Με το μισό πληθυσμό κάτω από τα όρια της φτώχειας, την ανεργία στο 13%, την ανάπτυξη μόλις στο 2%, τα ελλείμματα να διπλασιάζονται και τις τιμές να εκτοξεύονται, αλλά και το ΔΝΤ να μη δανείζει και τους Αραβες να ζητούν πίσω τα δανεικά, η κυβέρνηση Μόρσι βάδιζε σε μια καταδικασμένη ισορροπία τρόμου, πάνω σε τεντωμένο σχοινί. Ετσι ήρθαν οι στρατιωτικοί, ενώ ετοιμάζονται και οι τεχνοκράτες...
Ο λαός της Αιγύπτου θέλει ένα πράγμα: δημοκρατία. Δημοκρατία, όμως, σε συνθήκες νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας δεν μπορεί να υπάρξει, όπως έχουν δείξει οι κοινωνικές ανισότητες που διευρύνθηκαν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, αλλά και τα πολιτικά πειράματα στην Ευρώπη, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο φορτώθηκαν οι αμαρτίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος -πρώτα στις ΗΠΑ και μετά στον υπόλοιπο πλανήτη- πάνω στις πλάτες των μικρομεσαίων και εργατικών στρωμάτων εις βάρος της πραγματικής οικονομίας.
Στο πολιτικό ιδεολόγημα there is no alternative, οι οικονομικές προτάσεις διαφέρουν περισσότερο ως προς το με ποιον τρόπο θα προστατευθούν καλύτερα τα συμφέροντα των ανώτερων στρωμάτων και οι υπάρχουσες ελίτ, παρά ως προς το πώς θα προστατευθούν οι υπόλοιποι. Γι' αυτούς τους τελευταίους το πολιτικό λεξιλόγιο της εποχής έχει βρει τη λέξη «ανακούφιση», όπως παλαιότερα επιζητούσε τη συναίνεσή τους στον περιορισμό του κοινωνικού κράτους με τις «ίσες ευκαιρίες». Με τους μισούς Αιγυπτίους στα όρια της φτώχειας ή κάτω από αυτά, την ανεργία να αυξάνει στο 13%, την ανάπτυξη να πέφτει στο 2%, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα να πέφτουν από τα 35 στα 15 δισ. δολάρια και το έλλειμμα να διπλασιάζεται, με τις τιμές να εκτοξεύονται, η κυβέρνηση Μόρσι προσπάθησε να ικανοποιήσει και το ΔΝΤ για χορήγηση δανείου 5,8 δισ. δολαρίων και τους φίλους Αραβες με τα δικά τους δάνεια, που ξεπέρασαν τα 10 δισ., σε μια ισορροπία τρόμου που ήταν καταδικασμένη, καθώς δεν μπορείς να υπηρετείς δύο αφεντάδες που μάλιστα δεν σε ψηφίζουν.
Η πολιτική ηγεσία των «Ισλαμοδημοκρατών» του Μόρσι έχασε την επαφή της με την κοινωνία, η οποία έχει κρατημένα τριών και τεσσάρων δεκαετιών ανελευθερίας και «ίσων ευκαιριών». Οταν ξέσπασε η επανάσταση στην Αίγυπτο πριν από δυόμισι χρόνια, το σύνθημα ήταν «Ψωμί, ελευθερία, κοινωνική δικαιοσύνη». Είναι ανατριχιαστικές οι ομοιότητες στα συνθήματα των καταπιεσμένων ανά τον κόσμο και σε ιστορικό βάθος που μετράει, αν όχι αιώνες, δεκαετίες. Ακόμα πιο ανατριχιαστικές είναι οι ομοιότητες των δικτατόρων. Η εποχή Μουμπάρακ είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας δικτατορίας τύπου Πινοσέτ. Εθνικισμός, στρατός, ελεύθερη αγορά, φιλοαμερικανική εξωτερική πολιτική. Θα μπορούσε κανείς να πει, τηρουμένων των αναλογιών και του παράγοντα Ισλάμ, ότι η Αίγυπτος υπήρξε η Χιλή της Αφρικής. Ενας υπερπολύτιμος σύμμαχος που εξυπηρέτησε με συνέπεια τα συμφέροντα της Ουάσιγκτον στην ευρύτερη περιοχή.
Πρόσφατο editorial της «Wall Street Journal» έγραφε πως οι Αιγύπτιοι θα ήταν τυχεροί αν οι νέοι στρατηγοί που πήραν την εξουσία εξελίσσονταν σε έναν Αουγκούστο Πινοσέτ, «ο οποίος ανέλαβε την εξουσία εν μέσω χάους, αλλά προσέλαβε μεταρρυθμιστές της ελεύθερης αγοράς και βοήθησε στη μετάβαση προς τη δημοκρατία». Η αλήθεια είναι πως ο λαός της Αιγύπτου θέλει να ξεφύγει ακριβώς από αυτό, από άλλο ένα εκμαγείο δικτάτορα που υπόσχεται μεταρρυθμίσεις υπέρ των λίγων, εις βάρος των πολλών. Η σημερινή κατάσταση μοιάζει αντιφατική, γίνεται όμως κατανοητή αν ανατρέξει κανείς στο πρόσφατο παρελθόν. Αν και αξιωματικός της πολεμικής αεροπορίας, ο Μουμπάρακ δεν ήρθε ουρανοκατέβατος στην κεντρική πολιτική σκηνή. Πήρε την εξουσία το 1981 μετά τη δολοφονία του προέδρου Ανουάρ Σαντάτ από ομάδα φονταμενταλιστών αξιωματικών του στρατού κατά τη διάρκεια της ετήσιας παρέλασης εις μνήμην της επιχείρησης ανακατάληψης του Σουέζ και την έναρξη του πολέμου του Γιομ Κιπούρ τον Οκτώβριο του 1973.
Η περίοδος Σαντάτ
Ο Σαντάτ κατείχε τη θέση του προέδρου από το 1970 και πίστευε ότι η λύση στα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα της χώρας του είχε αφετηρία τον Πόλεμο των Εξι Ημερών, μια ταπείνωση που έπρεπε να απαντηθεί. Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ έδωσε την πρώτη νίκη στους Αραβες έναντι του Ισραήλ. Τα γεγονότα οδήγησαν στην πρώτη πετρελαϊκή κρίση του 1973, που μαζί με την εξελισσόμενη χρηματοπιστωτική κρίση και την αποσύνδεση του δολαρίου από το χρυσό, δύο χρόνια πριν, άλλαξαν το οικονομικό παράδειγμα σ' αυτό που γνωρίζουμε έως τις μέρες μας.
Αυτό που κληρονόμησε ο Μουμπάρακ από τον Σαντάτ ήταν η «infitah», το «άνοιγμα της πόρτας» στις ιδιωτικές επενδύσεις και η φιλελευθεροποίηση της αιγυπτιακής οικονομίας, με όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά της απορρύθμισης της οικονομίας κατά το νεοφιλελεύθερο μοντέλο της εποχής. Αν και η υστεροφημία του Σαντάτ είναι θετική στη Δύση, κυρίως λόγω της προσέγγισης που επιχείρησε με το Ισραήλ, η εικόνα του λαοφιλούς ηγέτη έχει κενά. Οι οικονομικές πολιτικές του προκάλεσαν μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις, ενώ η καταστολή υπήρξε πάντα βασικό εργαλείο πολτικής. Τα πραξικοπήματα δεν είναι κάτι άγνωστο στην πολιτική της Αιγύπτου. Το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1981 αντιμετωπίστηκε από τον Σαντάτ με όργιο καταστολής, που τον έκανε αντιδημοφιλή. Η ιστορία έκτοτε δείχνει ότι τα πραξικοπήματα ανατρέπουν τον αρχηγό του συστήματος και με θαυμαστή συνέπεια αφήνουν το ίδιο σύστημα να λειτουργήσει πιο «ελεύθερα». Οι επαναστάσεις παραμένουν ανολοκλήρωτες.
Η άφιξη του ΔΝΤ
Στην ιστορία αυτή δεν θα μπορούσε να λείπει το ΔΝΤ. Μετά τον Πόλεμο του Κόλπου, όπου η Αίγυπτος συμμετείχε ενεργά στο πλευρό των ΗΠΑ, το δημόσιο χρέος εκτοξεύθηκε. Το ΔΝΤ ήρθε και εφάρμοσε τη συνταγή του. Ο πληθωρισμός έπεσε, το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε, αλλά η ανισοκατανομή του πλούτου διευρύνθηκε. Ο εκσυγχρονισμός της χώρας ευνόησε περισσότερο τα αστικά στρώματα σε σχέση με τους αγροτικούς πληθυσμούς, αλλά ταυτόχρονα οι Αιγύπτιοι καταχρεώθηκαν, οι τιμές των κατοικιών έγιναν απλησίαστες και η συνταγή για κοινωνική εξέγερση ήταν έτοιμη, ιδίως όταν τα μεσαία στρώματα βγήκαν από το λήθαργο που επέβαλλαν οι απανωτές δυτικές επεμβάσεις στη Μέση Ανατολή, με την υπόσχεση της δημοκρατίας και το μάτι στο πετρέλαιο.
Για τους Δυτικούς αναλυτές, το λάθος του Μόρσι ήταν ότι άργησε να επιβάλει τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις. Αν και προσπάθησε να στηρίξει τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ο ισλαμιστής πρόεδρος πίστεψε περισσότερο στις μεγάλες επενδύσεις, που όμως δεν ήρθαν. Αντιθέτως, ήρθαν οι στατηγοί. Και απ' ό,τι φαίνεται θα έρθουν σύντομα οι τεχνοκράτες. Το σύστημα πρέπει να «ελευθερωθεί» από τις απαιτήσεις των πολλών.
ΠΗΓΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου