Η Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας ήταν ένα πείραμα ενιαίας κρατικής συγκρότησης λαών, διαφορετικών θρησκειών και παραδόσεων. Αν κάτι υπέσκαπτε τα θεμέλια της ενωμένης βαλκανικής χώρας, αυτό δεν ήταν απλώς τα πάθη του παρελθόντος, οι κρυφές και φανερές διαφορές Σέρβων, Κροατών και μουσουλμάνων, που υπό «σοσιαλιστική καθοδήγηση» έμπαιναν κάτω από το χαλί. Όσο οξύμωρο και αν ακούγεται, οι βάσεις της έξαρσης των εθνικισμών και της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας πρέπει να αναζητηθούν και στην υπονόμευση της χώρας από τον «οικονομικό φιλελευθερισμό».
1980, 4 Μαϊου ● Θάνατος του Γιόζιπ Μπρος Τίτο.
1990, 23 Ιανουαρίου ● Διάλυση της Ένωσης Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών.
1991, 25 Ιουνίου ● Κροατία και Σλοβενία ανακηρύσσουν μονομερώς την ανεξαρτησία τους. Ξέσπασμα γιουγκοσλαβικών πολέμων.
1991, 24 Δεκεμβρίου ● Η Γερμανία αναγνωρίζει μονομερώς τα νέα κράτη.
1992, 29 Φεβρουαρίου ● Δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.
1992, 5 Μαρτίου ●Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ανακηρύσσει την ανεξαρτησία της.
Ανατρέχοντας κανείς την ιστορία της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας αλλά και του χρονολογίου της διάλυσής της, θα μπορούσε να βρει δεκάδες συμβολικές ημερομηνίες. Σίγουρα, ένα στιγμιότυπο, ένα γεγονός ή μια ημερομηνία απειροελάχιστα μπορούν να πουν για μια τόσο μεγάλη και τραγική ιστορία. Ας σταθούμε όμως για λίγο σε ένα ζεστό καλοκαιριάτικο απόγευμα στο Γαζί Μεστάν του Κοσσυφοπεδίου. Είναι 28 Ιουνίου του 1989 και ο Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, σε μια αποστροφή του λόγου του προς το πλήθος των 200.000 Σέρβων, λέει: «Έξι αιώνες μετά είμαστε πάλι σε μάχες. Αυτές δεν είναι ένοπλες αλλά και αυτές δεν αποκλείονται». Η ημερομηνία που έχει επιλέξει δεν είναι τυχαία. Είναι η επέτειος των 600 χρόνων από την ομώνυμη μάχη, όταν οι Οθωμανοί νίκησαν και υπέταξαν του Σέρβους. Το 1989 ωστόσο, σε έναν διαρκώς εντεινόμενο εθνικιστικό παροξυσμό, έχει ανακληθεί η αυτονομία των επαρχιών του Κοσόβου και της Βοϊβοντίνα, την οποία προέβλεπε το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα του 1974.
Ακόμη, το «ανατολικό μπλοκ» δεν έχει καταρρεύσει αλλά ο κόσμος βαδίζει ολοταχώς σε μια νέα εποχή. Σε μια κατάρρευση για την οποία ασφαλώς πανηγυρίζει, αγνοώντας τι πραγματικά εγκυμονεί ο κόσμος της «δημοκρατίας» και της «ελευθερίας». Για την ώρα, τα λόγια του Σέρβου ηγέτη είναι ο προάγγελος του μακελειού που θα ακολουθήσει. Οι προετοιμασίες ωστόσο είναι πυρετώδεις σε όλα τα στρατόπεδα.
Στο Κοσσυφοπέδιο, στη Βοϊβοντίνα ή στη Βοσνία το 1989, η οικονομική κατάσταση του πληθυσμού ήταν οικτρή και η ανεργία κάλπαζε. Στο Κοσσυφοπέδιο, το μέσο εισόδημα έφτανε το 27% του γιουγκοσλαβικού μέσου όρου όταν σχεδόν τέσσερις δεκαετίες πίσω ήταν στο 47%. Οι Γιουγκοσλάβοι μεταξύ 1979 και 1985 απώλεσαν εισόδημα της τάξης του 25%. Η πίεση γινόταν ασφυκτική. Τα δάνεια της δεκαετίας του ΄70 και το χρέος, που έφτανε πλέον τα 21 δισ. δολάρια, απαιτούσαν αποπληρωμή. Το ΔΝΤ ζητούσε θυσίες και αιματηρή λιτότητα η οποία εφαρμόστηκε όλη τη δεκαετία του ’80 και προκάλεσε τεράστια ανεργία, αύξησε το χάσμα μεταξύ ανεπτυγμένων, με κριτήρια αγοράς, και καθυστερημένων περιοχών, αποσάθρωσε την όποια πίστη και κοινωνική στήριξη στο καθεστώς και φυσικά έστειλε στην αγκαλιά κάθε εθνικισμού εκατομμύρια πολίτες όλων των εθνικοτήτων και των θρησκευτικών πεποιθήσεων.
Υπό αυτό το πρίσμα, με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου τον Νοέμβριο του 1989, ανοίγει ο ασκός του Αιόλου για το αιματοκύλισμα στη Γιουγκοσλαβία. Ήδη στην εσωκομματική διαπάλη στην Ένωση Γιουγκοσλάβων Κομμουνιστών, το πάνω χέρι έχουν πάρει οι εθνικιστικές πτέρυγες της κάθε πλευράς, οι οποίες αντιμάχονται για το χαρακτήρα της κρατικής συγκρότησης της επόμενης ημέρας, προτάσσοντας εκάστη το δικό της μεγαλοϊδεατισμό, ο οποίος υποθάλπεται από εξωγενείς δυνάμεις, όπως η ΕΟΚ και οι ΗΠΑ που σχεδιάζουν τον μεταψυχροπολεμικό κόσμο. Σε αυτό το πλαίσιο και παρά τις προσπάθειες για διατήρηση μιας μορφής ομοσπονδιακής συγκρότησης και κάποιων ενιαίων δομών μέχρι και το 1991, οι μονομερείς ανακηρύξεις της ανεξαρτησίας, τόσο της Κροατίας όσο και της Σλοβενίας, πυροδοτούν την οριστική ρήξη και το ξέσπασμα μιας σειράς εμφύλιων πολεμικών αναμετρήσεων. Το θέατρο των πλέον αιματηρών συγκρούσεων, αναπόδραστα λόγω και της πολυεθνικής της σύνθεσης, θα γίνει η Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η τότε Ομόσπονδη Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Βοσνίας αριθμούσε έναν πληθυσμό περίπου 4,5 εκατομμυρίων. Οι μουσουλμάνοι από την άλλη πλευρά, διά του ηγέτη τους Αλία Ιζεντμπέκοβιτς, έβλεπαν στο Ισλάμ την ευκαιρία μιας ανεξάρτητης κρατικής συγκρότησης και αντιμετώπιζαν τη θρησκεία ως προωθητικό στοιχείο. Το 1986 η Σερβική Ακαδημία Επιστημών και Τεχνών, βαδίζοντας σε παραπλήσιους δρόμους, ανακάλυπτε σε μελέτη της πως η σερβική εθνότητα κινδυνεύει με αλλοίωση και μείωση της επιρροής της εξαιτίας του αυξανόμενου μουσουλμανικού και αλβανικού μειονοτικού στοιχείου.
Με την πτώση του Τείχους ανοίγει ο ασκός του Αιόλου για το αιματοκύλισμα στη Γιουγκοσλαβία
Έτσι, οι τρεις αντιμαχόμενες πλευρές είδαν τη Βοσνία σαν το πεδίο άσκησης της πολιτικής τους. Κοντά σε αυτές βεβαίως προστέθηκαν, είτε με τις μυστικές τους υπηρεσίες είτε με φανερή υποστήριξη και παροχή πολεμικού εξοπλισμού, οι μεγάλες δυνάμεις και κυρίως η αναδυόμενη ενιαία Γερμανία και οι ΗΠΑ. Επιπλέον, εθνικιστικά, παραστρατιωτικά και φασιστικά τάγματα κάθε λογής έδρασαν στα μέτωπα του αιματηρού εμφυλίου τα τέσσερα χρόνια που ακολούθησαν την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης που πραγματοποιήθηκε στις 5 Μαρτίου του 1992. Αυτό είχε έρθει ως αποτέλεσμα δημοψηφίσματος που είχε πραγματοποιηθεί στις 29 Φεβρουαρίου και 1 Μαρτίου, οπότε και τοποθετείται η επίσημη έναρξη του πολέμου της Βοσνίας. Η τότε ΕΟΚ έπαιξε τότε καταλυτικό ρόλο στη διάλυση της ενιαίας Γιουγκοσλαβίας, αναγνωρίζοντας μονομερώς την ανεξαρτησία Κροατίας και Σλοβενίας, την ώρα που υποτίθεται ότι η ίδια εκπονούσε σχέδια διά του λόρδου Κάριγκτον για διατήρηση της Ομοσπονδίας. Στο παρασκήνιο, Γερμανοί, Αυστριακοί και το Βατικανό υποδαύλιζαν τις ηγεσίες Σλοβενίας και Κροατίας και έπαιζαν σκοτεινό ρόλο σε όλη την πορεία διάλυσης. Επιπλέον, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού, ΗΠΑ και ΝΑΤΟ δεν άργησαν να μπουν στο παιχνίδι. Έτσι στήθηκε ένα κράτος-προτεκτοράτο στην καρδιά της Ευρώπης.
Ο πρώτος πόλεμος σε ευρωπαϊκό έδαφος μετά το 1945 ήταν γεγονός και μάλιστα προάγγελος των όσων βλέπουμε να εκτυλίσσονται σήμερα. Το θέλημα της Δύσης έγινε τελικά πραγματικότητα. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη απέκτησε κρατική υπόσταση με τη συμφωνία του Ντέιτον πάνω στη θνησιγενή βάση των εθνικισμών και των ακόρεστων ανταγωνισμών. Η πολύπαθη περιοχή βρίσκεται και πάλι στα πρόθυρα διάλυσης με τη σερβική οντότητα να έχει προαναγγείλει την αποχώρησή της από ομοσπονδιακές δομές όπως ο στρατός, η δικαιοσύνη ή ακόμη και οι φορολογικοί μηχανισμοί. Πυκνά, μαύρα μαζεύονται και πάλι τα σύννεφα πάνω από τη Βοσνία και η ιστορία απειλεί να επαναληφθεί για μια ακόμη φορά ως μια μεγάλη τραγωδία.
ΠΡΙΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου