πανεπιστημίων. Μας λένε να γίνουμε απολογητές ή και σχεδιαστές της βαρβαρότητας, ουσιαστικά. Επειδή μέσα στα πανεπιστήμια ο στρατός βρίσκει προνομιακό πεδίο ανασυγκρότησης και (ανα)παράγωγης των ερευνητικών δραστηριοτήτων- πολλές φορές βρίσκει και έτοιμο ανθρώπινο κεφάλαιο να στελεχώσει τον ίδιο- που έρχονται να μελετήσουν επιστημονικά την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων (μεταναστευτική κρίση, αοζ, μιλιταριστικές τεχνολογίες, logistics) . Όσο κοντεύουμε στην ολοκλήρωση του σχεδιαγράμματος που θέτει ο Ελληνικός στρατός μέχρι το 2022 και επιτάσσει την βαθύτερη σύνδεσή του με τα πανεπιστημιακά ιδρύματα, τόσο περισσότερο εμείς θα βουτάμε τα χέρια μας στο αίμα.⁷

Η απάντησή μας απέναντι στην πολύμορφη σύνδεση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και της γνώσης που αυτά παράγουν με τους σχεδιασμούς και την πολεμική μηχανή του ελληνικού κράτους δεν μπορεί να είναι παρά το μπλοκάρισμά της σε κάθε επίπεδο. Να μπλοκάρουμε την πολεμική μηχανή παντού, εντός και εκτός των πανεπιστήμιων. Να δημιουργήσουμε εκείνο το διεθνιστικό αντιπολεμικό κίνημα που θα στοχοποιεί τους σχεδιασμούς του ελλαδικού κεφαλαίου και του ελληνικού κράτους

ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ

1 http://www.frontistirioproto.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=32&Itemid=36&lang=el

2 http://stekipolytexneiou.squat.gr/files/2012/06/brosoura-net.pdf

3 http://veteranos.gr/apokalypsi-idryete-tagma-viochimikou-polemou-stin-1i-stratia/

4 Στο ΙΔΙΣ ακαδημαϊκοί συνεργάζονται με επιστήμονες της Εθνικής Σχολής Αμύνης και απόστρατους αξιωματικούς

5 http://www.idis.gr/?page_id=3752

6 https://news.vice.com/article/the-most-militarized-universities-in-america-a-vice-news-investigation

7 Αναφέρουμε την προκήρυξη των Διαρρηκτ(ρι)ών της Φοιτητικής Κουλτούρας, όσο και το βιβλίο “Τώρα είμαστε όλοι καθάρματα”, που μας έδωσαν πλούτο στοιχείων : https://diarriktes.files.wordpress.com/2017/09/prokirixi-9-final.pdf

8 http://www.idis.gr/?page_id=3752